Avrupa Sosyal Şartı
advertisement
Avrupa Sosyal Şartı İnsan Haklarını Teminat Altına Alan Bir Avrupa Konseyi Sözleşmesi Avrupa Sosyal Şartı hak ve özgürlükleri belirlemekte ve taraf Devletlerin bunlara uymasını güvenceye alan bir denetim sistemini öngörmektedir. Yenilenmesinin ardından, 1996 tarihli Yenilenmiş Avrupa Sosyal Şartı 1999 yılında yürürlüğe girmiş ve giderek 1961 tarihli ilk Şart’ın yerini almaya başlamıştır. Şartla teminat altına alınan haklar tüm bireyleri günlük hayatlarında ilgilendirmektedir: • • • • • • • Konut Sağlık Eğitim İstihdam Hukuki ve sosyal korunma Kişilerin dolaşımı Ayrımcılık yasağı Konut • belli yeterlilik düzeyinde ve elverişli maliyette bir konutta oturabilmek; • evsizlerin sayısının azaltılması; yoksul ve/veya dar gelirli kesimlere yönelik bir konut siyaseti; • konuttan çıkarılma tehlikesini azaltacak usullere başvurulması; • yabancıların sosyal konutlardan ve konut yardımlarından eşitlik içinde yararlanmaları; • ailelerin ihtiyaçları doğrultusunda yeni konut yapımı ve konut yardımı. Sağlık • halkın tümünün yararlanabileceği etkili sağlık hizmetleri yapısı; • sağlıklı bir çevre güvencesini kapsar biçimde hastalıkları önleyici siyaset izlenmesi; • çalışma hayatında güvenlik ve sağlık amacıyla hukuken ve fiilen çalışma ortamındaki tehlikelerin ortadan kaldırılması; • anneliğin korunması. Eğitim • ücretsiz ilk ve orta öğretim; • ücretsiz ve etkili mesleğe yönlendirme hizmetleri; • başlangıçta mesleki öğretim (genel orta öğretim ve mesleki öğretim), üniversite düzeyinde yüksek öğretim ve üniversite dışı yüksek öğretim, sürekli ve mesleki öğretim; • yerleşik yabancıların yararlanması amacıyla özel tedbirler; • özürlü çocukların okula yerleştirilmesi; • özürlü kişilerin eğitimden ve mesleki öğretimden yararlanması. İstihdam Çalışma Özgürlüğü • zorla çalıştırmanın yasaklanması • 15 yaşından küçük çocukların çalıştırılmasının yasaklanması • 15 ve 18 yaş arasında özel çalıştırma koşulları • hayatını serbestçe girdiği bir işte çalışarak kazanma hakkı İstihdam Adil Çalışma Koşulları • • • • • • tam çalıştırmayı sağlama amacıyla ekonomik ve sosyal siyaset izlenmesi özürlülerin iş bulabilmesi ücret ve çalışma süresi konsunda adil çalışma koşulları işe son verme durumunda korunma manevi ve cinsel saldırıya karşı korunma İstihdam Toplu Haklar • sendikalar ve işveren örgütleri kurma özgürlüğü ve bunlara üye olma veya olmama konusunda bireysel özgürlük; • iki taraflı danışma, toplu görüşme, uzlaşma ve seçimlik hakemliğin geliştirilmesi • grev hakkı Hukuki ve Sosyal Korunma • • • • • • • • • çocuğun hukuki durumu genç suçluların ıslahı kötü muamele ve şiddete karşı koruma; emek sömürüsünün (cinsel ve sair) her biçimiyle yasaklanması; ailenin hukuken korunması ( eşler arasında eşitlik ve çocuklara eşit muamele, eşlerin ayrılığı durumunda çocukların korunması) sosyal güvenlik, sosyal yardım ve sosyal hizmetlerden yararlanma hakları; yoksulluk ve toplum dışı kalmaya karşı korunma hakkı; çocuk bakımı yaşlı kişiler yararına özel tedbirler alınması Kişilerin Dolaşımı • • • • aile birleştirme hakkı vatandaşların yurtdışına çıkış hakkı sınır dışı etmede usuli güvenceler göçmenlik işlemlerinin basitleştirilmesi Ayrımcılık Yasağı • kadın ve erkeklerin eşit muamele görme ve çalıştırmada fırsat eşitliği hakkı; • vatandaşlar ve yasal olarak çalışan ve/veya yerleşik olan yabancılar için, ırk, cinsiyet, yaş, renk, dil, din, görüş, ulusal aidiyet veya sosyal menşei, sağlık durumu veya bir ulusal azınlığa mensup olup olmama gözetilmeksizin Şart’ta belirtilen hakların güvenceye alınması; • aile sorumlulukları üzerine kurulu ayrımcılığın yasaklanması; • toplumla bütünleşme ve toplum hayatına katılma konusunda özürlülerin hakları. Avrupa Sosyal Haklar Komitesi Avrupa Sosyal Haklar Komitesi Şart’ta belirtilen taahhütlere uyulup uyulmadığını denetler. Komite’nin bağımsız ve yansız nitelikte on beş üyesi Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi tarafından altı yıl görev süresiyle seçilir, bu görev süresi bir kez yenilenebilir. Komite taraf Devletlerin ulusal durumlarının Şart’a uygun olup olmadığı konusunda hukuki değerlendirme yapar. Ulusal Raporlar Temelinde İşleyen Bir Denetim Usulü Yargısal değerlendirme Şartın uygulamasına ilişkin Devlet Raporları Sosyal ortaklar ve STKların görüşleri Avrupa Sosyal Hakları Komitsi (Komite) Uluasal mevzuat ve uygulamanın Şart ile uyumlu olup olmadığına karar verir = her Devlet raporuna ilişkin Sonuçlar kabul eder Ulusal Raporlar Temelinde İşleyen Bir Denetim Usulü Takip Hükümetlerarası Komite Taraf Devleterin Temsilcileri Sosyal Ortakları Temsil Eden Gözlemciler Devletlerin mevcut durumu Şarta uygun hale getirmelerini temin eder. Ya da Bakanlar Komitesinden ilgili Devlet hakkında bir Tavsiye Kararı almasını talep edebilir. Bakanlar Komitesi Devletlerden ulusal mevzuat ve uygulamalarını Şartla uyumlu hale getirmelerini isteyen Tavsiye Kararları alır. Raporların Sunulması Şartın hükümleri 4 tematik gruba ayrılmıştır. Devletler her yıl bir grup hakkında rapor sunmalıdır. Raporlar en geç 31 Ekim tarihi itibarı ile sunulmuş olmalıdır. Her hüküm hakkında dört yılda bir raporlama yapılır. Hükümlerin ayrıldıkları dört grup şunlardır: Grup 1 İstihdam, eğitim ve fırsat eşitliği Grup 2 Sağlık, sosyal güvenlik ve sosyal korunma Grup 3 İş hakları Grup 4 Çocuklar, aileler, göçmenler - Madde 1 - Madde 3 - Madde 2 - Madde 7 - Madde 9 - Madde 11 - Madde 4 - Madde 8 - Madde 10 - Madde 12 - Madde 5 - Madde 16 - Madde 15 - Madde 13 - Madde 6 - Madde 17 - Madde 18 - Madde 14 - Madde 21 - Madde 19 - Madde 20 - Madde 23 - Madde 22 - Madde 27 - Madde 24 - Madde 30 - Madde 26 - Madde 31 - Madde 25 - Madde 28 - Madde 29 Toplu Şikayet Usulü Şartın ihlal edildiğine ilişkin şikayetler Avrupa Sosyal Haklar Komitesine yapılabilir. Başvuru yapma yetkisi olanlar Bu usulü kabul eden bütün Devletler için: • 1. ETUC, UNICE ve IOE; 2. Avrupa Konseyi nezdinde katılma yetkisi tanınmış ve bu amaçla hazırlanan listeye Hükümetlerarası Komite tarafından kaydedilmiş olan hükümet dışı kuruluşlar (STKlar); • 3. İlgili Devletin sendikaları ve işveren örgütleri. Ayrıca aşağıdaki imkanı tanımış olan Devlet hakkında: • 4. Ulusal STKlar. Toplu Şikayet Usulü Yargısal değerlendirme Sendikalar, işveren örgütleri ve STK’larca Şartın ihlal edildiğine dair yapılan şikayet başvuruları Avrupa Sosyal Haklar Komitesi (Komite) şikayetlerin kabul edilebilir ve temele sahip olup olmadığına karar verir Takip Bakanlar Komitesi Devletlerin durumu Şarta uyumlu hale getirmelerini temin eder. Aksi halde, ilgili Devlete yönelik bir Tavsiye Kararı kabul eder. Şartın Uygulanmasının Farklı Devletlerdeki Etkileri Denetim sisteminin bir sonucu olarak, Devletler mevzuat ve uygulamalarında Şarta uygunluğu sağlamak amacı ile değişiklikler yapmaktadır. Bu sonuçlara ilişkin detaylı bilgi (ve son gelişmeler) ülke durum belgelerinde yer almakta olup bu belgelere web sayfası üzerinden ulaşılabilir. Şarta dair daha geniş bilgi için http://www.coe.int/socialcharter Department of the European Social Charter Directorate General of Human Rights and Legal Affairs Council of Europe F – 67075 Strasbourg Cedex [email protected]
