gebel***nf*zyoloj*s

GEBELİĞİN FİZYOLOJİSİ
Arş. Gör. Kevser İLÇİOĞLU
1
EMBRİO/FETÜSÜN BÜYÜME VE GELİŞMESİ
Ovulasyon,
fertilizasyon
ve
implantasyon
olaylarından sonra başlayan intrauterin devre ikiye ayrılır:


Embriyonel devre
Fetal devre
2/35
EMBRİYONEL DEVRE


İmplantasyondan sonra ilk iki aylık, ya da ilk 8
haftalık devredir.
Bu devrede hücrelerin hızla artışıyla organlar ve
sistemler oluşmaya başlar. Bu nedenle bu devreye
organogenezis devresi de denir.
3/35
4/35
FETAL DEVRE



Bu iki devre arasında kesin bir sınır olmamakla
birlikte, embrio 12. haftadan sonra fetus ismini alır.
Organ ve sistemlerin oluşumuna ek olarak bu devrede
fonksiyonlar da başlar.
Fetus dış ortama uyum sağlayacak şekilde
gelişmesini gebeliğin 36.-40. haftaları arasında tamamlar.
5/35

İlk İki Hafta: Embrioda iki germ yaprağı
şekillenmiştir. Endoderm ve ektoderm olan bu hücre
dizileri, primitif amniotik kavite ile yolk-sak kavitesi
arasında uzanır.
6/35

Üçüncü Hafta: Üçüncü germ yaprağı olan
mezoderm, endoderm ve ektoderm arasında farklanır ve
blastosist gastrula adını alır.
7/35



Ekdoderm’den; Epidermis, saç ve tırnaklar, iç ve dış
kulağın, nazal kavitenin, ağız ve anüsün örtücü epiteli,
sinir sistemi ve glandlar oluşur.
Mezoderm'den; Kaslar, bağ dokusu, kemik iliği,
lenfoid doku, kan damarlarının, lenfatiklerin, vücut
kavitesinin, böbreklerin ve gonadların epitel dokusu
oluşur.
Endoderm'den; Farinks, dil, tonsil, tiroid,
paratiroidin epitel dokusu, larinks, trakea ve akciğerler,
gastrointestinal sistem, mesane, karaciğer ve pankreas
gelişir.
8/35




Dördüncü Hafta:
Bu haftanın özelliği embrionun ölçülerinde hızlı bir
büyüme gözlenmesidir.
24. günde kalp atımı ile koryonik villiler ve embriyo
arasında kan dolaşımı başlar.
3. haftada gelişmeye başlayan nöral tübün anterior
ucundan beyin, posterior ucundan spinal kord şekillenir,
özefogo-trakeal septum gelişir.
Bu haftada birçok anomalinin gelişme riski vardır.
9/35




İkinci Ay:
Bu ayda beyin gelişir. Baş vücuda göre daha büyük bir
görünüm kazanır.
Daha önce diğer memelilerin embriolarından farkı
olmayan embrionun, ikinci ayın sonunda insan embriosu
olduğu ayırt edilir.
İç ve dış yapıların hızla geliştiği bu dönem, yapısal
anormalliklerin ortaya çıktığı bir dönemdir. Omfolosel
(abdominal duvarda defekt), gastrosis (umblikal kord tabanında
defekt), yarık damak ve yarık dudakta bu haftalarda ortaya
çıkar.
Kalp kapak ve septaların geliştiği bu ayda kalp defektleri
de gelişebilir.
10/35


5. haftada böbrekler şekillenmeye başlar. İmperfore
anüs, ürorektal septumdaki bir anormallik ile ilişkili olan
bu haftalarda ortaya çıkan bir diğer anormalliktir.
Dış genitallerin, ilkel biçimde kol ve bacakların, göz,
burun ve kulakların belirlenmeye başladığı bu ayın
sonunda fetüsun boyu 4 cm kadardır.
11/35








Üçüncü Ay (6-12 Haftalık):
Bu ayda embriyonel devre biter fetal devre başlar.
Fetüs artık bir insan şeklini almıştır.
Embrionel hayatta oluşan vücut yapıları, fetal hayatta
büyümeye ve olgunlaşmaya başlar. Bundan dolayı fetüs
birçok teratojene karşı embriodan daha az risk altındadır.
Dış genitaller erkek ve dişiliğe farklanmıştır.
Fetal hareketler başlar.
Kemikleşme görülür.
12 haftalık fetüsün boyu 9 cm dir.
Baş vücudun 1/3'ini oluşturur.
12/35




Dördüncü Ay (13-16 Haftalık):
Fetal hareketler anne tarafından hissedilir.
Bu periodda beyinde çok sayıda sinir hücresi hızla artar.
Bu nedenle bu period önemlidir. Bir teratojen (örn: Rubella)
bu periodda sinir hücrelerindeki gelişmeyi durdurarak
zihinsel kapasiteye zarar verebilir.
Kemikleşme yaygınlaşır, barsaklarda mekonyum,
vücutta lanuga, başta saç gürülür.
Fetüs dördüncü ayın sonunda 16 cm uzunluğundadır.
13/35





Beşinci Ay (17-20 Haftalık):
Fetal hareketler kuvvetlenmiştir.
Kemik iliği artar.
Fetüsun karaciğeri Fe depolamaya başlar. Bebek
doğduktan sonra ilk yılında bu Fe deposunu kullanır. Bu
nedenle anneye gebeliğin ikinci yarısında Fe preparatları
verilmelidir.
Tüm vucutta verniks kazeoza şekillenir. Bu madde;
beyaz, yağlı, peynirimsi görünümdedir.
Bu ayda fetüs ortalama 25 cm boyunda 500 gr.
ağırlığındadır.
14/35
Altıncı Ay (21-24 Haftalık):

Akcigerdeki alveolar hücreler surfaktan maddesini
yapmaya başlarlar. Fetüs bu ayda doğarsa nefes alır, ancak
uzun süre yaşayamaz.

Anneden geçen imminoglobilin düzeyi yükselir,
böylece fetus ve yenidoğan hastalıklardan korunmuş olur.

Kapiller sistem geliştiği için derinin rengi pembedir.
Deri altı yağ dokusu gelişmeye başlar ve cilt kırışıktır.

Fetüs altıncı ayda ortalama 30 cm uzunluğunda, 700
gr. ağrlığındadır.
15/35



Yedinci Ay (25-28 Haftalık):
Bu ayda akciğerlerde oksijen ve karbondioksit
değişimi mümkündür. Çünkü alveoller ve alveol etrafında
kapiller gelişmiştir. Surfaktan yapımı artmıştır. Bu ayda
doğan fetuslar, özel ortamda yaşatılabilir. Ancak yaşama
şansı 1/10 dur.
Beyin gelişiminin ikinci devresi 28'inci haftada başlar
ve doğumu izleyen yıllarda da devam eder.
28 haftalık (yedi aylık), fetus yaklaşık 35 cm boyunda,
1000 gr. ağırlığındadır.
16/35
Sekizinci Ay (29-32 Haftalık):

Deri kırmızı ve kırışıktır.

40 cm uzunluğunda 1700 gr. ağırlığındadır. Doğarsa
yaşama şansı 1/3'tür.
Dokuzuncu Ay (33-36 Haftalık):

Doğarsa yaşar. 45 cm uzunluğunda, 2500 gr.
ağırlığındadır.

Deri altı yağ dokusu artmıştır.

Yüzde kırışıklık ve vücutta lanuga azalmıştır.

Testisler iner.

Kas tonüsü gelişmiştir.
17/35
Onuncu Ay (37-40 haftalık):

Fetus tam olarak gelişmiştir. Bu ayda doğan bebekler
yenidoğan olarak tanımlanır.
Yenidoğan Bebek:

Olgun bir yenidoğan ortalama 50 cm boyunda, 32003300 gr. ağırlığındadır. Deri düzgün ve parlaktır. Lanuga,
omuzlar hariç görülmez. Verniks kazeoza tüm vücudu
kaplamıştır. Burun ve kulak kıkırdakları ve tırnaklar
gelişmiştir. Erkek bebeklerde testisler skrotum içine
inmiştir.
18/35
FETÜSÜN FİZYOLOJİSİ
Fetüsün Beslenmesi

Fetüs besin maddelerini anneden alır.

İmplantasyondan birkaç gün sonraya kadar ovum,
desiduada bulunan glandların sekresyonu ile beslenir

Daha sonraki haftalarda trofoblastlar ile desidua
arasında gelişen intervilloz aralık anne kanı ile dolar.
Koryonik villiler bu aralıktaki anne kanından besin
maddelerini osmosis yolu ile doğrudan embrioya taşırlar.

4. haftada umblikal kord içinde, umblikal arter ve
venalar oluşur. Bu damarlar koryonik damar yatağı ile
embrionun dolaşım sistemini birleştirir. Böylece plasenta
ile fetus arasındaki ilişki gerçekleşmiş olur.
19/35
Fetüsün Dolaşım Sistemi

İntrauterin hayatta fetüsün solunum sistemi
fonksiyonel olmadığı için, kanın oksijenlenmesi plasenta
aracılığı ile olur.
20/35
Fetal sirkülasyonda 4 geçici yapı vardır. Bunlar;




Duktus Venosis
Foramen Ovale
Duktus Arteriozus
Hipogastrik Arterler
21/35

Duktus Venozis:
Umblikal venden, vena kava inferiora açılır. Böylece
plasentada oksijenlenmiş kanın, fetus dolaşımına
girmesini sağlar.
22/35

Foramen Ovale:
Kanın sağ atriumdan, direk sol atriuma geçmesini
sağlayan bir açıklıktır. Böylece sağ ventrikule daha az kan
gider.
23/35

Duktus Arteriozus:
Pulmoner arter ile aortanın inen kolu arasında bir
kanaldır. Böylece kanın akciğerler yerine aortaya geçmesi
sağlanır.
24/35

Hipogastrik Arterler:
İki tanedir. Her iki internal iliak arterden dallanırlar
ve umblikal korda girerek umblikal arteri oluştururlar.
Plasentaya kirli kan taşırlar.
25/35
Fetal Sirkülasyonun Mekanizması



Oksijenlenmiş kan fetusa, umblikal ven aracılığı
ile girer.
Umblikal venin küçük bir kolu doğrudan
karaciğere giderken, büyük kolu duktus venozis
vasıtası ile vena kava inferiora dökülür.
Karaciğere geçen kan, vena hepatika yolu ile
vena kava inferiora ulaşır.
26/35



Vena kava inferior, fetusun alt kısımlarından
gelen kirli kanı taşır.
Bu nedenle fetusun vücuduna giren temiz kan,
kirli kanla karışır. (Bu durumla başetmek için fetüsun
hemoglobin konsantrasyonu yüksektir).
Vena kava inferiordaki kirli kanla karışmış olan
temiz kan sağ atriuma dökülür.
27/35


Sağ atriumdaki kanın büyük bir kısmı foramen ovale
yolu ile sol atriuma geçerken, bir kısmı da sağ ventrikule
ve oradan pulmoner artere geçer.
Sol atriumdan, sol ventrikule geçen kan, oradan
aortaya geçer. Kanın bir kısmı, beyin ve üst ekstemiteleri
beslemek üzere aortanın kollarına geçerken, diğer bir
kısmı da vücudun alt kısımlarını beslemek üzere
dessending aortaya geçer. Böylece iyi oksijenlenmiş kan
baş, boyun ve üst ekstremiteleri besler.
28/35



Fetusta dolaşan kan hiçbir zaman tam olarak ne arter,
ne de ven kanıdır. Vena kava inferior ile sağ kalbe dönen
kanın O2 konsantrasyonu daha yüksektir.
Fetusun doğumu ile beraber fetal dolaşımdaki duktus
venosus, duktus arteriozus, foramen ovale, hipogastrik
arterler ve umblikal kord devre dışı kalır ve geriler.
Bu oluşumların kapanması fetusun doğduktan sonra
ilk solunumu ile başlar.
29/35



Solunum sonucu akciğerler genişler ve arteriyo
pulmonalisten akciğerlere daha fazla kan emilir. Duktus
arteriyozus yolu ile aortaya geçen kan azalır, duktus
giderek fonksionunu kaybeder ve bağ dokusu haline
dönüşür.
Akciğerlerden sol atriuma gelen kanın miktarı artar.
Umblikal kordun kesilmesine bağlı vena kava inferiordan
sağ kalbe dönen kan miktarı ise azalır. Böylece sol
atriumdaki basınç fazlalığı nedeni ile foramen ovale
kapanır.
Umblikal arterlerin fonksiyonu bittiği için hipogastrik
arterlerin distal uçları atrofiye uğrarlar.
30/35
Fetal Kan Akımı



•
•
Fetüsun dolaşımdaki O2 satürasyonu düşüktür.
Bunun yanında fetus kilo başına dakikada 4 cm3
oksijen kullanmaktadır. Bu da istirahatteki erişkinin
oksijen ihtiyacı ile aynıdır.
Fetus bu O2 açığını şu mekanizmalar ile kapatır;
Fetusun total kardiak atım hacmi dakikada kilogram
başına 2Oml. dir. Bu rakam erişkinin istirahattaki atım
hacminden 3 kez fazladır. Bunun yanında fetal kalp hızı da
120-140/dk.
Fetal eritrositlerin O2 bağlama kapasiteleri yüksektir.
31/35
Gastrointestinal Sistem


3. ayda fetus amniotik sıvıyı yutmaya başlar.
4. ayda barsaklarda mekonyum görülür.
Mekonyum, epitel hücreleri, mükus, safra, verniks
kazeoza ve lanuga içerir. Normalde mekonyum
amniotik maiye boşalmaz. Ancak fetusta hipoksi varsa
amniyotik mayide mekonyum görülür. Çünkü fetusun
dolaşımında CO2 yükselmesi, anal sfinkterin
gevşemesine neden olur.
32/35
Üriner Sistem



2 . ayın sonunda böbreklerin fonksiyonları başlar.
3. ayda mesanede idrar vardır. Amniotik maiyi
sürekli yutan fetüsun, idrarı da amniotik maiye karışır.
Renal agenezis olduğunda veya uriner sistemde
başka anomaliler olduğunda amniyotik mayi miktarı
azalır (oligohidroamniyos). Ancak plasenta böbrek
fonksiyonu yaptığı için prenatal periyodda böbrek
anomalilerin tesbiti güçtür.
33/35
Sinir Sistemi



Sinir sistemi 4. haftadan itibaren gelişmeye başlar
ve hızlı bir gelişme gösterir.
8. gebelik haftasında nöromüsküler mekanizma
uyarılara cevap verir. Yutma, solunum, defekasyon,
ürinasyon, emme, tutma refleksleri doğumdan önce
vardır.
Işığa reaksiyon ve tat duyusu 7. ayda gelişir.
34/35
Solunum Sistemi

Akciğerler 5. gebelik haftasında gelişmeye başlar,
24.-25. gebelik haftasına kadar gelişmesine devam
eder. Fonksiyonel gelişmesi ise doğum sonuna kadar
sürer. Akciğerler intrauterin hayatta fonksiyon
görmez. Doğumu izleyen bir dakika içinde bebek ilk
solunum hareketini yapar ve ağlar. İlk solunumla
beraber negatif bir intratorasik basınç gelisir. Emilen
havanın yarısı residuel pulmoner volümü oluşturur.
Diğer solunumlardan sonra akciğerler normal
çalışmaya başlar.
35/35