4.Ünite: İslam Düşüncesinde Tasavvuf i Yorumlar ALEVİLİK

4.Ünite:
İslam
Düşüncesinde Tasavvuf i Yorumlar
ALEVİLİK - BEKTAŞİLİK
Alevilik Nedir?
Hz. Ali'yi seven, sayan ve ona taraftar olan kişiye alevi denir. Alevilik Allah, Muhammed, Ali üçlemesi, ehl-i beyt
sevgisi, Şia'nın on iki imam inancını benimseyen anlayışıyla öne çıkan bir yorum, bir din anlayışıdır.
Alevilik bir din midir? Alevilik bir din değildir. Alevilik İslam diniyle ilgili bir yorumdur. Çünkü bir oluşumun din olması için bir
peygamber veya kurucuya, ilahi veya dini kitaplara ihtiyaç vardır.
Aleviler Allah'a inanan, Hz. Muhammed'i son peygamber kabul eden, Kur'an -ı Kerim'i kutsal bitap olarak benimseyen, Hz.
Muhammed'i ve ehl-i beyti seven Müslümanlardır. Temelde bir farklılık yoksa da din anlayışı, yorum ve uygulama bakımından
farklılık oluşmaktadır. Bu da ayrı bir din olmasını gerektirmemektedir.
"Ehl-i Beyt" ne demektir? Ev halkı anlamına gelen Ehl-i Beyt sözcüğü Hz. Muhammed (s.a.v)'in ailesinden olanlardır.
Peygamberimizin eşleri, Hz. Fatıma, Hz. Ali, Hz. Hasan ve Hz. Hüseyin ehl-i beytin şerefli kişileridir. Peygamberimizin soyu Hz.
Hasan ve Hz. Hüseyin soyundan devam etmektedir. Ehl-i Beyt'i sevmek her müslümanın görevidir.
Kurucusu
• Hacı Bektaş Veli
• Asıl adı Seyid
Muhammed bin
Seyyid İbrahim
Ata . 1209 - 1271),
Horasan Nişabur
doğumludur.
• Eserleri
• Hacı Bektaş veli Anadolu'ya gelen Horosan erenlerindendir. • Anadolu halkını manevi yönden
etkileyen maneviyat önderlerindendir. • Ahmet yesevi'nin (Yesevilik) Allah sevgisi ve güzel ahlak
anlayışını Anadolu'da yaygmlaştırmıştır. • Makalat adlı eserinde itikat(inanç), ibadet ve ahlak
konularındaki görüşleri öne çıkar. • "Dört kapı, kırk makam" prensibi önemlidir. Buna göre kul,
yüce Allah'a kırk makamla ulaşır. Bunlar biribirini tamamlayan şeylerdir. • Kırk Makam'ın onu
şeriat, onu marifet, onu tarikat, onu hakikattir. • Velayetname adlı eserinde buyruklar, ozanlar
tarafından söylenmiş deyişler ve nefeslere yer verilmiştir. Eserde eski Türk inanışlarıyla ilgili
motifler görülmekle beraber Allah inancı, Hz. Muhammed'in peygamberliği gibi inanç konuları yer
alır. • Zikir, tövbe, ilahi aşk, insan-ı kamil, tevazu, murakebe tasavvufi yorumları içeren buyruklar
önemlidir. • Üç sünnet: 1. Hakkı zikretmek 2. Kalpte düşmanlığa yer vermemek 3. Yola teslim olmak
• Yedi Farz: 1. Sırrını izhar etmemek(ortay çıkarmamak) 2. Gördüğünü örtmek 3. Özür ile niyaz
(dua, yakarış) etmek 4. Mürebbi hakkını gözetmek 5. Musahip hakkını gözetmek 6. Tövbe almak 7.
Taç giyip özünü üstada teslim etmek • Alevilik-Bektaşilik yolunun sevgi ve dostluk yolu olduğu
vurgulanır. Hoşgörü, barış ve kardeşlik anlayışı dile getirilir. • Alevi lik-Bektaşilik kaynaklarında
namaz, zekat, oruç, hac gibi ibadetlere de yer verilir.
BEKTAŞİLİK
Makalat
Velayetname
Özellikleri
Cem: Toplanmak, bir araya gelmek, bütünleşmek demektir. Alevilik-Bektaşilikte topluca yapılır. Dede tarafından yönetilir. Cemde
Allah'a yönelme, Allah sevgisi, kelime-i tevhitler, salavatlar okunur, tövbe istiğfar yapılır. Gülbenk, dua, on iki imam aşkına düvaz,
deyiş ve nefesler Allah Allah diye söylenir. Dede: Alevi inancında olan toplumun dinsel lideridir. Dedeler, sosyal hiyerarşinin en
üst noktasında bulunurlar. Sahip oldukları yetkiler ve yaptırım güçleri cemaatin sosyal düzenini sağlayan çok etkili bir güçtür.
Dedeler cemaate (taliplere) önderlik eder, eğitir, aydınlatır ve bilgilendirir. Dini bayramlarda, evlenmede (nikahda) sünnette ve
cenaze törenlerinde bulunur. Cem törenlerin de cemaatin dini vecibelerini yerine getirebilmeleri için önderlik yapar, onlara
Alevi geleneklerini öğretir. Alevi inancında ki ,,eline, beline, diline sahip ol" desturundan yola çıkarak talipler arasındaki
dargınlığı, küskünlüğü, bütün olumsuzlukları giderir. Yolun gereği düşkünleri (yani suçluları) cezalandırır. Cemevi: Cemin
yapıldığı yerdir. Ayrıca tasavvufi sohbetlerin yapıldığı, misafirhane, aşevi, kardeşlik evi gibi fonksiyonları da olan bir sosyal
kültürle merkez gibidir.