Osmanlı-Kutsal İttifak Savaşları
advertisement
Osmanlı-Kutsal İttifak Savaşları 2.1 Almandağı (Kahlenberg) Muharebesi Osmanlı-Kutsal İttifak Savaşları (1683-1699), Osmanlıların II. Viyana Kuşatması'nda başarısızlığa uğramasından cesaret alan bir grup Avrupa ülkesinin Kutsal İttifak adı altında birleşip Osmanlılara karşı giriştikleri ve bu ülkelerin Macaristan, Ukrayna ve Dalmaçya'da hâkimiyet kurup, Balkanlar'daki Osmanlı hâkimiyetine büyük darbe vurmaları ile sonuçlanmış bir savaşlar dizisidir. Osmanlı tarihinde Felaket Seneleri olarak da geçer. Yabancı kaynaklarda ise genelde Büyük Türk Savaşları olarak bahsedilir. 1 Almandağı (Kahlenberg) Savaşı, II. Viyana Kuşatmasını yenilgiye dönüştüren meydan savaşıdır (12 Eylül 1683). Viyana'nın yardımına gelen III. Jan Sobieski komutasındaki Alman, Avusturya ve Leh ordularıyla Kahlenberg'de (Almandağı) karşılaşan Osmanlı Ordusu, Budin Beylerbeyi Koca İbrahim Paşa'nın başarısızlığı ve Kırım Hanı Murat Giray'ın zamanında savaşa girmemesi gibi nedenlerle yenilgiye uğradı. Orduya komuta eden Merzifonlu Kara Mustafa Paşa bütün ağırlıkları ve ordu hazinesini bırakarak çekilmeyi emretti. Böylece Viyana Kuşatması başarısızlıkla sonuçlandı. Nedenleri Kanuni Sultan Süleyman'ın 1526 yılında Mohaç Savaşı'nı kazanarak Macar Krallığı'nı yıkmasından sonra Macaristan'ın büyük bir bölümü 150 yılı aşkın bir süreyle Osmanlı Devleti'nin elinde kalmıştı.[1] Macaristan'ın geri kalan bölümü ise Habsburglu Avusturya Arşidüklüğü'nün elindeydi. Katolik Avusturyalılar kendi yönetimleri altındaki Protestan Macarları Katolikleştirme siyaseti güdüyorlardı. Avusturya yönetimindeki Protestan Macarlar Tökeli İmre liderliğinde ayaklandılar, bazı bölgeleri ellerine geçirerek Orta Macaristan'da bir krallık kurdular. Tökeli İmre defalarca Osmanlılardan yardım istedi fakat isteği kabul edilmedi. Sonunda Avusturya'yı yenerek şöhret kazanmak isteyen Sadrazam Merzifonlu Kara Mustafa Paşa, IV. Mehmet'i Tökeli İmre'nin yardım isteğini kabul etmeye ve Avusturya'ya savaş açmaya ikna etti. 2 II. Viyana Kuşatması Papa XI. İnnocentius Osmanlı Ordusu 1683'de Avusturya'ya karşı sefere çıktı. Ordunun yol üstünde stratejik önemi bulunan kaleleri ele geçirmesi beklenirken, Kara Mustafa Paşa doğrudan Viyana'yı kuşatmaya karar verdi. Kuşatma iki ay sürdü. Sadrazamın Yeniçerilerin kenti talan etmelerini önlemek için kentin kendiliğinden teslim olmasını beklediği, ve o yüzden taarruza geçmediği bilinmektedir. Ayrıca Kırım hanı Murat Giray, Tuna nehrinin kuzeyinden gelen yardımı önlemekte etkisiz kaldı. Sonunda Lehistan kralı III. Jan Sobieski, 25.000 askerlik bir orduyla Viyana'nın yardımına yetişti. İki ateş arasında kalan Osmanlı birlikleri ağır bir yenilgi alarak Belgrad'a geri çekilmek zorunda kaldı. Papa XI. İnnocentius, ısrarlı çabalarıyla Lehistan kralı III. Jan Sobieski'yi Viyana'nın yardımına koşmaya ikna edenlerin başında geliyordu. Osmanlı Ordusu'nun Viyana'dan geri püskürtülmesi üzerine XI. İnnocentius bu sefer Osmanlılar'ın Macaristan'dan geri püskürtülmesi için elinden geleni yaptı. Sobieski'nin hemen kuşatma sonrası “Geldik, gördük ve Tanrı fethetti” mektubu Viyana'da atılmış olan ittifak tohumunun Vatikan'a sıçramasına yetti, Papa bu savaşlar için milyonlarca scudo harcamaktan çekinmedi. İttifaka katılacak bir diğer ülke olan Venedik Cumhuriyeti'nde ise, bazı çevreler hükûmetin fazla barışçı dav1 2 3 SAVAŞLAR randığını iddia ediyordu. Özellikle 1669'da Girit'in kay- 3.1.1 Ciğerdelen Muharebesi bından sonra, başıbozuk Venedik kuvvetlerinin Osmanlı topraklarına akın düzenlemesi sonucu, İstanbul'dan gelen tazminat talebine hükûmetin boyun eğmesi barış karşıtlarını kızdırmıştı. Viyana'daki zafer ise barış karşıtlarınının elini daha çok güçlendirdi. Sobieski ve I. Leopold'ün İtalya'daki elçilerinin uzun uğraşları sonucu, bu devletlerin ve Papa'nın temsilcileri 1684'te Linz'de bir araya geldi. Sobieski ve Leopold, Venedik'in doğrudan Çanakkale'ye taarruz etmesini istiyordu. Bu istek gerçekleşmese de sonunda 5 Mart 1684'te ittifaka Venedik katıldı. Avrupa'da bu üç ülkenin Balkanlar'a üç koldan taarruz etmesi kararlaştırıldı.[2] Linz'de yapılan görüşmede Rusya ve Safeviler ile de görüşme yapılması istendi. O yıllarda Lehistan'da bulunan Nahcivan Katolik piskoposu Dominiken Sebastian Knabb, Safevi hükümdarı Süleyman Şah ile Sobieski arasındaki temasları sağlıyordu. Papalık, İran ile birlikte Etiyopya Hristiyanları'nın da kışkırtılarak Mısır'a taarruz etmesini istiyordu. Ama Süleyman Şah da, Etiyopya Hristiyanları da ittifaka katılmadı.[2] İttifakın kuzey cephesinde savaşması düşünülen Rusya ise başlarda aktif olarak savaşa katılmadı, 1676-1681 Osmanlı-Rus Savaşı sonucunda yapılan antlaşmaya sadık kaldı. Daha sonra ise 1686-1700 Osmanlı-Rus Savaşı'nı başlatarak 1. Petro önderliğinde 1687 yılında Kırım, 1695 yılında Azak seferlerine girişti. Sobieski, Papa'ya Hollanda ve İngiltere donanmalarının da Papalık bayrağı altında bu sefere katılmaları çağrısı yaptı. Papa bu öneriyi desteklemese de dinine bağlılığıyla bilinen Fransızların “Güneş Kral"ı XIV. Louis'ye donanmasını ortak düşman üzerine göndermesi çağrısında Merzifonlu Kara Mustafa Paşa bulundu. Viyana Kuşatması öncesinde ve Kutsal İttifak süresince Avrupa'da Osmanlı lehine tek dengeleyici un- 7 Ekim 1683 günü Ciğerdelen'de meydana gelen savaşta kale muhafızı Kara Mehmet Paşa ilk saldırıya geçen sur olan Fransa bu öneriyi kabul etmedi.[2] Sobieski'nin kuvvetlerini başarıyla püskürttü, Sobieski ve kurmayları esir alınma tehlikesi ile burun buruna gelerek geri çekildiler. Ama iki gün sonra hemen arkada konuşlanan ve sayıca Osmanlılar'dan üstün olan ittifak kuvvetleri 3 Savaşlar büyük bir taarruza geçti ve Osmanlı Ordusu'na büyük kayıp verdirerek bölgeyi ele geçirdi.[2] Kutsal İttifak daha fiilen kurulmamış olsa da, kuşatma ertesinde Viyana'da toplanan İttifak güçleri kuşatmadan Ciğerdelen Muharebesi'nı takiben 1 Kasım'da Habsburg geri çekilen bitkin Osmanlı-Macar kuvvetlerini yakalayıp Ordusu Estergon Kalesi'ni kuşattı ve ele geçirdi. Bu süre onlara önemli bir darbe vurmak amacıyla zaman kaybet- zarfında Osmanlı tarafında kuşatmada hata yapan komutanlar azlediliyor ve Merzifonlu Kara Mustafa Paşa dağımeden Osmanlı-Macar topraklarına saldırıya geçtiler. lan askerleri toplamaya çalışıyordu.[2] 3.1 1683-1689 Yılları Arası Savaşlar 2 Ekim 1683 günü Jan Sobieski ve Lorraine Dükü V. Charles Macaristan'daki Haçlı birlikleri ve Türk savunma hatları hakkında bir görüşme yaptılar ve saldırı bölgesinin neresi olacağına karar verdiler. Asıl hedefleri olan Uyvar (Nove Zamky) yöresinin yağış nedeniyle sularla kaplanması üzerine Ciğerdelen'e (Parkany) ilerlemeye karar verdiler.[2] 3.1.2 Dalmaçya'dan Budin'e 1684 yılında Venedik Kutsal İttifak'a katıldı ve Osmanlı Devleti'ne savaş ilan etti. Peşinden Dalmaçya'da Vişgrad, Ayamavri gibi kaleleri ele geçirdi. Dalmaçya'daki Venedik ilerleyişine Osmanlılar sadece Sing zaferi ile cevap verebildi.[3] 3.2 II. Süleyman ve II. Ahmet dönemleri 3 Macaristan haritası üzerinde Osmanlı kaleleri ve stratejik noktalar. Viyana'dan Dönüş - Jozef Brandt'ın Leh kuvvetlerini Osmanlı esir ve ganimetleriyle Viyana'dan dönerken tasvir eden tablosu. Osmanlıların zenci olarak tasvir edilmesi dikkat çekiyor. 15 Temmuz 1684'te ise Habsburg Ordusu Budin Kalesi'ni kuşattı. Kale komutanı Kara Mehmet Paşa direnirken öldü. Yerini Damat İbrahim Paşa'a geldi. Kendisine eski sadrazam Merzifonlu Kara Mustafa Paşa tarafından "Şeytan” lakabı takılmış olan İbrahim Paşa huruç hareketleriyle düşmanı yıpratarak geri çekilmeye zorladı ve 2 Kasım günü Habsburg Ordusu Budin'den çekildi. Bu başarı üzerine padişah IV. Mehmet İbrahim Paşa'ya gönderdiği mektupta "şeytan” lakabını “melek” olarak değiştirdiğini bildiriyordu.[4] 3.1.3 II. Mohaç Muharebesi Her cephede ilerleyen Kutsal İttifak kuvvetleri 12 Ağustos 1687'de Osmanlı Ordusu'nu Mohaç Savaşı'nda mağlup etti ve Valpo, Pojega gibi kaleleri alarak ilerlemeye devam etti.[3] Osmanlı cephesinde art arda gelen yenilgiler giderek daha büyük endişelere yol açtı. Ağustos’taki Mohaç Muharebesi yenilgisinden sonra ordu, padişahın “devlet işleriyle ilgilenmediği” gerekçesiyle cepheyi bırakıp İstanbul'a yürüdü, “Avcı" lâkaplı Sultan IV. Mehmed tahttan indirildi, yerine kardeşi II. Süleyman geçirildi. 3.2 II. Süleyman ve II. Ahmet dönemleri Osmanlı Devleti karmaşanın içerisindeyken Habsburg Ordusu 1688 yılı Eylül ayında Belgrad'ı ele geçirdi ve halkı katletti. Buna cevaben Sultan II. Süleyman, Avusturya seferine çıkarak Gladova ve Orşova kalelerini aldı.[3] Lorraine Dükü V. Charles'ın Budin'e girişi. 3.2.1 Viyana Barış Görüşmesi 19 Ağustos 1685'te Uyvar Kalesi 50 günlük kuşatmanın II. Süleyman tahta geçtiğinde Zülfikâr Ağa isimli bir Osardından Habsburg Ordusu tarafından ele geçirildi ve 22 manlı elçisi hem padişahın cülusunu bildirmek, hem de yıllık Osmanlı egemenliğinden çıktı. olası barış görüşmelerine katılmak amacıyla Viyana'ya Bir sene sonra Haziran 1686'da Venedik Ordusu, Navarin gönderildi. Zülfikâr Ağa Viyana'da saygıyla karşılandı, Kalesi'ni işgal edip bir süre dinlenmeye geçerken, aynı ay İmparator I. Leopold'un danışmanlarıyla görüştü ve 10 Şubat 1689 günü bir barış toplantısı yapılmasına karar Lorraine Dükü V. Charles komutasındaki Habsburg kuvvetleri Budin'e saldırdı. 70 yaşındaki son Budin Beyler- verildi. beyi Arnavut Abdurrahman Abdi Paşa 15 bin askeriyle 10 Şubat'taki konferansa Zülfikâr Ağa ve yanındaki on on sekiz düşman taarruzunu püskürttü.[4] kişilik Osmanlı heyeti ile Venedik, Lehistan ve Avusturya Kuşatmanın üçüncü ayında, 2 Eylül 1686 günü, Kut- temsilcileri katıldı. Konferansta Venedik temsilcisi ülkesal İttifak birlikleri altı koldan genel taarruza geçti. sinin ele geçirdiği yerler ile Eğriboz ve Zanta adalarını isAbdurrahman Abdi Paşa ölene kadar direndi, ama şeh- terken, Avusturya temsilci Temeşvar ve Arad'ı, Lehistan rin düşmanın eline geçmesini engelleyemedi. Budin'de temsilcisi ise Podolya'nın tamamını istediğini bildirdi. Kanuni Sultan Süleyman ile başlayan Türk hâkimiyeti Bu istekler karşısında Zülfikâr Ağa barış görüşmesinin son buldu. Bu da Osmanlı Devleti'nin Macaristan üzerin- sonuçlanmayacağını anlamış ve Kutsal İttifak elçilerine deki hâkimiyetini büyük ölçüde kaybetmesine yol açtı. alaycı bir yanıtla cevap vermiştir[4] : Kasım 1686'da Avusturya Ordusu Eğri Kalesi'ni ele ge- Fransa'nın Batı Avrupa'da savaş çıkaracağını duyan Osçirdi. manlı, barış görüşmelerini yarıda bırakıp, savaşmaya de- 4 3 SAVAŞLAR vam etme kararı almıştır.[5] 3.2.2 Salankamen Savaşı Kırım Cephesi Rus Çarlığı'nın 1686'da Kutsal İttifak'a katılıp Osmanlı Devleti'ne savaş açması ile Kırım'da da bir cephe açıldı. Çar nâibi Sofia Alekseyevna'nın başkanlık ettiği Boyar hükûmetinin emriyle Rus Ordusu, 1687 ve 1689'da Osmanlı Devleti'ne bağlı Kırım Hanlığı'nın topraklarında iki büyük işgal harekâtı gerçekleştirdi. Avusturya seferindeki Fazıl Mustafa Paşa, Salankamen'de düşman ordusuyla karşılaştı. Çok yoğun çarpışmalar sonucu Avusturya Ordusu'nda ilk dağılmalar başladı, bu arada Kırım Hanı'nın ordusu da Osmanlı Ordusu'nun yanında savaşmak için ilerliyordu. Tam savaş devam ederken Fazıl Mustafa Paşa'nın alnına isabet eden bir kurşun sebebiyle ölmesi Osmanlı hatlarıMayıs 1687'de Knez Vasily Golitsyn komutasındaki yaknın çözülmesine yol açtı. Osmanlı Ordusu'nun bocaladılaşık 100.000 kişilik Rus Ordusu, Zaporozya ve Don ğını gören Habsburg kuvvetleri tam taarruza geçtiler. KıKozakları'nı yanına alarak Tatar topraklarına yürüdü. Bu rım Hanı savaş yerine geldiğinde dağılmış Osmanlı Orsaldırıya hazırlanmış olan Tatarlar, bozkırlarını terketdusu ile karşılaştı.[3] mişler ve olası ganimetleri de yanlarına alıp çekilmişlerdi. Bu belirsizlik üzerine Rus Ordusu geri döndü. 1688'de ikinci bir seferin hazırlığı başladı. 1689'da bu de- 3.2.4 1692-1694 yılları fa 150 bin kişiye sahip olan bir Rus Ordusu güneye ilerledi. Karşılarına ilk çıkan Tatarları püskürttüler ve 20 Mayıs’ta Tatarların kontrolündeki Perekop Kalesi'ne ulaştılar. Uzun süren kuşatma sonucu Ruslar hiçbir önemli başarı elde edemeyince kuşatma kaldırıldı. Başarısızlık üzerine Sofia Alekseyevna hükûmeti düşürüldü ve bu tür seferlerin altından kalkabilecek tek kişi olarak görünen I. Petro tahta geçirildi. 3.2.3 Köprülü Fazıl Mustafa Paşa'nın Seferleri II. Viyana Kuşatması'nda Köprülü ailesi'nden Merzifonlu Kara Mustafa Paşa'nın yenilmesi ve idam edilmesi, aynı aileden olan Fazıl Mustafa Paşa'yı hırslandırmıştır. 1689'da sadrazam olan Fazıl Mustafa Paşa, önce orduda yeniliklere gitmiş, başıbozuk askerleri cezalandırmış, daha sonra Baruthane-i Amire'de gerekli düzenlemeyi yapıp, bütçeyi denkleştirerek sefere çıkmıştır. Kamyanets-Podilski'nin eski şehri ve Kamaniçe Kalesi'ni gösteren harita; Kamieniec Podolski: piskoposluk ve voyvodalık ünvanlarını taşıyan, Smotrycz Nehri ile çevrili dağın tepesinde bulunan ve sarp kayalar tarafından sarınan, enlemi 48°45’ ve boylamı 50°10’ olan Lehistan ve Yukarı Podolya Devletlerinin müstahkem şehri. Burası 29 Ağustos 1672 tarihinde Lehlerin elinden Türkler tarafından alınmıştır. (Paris, 1691) Avusturya Ordusu 11 Temmuz 1690 günü Kanije Kalesi'ni ele geçirmişti. Paşa'nın komutasındaki Osmanlı Ordusu, Kırım Hanı Selim Giray'ın yardımcı kuvvetleriyle 21 Ağustos’ta Zernecht çarpışmasını kazandı. Daha sonra Belgrad'a ulaşan Osmanlı Ordusu, 8 Ekim 1690 günü Sadrazam ve Serdar-ı Ekrem Fazıl Mustafa Paşa'nın ölBelgrad'ı geri aldı. Savaş sırasında 15 bin, savaştan sonra mesi Osmanlı ordularının gerilemesine ve Kutsal İttifak güçlerinin yeni taarruzlarına neden oldu. 1692 ve 1693 ise 10 bin Avusturya askeri öldürüldü.[3] yıllarında Lehler Tuna'ya inip Kamaniçe ve Varat'ı aldılar. Venedikliler ise Dalmaçya'da ilerlediler ve Gabella Kalesi'ni aldılar.[3] 21 Eylül 1694 günü Venedikliler Sakız Adası'na asker çıkardı, ada çatışma olmaksızın teslim edildi, çatışma yaşanmadığı için Müslüman halka dokunulmadı ve adadaki Müslümanlar gemilerle Çeşme'ye nakledildi.[3] 3.3 II. Mustafa dönemi Salankamen Savaşı'ndan bir kesit. 1695'te tahta çıkan II. Mustafa döneminde Osmanlı cephesinde Mezomorto Hüseyin Paşa komutasındaki Osmanlı donanmasının başarıları ve Köprülü Amcazade 3.3 II. Mustafa dönemi Hüseyin Paşa'nın çabaları göze çarparken, İttifak cephesinde ise Savoy Prensi Eugen öne çıkar. Padişah II. Mustafa ise Avusturya seferlerinde ordusunu başarıyla yönetmiş olmasına rağmen Zenta yenilgisi ile ordusunu kaybetmiştir. 3.3.1 Osmanlı-Venedik Deniz Savaşı 5 7 Haziran'da kale kuşatıldı ama Kefe Beylerbeyi Murtaza Paşa ve Kırım prensi Kaplan Giray'ın emrindeki Osmanlı ordularının direnişi yüzünden bir sonuç elde edilemedi ve kuşatma kaldırıldı. 1695 sonlarında Rusya'da ikinci bir sefer hazırlığı başladı. İlkbahara gelindiğinde kuşatmaya denizden yardımcı olacak, 2 ana muharebe gemisi, 4 kundak gemisi ve 23 kadırgadan oluşan bir “Azak Filosu” inşa edildi. Komutan Boris Petroviç Şeremetev'in 75.000 kişilik süvari ordusu yeniden Dinyeper kıyılarına yerleştirilirken, Aleksei Shein'in komutasındaki 75.000 kişilik ana kuvvet 23-26 Nisan tarihlerinde hem karadan hem de Voronezh ve Don nehirleri üzerinden Azak Kalesi'ne doğru ilerledi. Çar I. Petro ise kadırga filosundaydı, o da filosuyla 3 Mayıs’ta Azak'a doğru hareket etti. 9 Şubat 1695'te Mezomorto Hüseyin Paşa Koyun Adaları Deniz Muharebesi ile Sakız Adası çevresindeki Venedik ablukasını kaldırdı. Hemen peşinden, 18 Şubat'ta Osmanlı donanması, Sakız Adası'nı Venediklilerden geri aldı. Mezomorto Hüseyin Paşa Kaptan-ı Deryalığa, Kaptan-ı Derya Amcazade Hüseyin Paşa ise Sakız Adası Azak Kalesi karadan ve denizden devamlı bombardıman edilirken 14 Haziran'da Türk filosu bölgeye geldi, ama muhafızlığına getirildi.[3] muharebede iki gemi kaybedince savaştan çekildi. İlk ku19 Eylül 1695'te Sakız ve İstanköy'ü vurmak üzere ge- şatmada zaten oldukça harap olan kaledeki destek kuvvet len 96 gemilik Venedik donanması Midilli Adası'nın alamayan Türk garnizonu 17 Temmuz günü Ukrayna ve Zeytinburnu karşısında tekrar mağlup edildi. Zeytinburnu Don Kazakları'nın dış suru tamamen ele geçirmesine enDeniz Muharebesi olarak anılan bu çarpışmada Venedik- gel olamadı. Sonunda 19 Temmuz'da kale garnizonu teslilerin on kalyonu battı ve Venedikliler Ege Denizi'nden lim oldu. çekildi. 5 Temmuz 1697'de Bozcaada önlerine gelen Venedik Donanması, Bozcaada Deniz Muharebesi'nde tekrar yenilgiye uğratıldı.[6] Bir Hollanda gravüründe Azak Kalesi kuşatması 3.3.2 Azak Çarpışmaları 1695 ve 1696 yıllarında Rusya, Çar 1. Petro komutasında Osmanlıların kontrolündeki Azak bölgesine iki sefer düzenledi. Padişah II. Mustafa 1695 ilkbaharında I. Petro 90 binin üzerinde bir kuvvetle[7] Azak'taki 7.000 kişilik Osmanlı garnizonuna saldırmak için yola çıktı. Bu ordu sadece kaleye saldıracak olan orduydu, bunun dışında Boris Petroviç Şeremetev komutasındaki 120.000 kişilik bir ordu da Kırım Hanlığı'ndan gelebilecek bir saldırıyı önlemek için Dinyeper nehri kıyılarına yerleştirilmişti. 3.3.3 II. Mustafa'nın Avusturya Seferleri II. Mustafa, kendinden önceki padişahların yapmadığını yaparak, ordusunun başında sefere çıkmak istiyordu.[8] Aynı dönemlerde gelen Mezomorto Hüseyin Paşa'nın ba- 6 4 SONUÇLAR şarıları ve ilk Azak direnişi de padişahı yüreklendirmişti. Haziran 1695'te ilk seferine çıkan sultan II. Mustafa'yı, Temeşvar'ı kuşatmak için bekleyen Habsburg Ordusu komutanı Kont Veterani ve Saksonya Elektörü I. Frederick Augustus bekliyordu. Ordunun başına geçen Veterani, iki Osmanlı taarruzunu püskürttü, ama üçüncü saldırıda yaralanıp öldü ve ordusu dağıldı, böylece 22 Eylül günü Lugoş'ta (Lugoj) Avusturya Ordusu mağlup edildi, Lugoş Kalesi de fethedildi. 3 Ağustos 1696'da Frederik'in tekrar Temeşvar'a saldırması üzerine ikinci seferine çıkan II. Mustafa, 27 Ağustos’ta Ulaş'ta (Olasch) Habsburg Ordusunu tekrar yenilgiye uğrattı.[3] Bu sırada Avusturya uzun süredir içinde bulunduğu ve Fransa'ya karşı savaştığı 9 Yıl Savaşları'nı 1697'de bitirmiş ve Osmanlı Devleti'ne barış teklifi götürmüştü. Bu sırada ölen Jan III. Sobieski'nin yerine Lehistan tahtına Saksonya Elektörü Frederick geçmiş, onun yerine Avusturya Ordusunun başına ise Fransız asıllı başarılı komutan Savoylu Eugene getirilmişti. II. Mustafa da barış teklifini reddetmiş, Avusturya'ya üçüncü sefer için hazırlıkları başlatmıştı.[8] 13 Nisan 1697'de Edirne Sarayı'ndaki Arz Odası'nın önüne tuğlar dikildi. 18 Nisan'da Sultan II. Mustafa 100.000 kişilik bir kuvvetle üçüncü seferine çıktı. Yol üzerinde, Avusturyalıların Bihke Kalesi önünde bozguna uğradığı ve Hersek'te Venediklilerin çekildiği haberleri ordunun moralini yükseltti.[8] Savoy Prensi Eugen. memişti. Eugen'in geldiği haberi alınınca geçiş hızlandı ama bu yeterli olmadı, kurulan köprü aşırı yük almış ve dayanıksızlaşmış, yer yer de parçalanmıştı. Sonunda çarpışma başladı, nehri geçemeyen Osmanlı Ordusu mevzi almaya karar verdi, bu ise Avusturya topçusunun karşı kıyıları hiçbir karşılık almadan bombalamasına yol açtı. Sonunda ordu otuz bin kayıp vererek dağıldı ve geri çekilmek zorunda kaldı. Sadrazam Elmas Mehmed Paşa öldü. Fikirlerinin doğruluğu anlaşılan Amcazade Hüseyin Paşa ise sadrazamlığa getirildi. 11 Ağustos’ta Belgrad'a ulaşan padişah, komutanlarını alarak 12 Ağustos’ta bir harp meclisi topladı. Mecliste iki görüş ortaya çıktı: ya Sava üzerinden Varadin'e geçilecek, ya da Tisa'dan karşıya geçilecekti. Köprülü Amcazade Hüseyin Paşa "Üç keredir sefer yapıp düşmandan bir karış toprak almadan evinize dönüyorsunuz. Eğer yeterince teçhizatınız varsa Varadin'i muhasara ediniz” diye görüş belirtti. Ama bu görüş kabul görmedi.[8] Zenta Muharebesi, Osmanlı-Kutsal İttifak Savaşları'nın Daha sonra Temeşvar muhafızı Cafer Paşa ordugâha gel- son önemli çarpışmasıdır. di ve meclise katıldı. Cafer Paşa da Titel Kalesi'nin bulunduğu yerden Zenta yönünde gidilmesi ve Macar topraklarında büyük çaplı operasyon gerçekleştirildikten sonra, en son olarak Varadin'e geçilmesi yönünde görüş 4 Sonuçlar belirtti. Amcazade Hüseyin Paşa ve Anadolu Beylerbeyi Mısırlızade İbrahim Paşa bu planı tehlikeli buldularsa da 1698 yılında İngiltere ve Hollanda'nın arabuluculuCafer Paşa'nın II. Mustafa ile önceden beri var olan ya- ğunda, Avrupa'da savaşan devletlerin delegelerinin kın ilişkileri nedeniyle Zenta yönünde gidilmesine karar Macaristan'ın Karlofça kasabasında toplanıp anlaşması verildi.[8] uygun görüldü.[3] Zenta Savaşı'ndan sonra son Osmanlı kuvvetleri de dağılmış, Habsburg orduları Macaristan şehirlerini ve buradaki Osmanlı kale ve tahkimatlarını ele geçirmişti. Bu şehirlerdeki Osmanlı garnizon kuvvetleri ve Müslüman halk düşmana direnememiş, çoğunlukla yok edilmişti. Osmanlı Ordusu ilerlerken Prens Eugen Varadin'e çekil- Rusya hedefi olan Azak ve çevresini 1696'dan beri elinmişti. Sadrazam Elmas Mehmed Paşa, Avusturyalılar bu- de tutuyor, Venedikliler Dalmaçya kıyılarında hâkimiyet raya daha yeni yerleşirken hemen saldırma teklifinde bu- kurmuş, Leh orduları ise Podolya'yı işgal etmişti. lundu ama teklif kabul edilmedi. Osmanlıların Tisza yö- Ateş gücü yüksek Kutsal ittifak orduları hızlı hareket edip nünde ilerlediğini duyan Eugene hızla Tisza'ya yöneldi, kendilerine yakın olan Osmanlı noktalarına hızlı akınlar burada Osmanlı Ordusu'nun büyük kısmı köprüden geç- düzenlerken, sefere çıkmak için İstanbul'dan büyük orduZenta Muharebesi 7 larla hareket etmek zorunda olan Osmanlı Ordusu zayıf bir etken oldu ve Karlofça ile İstanbul Antlaşmaları'nda ve hantal yapısıyla yenilgiye mahkûm olmuştu.[9] Rusya'nın elinde önemli bir koz oldu. Azak'ta bir deniz Osmanlı tarafında son umut olan II. Mustafa'nın üssü kuran Petro, bunu da yeterli görmeyip Taganrog'da Avusturya seferleri başarısız olunca padişah savaşlarla yeni bir üs kurdu ve Rus Karadeniz Donanması'nın temelilgilenmeyi bırakmıştı. Bu yüzden yenilginin nedenleri lerini attı. Yine de Kırım'da devam eden Osmanlı hâkive sonuçları iyi tahlil edilememiş, bu savaşlar sonrasında miyeti yüzünden Azak, o yıllarda Rusya'nın Karadeniz'e tam açılımını sağlayamadı. herhangi bir yenilik hareketi görülmemiştir. 4.1 Karlofça Barış Antlaşması Azak'ın alınması ve bunun Osmanlılar tarafından kabul edilmesi sayesinde, 1. Petro Osmanlı cephesini kapatıp, ilgisini Baltık Denizi'ne yöneltti ve kuzeyde İsveç ile savaş başlattı (Büyük Kuzey Savaşı).[11] Bu anlaşma ile de Osmanlı Devleti, 20.000 km2 toprak daha kaybetti. Böylece Osmanlı'nın toplam toprak kaybı 346.000 km2 'ye ulaştı.[10] 5 Savaşların kronolojisi • 1683 - Viyana'da toplanan Kutsal İttifak Ordusu Osmanlı topraklarına saldırıya geçti. • Tuna üzerinde yapılan Ciğerdelen Muharebesi'nda Kara Mehmet Paşa Sobieski'nin ordusunu durdurdu, fakat arkadan gelen kalabalık orduya yenildi. (7 Ekim) • Habsburg Ordusu, Estergon Kalesi'ni ele geçirdi. (Kasım) 1699 yılında Osmanlı İmparatorluğu Osmanlı ile Avusturya, Lehistan, Venedik, ve Rus Çarlığı arasında başlayan görüşmeler iki ay sürdü. Sonunda 26 Ocak 1699 günü Karlofça Barış Antlaşması imzalandı. Antlaşmaya göre Avusturya; Macaristan ve Transilvanya'nın büyük kısmını aldı. Lehistan Podolya'yı, Venedik ise Dalmaçya kıyıları ile Mora Yarımadasını almış oluyordu. Antlaşma özellikle Balkanlar ve Orta Avrupa'daki Osmanlı üstünlüğünün sona erip, Habsburg üstünlüğünün başladığının işareti habercisi oldu. Antlaşma ile, Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu 249.000 km2 , Venedik 32.000 km2 ve Lehistan 45.000 km2 toprak elde etti. Bu anlaşma ile Osmanlı 326.000 km2 toprak kaybetti.[10] 4.2 İstanbul Antlaşması • 1684 - Venedikliler, Osmanlı Devleti'ne savaş ilan ettiler; Vişegrad, Mora, Ayamavri ve Dalmaçya'da birçok kale Venediklilerin eline geçti. (HaziranEylül). • 1685 - Osmanlı Ordusu, Venediklilere karşı Dalmaçya'da Sing Muharebesi'ni kazandı. (Nisan) Ama Avusturya cephesinde Uyvar Kalesi kaybedildi. (Ağustos) • 1686 - Venedikliler Navarin Kalesi'ni işgal ettiler. (Haziran) • Lorraine Dükü V. Charles komutasındaki Kutsal İttifak güçleri Budin'e saldırdı. (Eylül) Budin Kalesi Habsburgların eline geçti. Macaristan'daki Osmanlı hâkimiyeti sona erdi. • 1687 - Mohaç Muharebesinde Osmanlı Ordusu 20 bin kayıp vererek yenildi. (12 Ağustos) Osmanlı İmparatorluğu ile Rus Çarlığı, 1700 yılında İstanbul Antlaşması adında ayrı bir antlaşma imzaladılar. Antlaşmaya göre, Azak Kalesi ve çevresinin Rusya'da kalması kabul edildi. • Valpo, Pojega gibi 15 kale düşmana teslim edildi. Venedikliler Atina'yı zaptetti. (Eylül) • Sultan IV. Mehmet tahttan indirildi, yerine II. Süleyman geçti. (8 Kasım) • Habsburg Ordusu Eğri Kalesi'ni ele geçirdi. (Kasım) Azak'ın alınması, Rusya'da uzun süren savaşa ve kayıplara bakıldığında küçük bir kazanç gibi görünse de, ileride Rusya'nın bir donanma gücüne dönüşmesinde çok önemli • 1688 - Belgrad Kalesi elden çıktı; Belgrad'ı kuşatan Habsburg Ordusu kaleyi ele geçirdi, kaçmaya çalışan halk kılıçtan geçirildi. (Eylül) 8 6 • Belgrad'ın düşmesi, Avusturyalılara Balkanların yolunu açtı. Bosna, Erdel ve Eflak Avusturyalılar tarafından işgal edildi. Bu ilerleyiş karşısında toparlanan Osmanlı kuvvetleri karşı saldırıyı başlattılar. 30 Ekim 1688'de Çelebi İbrahim Paşa komutasındaki Osmanlı kuvvetleri Eğriboz Zaferini kazandılar. • 1689 - Padişah II. Süleyman, Avusturya seferine çıktı. (Haziran) Sultanın komutasında Gladova ve Orşova Kalesi alındı. • 1690 - Kırım Hanı I. Selim Giray, Rumeli'yi düşman istilasından temizledi ve Edirne'ye geldi. (Şubat) • Kanije Kalesi düşmanın eline geçti. (Temmuz) KAYNAKÇA • 1697 - Kaptan-ı Derya Mezomorto Hüseyin Paşa, Bozcaada Deniz Muharebesi'nde Venediklileri tekrar yenilgiye uğrattı. (5 Temmuz) • II. Mustafa komutasında üçüncü kez sefere çıkan Osmanlı Ordusu Zenta Muharebesi'nde Savoylu Prens Eugene'in kuvvetlerine yenildi. Sadrazam Elmas Mehmed Paşa öldü. (11 Eylül) • 1698 - İngiltere ve Hollanda'nın arabuluculuğunda Avrupa'da savaşan devletlerin delegelerinin Macaristan'ın Karlofça kasabasında toplanıp anlaşması uygun görüldü. 6 Kaynakça • Erdel'de Avusturyalılara karşı Zernecht Muharebesi'nde zafer kazanıldı. (Ağustos) Genel Sadrazam Fazıl Mustafa Paşa komutasındaki Osmanlı Ordusu Belgrad'ı geri aldı. (8 Ekim) • Popüler Tarih. • 1691 - Avlonya Kalesi Venediklilerden geri alındı. (Mart) II. Süleyman öldü ve yerine II. Ahmet geçti. (22 Haziran) • Avusturya seferindeki Fazıl Mustafa Paşa, Salankamen Muharebesi'nde savaş meydanında öldü ve savaş kaybedildi. (19 Ağustos) • Osmanlı Tarihi, Boyut Yayınları. • Viyana Kuşatması, John Stoye. • Bin Atlının Akınları, Prof. Dr. İsmet Miroğlu • Osmanlı Tarihi, Talha Irmak. • 1694 - Venedikliler; Sakız Adası'na asker çıkardı, Özel ada çatışma olmaksızın teslim edildi. (21 Eylül) • 1695 - II. Ahmet öldü ve yerine II. Mustafa tahta geçti. (6 Şubat) • Kaptan-ı Derya Mezomorto Hüseyin Paşa, Koyun Adaları Muharebesi ile Sakız Adası çevresindeki Venedik ablukasını kaldırdı (9 Şubat) ve Sakız Adası'nı Venediklilerden geri aldı. (18 Şubat) Takip edilen Venedik Donanması Zeytinburnu Muharebesinde tekrar yenildi ve Venedikliler Ege Denizi'nden çekildi. (18 Eylül) • Haziran'da ilk seferine çıkan Sultan II. Mustafa Lugoş Muharebesi'nde Kont Veterani komutasındaki Avusturya Ordusu'nu mağlup etti, Lugoş Kalesi'ni fethetti. (22 Eylül) • Kefe Beylerbeyi Murtaza Paşa ve Kırım Prensi Kaplan Giray Azak Kalesinde 96 günlük Rus kuşatmasına dayandı, kuşatma kalktı. (1 Ekim) • 1696 - Rus Ordusu harap haldeki Azak Kalesi'ni karadan ve denizden kuşattı ve ele geçirdi. (6 Ağustos) [1] Özdamarlar, Metin (2009). Zirvede Tek Başına. Timaş Yayınları. ISBN 978-975-263-887-7. [2] Stoye, John (2003). Viyana Kuşatması. Doğan Kitap. ISBN 975-293-164-2. [3] Osmanlı Tarihi Ansiklopedisi III. Cilt. Boyut Yayınları. 2003. [4] Miroğlu, İsmet (2003). Bin Atlının Akınları. Babıali Kültür Yayıncılığı. [5] Wolf (1970), pp. 542–43. [6] Şahiner, Atilla (2008). “Sultan (II.) Mustafa (1695-1703)" (Türkçe). Osmanlı Tarihi. Lacivert Yayıncılık. s. 246, 247. ISBN 978-9944-75-902-1. [7] Savaş ve Dünya, Askeri Güç ve Dünyanın Kaderi 14502000 Sh: 159 - Jeremy Black, Dost Kitabevi, Mart 2009 [8] Afyoncu, Erhan (2004). “On Soruda: Zenta Muharebesi”. Popüler Tarih, Dünya Yayınları. [9] Dubre, Ben (2007). “Osmanlı İmparatorluğu Gerileme Devri" (Türkçe). Resimli Çocuk Ansiklopedisi. Morpa Yayıncılık. s. 444. ISBN 975-284-731-5. • II. Mustafa, ikinci seferinde Avusturya Ordu- [10] Tektaş, Nazım (2006). “II. Mustafa (1695-1703)" (Türksu'nu Olaş Muharebesi'nde yenilgiye uğrattı. çe). Çadırdan Saraya Saraydan Sürgüne Osmanlı. Çatı (27 Ağustos) Yayıncılık. s. 412. ISBN 975-7645-70-2. 9 [11] “Encyclopedia Britannica”. 6 Haziran 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/ web/20080606060921/http://www.britannica.com: 80/eb/topic-134046/Peace-of-Constantinople. Erişim tarihi: 22 Haziran 2007. 10 7 METİN VE GÖRÜNTÜ KAYNAKLARI, YAZARLAR VE LİSANS 7 Metin ve görüntü kaynakları, yazarlar ve lisans 7.1 Metin • Osmanlı-Kutsal İttifak Savaşları Kaynak: https://tr.wikipedia.org/wiki/Osmanl%C4%B1-Kutsal_%C4%B0ttifak_Sava%C5%9Flar% C4%B1?oldid=17169715 Katkıda bulunanlar: Absar, Makedon, İncelemeelemani, Ruzgar, Yzkoc, Metal Militia, Vikiyazar, Atacameño, Khutuck, Aycan, Dünya vatandaşı, Kibele, Mskyrider, Bödöŋtıl, Cemke, Arjety, CommonsDelinker, Abuk SABUK, Mach, Çağatay, Eldarion, Suelnur, Gökhan, Levent, Şamil Demir, Vikiçizer, robot, Oekaki, Yurekli74, Noyder, Gökçe Yörük, Takabeg, Kemal K., Melihsen, Rpcky, Doncsecz~trwiki, Incnis Mrsi, Marv1N, Mustafa Bakacak, Mavilalan, Théoden, Superyetkin, Sadrettin, Reality006, Mirochi, Tarihçi Selo, Stell1236, Khutuck Bot, İazak, Şeb, Replikim, Kılıç46, Dr. Coal, Rapsar, Türk Süvarisi, Emyil, Rubinbot, Bermanya, Sangjinhwa, EmausBot, Pandemonium, AnıL97, ZéroBot, Antemister, YBot, VikiSever, KumulBot, Artemis Dread, Uğurkent, Kasirbot, Ullierlich, MerlIwBot, Westnest, Nexocehen, Muratero, Nebra, E4024, Kumsi, TheOttomans2012, Peykbot, Gray Budgie, Addbot, Dominator1453, Furkan Kertmen ve Anonim: 89 7.2 Resimler • Dosya:Azov.jpg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/9d/Azov.jpg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: ? Özgün yazarı: Adriaan van Schoonebeek. • Dosya:Banner_of_the_Holy_Roman_Emperor_(after_1400).svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/3f/ Banner_of_the_Holy_Roman_Emperor_%28after_1400%29.svg Lisans: CC-BY-SA-3.0 Katkıda bulunanlar: Yükleyenin kendi çalışması Özgün yazarı: N3MO • Dosya:Benczur-budavar.jpg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/96/Benczur-budavar.jpg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: Fine Arts in Hungary: <a href ='http://www.hung-art.hu/index-e.html' data-x-rel ='nofollow'><img alt ='Nuvola filesystems folder home.svg' src ='https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/81/Nuvola_filesystems_folder_home.svg/ 24px-Nuvola_filesystems_folder_home.svg.png' width ='24' height ='24' srcset ='https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/ thumb/8/81/Nuvola_filesystems_folder_home.svg/36px-Nuvola_filesystems_folder_home.svg.png 1.5x, https://upload.wikimedia.org/ wikipedia/commons/thumb/8/81/Nuvola_filesystems_folder_home.svg/48px-Nuvola_filesystems_folder_home.svg.png 2x' data-filewidth ='128' data-file-height ='128' /></a><a href ='http://www.hung-art.hu/kep/b/benczur/muvek/benczur10.jpg' data-x-rel ='nofollow'><img alt ='Inkscape.svg' src ='https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6f/Inkscape.svg/24px-Inkscape.svg.png' width ='24' height ='24' srcset ='https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6f/Inkscape.svg/36px-Inkscape.svg.png 1.5x, https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6f/Inkscape.svg/48px-Inkscape.svg.png 2x' data-file-width ='60' data-file-height ='60' /></a><a href ='http://www.hung-art.hu/frames-e.html?/english/b/benczur/muvek/benczur10.html' data-xrel ='nofollow'><img alt ='Information icon.svg' src ='https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/35/Information_icon. svg/24px-Information_icon.svg.png' width ='24' height ='24' srcset ='https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/35/ Information_icon.svg/36px-Information_icon.svg.png 1.5x, https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/35/Information_ icon.svg/48px-Information_icon.svg.png 2x' data-file-width ='620' data-file-height ='620' /></a> Özgün yazarı: Gyula Benczúr • Dosya:Chorągiew_królewska_króla_Zygmunta_III_Wazy.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/0/0c/ Chor%C4%85giew_kr%C3%B3lewska_kr%C3%B3la_Zygmunta_III_Wazy.svg Lisans: CC BY-SA 2.5-2.0-1.0 Katkıda bulunanlar: Own work, based on old painting - <a href ='//commons.wikimedia.org/wiki/File:Rolka_Sztokholmska_1.jpg' title ='File:Rolka Sztokholmska 1.jpg'>Stockholm Roll</a>. Özgün yazarı: Olek Remesz (wiki-pl: Orem, commons: Orem) • Dosya:Coa_Hungary_Country_History_(14th_century).svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/0/07/ Coa_Hungary_Country_History_%2814th_century%29.svg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: https://magyarcimerek.hu/ 3353-magyarorszag Özgün yazarı: Madboy74 • Dosya:Coat_of_arms_of_Transylvania.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/ea/Coat_of_arms_of_ Transylvania.svg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: Yükleyenin kendi çalışması Özgün yazarı: Alex:D • Dosya:Emblem_of_the_Papacy_SE.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/81/Emblem_of_the_Papacy_ SE.svg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: • File:Coat of arms Holy See.svg Özgün yazarı: Cronholm144 created this image using a file by User:Hautala - File:Emblem of Vatican City State.svg, who had created his file using PD art from Open Clip Art Library and uploaded on 13 July 2006. User talk:F l a n k e r uploaded this version on 19 January 2007. • Dosya:Flag_of_Moldavia.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/59/Flag_of_Moldavia.svg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: Yükleyenin kendi çalışması Özgün yazarı: Shtephan • Dosya:Flag_of_Most_Serene_Republic_of_Venice.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/b1/ Flag_of_Most_Serene_Republic_of_Venice.svg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: Website about Heraldry of Venice (http://digilander.iol.it/arupino/serenissima.htm) Özgün yazarı: F l a n k e r • Dosya:Flag_of_Russia.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/f3/Flag_of_Russia.svg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: Государственный флаг Российской Федерации. Цвета флага: (Blue - Pantone 286 C, Red - Pantone 485 C) взяты из [1][2][3][4] Özgün yazarı: Zscout370 • Dosya:Flag_of_Wallachia.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/c2/Flag_of_Wallachia.svg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: self made after Magazin istoric nr 6/1970 and Magazin istoric nr 7/1975 Özgün yazarı: Alex:D • Dosya:Flag_of_the_Crimean_Tatar_people.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/0/08/Flag_of_the_ Crimean_Tatar_people.svg Lisans: CC BY-SA 3.0 Katkıda bulunanlar: Yükleyenin kendi çalışması Özgün yazarı: Riwnodennyk • Dosya:Flag_of_the_Ottoman_Empire_(1453-1844).svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/0/03/Fictitious_ Ottoman_flag_2.svg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: Yükleyenin kendi çalışması Özgün yazarı: Guilherme Paula • Dosya:Flag_of_the_Sovereign_Military_Order_of_Malta.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/8e/Flag_ of_the_Sovereign_Military_Order_of_Malta.svg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: http://www.orderofmalta.int/government/ flags-emblems/ (original upload: en:Image:Flag of the Sovereign Military Order of Malta.svg) Özgün yazarı: Zscout370 7.3 İçerik lisans 11 • Dosya:II._Mustafa.jpg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/94/II._Mustafa.jpg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: [1] Özgün yazarı: Bilinmiyor • Dosya:InnocentXI.jpg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/0/08/InnocentXI.jpg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: ? Özgün yazarı: ? • Dosya:Kamianets-Podilskyi_map_1691.jpg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d4/Kamianets-Podilskyi_ map_1691.jpg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: brooks-planck.org Özgün yazarı: Nicolas de Fer • Dosya:Kara_Mustafa_Pasha.jpg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1e/Kara_Mustafa_Pasha.jpg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: Wien museum. Yelkrokoyade Özgün yazarı: Bilinmiyor<a href ='//www.wikidata.org/wiki/Q4233718' title ='wikidata:Q4233718'><img alt ='wikidata:Q4233718' src ='https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/ Wikidata-logo.svg/20px-Wikidata-logo.svg.png' width ='20' height ='11' srcset ='https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/ thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/30px-Wikidata-logo.svg.png 1.5x, https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/ Wikidata-logo.svg/40px-Wikidata-logo.svg.png 2x' data-file-width ='1050' data-file-height ='590' /></a> • Dosya:Macaristan.jpeg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/tr/0/02/Macaristan.jpeg Lisans: ? Katkıda bulunanlar: ? Özgün yazarı: ? • Dosya:Osmanli-nisani.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/2b/Osmanli-nisani.svg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: Yükleyenin kendi çalışması Özgün yazarı: Juris Tiltins • Dosya:Powrot_z_Wiednia.jpg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/4d/Powrot_z_Wiednia.jpg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: ? Özgün yazarı: Józef Brandt • Dosya:Prinz-Eugen-von-Savoyen1.jpg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/39/Prinz-Eugen-von-Savoyen1. jpg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: www.rijksmuseum.nl : Home : Info : Pic Özgün yazarı: Jacob van Schuppen • Dosya:Question_book-4.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/64/Question_book-4.svg Lisans: CC-BYSA-3.0 Katkıda bulunanlar: Created from scratch in Adobe Illustrator. Originally based on Image:Question book.png created by User: Equazcion. Özgün yazarı: Tkgd2007 • Dosya:Slankamen.jpg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/85/Slankamen.jpg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: http://www.osman.livenet.pl/print.php?type=A&item_id=37 Özgün yazarı: Ferdinand Keller • Dosya:Territorial_changes_of_the_Ottoman_Empire_1699.jpg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/22/ Territorial_changes_of_the_Ottoman_Empire_1699.jpg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: Yükleyenin kendi çalışması Özgün yazarı: Esemono • Dosya:Vienna_Battle_1683.jpg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/84/Vienna_Battle_1683.jpg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: Badisches Landesmuseum Özgün yazarı: Frans Geffels (fl. 1635–1671) 7.3 İçerik lisans • Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0
