müzik öğretmeni adaylarının empatik eğilimleri ile iletişim

935
2nd International Conference on New Trends in Education and Their Implications
27-29 April, 2011 Antalya-Turkey
www.iconte.org
MÜZİK ÖĞRETMENİ ADAYLARININ EMPATİK EĞİLİMLERİ İLE İLETİŞİM
BECERİLERİ ARASINDAKİ İLİŞKİNİN İNCELENMESİ
Dr. Duygu PİJİ KÜÇÜK, Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi
Güzel Sanatlar Eğitimi Bölümü Müzik Öğretmenliği Anabilim Dalı,
İstanbul/TÜRKİYE, [email protected]
Özet
Empati, kişinin kendisini karşısındaki kişinin yerine koyarak olaylara onun bakış açısıyla
bakması, o kişinin duygularını ve düşüncelerini doğru olarak anlaması, hissetmesi ve
bu durumu ona iletmesi sürecidir. Empati, aynı zamanda başkalarını geliştirmenin
yollarından biri olarak değerlendirilmektedir. Müzik eğitiminde de öğretmenin
öğrencilerine karşı empatik anlayış içinde olması, onlarla etkin ve sağlıklı iletişim
kurmasında etkili olacaktır. Bu düşüncelerden hareketle, çalışmanın amacı, müzik
öğretmeni adaylarının empatik eğilim ile iletişim becerisi düzeylerini belirlemek ve bu
iki değişken arasındaki ilişkiyi ortaya koymaktır. Çalışma grubunu Marmara Üniversitesi
Atatürk Eğitim Fakültesi Güzel Sanatlar Eğitimi Bölümü Müzik Eğitimi Anabilim Dalı’nın
1., 2., 3. ve 4. sınıfında öğrenim gören toplam 130 öğrenci oluşturmuştur. Çalışmanın
verileri Dökmen tarafından geliştirilen Empatik Eğilim Ölçeği ve Ersanlı ve Balcı
tarafından geliştirilen İletişim Becerileri Envanteri ile elde edilmiştir. Çalışma
sonucunda, müzik öğretmeni adaylarının empatik eğilimleri ile iletişim becerileri
arasında olumlu yönde anlamlı bir ilişki bulunmuştur.
Anahtar Kelimeler: Müzik eğitimi, müzik öğretmeni adayları, empatik eğilim, iletişim becerisi.
GİRİŞ
İletişim, eğitimin vazgeçilmez unsurlarından biridir (Küçükahmet, 2000). Bireylerin yeni yüzyıla
hazırlanması, eğitim imkânlarının sağlanması ve sağlıklı iletişim becerisinin kazandırılması ile
gerçekleşebilir. Günümüzde toplumların çağdaş uygarlık düzeyine ulaşabilmelerinin, eğitime verdikleri
önem kadar iletişime de önem vermeleri ile mümkün olacağı söylenebilir (Çağdaş, 1997).
İletişim; bilgi, beceri, duygu, düşünce, tutum ve tavırların paylaşılması ya da anlamların ortak kılınması
süreci olarak tanımlanmaktadır (Bolat, 1990). Açıkgöz (2003)’e göre iletişimin amacı, alan ve veren
arasında bilgi, düşünce ve tutum ortaklığı yaratmaktır. İletişimde en önemli nokta bilgi aktarımının iki
yönlü olmasıdır. Bilgi aktarımı tek yönlü ise bilgilendirme, çift yönlü ise iletişim olarak adlandırılır.
Kişilerarası ilişkilerde bulunması gereken temel koşullardan biri olan empati, iletişim için gerekli olan ve
üzerinde en fazla durulan becerilerden biri olarak ortaya çıkmaktadır. (Voltan-Acar, 1989; akt.
Ataşalar, 1996). İyi bir iletişimin yolu insanı anlamaktan, beklentilerini karşılayabilmekten ve empati
kurmaktan geçmektedir (Kılıç, 2005). Zeka, bilişsel gelişim için ne kadar gerekliyse, empati de
kişilerarası iletişim için o derece önemlidir (Borke, 1971; akt. Yüksel, 2009). Empati, bireyin kendisini,
karşısındaki bireyin yerine koyarak, onun duygularını ve düşüncelerini doğru olarak anlaması,
hissetmesi ve bu durumu ona iletme sürecidir (Dökmen, 2010). Empatiyi duygusal ve bilişsel olarak
açıklamak mümkündür. Duygusal empati, diğer kişinin hislerine sempati ile yaklaşarak, onun hisleri ile
derin bir ilişki kurmak, bilişsel empati ise, diğer kişinin hislerini deneyime gerek olmadan, tanıyabilme
yeteneğidir (Guttman, 2001; akt. Baştuğ, 2009). Feshbach ve Fesbach (1982; akt. Kaukiainen,
Björkqvist, Lagerspetz, ve diğerleri, 1999), karşıdaki bireyin duygusal durumlarının etiketlenmesi,
başka bir kişinin bakış açısı ve rolünü üstlenme yeteneği, ve duygusal kapasite ve cevap verme
yeteneği olmak üzere üç temel empati bileşeni arasında ayırım yapmıştır. Feshbach’a (1982; akt.
Barnett, 1990) göre empati, bireye sosyal uzlaşma, ileri düzeyde farkındalık, iletişim becerisi ve
Siyasal Kitabevi, Ankara, Turkey, 2011 ISBN: 978-605-5782-62-7
936
2nd International Conference on New Trends in Education and Their Implications
27-29 April, 2011 Antalya-Turkey
www.iconte.org
duygusal beceri kazandırırken, ileri düzeyde acıma, önemseme, sinirlilik ve kızgınlık gibi diğer
antisosyal davranışların da kontrol altına alınmasına yardımcı olmaktadır.
Bireyin, karşısındaki bireyin hislerini ve düşüncelerini doğru bir şekilde anlaması, hissetmesi ve bu
durumu ona aktarması gibi bilişsel ve duygusal davranışları içeren empati, eğitim faaliyetlerinde de
önemli bir değişken olarak ortaya çıkmaktadır (Aykora ve diğerleri, 2010). Öğrenme-öğretme
süreçlerinin etkiliği ve başarısı, bu süreçlerde kullanılacak iletişimin etkililiği ve başarısına bağlı
bulunmaktadır (Alkan, 1984; akt. Akoğuz, 2002). İletişim kanallarını kapalı tutan bireyin öğrenme
düzeyinin düşeceği, iletişim becerisi gelişmiş bireyin de daha çabuk öğreneceği varsayılabilir (Akoğuz,
2002).
Eğitimin niteliğinin ve kalitesinin büyük oranda öğretmenlerin niteliğine bağlıdır. Bu bakımdan
öğretmenlerin, gerek hizmet öncesinde, gerekse hizmet içinde, iyi bir biçimde yetiştirilmeleri, eğitim
hizmetlerinin kalitesi yönünden önem kazanmaktadır (Şişman, 2001). Hizmet öncesi öğretmen eğitimi,
mesleğin giriş davranışları açısından son derece önemlidir (Kılıç, 2006). Artık öğretmenden, ders
kitaplarında sunulan bilgileri olabildiğince hızlı bir biçimde öğrenciye aktarmaktan daha fazlasını
yapması beklenmektedir. Pedagojik alan bilgisi, planlama ve uygulamadaki başarı, mesleki gelişimi
planlama ve gerçekleştirme, işiyle ilgili mevzuatı bilme ve anlama gibi yeterlikler yanında, öğrenme
ortamında etkili bir iletişim sağlayabilme, öğrenci davranışlarını yönetme, diğer öğretmenler, veliler ve
okul çalışanları ile işbirliği içinde çalışabilme, takım çalışması ve işbirliği gibi iletişim becerisi gerektiren
yeterlikler de göz önünde bulundurulmaktadır (TED, 2009). MEB ve YÖK de, belirlemiş olduğu
öğretmen yeterlikleri ile iletişimin eğitim-öğretim için önemini vurgular niteliktedir. Öğretme-öğrenme
sürecine ilişkin yeterliklerin alt başlığında, sınıf içinde etkili iletişimi sağlama (öğrenci-öğretmen;
öğrenci-öğrenci; öğretmen-öğrenci etkileşimi), okul yöneticileri, meslektaşları, diğer okul personeli,
veliler ve ilgili eğitim kuruluşlarıyla iletişim kurma yeterliği bulunmaktadır (YÖK, 2007;akt, Çelik, 2008).
Öğretmenin öğrenci ve diğer personelle iyi iletişim kurabilmesi, duyuşsal ve sosyal yönden anlatımcı ve
duyarlı olması ile ilgilidir. Her öğrenciye beklentilerini açıkça belirtirken sosyal ve duyuşsal anlatımcılık
söz konusudur. Sosyal ve duyuşsal anlatımcılık aynı zamanda iletişimde netlik, beklenileni tam olarak
açıklama, duygu ve düşüncelerini açıklamada gerekli olan beceri unsurlarıdır (Yüksel, 2001).
Öğretmenin temel görevlerinden biri de, öğrencilerin kendilerini tanımalarına yardımcı olmaktır.
Öğrencilerinin kendi gizil güçlerini daha iyi tanıyarak, kendilerini gerçekleştirmek üzere bir atılım
yapabilmelerinde bir araç görevini görebilir. Bu bakımdan, öğretmenin de kendi öz değerlendirmesini
yaparak, en azından çevresi ile olan ilişkilerinde empatik olup olamadığının ayırdında olması ve bu
özelliğini geliştirme yolunda çaba sarfetmesi, zamanla onu daha iyi bir eğitimci yapabilir (Akkoyun,
1982).
Etkili iletişim becerilerine ve empatik eğilime sahip öğretmenler, öğretim sürecinde etkili bir izlenim
oluşturup, öğrenciler ile olumlu ilişkiler kurarak öğretici kişiliklerini en üst noktaya kadar
taşıyabilmektedir. Yapılan araştırmaların hemen hepsi, öğretmen etkililiğinin öğrenci başarısı ve tatmini
ile yakından ilişkili olduğunu, iletişimin sınıf ortamının odak noktasını ve iyi yönetilmesinin temelini
oluşturduğunu, öğretmenlerin empatik olma düzeyinin öğrencilerin akademik başarı düzeylerini
etkilediğini göstermektedir. Bu nedenle öğretmenin konuşma ve dinlemenin birlikte olduğu,
öğrencilerin duygu, düşünce ve fikirlerini açıkça ortaya koydukları çok yönlü iletişim becerilerini
öğrenmesi bir zorunluluktur. (Altıntaş, 2001; Şen ve Erişen, 2002; Rogers, 1975, akt. Pişkin, 2003;
Jones ve Jones 1998; akt. Çelik, 2005).
İletişim, müzik eğitiminde de gerekli unsurlardan biridir. Müzik kendini, olayları, nesneleri, olguları
anlatmak kadar başkalarını da anlamayı gerektirir. Aynı zamanda duyguların ve sosyal ilişkilerin
geliştirilmesinde bir araç, amaç ve yöntem olabilir (Kocabaş, 2004; akt. Demirsöz ve Kocabaş, 2008).
Duygusal faktörlerin oldukça yoğun olarak ortaya koyulduğu müzik dersinde, müzik öğretmeninin
empatik olması, duyguların ifadesi ile ilgili ortam yaratması açısından önem kazanmaktadır. Empati,
müzik öğretmeninin öğrencileriyle kurduğu iletişimi desteklemesinin yanında, müziği anlamlandırma,
müzikal duyguyu analiz edebilme, eserlerin ve bestecilerin yansıttığı duyguları öğrenciye aktarma
aşamasında da öğretmen açısından ön plana çıkan bir yeterlik olmaktadır. Bu bağlamda müzik
öğretmeni adaylarının empatik eğilimlerinin ölçülmesi, empati düzeylerinin ne durumda olduğunun
Siyasal Kitabevi, Ankara, Turkey, 2011 ISBN: 978-605-5782-62-7
937
2nd International Conference on New Trends in Education and Their Implications
27-29 April, 2011 Antalya-Turkey
www.iconte.org
ortaya koyulması için gerekli görülmektedir. Müzik öğretmeni adaylarının empatik eğilim ve iletişim
becerilerinin önemini kavramaları ve bu becerilerini geliştirmeleri, mesleğe başladıklarında
öğrencilerine müziği sevdirmelerini, müziği öğrencilerinin hayatına dâhil etmelerini kolaylaştıracak etkili
ortamlar yaratmalarını sağlayacak, müziksel tutum ve davranışların kazandırılmasında müzik öğretmeni
ve öğrencinin arasındaki iletişimi güçlendirecektir.
Müzik öğretmeni adaylarının iletişim becerilerinin belirlenmesi ve bu becerilerin geliştirilmesine yönelik
yapılacak çalışmalar, özellikle mesleğe başladıkları ilk yıllardaki uyum sürecinde karşılaşacakları
problemlere etkin çözüm yolları bulmalarına destek olacak ve öğrencilerinin alanla ilgili ihtiyaçlarını
karşılayacak yeterliğe sahip olarak yetişmelerini sağlayacaktır. Bu nedenle müzik öğretmeni adaylarının
empati ve iletişim becerisine sahip olması alanla ilgili etkinlikler olan; müzik dersinin yönetimi,
planlanması, müziksel etkinliklerin düzenlenmesi, müzikal yeteneğin geliştirilmesi ve yönlendirilmesi,
müzikal yaratıcılığın geliştirilmesi, çalgı ve ses eğitimi, disiplinler arası işbirliği gibi etkinliklerin tüm
aşamalarında gerekli görülmektedir. Bu kapsamda müzik öğretmeni adaylarının hangi düzeyde empatik
eğilime ve iletişim becerisine sahip olduklarını belirlemek, öğretmen yetiştiren eğitim kurumlarının nasıl
daha nitelikli öğretmen yetiştirecekleri konusunda fikir vermesi açısından önemli görülmektedir. Müzik
öğretmeni adaylarının gerek formasyon derslerinde, gerekse alan derslerinde, kişisel ve mesleki açıdan
iletişim becerilerinin ve empatik eğilimlerinin ne oranda geliştiği ve mesleki uygulamalarda empati ve
iletişim ile ilgili ne derece başarı gösterdikleri, müzik öğretmenliği programı kapsamındaki ilgili derslerin
düzenlemesi için de önemli veri kaynağı olacaktır.
Bu düşüncelerden hareketle, çalışmada, müzik öğretmeni adaylarının empatik eğilimleri ile iletişim
becerileri düzeylerinin saptanması ve bu iki değişken arasındaki ilişkinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu
genel amaç çerçevesinde müzik öğretmeni adaylarının empatik eğilimleri ve iletişim becerisi düzeyleri,
empatik eğilimleri ile iletişim becerisi ve alt boyutları arasındaki ilişkiler incelenmiştir.
YÖNTEM
Çalışmada tarama modellerinin bir çeşidi olan ilişkisel tarama modeli kullanılmıştır. İlişkisel tarama
modeli, iki ve daha çok sayıdaki değişken arasında birlikte değişim varlığını ve derecesini
belirlemektedir (Karasar, 1995). Araştırmanın bağımlı değişkenleri empatik eğilim ve iletişim
becerisidir. Bu iki değişkenin arasında anlamlı bir ilişki olup olmadığı ile ilgili saptamalara yönelik
ilişkisel tarama yöntemi kullanılmıştır.
Çalışma Grubu
Çalışma grubunu Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi GSEB Müzik Öğretmenliği Anabilim
Dalı’nda öğrenim gören toplam 130 müzik öğretmeni adayı oluşturmuştur. Müzik öğretmeni adaylarının
39’u (%30) 1. sınıf, 31’i (%24) 2. sınıf, 30’u (%23) 3. sınıf ve 30’u (%23) 4. sınıfta öğrenim
görmektedir. Öğrencilerin 87’si (%67) kız, 43’ü (%33) erkektir. Çalışma grubunu oluşturan müzik
öğretmeni adaylarının yaşları 18 ile 28 yaş arasındadır.
Veri Toplama Araçları
Çalışmanın verileri Empatik Eğilim Ölçeği ve İletişim Becerileri Envanteri ile toplanmıştır.
Empatik Eğilim Ölçeği: Ölçek, Dökmen (1988) tarafından bireylerin günlük yaşamdaki empati kurma
potansiyellerinin saptanması amacıyla geliştirilmiştir. Ölçeğin maddeleri yine Dökmen (1986, akt.
Dökmen, 1988) tarafından geliştirilen Çatışma Eğilimi Ölçeği’nin alt boyutlarındaki maddelerden
oluşturulmuştur. Likert tipi beş dereceli olarak oluşturulan ölçek, 20 maddeden oluşmaktadır. Ölçek,
70 kişilik üniversite grubuna üç haftalık ara ile iki defa uygulanmış ve her ikisinden elde edilen puanlar
arasındaki korelasyon analizi sonucunda, testin güvenirlik katsayısı .82 olarak bulunmuştur (Dökmen,
1988). Ölçeğin geçerlik çalışmaları kapsamında 24 kişilik bir gruba Empatik Eğilim Ölçeği ve Edwards
Kişisel Tercih Envanterinin “Duyguları Anlama Alt Ölçeği” uygulanmış, ölçek puanları arasındaki
korelasyon .68 olarak bulunmuştur (Dökmen, 1988). Ölçekten alınabilecek en yüksek puan 100, en
düşük puan ise 20’dir. Çalışma grubu üzerinden yapılan iç tutarlık analizleri sonucu Cronbach Alfa
katsayısı .80 olarak bulunmuştur.
Siyasal Kitabevi, Ankara, Turkey, 2011 ISBN: 978-605-5782-62-7
938
2nd International Conference on New Trends in Education and Their Implications
27-29 April, 2011 Antalya-Turkey
www.iconte.org
İletişim Becerileri Envanteri: Ersanlı ve Balcı (1998) tarafından geliştirilen envanter, 45 maddeden
oluşmaktadır. Yapılan faktör analizi sonucunda bilişsel, duygusal ve davranışsal olarak adlandırılan ve
her biri 15 maddeden oluşan 3 alt boyut saptanmıştır. Ölçeğin genelinden alınabilecek en yüksek puan
225, en düşük puan ise 45’dir. Her bir alt ölçekten alınabilecek en yüksek puan 75, en düşük puan ise
15’dir. Envanterin iç tutarlığını belirlemek amacıyla hesaplanan Cronbach Alfa katsayısı .72 olarak
bulunmuştur. Bu çalışmada, çalışma grubu üzerinden yapılan iç tutarlık analizleri sonucu Cronbach
Alfa katsayısı .86 (bilişsel alt boyut: .86, duygusal alt boyut: .71, davranışsal alt boyut: .74) olarak
saptanmıştır.
Verilerin Analizi
Çalışmada verilerin analizi için Pearson Korelasyon Analizi kullanılmıştır. Bu analizden önce grupların
normal dağılım gösterip göstermediği, Kolmogorov Smirnov testiyle incelenmiş, test sonucunun
anlamsız
bulunmasıyla
n
x
ss
parametrik
analiz
tekniklerinin
kullanılmasına karar
verilmiştir.
Araştırma
Empatik Eğilim
71.04
9.59
kapsamında
kullanılan
tüm
130
istatistiksel
analizlerde anlamlılık
İletişim Becerisi
169.41
15.64
düzeyi p<.05 olarak
kabul
edilmiş,
araştırmanın verileri SPSS 12.0 paket programı ile analiz edilmiştir.
BULGULAR
Tablo 1. Müzik Öğretmeni Adaylarının Empatik Eğilim ve İletişim Becerileri İle İlgili Tanımlayıcı
Değerler
Tablo 1’deki veriler, müzik öğretmeni adaylarının empatik eğilim puan ortalamalarının iyi düzeyde
olduğunu göstermektedir. İletişim becerisi puan ortalamasına yönelik elde edilen değerler, müzik
öğretmeni adaylarının iletişim becerilerini iyi düzeyde algıladıklarını göstermektedir.
Tablo 2. Müzik Öğretmeni Adaylarının Empatik Eğilim ve İletişim Becerileri Toplam Puanları Arasındaki
Korelasyon Analizi
Empatik Eğilim
İletişim Becerisi
r=.666
p=.000*
*p<.01
Müzik öğretmeni adaylarının empatik eğilimleri ile iletişim becerisi toplam puanları arasında yüksek
düzeyde olumlu yönde anlamlı bir ilişki bulunmuştur.
Tablo 3. Müzik Öğretmeni Adaylarının Empatik Eğilim ve İletişim Becerileri Alt Boyutlarından Aldıkları
Puanların Arasındaki Korelasyon Analizi
İletişim Becerisi Alt Boyutları
Bilişsel
Empatik Eğilim
r=.452
p=.000**
Siyasal Kitabevi, Ankara, Turkey, 2011 ISBN: 978-605-5782-62-7
939
2nd International Conference on New Trends in Education and Their Implications
27-29 April, 2011 Antalya-Turkey
www.iconte.org
Duygusal
r=.573
p=.000**
Davranışsal
r=.676
p=.000**
**p<.01
Müzik öğretmeni adaylarının empatik eğilimleri ile iletişim becerisinin bilişsel, duygusal ve davranışsal
alt boyutlarının puanları arasında yüksek düzeyde olumlu yönde anlamlı bir ilişki bulunmuştur.
TARTIŞMA, SONUÇ ve ÖNERİLER
Müzik öğretmeni adaylarının empatik eğilimleri ve iletişim becerilerinin incelendiği bu çalışmada, müzik
öğretmeni adaylarının empatik eğilimlerinin iyi düzeyde (71.04) olduğu görülmüştür. Öz (1998)
tarafından son sınıf hemşirelik öğrencilerinin empatik eğilimleri, empatik becerileri ve akademik
başarıları arasındaki ilişkinin incelendiği araştırmada, öğrencilerin empatik eğilim düzeyleri 70.2, Dizer
ve İyigün (2009)’un çalışmasında yoğun bakım hemşirelerinin empatik eğilim puan ortalamaları 70.5,
Tutuk, Al ve Doğan (2002) tarafından yapılan çalışmada hemşirelik bölümü öğrencilerin empatik eğilim
puanı 69.55, Mete ve Gerçek(2005)’in çalışmasında öğrencilerin empatik eğilim puanı 74.65, Yılmaz ve
Akyel (2008)’in çalışmasında beden eğitimi öğretmen adaylarının empatik eğilim düzeyleri 71.5,
Erkmen (2007)’in beden eğitimi ve spor yüksekokulu öğrencileri üzerinde yaptığı çalışmada ise
öğrencilerin empatik eğilim puanları 71.33 olarak saptanmıştır. Bu araştırmalarda elde edilen empatik
eğilim düzeyleri, eldeki çalışmanın sonucunu destekler niteliktedir. Empati, iletişim sürecinde bireyi ve
sorunlarını tanımlayabilmek için geliştirilmesi gereken temel niteliklerdendir. Empatik eğilim genelde bir
kişilik özelliği olmakla birlikte, eğitim yoluyla geliştirilebilir bir özelliktir ve öğretmen adaylarının
eğitimleri sırasında bu özelliklerinin geliştirilmesi gerekir (Hodges,1991; akt. Sabancıoğlulları vd.,
2007). Dökmen (1988) tarafından yapılan çalışmada, empatik eğitim verilerek öğretmenlerin empatik
becerilerinin geliştirilebileceği görülmüştür. Müzik öğretmeni adaylarının öğrenci-öğretmen-veli-yönetici
arasında kuracağı iletişimi destekleyecek olan empatik eğilimlerinin iyi düzeyde olması, bu düzeyin
daha ileri eğitimlerle geliştirilebilmesi açısından önemli bir bulgudur.
Elde edilen bulgular, müzik öğretmeni adaylarının iletişim becerilerinin iyi düzeyde olduğunu
göstermektedir. Saracoğlu, Yenice ve Karasakaloğlu (2009) tarafından yapılan çalışmada, öğretmen
adaylarının iletişim becerilerinin yeterli düzeyde olduğu, Gürşimşek, Vural ve Demirsöz (2008)’ün
öğretmen adayları ile, Arifoğlu ve Razı (2011)’nın ise hemşirelik bölümü öğrencileri ile yürüttüğü
çalışmalarda iletişim becerileri puan ortalamalarının benzer düzeylerde olduğu görülmektedir. Müzik
öğretmeni adayının iletişim becerisinin gelişmiş olması, mesleğe başladığında, müzik dersi ile ilgili tüm
planlamalarda, yeni ve yaratıcı fikirlerin gerçekleştirilmesinde, disiplinler arası işbirliği gerektiren
etkinliklerde, öğretim sürecinde karşılaşacağı problemlerin çözümünde alanında çok gerekli olan bir
nitelik kazandıracaktır. Yapılan araştırmalar, verilen iletişim becerisi eğitiminin, bireyin iletişim becerisi
düzeyini olumlu yönde arttırdığını ortaya koymaktadır (Rees, Sheard, McPherson, 2002; Demirel,
Ökdem, Saracoğlu, 2010). Yükseköğretim Kurumu’nun 2006 yılında yürürlüğe koyduğu Sınıf
Öğretmenliği Lisans Programı’nda yer alan Etkili İletişim dersi ile, öğretmen adaylarının, öğretmenlik
için çok gerekli olduğu düşünülen iletişim becerilerinin geliştirilmesi hedeflenmektedir. Lisans
Programı’nda yer alan bu ders, öğretmen adaylarının iletişim becerisi düzeylerinin, verilen eğitimle
arttırılabileceğinin önemini ortaya koymaktadır. Benzer kapsamda bir ders ile verilecek iletişim becerisi
eğitiminin, müzik öğretmeni adayları için de gerekli olduğu düşünülmektedir.
Müzik öğretmeni adaylarının empatik eğilimleri ile iletişim becerisi ve iletişim becerisinin bilişsel,
duygusal ve davranışsal alt boyutları arasında yüksek düzeyde olumlu yönde anlamlı ilişkiler
saptanmıştır. Arifoğlu ve Razı (2011)’nın yaptığı çalışmada, hemşirelik öğrencilerinin empatik eğilimleri
ile iletişim becerileri arasında olumlu yönde anlamlı bir ilişki bulunmuştur. Kuzu (2008) tarafından
yapılan çalışmada ise, hemşirelik öğrencilerinin duygusal zekanın alt boyutu olan empati ve iletişim
Siyasal Kitabevi, Ankara, Turkey, 2011 ISBN: 978-605-5782-62-7
940
2nd International Conference on New Trends in Education and Their Implications
27-29 April, 2011 Antalya-Turkey
www.iconte.org
becerileri arasında anlamlı bir ilişkiye rastlanmıştır. Bu araştırmaların sonuçları eldeki çalışmanın
sonuçlarını destekler niteliktedir. Müzik öğretmeni adaylarının empatik eğilim ve iletişim becerilerinin
pozitif yönde ilişkili olması, mesleğe başladıklarında öğrencilerinin duygularının farkına varması ve
bunu iletebilmesi için önemli görülen bir sonuçtur.
Çalışmanın sonuçları doğrultusunda, müzik öğretmeni adaylarının eğitim sürecinde empati ve iletişim
becerilerini geliştirecek etkinliklere ve derslere yer verilmesi, ders içeriklerinin ve yöntemlerin empatik
anlayışın ve iletişim becerisinin geliştirilmesine yönelik düzenlenmesi, öğrencilerin empatik eğilim ve
iletişim becerisi düzeylerinin ne ölçüde gelişim gösterdiğini belirlemek üzere farklı zamanlarda ölçüm
yapılması, müzik öğretmeni adaylarının iletişim becerisi ve empatik eğilim düzeylerinin yaş, cinsiyet,
sınıf, mezun olunan okul, sosyal destekler, meslek seçimi vb. değişkenlere göre farklarının incelenmesi
önerilebilir. Ayrıca iletişimin çift yönlü bir etkinlik olduğu düşünüldüğünde, müzik öğretmeni adaylarının
empatik eğilim ve iletişim becerilerini geliştirecek olan öğretim elemanlarının empatik eğilim ve iletişim
becerisi düzeylerini belirlemek üzere yeni araştırmalar yapılabilir. Ayrıca, empatik eğilim ve iletişim
becerisi konularında eğitim vermeyi ve bu eğitimin etkilerini saptamayı amaçlayan deneysel çalışmalar
yapılabilir.
KAYNAKLAR
Açıkgöz, K. (2003). Etkili öğrenme ve öğretme. (5. baskı). İzmir: Kanyılmaz Matbaası.
Akkoyun, F. (1982). Empatik anlayış üzerine. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Dergisi. 2 (15), 6369.
Akoğuz, M. (2002). İletişim becerilerinin geliştirilmesinde yaratıcı dramanın etkisi. Yayınlanmamış
yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara.
Altıntaş, E. (2001). İletişim. L. Küçükahmet (Ed.), Sınıf yönetiminde yeni yaklaşımlar içinde. Ankara:
Nobel Yayınları.
Arifoğlu, B. ve Razı, G. S. (2011). Birinci sınıf hemşirelik öğrencilerinin empati ve iletişim becerileriyle
iletişim yönetimi dersi akademik başarı puanı arasındaki ilişki. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik
Yüksekokulu Elektronik Dergisi, 4 (1), 7-11.
Ataşalar, J. (1996). Üniversite öğrencilerinin empatik eğilimlerine, cinsiyet ve yaşlarına göre kendini
açma davranışları. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
Aykora E., Tekin, A., Özdağ, S., Dereceli, Ç. ve Uzunkaya, D. (2010).Communication skills and
emphatic tendency: Physical education and fine arts students. Science, Movement And Health. 2, 639643.
Barnett, M. A. (1990) Empathy and related responses in children. Nancy Eisenberg, Janet Strayer
(Eds.), Empathy and its development içinde (146-162). New York: Cambridge University Press.
Baştuğ, G. (2009). Voleybol antrenör adaylarının empatik becerileri ile yaşam doyumları arasındaki
ilişkinin incelenmesi. Niğde Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 3 (3).
Bolat, S. (1990). Yüksek öğretimde öğretim elemanı-öğrenci iletişimi. Yayınlanmamış yüksek lisans
tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
Çağdaş, A. (1997). İletişim dilinin 4 - 5 yaş çocuklarının sosyal gelişimine etkileri. Yayınlanmamış
doktora tezi, Selçuk Üniversitesi, Konya.
Siyasal Kitabevi, Ankara, Turkey, 2011 ISBN: 978-605-5782-62-7
941
2nd International Conference on New Trends in Education and Their Implications
27-29 April, 2011 Antalya-Turkey
www.iconte.org
Çelik, E. (2008). Okul öncesi eğitim öğretmenlerinin empatik eğilimlerinin bazı değişkenler açısından
incelenmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Selçuk Üniversitesi, Konya.
Çelik, V. (2005). Sınıf yönetimi. Ankara: Pegem Yayıncılık.
Ökdem, F. Ş. ve Saracoğlu, F. (2010, Ekim). Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu
öğrencilerine verilen temel iletişim becerileri dersinin öğrencilerin iletişim becerilerini değerlendirme
düzeylerine etkisi. MYO-OS Ulusal Meslek Yüksekokulları Öğrenci Sempozyumu’nda sunulmuş bildiri,
Demirel, Y.,
Düzce.
Demirsöz, E. S., Kocabaş, A. (2008). Sınıf öğretmenliği öğretmen adaylarının müzik başarılarıyla
duygusal zekâları arasındaki ilişki. Milli Eğitim, 180, 162-174.
Dizer, B. ve İyigün, E. Yoğun bakım hemşirelerinde empatik eğilim düzeyleri ve etkileyen faktörler.
Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 12 (1), 9-19.
Dökmen, Ü. (1988). Empatinin yeni bir modele dayanılarak ölçülmesi ve psikodrama ile geliştirilmesi.
Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 21 (1), 155-190.
Dökmen, Ü. (2010). İletişim çatışmaları ve empati (43. baskı). İstanbul: Remzi Kitabevi.
Erkmen, G. (2007). Selçuk Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulunda öğrenim gören
öğrencilerin empatik eğilimlerinin sporda tercih ettikleri lider davranışları ile karşılaştırılması.
Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Selçuk Üniversitesi, Konya.
Ersanlı, K. ve Balcı S. (1998). İletişim becerileri envanterinin geliştirilmesi: Geçerlik ve güvenirlik
çalışması. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi , 10, 7-12.
Gürşimşek, I., Vural, D. E. ve E. S. Demirsöz. (2008). Öğretmen adaylarının duygusal zekâları ile
iletişim becerileri arasındaki ilişki. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 16, 1-11.
Kaukiainen, A., Björkqvist, K., Lagerspetz, K. ve diğerleri. (1999). The relationships between social
intelligence, empathy, and three types of aggression. Aggressive behavior, 25, 81–89.
Kılıç, A. (2006). Öğretmen adaylarının öğretmenlik becerilerini uygulama ve gözleme düzeyleri. Türkiye
Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16, 155-168.
Kılıç, S. (2005). İstanbul’daki okul öncesi öğretmenlerinin empatik beceri düzeylerinin bazı değişkenler
açısından incelenmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
Kuzu, A. (2008). Hemşirelik öğrencilerinin duygusal zekâ ve iletişim becerilerinin eşdeğer öğrenim
gören öğrencilerle karşılaştırmalı olarak değerlendirilmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Düzce
Üniversitesi, Düzce.
Küçükahmet, L. ve diğerleri. (2000). Öğretmenlik mesleğine giriş. Ankara: Nobel Yayıncılık.
Mete, S. ve Gerçek, E. (2005). PDÖ yöntemiyle eğitim gören hemşirelik öğrencilerinin empatik eğilim
ve becerilerinin incelenmesi. Cumhuriyet Üniversitesi Hemşirelik Yüksek Okulu Dergisi, 9 (2), 11-17.
Öz, F. (1998). Son sınıf hemşirelik öğrencilerinin empatik eğilimleri, empatik becerileri ile akademik
başarıları arasındaki ilişki. Cumhuriyet Üniversitesi Hemşirelik Yüksek Okulu Dergisi, 2 (2), 32-38.
Pişkin, M. (2003). Özsaygı Geliştirme Eğitimi. Y. Kuzgun (Ed.), İlköğretimde Rehberlik içinde (95-123).
Ankara: Nobel Yayınları.
Siyasal Kitabevi, Ankara, Turkey, 2011 ISBN: 978-605-5782-62-7
942
2nd International Conference on New Trends in Education and Their Implications
27-29 April, 2011 Antalya-Turkey
www.iconte.org
Rees, C. S. ve McPherson, A. (2002). Communication skills assessment: The perceptions of medical
students at the University of Nottingham. Medical Education, 36, 868–878.
Sabancıoğulları, S., Kelleci, M., Doğan, S. ve Gölbaşı, Z. (2007). Entegre eğitim programında öğrenim
gören hemşirelik öğrencilerinin empatik eğilim düzeylerinin yıllara göre incelenmesi. Cumhuriyet
Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 11 (2), 1-6.
Saracaloğlu, A. S., Yenice, N. ve Karasakaloğlu, N. (2009). Öğretmen adaylarının iletişim ve problem
çözme becerileri ile okuma ilgi ve alışkanlıkları arasındaki ilişki.Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi
Dergisi, 6 (2), 186-206.
Şen, H. S., Erişen, Y. (2002). Öğretmen yetiştiren kurumlarda öğretim elemanlarının etkili öğretmenlik
özellikleri. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22 (1), 99-116.
Şişman, M. (2001). Öğretmenliğe giriş. Ankara: PegemYayınları.
Tutuk, A., Al, D. ve Doğan, S. (2002). Hemşirelik öğrencilerinin iletişim becerisi ve empati
düzeylerinin belirlenmesi. Cumhuriyet Üniversitesi Hemşirelik Yüksek Okulu Dergisi, 6 (2), 36-41.
Türk Eğitim Derneği. (2009). Öğretmen yeterlikleri - Özet Rapor. (1. baskı). Ankara: Adım Okan
Matbaacılık Basım Yayın.
Yılmaz, İ. ve Akyel, Y. (2008). Beden eğitimi öğretmen adaylarının empatik eğilim düzeylerinin çeşitli
değişkenler açısından incelenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi 9 (3), 27-33.
Yüksel, A. (2009). İlköğretim 5. sınıf öğrencilerinin empatik becerileriyle aile işlevleri ve benlik
kavramları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1, (25)
153-165.
Yüksel, G. (2001). Öğretmenlerin sahip olmaları gereken davranış olarak sosyal beceri. Milli Eğitim
Dergisi, 150.
Siyasal Kitabevi, Ankara, Turkey, 2011 ISBN: 978-605-5782-62-7