04.Biyolojik Risk Etmenleri-Ortak ders-AY - Dr.uz

İSTANBULUZMAN
Mevzuat
«BİYOLOJİK ETKENLERE MARUZİYET RİSKLERİNİN ÖNLENMESİ HAKKINDA YÖNETMELİK»
«10 Haziran 2004 Tarihli, 25488 Sayılı R.G.»
İSTANBULUZMAN
BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ
MEVZUAT / TANIMLAR
Biyolojik Etkenler
«Herhangi bir enfeksiyona, alerjiye veya zehirlenmeye neden
olabilen, genetik olarak değiştirilmiş olanlar da dahil
mikroorganizmalar, hücre kültürleri ve insan parazitleridir.»
Mikroorganizma
«Genetik materyali replikasyon veya aktarma yeteneğinde
olan hücresel/hücresel olmayan mikrobiyolojik varlıklardır.»
Hücre Kültürü
«Çok hücreli organizmalardan türetilmiş hücrelerin in-vitro
(deneysel) olarak geliştirilmesini ifade eder.»
İSTANBULUZMAN
BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ
Tanımlanan Biyolojik Etkenler Enfeksiyon Risk Düzeyine Göre;
1
İnsanda hastalığa yol açma olasılığı bulunmayan
biyolojik etkenler,
Hastalık (İnsan-Çalışan)
Topluma Bulaşma
Etkin Korunma
Etkin Tedavi
2
İnsanda hastalığa neden olabilen, çalışanlara
zarar verebilecek, ancak topluma yayılma
olasılığı olmayan, genellikle etkili korunma veya
tedavi imkanı bulunan biyolojik etkenler,
Hastalık (İnsan-Çalışan)
Topluma Bulaşma
Etkin Korunma
Etkin Tedavi
Var
Yok
Evet
Evet
3
İnsanda ağır hastalıklara neden olan, çalışanlar
için ciddi tehlike oluşturan, topluma yayılma riski
bulunabilen, ancak genellikle etkili korunma
veya tedavi imkanı olan biyolojik etkenler,
Hastalık (İnsan-Çalışan)
Topluma Bulaşma
Etkin Korunma
Etkin Tedavi
Var
Var
Evet
Evet
4
İnsanda ağır hastalıklara neden olan, çalışanlar
için ciddi tehlike oluşturan, topluma yayılma riski
yüksek olan ancak halen etkili korunma ve tedavi
yöntemi bulunmayan biyolojik etkenler,
Hastalık (İnsan-Çalışan)
Topluma Bulaşma
Etkin Korunma
Etkin Tedavi
Var
Var
Hayır
Hayır
Sırası / Nedir? /
Yok
İSTANBULUZMAN
BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ
RİSKLERİN BELİRLENMESİ VE DEĞERLENDİRİLMESİ
 Biyolojik etkenlere maruz kalma riski varsa; işçinin
maruziyet türü, düzeyi ve süresi belirlenir,
 Birden fazla grupta yer alan biyolojik etkenlere
maruziyetin söz konusu ise; risk değerlendirmesi,
zararlı biyolojik etkenlerin tümünün oluşturduğu
tehlike dikkate alınarak yapılır,
 Risk değerlendirmesi, düzenli aralıklarla , maruziyet
koşulları değiştiğinde yada başka herhangi bir
değişiklik olduğunda yenilenir,
Madde 5 / a
İSTANBULUZMAN
BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ
RİSKLERİN AZALTILMASI
1. Yapılan risk değerlendirmesi sonucunda, işçilerin
sağlık ve güvenliği için risk olduğu ortaya çıkarsa,
işçilerin maruziyeti önlenir,
2. Bunun teknik olarak mümkün olmadığı hallerde,
yapılan iş ve risk değerlendirmesi dikkate alınarak,
sağlık ve güvenlik yönünden yeterli korumayı
sağlayacak şekilde, işçilerin maruziyet düzeyinin en
aza indirilmesi için önlemler alınır,
Madde 8
İSTANBULUZMAN
BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ
RİSKLERİN AZALTILMASI
 Maruz kalan/kalabilecek işçi sayısı, mümkün olan en
az sayıda tutulur,
 Çalışma prosesleri ve teknik kontrol önlemleri,
biyolojik etkenlerin ortama yayılmasını
önleyecek/ortamda en az düzeyde bulunmasını
sağlayacak şekilde düzenlenir,
 Öncelikle toplu koruma önlemleri alınır ve/veya
maruziyetin başka yollarla önlenemediği durumlarda
kişisel korunma yöntemleri uygulanır.
İSTANBULUZMAN
BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ
RİSKLERİN AZALTILMASI
 Hijyen önlemleri; biyolojik etkenlerin çalışma
yerlerinden kontrol dışı dışarıya taşınması, sızması,
önlenmesi ve azaltılmasını sağlamalı,
 Biyolojik risk işareti ile birlikte ilgili diğer uyarı
işaretleri de kullanılır,
 Biyolojik etkenlerin karıştığı kazaların önlenmesine
yönelik plan hazırlanır.
İSTANBULUZMAN
BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ
RİSKLERİN AZALTILMASI
 Biyolojik etkenlerin muhafaza edildikleri ortam dışında
bulunup bulunmadığının belirlenmesi için ölçümler
yapılır,
 Atıkların, gerektiğinde uygun işlemlerden geçirildikten
sonra işçiler tarafından güvenli bir biçimde
toplanması, depolanması, işyerinden uzaklaştırılması,
güvenli ve özel kapların kullanılması da dahil uygun
yöntemlerle yapılır,
 Biyolojik etkenlerin işyeri içinde güvenli bir şekilde
taşınması için gerekli düzenlemeler yapılır.
İSTANBULUZMAN
BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ
BAKANLIĞA BİLDİRME YÜKÜMLÜLÜĞÜ
a) Risk değerlendirmesi sonuçları işçilerin sağlık ve
güvenliği yönünden risk bulunduğunu ortaya
koyuyorsa, istenmesi halinde, işveren aşağıdaki
konularda gerekli bilgileri Bakanlığa verir,
b) İşveren, biyolojik etkenin ortama yayılmasına ve
insanda ciddi enfeksiyona ve/veya hastalığa sebep
olabilecek herhangi bir kaza veya olayı derhal
Bakanlığa ve Sağlık Bakanlığına bildirir,
Madde 9
İSTANBULUZMAN
BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ
BAKANLIĞA BİLDİRME YÜKÜMLÜLÜĞÜ
Aşağıda belirtilen biyolojik etkenlerin ilk kez
kullanımında (işe başlamadan en az 30 gün önce ) ön
bildirimde bulunulur;
1) Grup 2 biyolojik etkenler
2) Grup 3 biyolojik etkenler
3) Grup 4 biyolojik etkenler
Biyolojik etkenlere mesleki maruziyet sonucu meydana
gelen her hastalık veya ölüm Bakanlığa bildirilir,
Madde 15
İSTANBULUZMAN
BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ
KİŞİSEL HİJYEN VE KORUNMA
İşverenler, aşağıdaki önlemleri almakla yükümlüdür;
1.İşçiler, biyolojik etkenlerin bulaşma riski bulunan
çalışma alanlarında yiyip içmeleri engellenecek,
2.İşçilere uygun koruyucu giysiler sağlanacak,
3.İşçilere, göz yıkama sıvıları ve/veya cilt antiseptikleri
de dahil, uygun ve yeterli temizlik malzemeleri bulunan
yıkanma ve tuvalet olanakları sağlanacaktır.
Madde 10
İSTANBULUZMAN
BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ
EĞİTİM – TALİMATLAR – BİLGİLENDİRME




Olası sağlık riskleri,
Maruziyeti önlemek için alınacak önlemleri,
Hijyen gerekleri,
Koruyucu ekipman ve elbiselerin kullanımı-giyilmesi,
 Biyolojik risk etkenlerle çalışmalara başlanmadan önce,
 Yeni veya değişen risklere göre uyarlanabilecek,
 Gerektiğinde periyodik olarak tekrarlanacak,
………………………………………………eğitimler verilmelidir.
İSTANBULUZMAN
BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ
SAĞLIK GÖZETİMİ
 Bir işçinin, maruziyete bağlı olduğundan kuşkulanılan
enfeksiyona ve/veya hastalığa yakalandığı
saptandığında, işyeri hekimi veya işçilerin sağlık
gözetiminden sorumlu kişi, benzer biçimde maruz
kalmış diğer işçilerin de aynı şekilde gözetime tabi
tutulmasını sağlar,
 Bu durumda maruziyet riski yeniden değerlendirilir,
 İşçinin kişisel sağlık durumu yeniden değerlendirilir,
mesleki ve tıbbi öyküsü ile ilgili kayıtlar tutulur,
İSTANBULUZMAN
BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ
SAĞLIK GÖZETİMİ
 Maruziyetin sona ermesinden sonra yapılacak
herhangi bir sağlık gözetimi ile ilgili olarak işçilere
gerekli bilgi ve tavsiyeler verilir, sağlık eğitimleri
yapılır,
 İşçiler, kendileriyle ilgili sağlık gözetimi sonuçları
hakkında bilgi edinebilecekler,
 İlgili işçiler veya işveren sağlık gözetimi sonuçlarının
gözden geçirilmesini isteyebilecekler,
İSTANBULUZMAN
BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ
LİSTE VE KAYITLAR
a) Sağlık gözetiminin yapıldığı durumlarda, kişisel tıbbi
kayıtlar, maruziyetin son bulmasından sonra en az
10 yıl süre ile saklanır,
b) İşverenler, Grup 3 ve/veya Grup 4 biyolojik etkenlere
maruz kalan işçilerin listesini, yapılan işin türünü,
mümkünse hangi biyolojik etkene maruz kaldıklarını
ve maruziyetler, kazalar ve olaylarla ilgili kayıtları,
uygun bir şekilde tutulur. Bu liste ve kayıtlar
maruziyet sona erdikten sonra en az 20 yıl saklanır,
İSTANBULUZMAN
BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ
LİSTE VE KAYITLAR
Kişisel tıbbi kayıtların bilinen son maruziyetten itibaren
40 yıl süre ile saklandığı koşullar;
1.Kalıcı veya gizli enfeksiyona neden olduğu bilinen biyolojik etkenlere
maruziyette,
2.Eldeki bilgi ve verilere göre, seneler sonra hastalığın ortaya çıkmasına
kadar teşhis edilemeyen enfeksiyonlara sebep olan biyolojik etkenlere
maruziyette,
3.Hastalığın gelişmesinden önce uzun kuluçka dönemi olan enfeksiyonlara
sebep olan biyolojik etkenlere maruziyette,
4.Tedaviye rağmen uzun süreler sonra nükseden hastalıklara yol açan
enfeksiyonlara sebep olan biyolojik etkenlere maruziyette,
5.Uzun süreli ciddi arıza bırakabilen enfeksiyonlara sebep olan biyolojik
etkenlere maruziyette
İSTANBULUZMAN
Biyolojik
Risk Etmenleri
İSTANBULUZMAN
ENFEKSİYON ZİNCİRİ
YENİ
KONAKÇI
BULAŞMA YOLU
(Temas, Ortak Kullanılan Maddeler, Hava ve Vektörler)
KAYNAK-ETKEN
(Patojenite - Virülans)
ENFEKSİYON
ZİNCİRİ
KONAK
(Duyarlılık)
İSTANBULUZMAN
BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ – HASTALIK İLİŞKİSİ
1
Patojenite - Virülans (Etkenin hasta etme yetisinin) yüksekliğine,
2
Bulaşma yollarına (Temas, ortak kullanılan cansız maddeler, havavektörler)
3
Konakçının duyarlılığına,
4
Çevre etmenlerine; (Isı değişiklikleri, nem, radyasyon, hava basıncı, hava
akım hızı, kimyasal maddeler, gazlar, toksinlere vb. bağlıdır)
Sırası / Nedir? /
İSTANBULUZMAN
BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ
RİSK ALTINDAKİ İŞLER
İşyerlerinde bulunan biyolojik risk etmenlerinin tayininde, daha ziyade;
1.Tarım ve hayvancılık çalışanları,
2.Sağlık çalışanları ,
3.Laboratuvar çalışanları……………..üzerine yoğunlaşılmıştır.
İSTANBULUZMAN
Sık Görülen
Biyolojik Risk Etmenleri
İSTANBULUZMAN
BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ
SAĞLIK ÇALIŞANLARINDA EN SIK GÖRÜLEN BİYOLOJİK RİSK FAKTÖRLERİ
VİRAL
ENFEKSİYONLAR
BAKTERİYEL
ENFEKSİYONLAR
MANTAR
ENFEKSİYONLAR
PARAZİT
ENFEKSİYONLAR
1. Hepatit-B,
2. AIDS,
3. Kızamık,
4. Kızamıkçık,
5. Kabakulak,
6. Suçiçeği,
7. Herpes Enf,
8. Sitomegalovirüs
1. Tüberküloz,
2. Menengokoksik,
3. Menenjit,
4. GİS Enf,
5. Lejyoner Hast,
6. Difteri,
7. Boğmaca,
1. Histoplazmosis,
2. Candidadis,
1. Ankilostomiasis,
2. Necatoriasis,
İSTANBULUZMAN
BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ
TARIM VE HAYVANCILIKTA EN SIK GÖRÜLEN BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ
Hastalık
Belirtileri
Kaynak
Riskli İşler
Şarbon
Deride siyah püstül
Enfekte koyun-inek/ürünleri
Çiftçi, kasap, veteriner,
Tüberküloz
Öksürük, ateş, terleme
Enfekte hayvanlar
Çiftçi, kasap, veteriner,
Bruselloz*
Ateş, terleme, eklem ağrısı
Hasta koyun, keçi, inek
Besiciler, sütçü, veteriner,*
Salmonellozis
Ateş, üşüme, ishal, baş ağrısı
Kümes hayvanı, kedi, köpek
Veteriner, aşçı-mezbaha işçisi
Kırım Kongo (KKKA)
Yaygın kanamalar
Kene
Çiftçi, besici
Kedi Tırmığı Hastalığı
Ateş, deri lezyonu, lenfadenit
Kedi, köpek
Veteriner, kedi-köpek sahibi,
Kuduz
Baş ağrısı, ajitasyon, salya akması
Köpek, tilki, kurt, yarasa
Veteriner, çiftçi, mağaracı,
Hastalık riskli gruplar ilişkisi
İSTANBULUZMAN
Biyolojik Risk
Etmenlerinde Önlemler
İSTANBULUZMAN
BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ
GENEL ÖNLEMLER
1. Periyodik taramalarla duyarlı kişilerin saptanması,
2. Personel eğitimi,
a. Biyolojik etkenlerle temasın söz konusu olduğu çalışmalara
başlanmadan önce verilecek,
b. Yeni veya değişen risklere göre uyarlanacak,
c. Gerektiğinde periyodik olarak tekrarlanacaktır.
3. Çalışırken uyulacak hareket tarzlarının belirlenmesi,
4. Laboratuvar mimari yapılarının işlevlerine uygunluğu,
5. Uygun yalıtım ve dezenfeksiyon önlemleri,
6. Enfeksiyon taraması için epidemiyolojik sistem,
7. Aktif immünizasyon.
İSTANBULUZMAN
BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ
GENEL ÖNLEMLER
1.İzolasyon ve gözlem (hastalığından kuşku duyulanlar,
hastalığı bulaştırdığı bilimsel olarak kanıtlanmış olan),
2.Serum-Aşılama (hastalara veya hastalığa
yakalanabilecek olanlara),
3.Dezenfeksiyon (eşyalara, bulaşma eğilimi olanlara),
4.Seyahatlere kısıtlama (bakım ve dezenfeksiyon),
İSTANBULUZMAN
BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ
DUYARLI KİŞİLERDE ALINMASI GEREKLİ ÖNLEMLER
Risk
Tanıma Yöntemi
Önlem
Hepatit B
Serolojik Testler
Aşılama
0-1-6 Ay/0-1-2-12
Kızamık
Serolojik Testler
Aşılama
3 Ay Arayla 2 Doz
Tetanos
Öykü Alma
Aşılama
1 Ay Arayla 3 Doz
Difteri
Öykü Alma
Aşılama
2-3-4-16 Ay , 6-14 Yaş
Kabakulak
Serolojik Testler
Aşılama
Tek Doz
Kızamıkçık
Serolojik Testler
Aşılama
Tek Doz
İnfluenza
İmmün Durum ve Yaş
Aşılama
Her Yıl
Polio
Serolojik Testler
Aşılama
1-2 Ay Arayla 3 Doz
Tüberküloz
PPD, Akciğer Film
Aşılama
İzlem-Profilaksi-Tedavi
İSTANBULUZMAN
Teşekkür Ederim
İSTANBULUZMAN