NLP Yaşamımızın ana hatlarını, algılarımız, buna bağlı olarak

NLP
•
Yaşamımızın ana hatlarını, algılarımız, buna bağlı olarak düşüncelerimiz ve sonuçta da davranışlarımız oluşturur. Sözü edilen bu üç kavram, çoğu kez
otomatik olarak biçimlenir. Ama bunları, irademizi kullanarak daha tutarlı, daha bilinçli hale getirebilirsek, yaşamımızda büyük farklılıklar olacağı
aşikardır. İşte NLP de, bu sürece katkıda bulunması için kullanılan yöntemlerden biridir.
İnsanların algılama şekilleri ve etkilenişleri, buna karşılık gösterdikleri tepkiler, tepkilerinin biçimleri ve kurdukları iletişim tarzı, büyük çeşitlilikler
arz eder. Bunları incelemek ve yöntemler geliştirmek, sonuçlara kişisel bazda uygulanabilirlik kazandırmak, NLP’nin ilgi alanı içine girer.
NLP, araştırmalarını daha çok, ilgilendikleri konularda büyük başarılar elde etmiş kişiler üzerinde yoğunlaştırır. Ve modelleme adı verilen
yöntemle pek çok alt başlık oluşturur. Böylelikle bireylerin benzer başarıları elde etmeleri, kendilerine has mutluluk kaynakları oluşturabilmeleri ve
ayrıca diğer insanlarla iyi iletişimler kurabilmeleri için detaylar sunar. Bu detaylarla zihnimizi daha iyi şekillendirir, hedeflerimize ulaşmak için daha
etkin stratejiler geliştirir ve performansımızı arttırarak yaşamımızdaki güzelliklere yüksek seviyeler kazandırabiliriz.
•
NLP’nin Tarihçesi
•
•
•
•
•
•
NLP geliştirilmeden önce, çok başarılı sonuçlar alınan terapi ve değişim yöntemleri bulunmaktaydı. Bunların en etkin uygulayıcıları da Milton
Erickson ve Virginia Satir’di. Ayrıca Gregory Bateson ve Fritz Perls de çok ünlüydü.
1970’li yıllarda Prof. John Grinder ve Dr. Richard Bendler, yukarıda adı geçen bu kişilerle ilgili araştırmalar yapmaya başladılar. Alanlarındaki
başarılarını detaylı olarak incelediler. Bu başarıları nasıl elde ettiklerini, onları diğer kişilerden ayıran özelliklerin neler olduğunu, kullandıkları teknikleri
en ince ayrıntısına kadar irdelediler. Sonunda, onları modelleyerek yeni değişim teknikleri ve davranış kalıpları geliştirdiler. Tüm bunların bir araya
gelmesi ile NLP adında yeni bir alan yaratılmış oldu. Grinder ve Bendler, oluşturdukları bu modellerle önce öğrencilerini bilgilendirdiler, sonra da NLP
tüm dünyaya yayıldı ve tanındı.
NLP kısa süre içinde, terapiler dışında farklı alanlarda da kullanılır oldu. Bu noktada, kişisel yeteneklerin geliştirilmesinden iş hayatına kadar pek
çok örnek vermek mümkündür. NLP, insanların yaşamlarının muhtelif alanlarında uyguladıkları ve hedeflerine ulaşmada büyük katkı sağlayan bir olgu
olarak değerini sürdürmektedir.
NLP’nin İfade Ettiği Kavramlar
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Neuro, tüm davranışlarımızın görme, işitme, duyma, dokunma, tat, koku ve hissetme
duyularımız aracılığıyla, dışarıdan bize ulaşan bilgiyi algılama ve tepki vermemizin nörolojik
faaliyetlerden kaynaklandığını temsil ediyor. Düşünme biçimimizin yanı sıra, fikirler ve olaylara
gösterdiğimiz fizyolojik tepkiler de nörolojiye dayanır. Düşünce ve beden, birbirinden ayrılmaz
parçalardır.
Linguistic, düşünce ve davranışlarımızı düzenlemeyi, başkalarıyla diyalog kurmak için
dilin nasıl kullanılacağını, yani iletişim sürecini ifade ediyor.
Programming, düşünce ve davranışlarımızın seçiminin farkında olsak da olmasak da,
sonuç elde etmek için kendimizin yaptığıdır.
NLP’nin bize kazandırdıkları
•
•
•
•
•
•
•
•
Güzel Bir Yaşam İçin Beceriler
Özgüven
Affedebilme
Stresle baş edebilme
Kendimizle iletişim
Olumlu düşünebilme
Karar verebilme
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Performans Arttırıcıları
Başarı stratejileri
Hedef belirleyebilme
Öğrenme hızını arttırma
Değişim stratejileri
Kişisel imaj
Motivasyon
İletişimin Etkin Kavramları
İnsan tanıma sanatı
Beden dili
İkna eğitimi
Hipnotik iletişim
Toplum önünde iletişim, sunum becerileri
Görüldüğü üzere, NLP’nin ilgi alanına giren ana konulardan biri de iletişimdir.
Bu olgu iki başlık altında değerlendirilir:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Aktif iletişim,(aktarma)
Pasif iletişim (algılama).
Aktif İletişim(Aktarma)
Aktif iletişim ne demektir?
NLP’nin ilkesine göre; iletişim, bizim ne anlattığımız değil, karşımızdakinin ne anladığıdır. O nedenle, dış dünyaya verdiğimiz mesajlarımız çok
önemlidir. Bu mesajlar, kişiden kişiye, hattâ toplumdan topluma dahi değişebilmektedir.
Aktif iletişim 3 gruba ayrılır:
1. grup görsel aktarmadır:
Zihin her zaman bedende iz ve işaret bırakır. Beden dilimiz, yani tüm hareketlerimiz birer mesajdır.
Kıyafetlerimiz, takılarımız, duruşumuz,bakışımız, el-kol hareketlerimiz, alışveriş yapmamız, susmamız, küsmemiz, bir toplantıya erken veya geç
gitmemiz gibi tüm davranışlarımız ve tüm mimiklerimiz, dışarıya verilen görsel aktarımlarımızdır.
Selam vermek de bir tür görsel aktarımdır. Hattâ bazı ülkelerde farklı özellikler içerirler: Örneğin, Ruslar iki kere sarılırken, Eskimolar
burunlarının her iki tarafını dokundurarak selamlaşırlar. Sporla uğraşanlarda da farklı selam şekilleri görmek mümkündür: Mesela, ata binenler
selamlaşırken şapkalarını dokundururlar.
Tüm optikçilerin ve çalışanlarının çok şık gözlükler takması, psikolojik satış için verilen bir mesajdır.
Kırkpınar Başpehlivanı’nın, programa altın kemer takarak gelişi ve kıyafeti, bir mesajdır. “Ben farklı bir pehlivanım” demesi ile farklı bir aktarma
amacı vardır.
Mahatma Gandi’nin kıyafeti de aslında çok özel bir mesajdır.
Tebessüm; tasdik etmenin, onaylamanın, sıcaklığın ve çocuklara önem vermenin önemli bir işaretidir. Çocuklar açısından konuyu ele
aldığımızda belirtmek gerekir ki, bütün çocuklar tebessüm görmeye ihtiyaç duyarlar. Özellikle görsel çocuklar, hayatlarındaki önemli insanların yüz
ifadelerine çok hassastırlar; tebessümlerimiz ve onay bakışlarımız aracılığıyla çok özel cesaret alırlar.
Konuşurken el-kol hareketlerini çok yapmamız halinde, insanlar ne söylediğimize odaklanamaz.
Ayrıca bedensel duruşumuz da sözlerimizi doğrulamalıdır. Kötü bir bedensel duruş ile özgüvenden bahsetmek, karşımızdakine olumsuz mesaj
verir.
Gerçekleştirdiği görsel aktarmanın farkında olan kişiler bu hususları kullanırlar. Farkında olmayanlar ise, karşılarındakilere istemedikleri şeyleri
de aktarmış olurlar.
Kendimizi tanımazsak, aktardıklarımızı bilemeyiz ve düzeltmesini de yapamayız.
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
2. grup işitsel aktarmadır:
Konuştuklarımız, söylediğimiz kelimeler ve tonlamalarımız birçok mesaj içermektedir.
Kullandığımız kelimeler mantığımızı, tonlamalarımız da duygularımızı ifade etmektedir. Eşimize, çocuğumuza,
arkadaşımıza seslenirken, sevgiyle mi yoksa kızgınlıkla mı seslendiğimizi tonlamamızla onlara aktarırız. Bunu hepimiz günlük
hayatımızda sürekli yapmaktayız.
Pozitiflikten bahsederken hiç de pozitif olmayan sözler sarfetmek, elbette olumlu bir aktarma olmayacaktır.
Söylediklerimizle yaptıklarımızın tutarlı olması gerekmektedir.
İlginç bir örnek: Ayten Alpman, 1972 yılında “bir başkadır benim memleketim” adlı bir şarkı seslendirmişti. Kimsenin
dikkatini çekmemişti. Fakat ayni şarkı, 1974 yılında Kıbrıs Barış Harekatı sırasında yeniden ortaya çıktığında, plağı, en çok
satılanların başındaydı. Kahvehanelerde, caddelerde, sokaklarda hep o parça vardı. Şarkının yaptığı aktarma farklı oldu ve
insanlara vatan sevgisi mesajı verdi.
Karşımızdaki kişi, işitsel iletişimde de bizim anlattıklarımızdan ziyade, anladığına göre bize geri bildirimler verir.
İşitsel öğrenciler, dinlenilmeye en çok istek duyan bireylerdir. Ses tonuna en çok duyarlı olanlar onlardır. Paylaşmak
istedikleri tüm düşünce ve fikirler için bir “dinleyici kulağı” ararlar.
Şunu da belirtmek gerekir ki, iletişimin anlamı, ortaya çıkardığı tepkide yatar.
3. grup dokunsal aktarmadır:
İnsanlarla bir şeyleri paylaştığımızı, verdiğimiz dokunsal mesajlar ile de gösteririz.
Tokalaşmamız ve tokalaşma şeklimiz, elele tutuşmamız, kokularımız, tatsal zevklerimiz, hepsi birer dokunsal
aktarımlarımızdır.
Bazı firmaların ticari anlaşmalarında tarafların el sıkma şekli, sürecin olumlu ya da olumsuz olmasını etkilemektedir.
Bir tekstil firmasında patron, 13 yıldır birlikte çalıştığı bir elemanını pek sevmediğini açıklıyor. Kendisine “neden” diye
sorulduğunda ise, ilk karşılaştıklarında elini, elinin ucuyla sıktığını söylüyor. Böyle sıktığı için de o kişiyi kendine güvensiz
bulduğunu belirtiyor.
Bir koku yüzünden bile evlenen veya ayrılan insanlara rastlamak mümkündür.
Annenin, çocuğunun başını okşaması da dokunsal bir mesajdır.
Kucaklamalar, sırt sıvazlamalar ve diğer fiziksel temas gösterileri, çocukların duygusal yönden ihtiyacını karşılar ve
teşvikin en yararlı şeklidir. Çocuklar eğer bunları evde temin edemezlerse, okula genellikle duygusal yönden ihtiyaç içinde ve
huzursuz giderler. Bu durumda da, ihtiyaç duydukları ilgiyi almak için diğer öğrencileri rahatsız ederler.
Tutulan bir elin aniden bırakılması veya bir elin ilk defa tutulması da birer dokunsal mesaj verir.
•
Anlattığım bu görsel, işitsel ve dokunsal aktarımlarımızın farkına varıp geliştirerek, iletişimimizi daha başarılı
hale getirebiliriz.
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Pasif İletişim (Algılama)
Pasif iletişim ne demektir?
İletişimin önemli boyutlarından birisi de pasif iletişim yani algılamadır. İletişimin kritik bir özelliği, daha önce de belirtildiği
gibi, ne anlattığımız değil, karşı tarafın ne anladığıdır. Dolaysıyla karşımızdaki kişinin ne söylediğine yoğunlaşarak algılamayı iyi
yaparsak, o kadar mükemmel bir iletişim kurmuş oluruz.
İnsanlar, evden çıkarken değişik elbiseler giyer ve bunlara uygun ayakkabı, çanta, aksesuarlar kullanır. Saçlarının modeli,
rengi, hattâ cep telefonlarının çalış şekli bile farklı farklıdır. Tüm bu gerçekleştirilenler, dış dünyaya mesajlar verir. Bunları doğru
algıladığımızda da iletişimin bir bölümünü geçmiş oluruz.
Dil, ancak kulağın duyduğunu aktarır. Bu noktayı biraz açalım:
Hiçbirimiz, günlük dilimizde, İngilizce, Almanca, İspanyolca konuşmuyoruz. Türkçe konuşuyoruz. Çünkü bugüne kadar
çevremizde hep Türkçe konuşan insanlar oldu ve biz bunu algıladık, bunu dinledik. Bu nedenle de aktardığımız, kulağımızın
duyduğu olmakta.
Çevremizde, kulağı duymasına rağmen dinlemeyen o kadar çok kişi var ki. Onların karşılaştığı olumsuz durumları
yaşamamamız için, bir konuşmaya girildiğinde dinleyici olmayı da bilmeliyiz. Yeri geldiğinde bir kelime bile çok şey ifade
edebilmektedir. Mimikler, tebessümler, gözbebeklerinin büyüyüp küçülmesi hep birer mesaj olarak değerlendirildiğinde,
dinlemenin önemi bir kez daha dikkat çekmektedir.
“Bakan kişi değil, gören kişi olmalıyız.
Susan kişi değil, dinleyen kişi olmalıyız.”
“Bildiklerimiz; baktığımız ve gördüklerimiz değil, fark ettiklerimizdir.
Bildiklerimiz; duyduğumuz ve işittiklerimiz değil, fark ettiklerimizdir.
Ve bildiklerimiz; dokunduklarımız ve hissettiklerimiz değil, fark ettiklerimizdir.”
Pasif iletişim de 3 gruba ayrılır:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Pasif iletişim de 3 gruba ayrılır:
1. grup görsel algılamadır:
Zihin, bedende iz ve işaretler bırakır. Böylelikle de kişi dış görünümünü belirler. Giyilen kıyafet, gülüş şekli,
gözbebeklerinin büyüklüğü, saç rengi, kullanılan eşyalar, v.s. işte bunlar dış görünümü oluşturur. Bunların diğer insanlarca
değerlendirilmesine görsel algılama denir ve yorumlanması da çok önemlidir.
Eski İpek Yolu’nun kullanıldığı dönemlerde, Çinli mücevher satıcıları, alıcıyı gözbebeklerinden tanırlarmış. Büyüdüğünü
gördüklerinde, ürünlerini yüksek fiyatla sunarlarmış.
1970’li yıllarda, petrol krizi dönemlerinde, Araplar Amerikalılarla petrol pazarlığına girdiklerinde, hep milyon dolarlık
zararlara uğrarlarmış. Sonra nedenini fark edip toplantılara güneş gözlükleriyle girmeye başlamışlar.
Bugün önemli poker oyunlarında bazı oyuncular güneş gözlüğü kullanırlar. Zira, oyuncuya iyi bir kâğıt geldiğinde
gözbebeklerinin büyüdüğü fark edilebilmektedir.
2. grup işitsel algılamadır:
Epistetus der ki; “ güzel konuşma sanatının yanı sıra bir de iyi dinleme ve dinlediğini anlama sanatı vardır ki, bu,
birincisinden daha kıymetlidir”.
Zihnin, bedende iz ve işaretler bırakışı dışında, kelimeler ve bunların söyleniş biçimleri, ses seviyesi ve tonlaması da
mesaj alışverişi oluşturur. “Canım kardeşim” denildiğinde, bunun sevgi, nasihat veya kızgınlık ifadesi olduğu, söyleniş
stilinden anlaşılır.
Bazen iletişim ile konuşma karıştırılır. Ayni kişinin sürekli konuşması, taraflar arasında iletişim olduğunu kanıtlamaz.
Aksine, çok konuşanın olumsuz yönde ilerlemesine neden olur. Çünkü karşı tarafa konuşma hakkı verilmemektedir. Ve de
konuşma arttıkça dinleme azalır.
Yani iletişim sadece konuşmak değildir. Hattâ güzel konuşmak da değildir. İkna etmekse, karşılıklı konuşma olduğu
kadar, karşılıklı dinleme ve anlamaya çalışmayla gerçekleşir.
“Gerçekte ne demek istediklerine yönlendir kendini. Doğru-yanlış, iyi-kötü, güzel-çirkin gibi değerlerin hepsi, sana ve
senin dünyana göredir.”
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Karşı tarafı gerektiği gibi algılayabilmek için yapılacak en iyi şey, iyi bir dinleyen olmamızdır.
M.Ö. 5. yüzyılda yaşayan Pisagor’un okulu iki kısımdan oluşmaktaydı. İlk 5 yılda sessizlik öğrenilir ve böyle geçerdi.
Sonraki 5 yılda da matematik öğrenilirdi. Ancak ilk 5 yılı geçenler ikinci 5 yıla hak kazanırlardı.
Hatırlarsanız, Sharlok Holmes ve Dr. Watson da karşı tarafı iyi dinleyip algılayarak olayları çözümlüyorlardı.
Bernard Show’a soruyorlar: “Nasıl böyle büyük bir yazar oldunuz?” Şöyle cevap veriyor: “Babam her akşam bana
masal okurdu ve ben onları dikkatle dinlerken büyük bir zevk alırdım.”
3. grup dokunsal algılamadır:
İnsanların birbirine teması, dokunması aslında birer mesajdır. Bunun şekli, yoğunluğu, iletişimin düzeyini doğrudan
belirler. Ayrıca karşı tarafın tüm tavrı ve tarzı, bizim algımızı biçimlendirir.
Bir kişiyle karşılaştığımızda, onun bize elini uzaktan uzatıp parmaklarının
ucuyla tokalaşması ile yakınlaşıp sarılması arasında bizim için çok fark vardır. Tabii ki
buna bağlı olarak algılamamız da çok farklı olacaktır.
Tüm bu anlattıklarımdan şöyle bir önemli mesaj çıkarmamız mümkündür: Aktarmayı geliştirmek için algılamayı iyi
yapmak gerekmektedir. Algılamayı iyi yapmak için de, tüm insanların temsil sistemlerini gözlemlemek gerekir.
Temsil Sistemleri
Bütün insanlarda üç temsil sistemi vardır. Bunlar; “görsel”, “işitsel” ve “dokunsal” olarak adlandırılır. İnsanların hepsinde, temsil
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
sistemlerini oluşturan bu öğelerden bir parça bulunmaktadır. Ve herkes, bunlardan bir tanesini, karar mekanizması olarak öne çıkartır.
Şimdi birlikte görelim bu temsil sistemlerini:
Görseller
Bu tip insanlar için görüntüler çok önemlidir. Bunlar görüntülerle:
- Düşünürler
- Aşık olurlar
- Karar alırlar
- Reaksiyon gösterirler
- Satış yaparlar
- Nefret ederler
- Hasta olurlar.
İşitseller
Bunlar için ise seslerin önemi büyüktür. Yukarıda bahsedilen aktivitelerin veya gelişmelerin hepsi ve benzerleri, onlarda seslerle
gerçekleşir.
Alacakları bir arabanın sesi, onlar için neredeyse aracın en büyük özelliklerinden biridir.
Onlar için sahildeki en güzel yer, dalgaların sesini en iyi duyabildikleri yerdir.
Dokunsallar
Bu özelliğe sahip insanlar için dokunuş, koku ve tat gibi kavramlar çok önemlidir.
Bir dokunuşa bağlı olarak kavga edebilir, gene bir dokunuşa bağlı olarak karşısındakiyle barışabilirler.
Kullandıkları kokulara özellikle çok dikkat ederler.
Yemek yerken aldıkları lezzet onlar için büyük önem taşır.
Şimdi, farklı insan özelliklerini ve davranışlarını, temsil sistemlerine göre ayırt ederek birlikte değerlendirelim:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Bakış şekli ve konuşma:
Görsel insanlar: Yukarı doğru bakarak konuşurlar. Geçmişi düşünürlerken sol yukarı, geleceğe dönük bir konu için de sağ yukarı
bakarlar.
İşitsel insanlar: Sese önem verdikleri ve sesler de kulak hizasından geldiği için, düşünme veya konuşmaları, karşıya kulak
hizasında bakarak gerçekleşir.
Dokunsal insanlar: Aşağıya bakarlar, yere bakarak konuşurlar.
Heyecanlanma durumu:
Görsel insanlar: Görüntüler beynin arka kısmında (loblarda) oluştuğu için, heyecanlandıklarında, elleriyle o kısma dokunur veya
sıvazlarlar.
İşitsel insanlar: Sesler beynin orta bölümünde (loblarda) son halini bulduğundan, heyecanlandıklarında, oraya dokunur veya
sıvazlarlar.
Dokunsal insanlar: Hisler beynin ön kısmında (loblarda)oluştuğundan, heyecanlandıklarında, oraya dokunur veya sıvazlarlar.
Konuşma tip ve hızı:
Görsel insanlar: Bunlar çok hızlı, yüksek tempoda konuşurlar. Bu hızlı konuşma sırasında da kelimeleri yutarlar ve yarım yamalak
konuşurlar. Çoğu kez ne konuştukları tam olarak anlaşılamaz. Kendilerini ifade ediş biçimi oldukça hızlıdır. Konuşurken tükürük saçma
olasılığı yüksektir. Göğsün üst kısmından ve hızı nefes alırlar.
İşitsel insanlar: Hızlı konuşmazlar. Konuşmalarında bir ahenk vardır. Şiir gibi konuşurlar. Çok konuşur ve detaylı anlatırlar. Konu
da bir türlü bitmek bilmez. Konudan konuya hızlı bir şekilde geçerler. Çoğu kez, başlangıçta konuştuklarıyla en sonda anlattıkları çok
farklı olur.
Dokunsal insanlar: Bunlar düşük tempoda konuşurlar. Fazla da konuşmazlar. Kesik kesik konuşurlar. Detaylara girmeden olayın
özünü anlatırlar. Bu tip kişilerin konuşurken duruş ve oturuş biçimleri de birbirlerinden epey farklılık gösterir.
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Aktarma beklentileri:
Görsel insanlar: Bu kişilere aktarma görüntülerle olmalıdır. Onlara hitap ederken gelecekten bahsedilmeli ve gelecek tasvir
edilmelidir.
İşitsel insanlar: Aktarma seslerle gerçekleşmelidir. Konuyu iyi duymalı ve anlamalıdırlar. Hele tekrarını istemek onların tipik
vasfıdır.
Dokunsal insanlar: Onlara aktarılmak istenen hissettirilmelidir. En büyük özelliklerinden biri de yazarak anlamalarıdır.
Düşünme sırasındaki tavır:
Yatay ve dikey göz hareketlerinin, beynimizin farklı bölgeleriyle sistematik ilişki içinde olduğu nörolojik çalışmalarla ortaya
konmuştur. Bu göz hareketleri, bizim ne düşündüğümüzden daha çok, nasıl düşündüğümüzün ipuçlarını verir.
Görsel insanlar: Soru sorulduğunda düşünürlerken, cevabı âdeta yukarıda ararlar.
İşitsel insanlar: Bunlar ise cevabı kulak hizasında ararlar.
Dokunsal insanlar: Soru sorulduğunda onlar da cevabı aşağılara bakarak ararlar.
Bir araçta oturma:
Görsel insanlar: En önde oturmayı tercih ederler.
İşitsel insanlar: Sesleri en iyi duyabileceklerini düşündükleri yeri tercih ederler.
Dokunsal insanlar: Aracın en rahat yerini tercih ederler.
Otomobil alırken:
Görsel insanlar: Kaportanın, koltukların rengine bakarlar. Aracın motorunun gücü, yakıt tüketimi gibi değerler, onlar için daha az
önemli kriterlerdir. Otomobillerini, ellerinden geldiğince çeşitli aksesuarlarla süslemeyi tercih ederler.
İşitsel insanlar: Motorun sesi, müzik sisteminin güç ve kalitesi, onlar için en önemli özelliklerdir.
Dokunsal insanlar: Aracın konforu en önemli kriterleridir. Koltukların rahatlığı, kumaşının özellikleri gibi konuları detaylı
incelerler. Ayrıca test sürüşü yapmayı da ihmal etmezler.
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Pazarda alışveriş (örneğin pirinç alırken):
Görsel insanlar: Pirinci gözleriyle iyice inceler. Ambalajlıysa paketi alıp evirir çevirir, bir şey arıyormuş gibi. Satıcının kıyafeti bile
dikkatinden hiç kaçmaz.
İşitsel insanlar: Satıcıyla muhabbete başlar. Nerenin pirinci olduğundan başlayarak ardı ardına sorular sorar. Pirinç açık
sergileniyorsa, bir avuç alıp dökerken sesini dinlemesi hiç şaşırtıcı değildir.
Dokunsal insanlar: Almak için ikna olmalarının en önemli kriteri, pirince dokunmaları ve onu hissetmeleridir.
Bir otele gittiklerinde:
Görsel insanlar: Önce otelin güzellik seviyesini irdelerler. Manzarasının ve yatak örtüsü gibi donanımların güzelliği en önemli
kriterlerdendir. Havluların, hattâ perdelerin temizliğini kontrol etmeyi hiç ihmal etmezler.
İşitsel insanlar: İyi bir karşılama onlar için çok önemlidir. Hele iletişim kuranların ses tonu, ortamda hafif bir müzik sesinin olup
olmadığı, kontrol ettikleri noktalardandır.
Dokunsal insanlar: Otel ortamının kokusu, yatakların rahatlığı, havluların sertlik seviyesi, ilk dikkat ettikleri hususlardır.
Lokantaya girdiklerinde:
Görsel insanlar: Lokanta genel atmosferinin ve masaların başta olmak üzere güzel bir görüntüye sahip olmasını isterler.
Pencereden baktıklarında manzaranın güzel olması bile onları etkileyen unsurlardandır.
İşitsel insanlar: Kapıda hoş bir karşılama, garsonların iltifatı, tercihlerinin başında gelir. Yanlarındakilerle rahat sohbet edecekleri
ortamı ararlar.
Dokunsal insanlar: Oturdukları yerin rahatlığı, dikkat ettikleri ilk konulardan biridir. Yemeklerin özellikle lezzeti üst seviyede
olmalıdır.
Buzdolabı alırken:
Görsel insanlar: Şekli ve rengi, önemli kriterlerin başında gelir.
İşitsel insanlar: Buzdolabıyla ilgili detay bilgilerin kendisine anlatılması ve bunları dinlemek en büyük tercihlerindendir. Hele bir
de çalıştırılsa ve sesini dinlese!
Dokunsal insanlar: Yüzeyine, kapaklarına, hattâ raflarına dokunarak, kalite kontrolu yapar gibi inceler. Dolabın iç genişliği onun
önem verdiği önemli bir husustur.
•
•
•
Konuşurken, sohbet ederken:
Görsel insanlar: Bir şey anlatırken sık sık pozisyon değiştirir. Yaşadıklarını, neler yaptığını heyecanla ve hızlı hızlı
anlatır.
•
•
•
•
•
•
İşitsel insanlar: Bunlar sakin, rahat, tane tane konuşurlar. Bazıları ise şiir okur gibidir, beğenilerek dinlenir. Konudan
konuya atlayarak konuşmaları en bilinen özelliklerindendir. Kaloriferin vanasından bahsederken bir anda mühendislik
konusunda konuşmaya, Almanya’dan söze derken oraya yerleşmiş askerlik arkadaşına, sonra da askerlik hatıralarına geçer.
Dokunsal insanlar: Daha çok dinlerler, sonra da yaptıkları konuşma genellikle kısa olur. Sorulan sorulara kesik kesik ve
kısa cevaplar verirler.
Kıyafet alırken:
Görsel insanlar: Onlar için giysinin dizaynı, son moda olması ve rengi önemlidir. Daha çok karşıdan bakıp, beğenip
alırlar.
•
•
•
•
•
•
İşitsel insanlar: Sergilenen ürünü alma aşamasında, nerede üretildiği, talebin ne seviyede olduğu gibi ve daha pek çok
konuda sorular sorarlar. Alıma eğilim, satıcıyla epey bir konuşma sonrasında gerçekleşir.
Dokunsal insanlar: Bu aşamada kendi hallerine bırakılmak isterler. Almayı düşündükleri giysiyi elleriyle incelerler,
giymek en büyük tercihleridir. Ürünü özellikle hissetmeyi arzularlar.
Uçakla yolculuk yaparken:
Görsel insanlar: Uçağın şekli, görünüşünün heybetliliği çok önemlidir. Koltukların rengi, hosteslerin kıyafetlerinin
özellikleri, ilk dikkat ettikleri hususlardandır.
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
İşitsel insanlar: Seyahat ederken uçağın içindeki ses seviyesi, onlar için çok önemlidir. Genelde olduğu gibi burada da,
birbirleriyle konuşanlara sessiz olmaları için müdahale etmeleri olasılığı çok yüksektir.
Dokunsal insanlar: Oturduğu koltuğun rahatlığına, koltuklar arası mesafeye, bacaklarının sığıp sığmadığına bakar. Eğer
bu ve benzeri kriterler söz konusu değilse, çok rahatsız bir yolculuk geçirdiğini düşünmesi kesindir.
Kullandıkları bazı deyimler:
Görsel insanlar: “Renkli bir kişilik”, “görüşleri net değil”, “dört gözle bekliyorum”, “şeytan görsün yüzünü”, “ilk bakışta
aşık oldum”, “gözden kayboldu”, “gözlerime inanamıyorum”, “dünyam karardı”.
İşitsel insanlar: “Bas bas bağırdı”, “kulak vermek gerekir”, “parazit yapıyor”, “önce bir dinleyelim”, “kulağını çınlattım”,
“bıcır bıcır değil mi”, “tam bana hitap ediyor”, “sağır etti beni”.
Dokunsal insanlar: “Burnumda tüttü”, “olağanüstü sarsıldım”, “hoşuma gidiyor”, “duyguları çok güçlü”, “sırtımda ağır
bir yük var”, “ruhumu okşadı”, ”ağırlığını koydu”, “beni resmen yıktı”.
Hafıza ve öğrenme konusunda:
Görsel insanlar: Görerek hem daha kolay öğrenirler, hem de öğrendikleri akıllarında çok daha fazla kalır. Fakat
isimleri çabuk unuturlar. Öğreneceklerini, önce genel, sonra da detaylandırarak zihinlerinde görselleştirme eğilimindedirler.
İşitsel insanlar: Dinleyerek ve kademe kademe öğrenmek, onlar için en idealidir. Öğrenme sırasında, konu dışı
seslerin konsantrasyonlarını bozma olasılığı yüksektir. Hafızaları güçlüdür. Duyduklarını akıllarında daha kolay tutarlar.
Özellikle isimleri pek unutmazlar.
Dokunsal insanlar: Dokunarak veya uygulayarak öğrenmeyi tercih ederler. Zor öğrenirler, ama öğrendikten sonra da
neredeyse hayat boyu unutmazlar. Hafızalarına iyice yerleştirmeyi arzuladıkları şeyi öğrenirken, ellerini kollarını hareket
ettirmeyi, hattâ yürümeyi yeğleyebilirler.
Bu tür örnekleri çoğaltmak tabii ki mümkün. Ama biz NLP ve İletişim konumuzun bu bölümünü güzel bir sözle
sonlandıralım:
Phtagore demiş ki:
“Ya sus, ya da susmaktan daha değerli şeyler söyle.”
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Konuşurken, sohbet ederken:
Görsel insanlar: Bir şey anlatırken sık sık pozisyon değiştirir. Yaşadıklarını, neler yaptığını heyecanla ve hızlı hızlı anlatır.
İşitsel insanlar: Bunlar sakin, rahat, tane tane konuşurlar. Bazıları ise şiir okur gibidir, beğenilerek dinlenir. Konudan konuya
atlayarak konuşmaları en bilinen özelliklerindendir. Kaloriferin vanasından bahsederken bir anda mühendislik konusunda konuşmaya,
Almanya’dan söze derken oraya yerleşmiş askerlik arkadaşına, sonra da askerlik hatıralarına geçer.
Dokunsal insanlar: Daha çok dinlerler, sonra da yaptıkları konuşma genellikle kısa olur. Sorulan sorulara kesik kesik ve kısa
cevaplar verirler.
Kıyafet alırken:
Görsel insanlar: Onlar için giysinin dizaynı, son moda olması ve rengi önemlidir. Daha çok karşıdan bakıp, beğenip alırlar.
İşitsel insanlar: Sergilenen ürünü alma aşamasında, nerede üretildiği, talebin ne seviyede olduğu gibi ve daha pek çok konuda
sorular sorarlar. Alıma eğilim, satıcıyla epey bir konuşma sonrasında gerçekleşir.
Dokunsal insanlar: Bu aşamada kendi hallerine bırakılmak isterler. Almayı düşündükleri giysiyi elleriyle incelerler, giymek en
büyük tercihleridir. Ürünü özellikle hissetmeyi arzularlar.
Uçakla yolculuk yaparken:
Görsel insanlar: Uçağın şekli, görünüşünün heybetliliği çok önemlidir. Koltukların rengi, hosteslerin kıyafetlerinin özellikleri, ilk
dikkat ettikleri hususlardandır.
TAVSİYE EDECEĞİM KİTAPLAR
•
Adı
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
-----------------
•
•
•
Denemeler
Tavuk Suyuna Çorba
(Çeşitli öyküler)
Sınırsız Güç
Yazarı
Yayınevi
-----------------
----------------
Anthony Robbins
İnkılâp Kitabevi
Duygusal Zekâ
Daniel Goleman
Varlık / Bilim
NLP El Kitabı
Harry Alder
Kariyer Yayıncılık
Kişisel Ataleti Yenmek
Hayalini Yorganına Göre Uzat
Mümin Sekman
Alfa Yayıncılık
Acar Batlaş
Remzi Kitabevi
Kazanmak Beyinde Başlar
Turgay Biçer
Beyaz Yayınları
“Mış Gibi” Yaşamlar
Doğan Cüceloğlu
Remzi Kitabevi
Küçük Şeyler
Üstün Dökmen
Sistem Yayıncılık
Hayatın Pusulası
Münir Arıkan
Hayat Yayıncılık
Hayatın İçinde Kişisel Gelişim
Oğuz Saygın
Montaigne
(Muhtelif)
Pozitif
Cem Yayınevi
HYB Yayıncılık
İNSANLARARASI İLİŞKİNİN TEMEL TAŞI: İLETİŞİM
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
İnsanların elde ettikleri değişik seviyelerdeki başarı ile iletişimi birbirlerinden ayrı düşünmek mümkün değildir. Çoğu
başarının arkasında, farklı düşünmek ve bunu güzel bir iletişimle sunmak yatar. İşte hoş bir örnek:
Bill Gates, tek bir soru ile firmasına genel müdür aramaktadır. Soru şudur: Yağmurlu bir havada tenha bir yolda
arabanızla gidiyorsunuz. Spor arabanız iki kişilik. İki ay önce de açık kalp ameliyatı geçirmişsiniz.
Bir durakta, son otobüsü kaçırmış 3 kişi görüyorsunuz. Biri doktorunuz (sizi yaşama döndüren adam), diğeri acil
müdahale edilmesi gereken hasta bir kadın ve diğeri de senelerdir beklediğiniz güzel kadın. Ne yapardınız?
Binlerce kişinin arasından bir ortaokul mezunu cevap veriyor (en iyi cevabı) ve genel müdür ünvanını kazanıyor:
“Arabanın anahtarını doktora verip hasta kadını bindirirdim. Böylece doktor onu hastaneye yetiştirir. Ben de
duraktaki kadınla, hava yağmurlu olduğu için sabaha kadar vakit geçirebilirim.”
“Hasta kadını arabama alırdım” diyenler kaybediyor. Çünkü en iyi çözüm bu değil. Farklı düşünebilme yeteneği ve
doğru temeller üzerine kurulu iletişim, o adama genel müdür olma hakkını kazandırıyor.
İnsanların, yeryüzünde var oldukları andan itibaren ilk aktivitelerinden biri iletişim olmuştur. Binlerce yıl süresince
bu konuda gelişmeler kaydedilmiştir. Günümüzde de, iletişim konusunun alt başlıkları detaylı olarak ele alınıp
değerlendirilmekte ve yeni kavramlar ortaya atılmaktadır. Var olanlar ise daha detaylı incelenmektedir.
Son birkaç on yılda hız kazanan iletişim konusundaki çalışmalara New NLP de katkıda bulunmuş ve dünyada konu ile
ilgilenenlerden kabul görmüş bazı gerçekleri belirleyip özetlemiştir.
New NLP’ye göre iki çeşit iletişim vardır:
Aktif iletişim
Pasif iletişim
Aktif iletişime verilen diğer bir isim de “aktarma” dır.
AKTİF İLETİŞİM - AKTARMA
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
İnsanların bütün hareketleri, kıyafeti, konuşması mesajdır. Bununla karşı tarafa mesajlar verirler. İyi bir iletişim sağlamak için
aktarmamızın da iyi olması gerekir. Aktarmamız iyi olduğunda da bunun getirisi maddi ve manevi olarak fazla olacaktır.
Aktarma üç kısımdan oluşur:
Görsel Aktarma / İşitsel Aktarma / Dokunsal Aktarma
Görsel Aktarma:
Kıyafetimiz, aksesuarlarımız, duruşumuz, el-kol hareketlerimiz, susmamız, küsmemiz, toplantıya geç gitmemiz, v.s.
gibi tüm davranışlarımız ve tüm mimiklerimiz, dışarıya verilen görsel aktarımlarımızdır.
İşitsel Aktarma:
Konuştuklarımız, söylediğimiz kelimeler ve tonlamalar birçok mesaj içermektedir. Kullandığımız kelimeler
mantığımızı, tonlamalarımız da duygularımızı ifade etmektedir. Eşimize, çocuğumuza, arkadaşımıza seslenirken, sevgiyle mi
yoksa kızgınlıkla mı seslendiğimizi tonlamamızla onlara aktarırız. Bunu hepimiz, günlük yaşantımızda sürekli yapmaktayız.
Dokunsal Aktarma:
Tokalaşmamız ve tokalaşma şeklimiz, elele tutuşmamız, kokularımız, tatsal zevklerimiz, v.s., hepsi birer dokunsal
aktarımlarımızdır.
İkinci iletişim şekli ise pasif iletişimdir ve buna “algılama” da denir.
PASİF İLETİŞİM-ALGILAMA
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
İletişim; ne anlatıldığı değil, karşı tarafın ne anladığıdır. Bu nedenle karşımızdaki insanın mimikleri ve beden dilini
çözebilmeliyiz. Algılamayı ne kadar iyi yaparsak iletişimi o kadar güçlü kurmuş oluruz.
Algılama da üç boyuttan oluşur:
Görsel Algılama / İşitsel Algılama / Dokunsal Algılama
Görsel Algılama:
Zihin bedende iz ve işaretler bırakır. Örneğin, karşımızdaki kişinin kıyafeti, gülüşü, gözbebekleri, saç rengi, arabası,
kullandığı eşyalar hep mesajlar verir aslında. Önemli olan bunları yorumlamayı öğrenmektir. İki güzel örnek verelim:
Eski İpek Yolu’nun kullanıldığı dönemlerde, Çinli mücevher satıcıları, alıcıyı gözbebeklerinden tanırlarmış.
Büyüdüğünde yüksek fiyat verirlermiş.
1970’ li yıllarda, petrol krizi dönemlerinde Araplar, Amerikalılarla petrol pazarlığına oturduklarında hep milyon
dolarlık zarara uğrarlarmış. Bu durumu değerlendirip sebebi tespit etmişler. Ve ondan sonra toplantılara hep güneş
gözlükleriyle katılmaya başlamışlar.
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
İşitsel Algılama:
Zihin bedende iz ve işaretler bıraktığı gibi, kelime ve tonlamalardan da mesajlar alırız. Buna bağlı olarak, iyi bir
dinleyen olmalıyız ki karşı tarafı iyi algılayalım.
“Bak canım kardeşim” ifadesiyle karşılaştığımızda, söyleyiş stiline de bağlı olarak, bunun bir nasihat ifadesinin
başlangıcı olacağını hemen anlarız.
Dokunsal Algılama:
Karşımızdaki insanın bize dokunması, temiz olup olmadığı, kokusu, hepsi birer mesajdır.
Birinin elini tutmak, mesaj içeriği taşımakla beraber, o eli ucundan tutmak veya tamamen kavramak da, vücut dili
mesajı olarak ayrı bir detaydır.
Yukarıda kısaca belirtilenlerden anlaşılacağı üzere, başarı ve iletişim nasıl birbiriyle iç içeler ise, aktarma ve algılama
da birbirleriyle tamamen bağlantılı iki kavramdır. Aktarmayı geliştirmek için algılamayı iyi yapmak lâzımdır. Algılamayı iyi
yapmak için de insanları tanımayı öğrenmek gerekir. Bu konuda kaynak olarak görülebilecek New NLP ile, hem özel
hayatımızda, hem de iş yaşantımızda başarıya daha da yakınlaşabileceğimiz kanaatındayım.
V. Gülderen Uzunefe
İLETİŞİM KONUSUNDA BAZI KAYNAK
KİTAPLAR
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
İnsan İlişkilerinde İletişim: Prof. Dr. Nursel Telman, Doç. Dr. Pınar Ünsal
Epsilon Yayıncılık
İletişim Çatışmaları Ve Empati: Prof. Dr. Üstün Dökmen
Sistem Yayıncılık
İletişimin Sırları: Peter Thomson
Arion Yayınevi
İnsan Ve İletişim: Doç. Dr. Ertuğrul Yaman
Detay Yayıncılık
Şiddetsiz İletişim: Marshall B. Rosenberg
Sistem Yayıncılık
Pozitif İletişim: Mustafa çeşitcioğlu
Kaizen, Resital Yayıncılık