3 asamalı model

KULLANDIĞIMIZ PARFÜM DÜNYAYI AĞLATIYOR MU?
CENNET BAHAR
ESRA DUMAN
NESİBE BAYRAK
Modülün ilgili olduğu
ÖĞRENME ALANI: CANLILAR VE HAYAT
SINIF: 7. SINIF
ÜNİTE: İNSAN VE ÇEVRE
KONU: Ülkemizdeki ve Dünyadaki Çevre Sorunları ve Etkileri
KAZANIMLAR:
1.9. Ülkemizdeki ve dünyadaki çevre sorunlarından bir tanesi hakkında bilgi toplar, sunar ve
sonuçlarını tartışır (BSB 25, 32; FTTÇ – 18, 20, 21, 26, 27, 29).
1.10. Dünyadaki bir çevre probleminin ülkemizi nasıl etkileyebileceğine iliksin çıkarımlarda
bulunur (BSB, 8; FTTÇ – 18, 20, 21, 28).
1.11. Ülkemizdeki ve dünyadaki çevre sorunlarına yönelik is birliğine dayalı çözümler önerir
ve faaliyetlere katılır (FTTÇ – 20, 21, 22, 23, 24, 26, 27; TD – 4).
KULLANDIĞIMIZ PARFÜM DÜNYAYI AĞLATIYOR MU?
Senaryo: Nisan ayının gelmesiyle çiçekler açmış, taze meyve ve sebzeler oluşmaya başlamıştı. Bu
sıcak havaları fırsat bilen fen ve teknoloji öğretmenimiz Ayşe Öğretmen tüm 7.sınıfların katılacağı bir
piknik düzenledi. Pikniğin olduğu gün erkenden kalkıp kıyafetlerimi özenle seçtim. Saçlarımı tarayıp
parfümümü sıktım ve evden çıktım. Pikniğin olduğu yere gittiğimizde etrafı simsiyah duman
kaplamıştı. Ağaçlar cayır cayır yanıyordu. Piknik alanındaki insanların yaktıkları közü söndürmemeleri
sonucunda yangın çıkmıştı. Öğretmenimiz çok üzüldü.
Öğretmenimiz:’ormanlarımız bizim oksijen kaynağımız çocuklar ve onlar olmazsa havadaki bazı sera
gazları birikir bu küresel ısınmaya neden olur. Siz bu durumun olmasını ister misiniz? Bilinçli bireyler
olun. Bazen istemeden de bu olaya katkı sağlıyorsunuz. Her gün yaptığınız bir örnek vereyim. Güzel
kokmak için sıktığınız parfümden havaya yayılan gazlar sonucunda hiç istemediğiniz sonuçlar
doğuyor.’ dedi. Bundan sonra daha dikkatli olacağımıza söz verdik öğretmenimize.
Senaryodaki problem durumu: Küresel ısınmanın nedenleri ve alınması gereken önlemler nelerdir?
ÇALIŞMA YAPRAKLARI
ETKİNLİK 1: Küresel ısınmaya neden olan gazları ve etkilerini araştırıp tabloya yazınız.
Adı:
Soyadı:
GAZLAR
KAYNAKLARI
KARBONDİOKSİT (CO2)
METAN GAZI (CH4)
OZON (O3)
AZOTMONOKSİT (NO)
KLOROFLOROKARBON (CFC)
SU BUHARI (H2O)g
ETKİLERİ
ETKİNLİK 2: KARBON AYAK İZİ HESAPLAMA
Karbon Ayak İzi, birim karbondioksit cinsinden ölçülen, üretilen sera gazı miktarı açısından insan
faaliyetlerinin çevreye verdiği zararın ölçüsüdür.
Bir Kişinin Tipik 'Karbon Ayak İzi'nin Dökümü
Kamu Hizmetleri
%12
Doğal Gaz Petrol
Ve Kömür % 15
Finansal
Hizmetler %2
Elektrik %12
Eğlence Ve Tatil
% 14
Özel Araç
%10
Evsel (Binalar,
Mobilyalar %9
Araba
İmalatı %7
Toplu
Taşıma %3
Giyecek Ve Kişisel
Etkiler % 4
Yiyecek Ve
İçeçek %5
Tatil Uçuşları
%6
Adı:
Soyadı:
Yukarıdaki grafiğe göre çevrenizdeki insanların küresel ısınmaya ne kadar neden olduklarını
hesaplayınız.
Kişiler/
Nedenler
Doğal Gaz
Petrol
Ve Kömür %
15
Elektrik %12
Özel Araç
%10
Toplu Taşıma
%3
Tatil Uçuşları
%6
Yiyecek Ve
İçeçek %5
Giyecek Ve
Kişisel Etkiler
%4
Araba İmalatı
%7
Evsel
(Binalar,
Mobilyalar
%9
Eğlence Ve
Tatil % 14
Finansal
Hizmetler %2
Kamu
Hizmetleri
%12
1. Kişi
2. Kişi
3. Kişi
4. Kişi
5. Kişi
6. Kişi
ETKİNLİK 3: ALINABİLECEK ÖNLEMLER
Adı:
Soyadı:
Yapmış olduğunuz etkinlikler doğrultusunda küresel ısınmayı engellemek için alınabilecek önlemleri
maddeler halinde sıralayınız.
1.
2.
3.
4.
.
.
.
.
ÖĞRETİM YOLLARI
1.ders
2.ders
3.ders
4.ders
5.ders
Öğretmen konuya
girişte senaryoyu
öğrencilerine okutur.
Senaryoda konunun ne
olduğunu, küresel
ısınmanın ne anlama
geldiğini, bunun
ormanlarla, havaya
karışan gazlarla nasıl
bağlantısı olabileceğini
sorar. Beyin fırtınası
yaratır.
Konuyu anlatıp
senaryodaki
olaylarla bağlantı
kurmasını ister.
Öğrenci etkinliklerine
geçer.
Senaryoda orman
yangınları sonucu
oluşan gazın küresel
ısınmaya neden
olduğundan
bahsediliyor.
Öğretmen 1.etkinliği
yapar öğrencilerin
küresel ısınmaya
neden olan
çevresindeki
faktörleri
söylemesini ister.
Küresel ısınmaya
neden olan bu
faktörlerin ne kadar
etkili olduğunu
tabloya bakarak
yorumlamasını
sağlar.
2.etkinliğe geçilir.
Öğrenciler küresel
ısınmaya neden
olan faktörleri
öğrendi. Bu
etkinlikle küresel
ısınmaya neden
olan sera gazlarının
salındığı yerler ve
etkileri incelenir.
Alternatif ölçme
değerlendirme tekniğine
geçilir. Hazırlanan
tanılayıcı dallanmış ağaç
öğrencilere verilir.
ÖĞRETMEN NOTLARI
TANIMLAR
Küresel ısınma, dünyadaki yaşamın sürdürüldüğü ekosistemlerin bütüncül yapısını tehdit eden,
binlerce bitki ve hayvan türlerinin yok olmasına neden olan, insan yaşamını etkileyen, aşırı sıcaklık,
yangın, susuzluk, kuraklaşma gibi diğer meteorolojik afetlerin artmasına sebep olan bir oluşumdur.
Küresel Isınmanın Sonuçları
Küresel ısınma ile birlikte Dünya'daki ortalama sıcaklıklar giderek artmakta ve bunun da sonuçları
yavaş yavaş karşımıza gelmektedir.
Atmosferdeki karbondioksit oranı sanayi öncesinden 2005 yılına kadar %35,nitroksit %18, metan ise
%250 artmıştır. Bununla birlikte 1850 li yıllardan itibaren son 12 yılın (1995-2006) 11 yılı en sıcak yıllar
arasında yer almaktadır. 100 yıllık (1901–2000) ortalama sıcaklık artışı 0.6 oC iken 1906-2005
periyodunda ortalama sıcaklık artışı ise 0,74 oC olmuştur Uzmanlara göre atmosferin kirlenmesi
durdurulsa bile Dünya’nın ısısı önümüzdeki yüzyılda 1.2 derece artacak. Uzmanlar Dünya’nın
önümüzdeki yıllarda 2 dereceden fazla ısınması durumunda küresel ısınmanın artık
durdurulamayacağını söylüyorlar. Peki, küresel ısınmanın durdurulamaması nelere yol açacak?
Küresel ısınma sonrasında gerçekleşmesi beklenen bazı olaylar;

Özellikle Avrupa ve Rusya'da tarımdaki verim azalacak.

Deniz ve okyanus seviyelerindeki artma sonucu kıyı şeridi olan ülke, ada ve şehirler sulara
gömülecek.

Orman yangınları artacak

Kuraklık, erozyon, çölleşme gibi afetlerde artış yaşanacak

Canlı alanları ve canlı türlerinde azalma olacak.

Sıcak hava dalgalarına bağlı ölümler olacak.

Kuzey Afrika çölleşecek ve büyük göçler olacak.

Tatlı su kaynaklarında azalma sonucu insanlık susuzlukla karşı karşıya kalacak.

Mercan resiflerinin neredeyse tamamı (%97si) yok olması, kutup ayılarının soylarının
tükenmesi gibi canlı alanları ve canlı türlerinde azalmalar yaşanacak.

Kuzey Buz Denizi tamamen kaybolacak.

Bulaşıcı hastalıkların artış yaşanacak, özellikle Afrika ve Kuzey Amerika'da sıtma yayılacak
SERA GAZLARI
Sera gazlarının ısıyı tutma özelliği vardır. Bu gazların miktarındaki artış atmosfer ısısının yükselmesine
sebep olmaktadır. Bu da küresel ısınmaya en büyük etkendir.
Sera etkisini gösteren, atmosferde bulunan ve en çok ısı tutma özelliğine sahip olan bileşiklerdir.
Dünyanın çevresine yaydığı sıcak ışınlar, yani ısıyı aynen bir seranın tuttuğu gibi tutarlar.
Dünya'da başlıca sera etkisine neden olan gazlar %36–70 Su buharı, %9–26 Karbon dioksit, %4–
9 Metan ve %3–7 ile Ozon'dur. Ayrıca azot oksitler ve kloroflorkarbonlar da sera etkisine neden
olmaktadır. Sera gazlarının bir kısmı kendi kendine oluşurken, bir kısmı da insanlar tarafından üretilir.
Doğal yollarla oluşan sera gazları su buharı, karbondioksit, metan, nitroz oksit ve ozon içerir.
SU BUHARI
Su buharı suyun gaz halidir.
Su her sıcaklıkta buharlaşabildiği için havada her zaman su buharı bulunur. Sera etkisine neden olan
gazlardan biri de su buharıdır. Atmosferde su buharı %36- 70 oranında bulunmaktadır. Buharlaşma su
yüzeyinden meydana gelir. Suyun su buharı haline gelmesine buharlaşma denir. Su buharının tekrar
su haline geçmesine de yoğunlaşma denir. Su buharı ani yoğunlaşmalar yaşarsa yağmur yağar,
yoğunlaşma ortamı aniden ve aşırı soğursa su buharı direkt yoğunlaşma olmadan katı hale geçer.
KARBONDİOKSİT
Karbondioksit, fosil yakıtların (petrol ve türevleri, kömürlerin ve doğal gazın) sanayide kullanılması
sonucunda oluşarak atmosfere karışmaktadır. Atmosfere karışan karbondioksit fosil yakıtlardan,
canlıların solunumundan ve mikroskobik canlıların organik maddeleri ayrıştırmasından
kaynaklanmaktadır.
Sera gazları içinde karbondioksit, küresel ısınmada % 50 paya sahiptir. Bunun nedeni, hem miktarının
çok hem de karbondioksit moleküllerinin atmosferdeki ömrünün 50 – 100 yıl gibi çok uzun olmasıdır.
METAN GAZI
Metan gazı, Kimyasal yapısı merkezde yer alan bir adet Karbon(C) atomu ile bu atomu çevreleyen
dört Hidrojen(H) atomunun bir araya gelmesiyle oluşan kısaca “CH4” olarak ifade edilen bir gazdır.
Tamamen renksiz ve kokusuz bir yapıya sahip olan metan gazının canlılar tarafından solunması,
ölümcül tehlike yaratacak durumlar doğurur.
Kokusuz olduğu için insanlar tarafından fark edilmesi çok zor olan metan gazı, solunma dışında
patlama riski de bulunduğu için çok tehlikeli bir maddedir. Normal şartlar altında gaz halinde bulunan
metan, doğal gazın bileşenleri arasında yer alır. Metan gazının en büyük özelliklerinden biri de,
bulunduğu ortamda Oksijen(O) olması halinde yanma eğilimine geçmesidir. Sebep olduğu sera etkisi
nedeniyle son yıllarda küresel ısınma üzerine araştırma yapan bilim adamlarının araştırma konusu
olan metan gazı bu özelliği ile “sera gazları” sınıfına dahil edilmiştir. Metan gazı çoğunlukla bataklık
bölgelerde oluşmaktadır, bu nedenle bu gazdan “bataklık gazı” olarak da bahsedilir. Maden
çalışmaları sırasında da açığa çıkıp, ölümcül patlamalara neden olabilmektedir.
OZON GAZI
Ozon gazı (O3), 3 oksijen atomundan oluşan molekülleriyle renksiz bir gazdır ve atmosferin üst
katmanlarında bulunur. Sera gazları içinde yer alır. Ozon gazı %5–7 oranında sera etkisine neden
olmaktadır. Sıvı halde lacivert renge dönüşen ozon gazı, dünyayı güneşten gelen morötesi radyasyona
karşı korumaktadır. Ozon 3 oksijen atomundan oluştuğu için gıdada kullanımında çevreye ve insana
hiçbir zararı yoktur.
AZOT OKSİT
Azot oksit ya da azot monoksit, kimyasal formülü NO olan bir bileşiktir. Bu gaz, insanlar da dahil
olmak üzere- memelilerin vücutlarında önemli olmasının yanı sıra endüstride de önemli bir ara
üründür. Ayrıca NO, araba motorları ve elektrik santralleri tarafından üretilerek hava kirliliğine neden
olur. Yüksek dozda alınması doku zehirlenmesine ve dolaşım sistemi çöküşüne de yol açar. Kronik NO
salınımı, diyabet, beyini ve omuriliği tutan özbağışıklık hastalığı, bağırsak hastalığı gibi birçok iltihabi
hastalık ve kanser türüyle ilişkilendirilmiştir. Azot oksit, kimyasal formülü N2O ile ya da bir başka hava
kirletici madde olan (NO2) ile karıştırılmamalıdır.
KLOROFLORO KARBON
Klorofloro karbon gazı atmosfere parfümlerden yayılır. Ozon ile tepkimeye girerek, ozon
tabakasındaki ozon ile reaksiyona girerek parçalanmasın neden olur. Böylece ozon tabakasında ozon
derişimi azalır. Sera gazlarından olan kloro floro karbon küresel ısınmanın da başlıca
sebeplerindendir.
Bu sera gazları için doğal kaynak yoktur. Spreylerdeki püskürtücü gazlar, soğutucu aletlerde kullanılan
gazlar, bilgisayar temizleyiciler, bu gazların başlıca yapay kaynaklarıdır. Küresel ısınmadaki payları %
22 oranındadır.
SERA ETKİSİ
Atmosferi oluşturan karbondioksit ve diğer gazlar güneş ışığını geçirir fakat ısıyı hapseder. Atmosferin
karbondioksit miktarının artması havanın normalden daha fazla ısınmasına neden olur buna “SERA
ETKİSİ” denir. Atmosferde bu gazların miktarının artması Yerküre'de ısınmayı artırır. Günümüzdeki
tehlike karbondioksit ve diğer sera gazlarının miktarındaki artışın doğal sera etkisini
şiddetlendirmesinde yatmaktadır. Binlerce yıldır dünyamızdaki karbon kaynakları kararlı kalırken,
şimdi modern insanoğlu aktiviteleri, fosil yakıtların kullanımı, ormanların yok oluşu, atmosfere büyük
miktarlarda karbondioksit ve diğer sera gazlarının salınmasına sebep olmaktadır.
SERA ETKİSİNİN SONUÇLARI:
Buzulların erimesi
Okyanusların yükselmesi
Küresel ısınma ve iklim değişikliği
Kuraklık ve çölleşme
Sel ve kasırgalar
Bazı hayvan ne bitki türlerinde azalma.
DEĞERLENDİRME
Adı:
Soyadı: