PowerPoint Sunusu

Tekstil ve Deri Ürünlerinde Kullanılan
Boyalarda Kanser Tehlikesi
• Prof. Dr. Rasim Meral
• İstanbul Üniversitesi, Onkoloji Enstitüsü
9. Ekoteks
Uluslararası Tekstil Sempozyumu
31 Mayıs, 2016
İçerik
1
• Tekstil boyalarının oluşturduğu kanser tehlikesi nasıl
algılanıyor?
2
• Kansere genel yaklaşım
3
• Kanserin tanımı
4
• Karsinojenez
5
• Tekstil boyalarının oluşturduğu kanser tehlikesini önlemek
için ne yapmalıyız?
1
•Tekstil boyalarının
oluşturduğu kanser
tehlikesi nasıl
algılanıyor?
Basın Uyarıyor!
Tekstil Emekçileri Uyarıyor!
Uzak Doğu malı pazarlarda 3 - 5 YTL.
• Bu hazır giyim konfeksiyonun hammaddesi kimyasaldır. Bu
paraya yapılması mümkün değil.
Dünyanın her yerinde başladı bu tehlike;
• Kimyasal madde cilt kanseri yapıyor. Adam cilt kanseri
olmuş nereden olduğu belli değil. Halbuki kazak ve
gömlekler, kimyasal bir boya ile renklendiriliyor,
standartlara uygun değil.
Uzak Doğu malı kanser
yapıyor!
•Doğru
mu?
Tekstil ve dericilik dünyanın en büyük endüstrilerindendir
Büyük
ihracatçılar
Ülke
Değer
(Milyar $)
Pay
(%)
Çin
94,4
32,1
Avrupa Birliği 27
76,6
26,1
Hindistan
15,0
5,1
Amerika Birleşik Devletleri
13,8
4,7
Güney Kore
12,4
4,2
Türkiye
10,8
3,7
Pakistan
9,1
3,1
Endonezya
4,8
1,6
Vietnam
3,8
1,3
Bengaldeş
1,6
0,5
Diğer ülkeler
51,7
17,5
Toplam
294
99,9
WTO (2012) International Trade Statistics 2011. World Trade Organization.
Tekstil endüstrisi çevreye en büyük
tehditlerden birini oluşturmaktadır
1 kg tekstil üretiminde,
çeşitli kimyasal maddeler
içeren ~200 L atık su
ortaya çıkar.
• Çok sayıda karsinojen madde
içerir.
• Mesane, böbrek ve karaciğer
kanserleri başta olmak üzere, bir
çok kansere yol açabildikleri
bildirilmektedir.
Ghaly, J Chem Eng Process Technol, 2014
2
•Kansere Genel
Yaklaşım
Tüm Dünya’da Kanser (2012)
Yeni Vakalar
(14.1 milyon)
Ölümler
(8.2 milyon)
Tüm Dünyada Kanser Sıklığı
Yılda 14,090,149 yeni kanser vakası (2012)
http://www.cancerresearchuk.org/health-professional/cancer-statistics/worldwide-cancer/incidence#heading-Zero
Kıtalara göre kanserden ölüm oranları
Akciğer Kanseri
Dünyada kanserden ölümlerin en
büyük nedeni
• %17 (1.2 milyon)
Akciğer kanseri tanısı konan 1/10 kişi 5
yıl yaşar
Sıklık ve sigara içme oranı ilişkili
Dünyada en sık kanserler (2012)
Ferlay J, Soerjomataram I, Ervik M, Dikshit R, Eser S, Mathers C, Rebelo M, Parkin DM, Forman D, Bray, F.GLOBOCAN 2012 v1.0, Cancer Incidence and Mortality Worldwide:
IARC CancerBase No. 11 [Internet].Lyon, France: International Agency for Research on Cancer; 2013. Available from: http://globocan.iarc.fr, accessed on 16/01/2014.
Karaciğer Kanseri
Çin ve Afrika’da, Avrupa ve Kuzey
Amerika’dan 5-7 kat sık.
• Hepatit B enfeksiyonu ve alkol kullanımı ile ilişkili.
• Hemen her zaman ölümcül.
Hepatit B aşısı ile önlenebilir.
• Yüksek riskli toplumlarda faydası hızla ortaya
çıkmaktadır.
GİS Kanserleri
Mide-Özofagus, kolorektal ve ince barsak
• Mide: 650,000/1,000,000
ölüm. Sıklık ↓: Buzdolabı,
mide ülserinin medikal
tedavisi.
• Kolon: Batıda daha sık.
Dünyada
500,000/1,000,000 ölüm.
Çevresel faktörler ön
planda. Japonya’da
insidans ↑.
Mide kanseri oranlarında zamanla olan değişim
Kanser kayıtlarımız
http://kanser.gov.tr/daire-faaliyetleri/kanser-kayitciligi/108-t%C3%BCrkiyede-kanser-kayitcigi.html
Ülkemizde 2004-2008 yılları arasında erkek ve kadınlar için kanser sıklığı
http://kanser.gov.tr/daire-faaliyetleri/kanser-kayitciligi/108-t%C3%BCrkiyede-kanser-kayitcigi.html
Türkiye’de Bölgelere Göre 1983-1999 Nüfus Artışı
Şekil 1. Türkiye'de Bölgelere Göre 1983-1999 Nüfusu
70000000
60000000
50000000
Marmara Bölgesi
Ege Bölgesi
Akdeniz Bölgesi
40000000
Nüfus
İç Anadolu Bölgesi
Karadeniz Bölgesi
Doğu Anadolu Bölgesi
30000000
Güney Doğu Anadolu Bölgesi
Adresi Bilinmeyenler
TOPLAM
20000000
10000000
99
19
98
19
97
19
96
19
95
19
94
19
93
19
92
19
91
19
90
19
89
19
88
19
87
19
86
19
85
19
84
19
83
19
N
üf
us
0
Yıllar
1983-1989 döneminden 1990-1999 dönemine Türkiye'de yıllık genel nüfus artışı
%2.5'lardan %1.5'lara düşmektedir.
Türkiye’de Bölgelere Göre 1983-1999 Kanser Sıklığı
Şekil 3. Türkiye'de Bölgelere Göre 1983-1999 Kanser İnsidansı
90
80
70
60
İnsidans (100000'de vaka)
Marmara Bölgesi
Ege Bölgesi
50
Akdeniz Bölgesi
İç Anadolu Bölgesi
Karadeniz Bölgesi
40
Doğu Anadolu Bölgesi
Güney Doğu Anadolu Bölgesi
Adresi Bilinmeyenler
30
TOPLAM
Yıllık % ins artışı
20
10
0
1983
1984 1985
1986
1987 1988
1989 1990
1991
1992 1993
1994 1995
1996
1997 1998
1999
-10
Yıllar
Yıllık bildirilen yeni kanser vakalarının sayısındaki artış, kanser sıklığına yansımakta ve kanser sıklığı
1983-1989 döneminde ortalama 28'den, 1990-1999 döneminde ortalama 46'ya çıkmaktadır.
Ülkemizde 2004-2008 yılları arasında erkek ve kadınlar için kanser sıklığı
http://kanser.gov.tr/daire-faaliyetleri/kanser-kayitciligi/108-t%C3%BCrkiyede-kanser-kayitcigi.html
Ülkemizde 2004-2008 yıllarında en sık kanserler
http://kanser.gov.tr/daire-faaliyetleri/kanser-kayitciligi/108-t%C3%BCrkiyede-kanser-kayitcigi.html
Ülkemizde 2004-2008 yılları arasında erkek ve kadınlar için kanser sıklığı
http://kanser.gov.tr/Dosya/ca_istatistik/Turkiye_Kanser_istatistikleri.pdf
Azo boyar maddeler ve mesane kanseri
Boya endüstrisinde çalışanlarda en sık karşılaşılan
kanser, mesane kanseridir.
• Erkeklerde kadınlara kıyasla daha sık ortaya çıkar.
Mesane kanserinin en önemli 2 nedeni:
• Sigara,
• Arilaminler (azo boyar maddeler).
Revathi, Int J Appl Biol Pharma Tech, 2015;
Kogevinas, 2003
2009 yılında Ülkemizde ölüm nedenleri
http://kanser.gov.tr/daire-faaliyetleri/kanser-kayitciligi/108-t%C3%BCrkiyede-kanser-kayitcigi.html
2006-2010 yıllarında Ülkemizde kanser sıklığı
Her yıl 97 bin
erkek, 62 bin
kadın ve
toplamda 159
bin kişi kansere
yakalanmaktadır.
• Kanser sıklığı
2008’den itibaren
sigarayla mücadele
sonucu az da olsa
düşmeye başlamıştır.
http://kanser.gov.tr/Dosya/ca_istatistik/Turkiye_Kanser_istatistikleri.pdf
Dünya kanser istatistiklerinde Türkiye’nin durumu
http://kanser.gov.tr/Dosya/ca_istatistik/Turkiye_Kanser_istatistikleri.pdf
Kişi başına ulusal gelir ve yaşam beklentisi
Kişi
başına
ulusal
gelir
($)
Kişi başına ulusal geliri yüksek ülkelerde kanser tanılı hastalarda yaşam
beklentisi de yüksektir.
• Yaşam beklentisi yüksek, ulusal geliri düşük, doğru sağlık politikaları uygulayan ülkeler de vardır.
3
•Kanserin tanımı
Tümörler, normal şekil ve
işlevde doku oluşturma
yeteneğini kaybetmiş hücreler
tarafından oluşturulur.
•Diğer bir deyişle, kanser işlevleri
bozulmuş hücrelerin hastalığıdır.
Deoxyribose nucleic acid (DNA)
Kanser, öncelikle DNA’nın
hasarlanmasının neden
olduğu anormal, düzensiz
hücre bölünmesidir.
• DNA’nın kendi kopyasını
çıkarabilmesi, yaşamın temel
özelliklerinden biridir.
DNA’nın çevresinde
organize olduğu temel
birimler, her biri bir proteini
kodlayan genlerdir.
Kanser hücresinde genellikle ,
gen işlevinin doğru zamanda
açılıp kapanmasını düzenleyen
mekanizmalar bozulmuştur.
Kanserin ayırıcı özellikleri
Kanser hücresi
düzensiz bölünmesi
ve yayılması
özellikleriyle normal
hücrelerden ayrılır.
Hanahan ve Weinberg 2000
4
•Karsinojenez
Karsinojenez – kanser nasıl başlar
Vogelstein kaskadı
Karsinojenez Modeli
Normal hücrelerin kanser hücrelerine dönüşmesi
• Kanser hücreleri neden kontrolsüz çoğalıyor?
«Karsinojen = Mutajen» kuramı
• Dokulara girerek hücrelerin genetik yapısını bozan maddeler
mutajendir.
• Kansere neden olan maddeler – karsinojenlerin, mutajen
olması gerektiği düşünülmüştür.
Kanser etkenleri
Mesleki maruziyet ve yaşam biçimi çok sayıda kansere neden olmaktadır.
Yıl
Kanser Türü
Etken
1761
Burun kanseri
Tütün enfiyesi
1775
1800-1850
1839
Skrotumda deri kanseri
Akciğer kanseri
Meme kanseri
Kurum
Gümüş madenlerinde yüksek radyoaktivite
Rahibelerde normal nüfusa kıyasla 6 kat fazla
1900-1910
1949-1950
Deri kanseri
Akciğer kanseri
X-ışınlarının kullanılması
Sigara tiryakilerinde içmeyenlere kıyasla 20 kat fazla
Günde sigara sayısı
-
≥1, <5
≥5, <15
≥15, <25
≥25
RR
1
8
12
14
27
Doll R, BMJ, 1950
Kanser epidemiyolojisi
Sigara ile akciğer kanserinin
epidemiyolojik ilişkisinin gösterilmesi,
sonraki kanser araştırmaları için kritik
önemdedir. Dönüm noktası olmuştur.
•Kanserlerin özgül nedenleri olduğu
gösterilmektedir ve zamanla kansere dönüşümün
nasıl olduğu anlaşılacaktır.
Çevre ve yaşam biçimi ile kanser ilişkisi
Etken
Neden olduğu kanserler
Tüm
vakaların
%1-2’si
Tütün ilişkili
Diyet (sebzeden fakir, nitrat ve tuzdan zengin)
Diyet (yağdan zengin, liften fakir, kızartmalar)
Akciğer, mesane, böbrek
Mide, yutak
Kolon, pankreas, prostat, meme
%34’ü
%5’i
%37’si
Tütün + alkol
Ağız, boğaz
%2’si
Mesleki maruziyetle ilişkili kanserler
Yaşam biçimi kanserleri
ACS, 1990
Özgül karsinojen ve kanser ilişkisi
Kanser
Skrotal karsinom
Karaciğer anjiyosarkomu
Akut lösemi
Nazal adenokarsinom
Osteosarkom
Deri karsinomu
Mezotelyoma
Vajinal karsinom
Ağız karsinomu
ER + meme kanseri
Karsinojen
Kurum
Vinyl chloride
Benzene
Tahta talaşı
Radium
Arsenik
Asbestos
Diethylstilbestrol
Enfiye
Hormon replasman tedavisi (E+P)
Wilson, Cancer and the Environment: Gene-Environment Interaction, 2002
Kimyasal maddeler kanseri başlatabilir
Deney tavşanlarında kömür
katranıyla kanser oluşturulabildiği
1915’te gösterildi.
• Kimyasal karsinojenlerin ilk kanıtı
Kömür katranında karsinojen olan
bileşikler 1940’ta ayrıştırıldı:
• 3-methychlonanthrene
• Benzo[a]pyrene
• 1,2,4,5-dibenz[a,h]anthracene
Katsusaburo Yamagiwa
(Tokyo Uni., Japonya 1915)
• İlk başarılı kanser oluşturma
Karsinojenik hidrokarbonların yapısı
Weinberg, The Biology of Cancer, 2014
Kansere neden olabilen etkenler
1
• Kimyasallar
2
• Virüsler
3
• İyonizan radyasyon
Meyve sineklerinde:
• İlk iyonizan radyasyonun kanseri başlatabildiği gösterilmiştir (1927).
• 1940’ların sonuna doğru savaşta kullanılan mustard gazının (alkilleyici ajan)
mutajenik olduğu bildirilmiştir.
Sonrasında bir çok benzeri kimyasal maddenin karsinojenik olduğu
deney hayvanlarında gösterildi.
Sorun:
•Karsinojen olan, aynı
zamanda mutajen midir?
Ames Testi
Ames testi
bilinen bazı
karsinojenlerin
aynı zamanda
mutajen
olduğunu
göstermiştir.
Bruce Ames, 1975
Ames’in bulduğu önemli ilişkiler:
Karsinojen, mutajen olduğu için karsinojendir.
Potansiyel mutajenik kimyasallar aynı zamanda güçlü
karsinojenlerdir.
• Salmonella genomunda mutasyona yol açan bileşiklerin memelilerde de
mutasyona yol açması beklenir (ikisinde de aynı çift sarmallı DNA var).
• Mutajenik ve karsinojenik potansiyel arasındaki ilişki ışığında Ames testi bir çok
bileşiğin karsinojenik gücünü ve böylece insan sağlığı için oluşturduğu tehdidi
taramada kullanılabilir.
• 1976’ya gelindiğinde Ames ve grubu 300 organik bileşiğin mutajenik
potansiyelini belirlemiştir.
• Hem ordinat hem de absis
gözlenebilir bir etkiyi (hayvanların
%50’sinde tümör oluşturan veya 100
mutant Salmonella kolonisi oluşturan
miktar) elde etmek için gerekli bileşik
miktarından işaretlenmiştir
En potansiyelli mutajen ve
karsinojen olan bileşikler
grafiğin sol altında
toplanmaktadır.
• Her iki parametrenin de 5 büyüklük
seviyesine ayrıldığına dikkat ediniz.
24 ayda %50 tümör indüksiyonu yapan mg/kg/gün
Log-log grafikte laboratuar
hayvanlarında bir grup
kimyasalın karsinojenik
potansiyeli, Ames testi ile
mutajenik potansiyellerinin
bir fonksiyonu olarak
gösterilmektedir.
Artmış karsinojenisite
Mutajenik vs. Karsinojenik Potansiyel
moca; 4,4’-methylenebis(2chloroaniline), polyurethane
üretiminde kullanılır
mms; methyl methanesulfonate,
alkilleyici mutajen
100 Salmonella mutantı indüksiyonu için gereken μg
Artmış mutajenisite
Meselson, Origin of Human Cancer, 1977
Karsinojen = Mutajen
•Her zaman doğru mu?
Yakalanması Zor İnsan Karsinojenlerinin Araştırılması
In vitro assay
• Ames testi
In vivo test
Önemli insan karsinojenlerinin
saptanmasında başarısız
• Deney farelerinde
Sık kullanılan ilaçlar
Sigara
Asbestos
• Bilinen en önemli insan karsinojeni
• Deney hayvanlarında nispeten az
karsinojen olduğu için karsinojen olarak
saptanamayabilecekken, karsinojen
olduğu epidemiyolojik çalışmalarla
gösterildi.
• In vivo ve in vitro
saptanamayabilir
• Mezotelyomanın etkeni
• Fenobarbital (Ames testinde karsinojen)
• İsoniazid (Ames testinde karsinojen)
• Sakarin (farelerde karsinojen)
Epidemiyolojik çalışmalar hiçbirinin insanda
artmış kanser riski ile ilişkili olmadığını
gösterdi.
• İnsanda kanser riskini önceden saptayacak insan
karsinojen testleri henüz geliştirilmeyi bekliyor.
Mutajenik olmayan karsinojenler
Hücre çoğalmasını uyaran, mutajenik
olmayan ajanlar, karsinojeneze
önemli katkıda bulunur.
•Epigenetik (gen ifadesindeki) değişiklikler
•Gen metilasyonunun neden olduğu
Fare derisinde kanserin deneysel başlatılması
Katranda bulunan karsinojenez potansiyeli
yüksek mutajenik bileşiklerle tekrarlayan
günlük boyamalardan aylar sonra kanser
oluşmaktadır:
• 7,12-dimethylbenz [α] anthracene (DMBA) veya 3methylcholanthrene (3-MC)
DMBA
Bir diğer deri kanseri başlatma protokolü,
mutajen (DMBA) ile bir kez boyamadan sonra
tekrarlayan mutajen olmayan promoter
(destekleyici) uygulamalarıyla da papillom
oluşturulabileceğini göstermektedir:
• 12-0-tetradecanoyl phorbol-13-acetate (TPA); diğer adıyla
phorbol-12-myristate-13-acetate (PMA) kroton çiçeği
tohumlarından elde edilir
TPA
Farelerde deri kanserinin
deneysel başlatılması
Bu olgu şu şekilde açıklanmaktadır:
• Mutajen uygulaması kalıcı genetik
değişiklik oluşturur.
• Destekleyici uygulandığında bu hücreler
hızla çoğalır ve papillom oluşur.
• Destekleyici kesilince papillom geriler
(etkinin genetik olmadığını gösterir).
• Birlikte etki sinerjiktir.
• Mutajenin tekrar uygulanması karsinoma
neden olacaktır.
Kanserin başlatılması ve desteklenmesi
Deri kanseri karsinojenezinde rol alan genler ve proteinler
Fare derisinde kanserin başlatılması
protokolü geliştirildikten 40 yıl sonra bu
süreçte yer alan genler ve proteinler
keşfedildi.
• Öncelikle başlatıcı madde DMBA’nın deri
karsinojenezinde çok etkili bir mutajen olduğu
gösterildi. Yalnız deride değil tüm hücrelerin
genomunda çok çeşitli mutasyonlar oluşturabileceği
bildirildi. Deri tümörlerinde ise her zaman H-ras
onkojeninde seçici nokta mutasyonu yapmaktadır.
• Bu etkinin TPA ile desteklenmesi sinerjistik etki
gösterir ve papillomu ortaya çıkarır.
• Papillom bir kez daha DMBA’ya maruz kalırsa
karsinom oluşur. Bu durumda papillom hücreleri Hras onkojenine ek mutant p53 genini de
taşımaktadır.
Tekstil boyalarında bilinen kanser
tehlikesi:
•Azo-boyar maddeler
Azo-boyar maddelerin kimyası ve toksikolojisi
Tekstil ve deri ürünlerinin boyanmasında kullanılır.
• Bu ürünleri kullanan tüketicilerde kanser tehlikesi oluşturur
mu?
Muhtemelen tüketici maruziyetinin çok az olması
beklense de kanser riski oluşturması önemini
göstermektedir.
Azo-boyar madde
kullanılmış tekstil ve
deri ürünlerde kanser
riski olduğu kabul
edilmektedir.
Avrupa Birliği 24
arilamini içeren azoboyar maddelerin
kullanımını ve
ithalatını yasaklamıştır.
Azo-boyar maddelerde bulunmaması gereken arilaminler
Arilaminler organik
bileşiklerdir ve
aromatik eki olan
aminli işlevsel grupları
vardır.
• Listedeki 24 arilamin kaynağı
ne olursa olsun (örn., azo
boyar maddeler, PU
malzeme veya diğer
bileşikler) yasaklanmıştır.
Arilamin
Arilamin
4-aminobiphenyl
3,3’-dimethyl-4,4’-diaminodiphenylmethane
Benzidine
P-cresidine
4-chlor-o-toluidine
4,4’-methylen-bis(2-chloraniline)
2-naphthylamine
4,4’-oxydianiline
o-aminoazototoluene
4,4’-thiodianiline
2-amino-4-nitrotoluene
o-toluidine
p-chloraniline
2,4-toluylendiamine
2,4-diaminoanisole
2,4,5-trimethylaniline
4,4’2,4-dimethylaniline
diaminodiphenylmethane
3,3’-dichlorbenzidine
2,6-dimethylaniline
3,3’-dimethoxybenzidine
2-methoxyaniline (= o-anisidine)
3,3’-dimethylbenzidine
P-Aminoazobenzene
Yasaklanmış arilaminler nerelerde bulunabilir?
Her tür elyaf, deri, kumaş ve baskıda
• PU malzeme, doğal ve sentetik tekstil elyafları, oyuncaklar, deri, kağıt
ve plastik
Azo-boyalarının tercih edilme nedenleri
• Ucuzluk
• Yüksek renk kalitesi
Tekstilde azo-boyar maddeler
• Özellikle pamuklu ürünlerde olmak üzere, ipek, yün, vizkoz ve sentetik
elyafta
Azo-boyar maddelere maruziyet yolları
Ağızdan alım
• Tekstil ürünlerinin bebekler ve küçük çocuklar tarafından emilmesi
Deri yoluyla
• Giysiler ve çalışma ortamı
Solunum yoluyla
• Çalışma ortamı
Azo-boyar maddelerin etkileri
İnsanlara
• Vücutta birikir ve arilaminlere biyoredüksiyon ile mutajenik ve karsinojenik etki gösterebilir.
• Ancak, azo-boyar maddelerin henüz insanda karsinojenik etkisini gösteren epidemiyolojik veri
bulunmamaktadır.
Çevreye
• Mavi renklendirici doğada kalıcıdır ve özellikle su canlılarına toksiktir.
Azo-boyar maddelerin vücut sıvılarına geçmesi ve
oluşturduğu kanser tehlikesi
En çok asit boyalı yün ve naylon ürünlerden geçer.
• Erişkinde toplam maruziyet 723μg/kg,
• Küçük bir çocukta (deriden maruziyete ek olarak, ağız yolundan) maruziyeti 13mg/kg
hesaplanmaktadır.
• Karsinojenik potansiyeli olan azo-boyar maddelerin mg düzeyindeki miktarlarına bir çocuk
maruz kalmamalıdır.
• Amin maruziyeti erişkinler için 9.7-20 ng/kg/gün ve çocuklar için 0.48 veya 48 ng/kg/gün
tahmin edilmektedir;
• Tüm vakalar için kanser olasılığı 1/100 - 1/200,000 hesaplanmaktadır.
Tahmin edilen kanser tehlikesi büyük bir sorunla karşı karşıya olduğumuzu
göstermektedir.
5
•Tekstil boyalarının
oluşturduğu kanser
tehlikesini önlemek
için ne yapmalıyız?
Ülkemizde mesane kanseri sıklığı yüksektir
http://kanser.gov.tr/daire-faaliyetleri/kanser-kayitciligi/108-t%C3%BCrkiyede-kanser-kayitcigi.html
Dünyada en sık kanserler (2012)
Mesane
kanseri
İngiltere’de
de 9. sırada
• Tüm kanserlerin
%3’ü
• 1970’den
2013’e sıklığı
%37 düştü
Ferlay J, Soerjomataram I, Ervik M, Dikshit R, Eser S, Mathers C, Rebelo M, Parkin DM, Forman D, Bray, F.GLOBOCAN 2012 v1.0, Cancer Incidence and Mortality Worldwide:
IARC CancerBase No. 11 [Internet].Lyon, France: International Agency for Research on Cancer; 2013. Available from: http://globocan.iarc.fr, accessed on 16/01/2014.
Önlemler
Karsinojen azo-boyar maddeler Avrupa’da yasaklanmıştır ve büyük
üreticiler tarafından kullanılmamaktadır.
• En büyük riski Avrupa dışı kaynağı bilinmeyen üreticiler oluşturmaktadır (Çin & Hindistan =
daha yüksek risk).
Avrupa dışında bazı üreticiler sınırlı düzeyde, 30 ppm altında azo boyası
kullanmayı sürdürmektedir.
• Eğer, sınır düzeye yakın (30 ppm civarı) kullanım saptanırsa bu üreticiler takibe alınmaktadır.
• ≤5 ppm kullanım istemeyerek kullanım kabul edilmektedir. Takip gerektirmez.
Alternatifler
• Karsinojenik olmayan çok sayıda seçenek olduğu da unutulmamalıdır.
Sonuçlar
Tekstil ve deri ürünlerde kullanılan azo-boyar maddeler doğrudan veya çevre
kirliliği oluşturarak kansere yol açabilir.
• Ülkemizde, azo-boyar maddelerin neden olduğu bilinen mesane kanserinin insidansı yüksektir.
Tüm dünyada üretimi, tekstil ve deri ürünlerinde kullanılması yasaklanmış olan
azo-boyar maddelerin ithalatı, üretimi ve üretimde kullanılması önlenmelidir.
• Ülkemiz, sigara konusunda olduğu gibi, bu konuda da dünyaya öncülük eden ülkelerden biri olabilir.
Kanser sıklığı sigaraya karşı verilen mücadeleyle son yıllarda düşmeye başlamıştır.
Karsinojen boyaların kullanılması, oluşturduğu çevre kirliliği önlenebilirse kanser
sıklığı daha da azaltılabilecektir.
Teşekkürler