bu sayıda - Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı
advertisement
ÇALIŞMA VE SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞI AB KOORDİNASYON DAİRESİ BAŞKANLIĞI BÜLTENİ S A Y I 5 3 M A R T - N İ S A N - M A Y I S BU SAYIDA: KADIN İSTİHDAMI: POLİTİKALAR ETKİLİ Mİ, DEĞİL Mİ? 4 AVRUPA BİRLİĞİ VE TÜRKİYE’DE KADIN ERKEK EŞİT(SİZ)LİĞİ 10 İŞ ve AİLE HAYATI ÇATIŞMASI 19 KADIN İSTİHDAMININ ARTIRILMASI VE ÇOCUK BAKIMI 28 KADIN ERKEK ARASINDAKİ ÜCRET EŞİTSİZLİĞİ 32 2 0 1 0 SAYF A 2 ÇALIŞM A VE SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞI Kaynaklar: • http://media2.ntvmsnbc.com/j/NTVMSNBC/Components/ArtAndPhoto-Fronts/Sections-StoryLevel/Ya% C5%9Fam/090511-Karadeniz%20Kad%C4%B1n%C4%B1-HM-01.hmedium.jpg • http://arsiv.ntvmsnbc.com/news/280366.jpg • http://www.constructionphotography.com/ImageThumbs/A162-03327/3/A16203327_Woman_working_at_container_terminal.jpg AVRUP A BİRLİĞİ’NDEN HABERLER ÇALIŞM A VE SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞI SUNUŞ: Kadın istihdamı dünyada olduğu kadar ülkemizde de sosyal politikanın başlıca unsurlarından birini teşkil etmektedir. Kadınların işgücüne katılımlarının önündeki engellerin kaldırılması, aile ve iş yaşamı arasında bir dengenin kurulması, kadınların daha iyi eğitim almaları, iş yaşamında karşılaştıkları sorunların giderilmesi gibi çeşitli açılardan kadın istihdamını arttıracak önlemler geliştirilmeli ve politikalar kadın erkek eşitliğini destekleyecek biçimde belirlenmelidir. Bu sayımızda, bu önemli sorunun çeşitli boyutlarına dikkat çekmeye çalışılmıştır. AB Uzmanı Fulya Saner tarafından kaleme alınan ilk makalede kadınların istihdamının neden erkeklerinkinin gerisinde olduğu ve ülkeler arasındaki farkların nelerden kaynaklandığı soruları çerçevesinde bir analiz geliştirilmiştir. İkinci yazıda, AB Uzman Yardımcıları Göksel KUŞLU ve Murat KARAŞAHİN tarafından Avrupa Birliği’nde kadın erkek eşitliğini ele alan yasal düzenlemeler incelenmiş ve ülkemizde kadın erkek eşitliğine yönelik istatistikler verilmiştir. Üçüncü makalede, AB Uzman Yardımcısı Seven ERDOĞAN, Avrupa Yaşam ve İş Koşullarının İyileştirilmesi Vakfı (EUROFOUND) tarafından yapılan İkinci Avrupa Yaşam Kalitesi Anketi sonuçları kapsamında aile ve iş hayatının dengelenmesi üzerinde durmuştur. Dördüncü makalede, AB Uzman Yardımcısı Can KARACAN Dünya Bankası tarafından yayımlanan ve toplumdaki mevcut eşitlik ve sosyal politika konularındaki görüşlere katkıda bulunan “Türkiye: Gelecek Nesiller için Fırsatların Çoğaltılması” adlı raporu incelemiştir. AB Uzman Yardımcısı Zafer DOKUZER tarafından kaleme alınan son yazıda ise kadın erkek arasındaki ücret eşitsizliği incelenmiş ve ücret eşitsizliği ile mücadelede hükümet ve sosyal tarafların yaklaşımları ele alınmıştır. AVRUP A BİRLİĞİ’NDEN HABERLER SAYF A 3 SAYF A 4 ÇALIŞM A VE SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞI KADIN İSTİHDAMI: POLİTİKALAR ETKİLİ Mİ, DEĞİL Mİ? Hazırlayan: AB Uzmanı Fulya Saner MARKHAM İş yaşamında neden erkeklerden daha az kadın vardır? Kadınlar evlenmek ve çocuk doğurmaya çalışmaktan daha fazla önem verdiğinden mi? Çalışmayı sevmedikleri için mi? Doğum izinleri ve çocukla ilgili gerekçelerle işe yeteri kadar gelemeyecekleri için işverenler tercih etmediği için mi? Bu ve benzeri sorular çeşitli düzeylerde ve çeşitli kurumlar tarafından araştırılmaktadır. Öncelikle belirtmek gerekir ki, kadınlar dünyanın her yerinde ve her zaman erkeklerden daha az istihdam edilmektedir; aşağıdaki tablodan görülebileceği gibi iki cins arasında kadınlar aleyhine bir fark bulunmaktadır. Karşılaştırmalı analizler ise bu farktan ziyade ülkeler arasındaki farkları açıklamaya odaklanmaktadır. Eğer kadınlar homojen bir grup olsaydı ve yukarda örnekleri verilen Kadınlar yerinde her gerekçeler geçerli olsaydı her ülkede sonuçlar benzer olmalıydı, oysa kadın ve zaman erkek istihdam oranları arasındaki fark Türkiye’de yüzde 40 iken İsveç’te yüzde dünyanın ve her erkeklerden daha az 4’tür. istihdam edilmektedir ve iki cins arasında kadınlar aleyhine bir bulunmaktadır. fark AB 27 Danimarka Almanya İtalya Polonya İsveç İngiltere Birleşik Devletler (2008) Türkiye Kadın 58,6 73,1 66,2 46,4 52,8 70,2 65,0 65,5 Erkek 70,7 78,3 75,6 68,6 66,1 74,2 74,8 76,4 Fark 12,1 5,2 9,4 22,2 13,3 4,0 9,8 10,9 24,2 64,5 40,3 Kaynak: Eurostat 2009 yılı verileri Dolayısıyla, kadın olmakla ilgili doğuştan geldiği ve her yerde geçerli olduğu düşünülen özellikler (eğer varsa) tüm kadınlar için geçerliyken, istihdam oranlarının ülkeden ülkeye neden farklılaştığı önemli bir sorudur. Bu yazıda, bu soruyu soran son derece geniş akademik yazın ve OECD gibi uluslararası kuruluşlarca yapılan çalışmalardaki bulgu ve yaklaşımlar özetlenerek, süregiden kadın istihdamı tartış- AVRUP A BİRLİĞİ’NDEN HABERLER ÇALIŞM A VE SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞI masına katkıda bulunulmaya çalışılacaktır. Kadınların Çalışma Davranışı Kadınların istihdam davranışı yazında iki temel yaklaşımla ele alınmaktadır. Birinci yaklaşım, ülkeler arasında kadınların çalışmasında görülen farkları kadınların çalışmasını destekleyen politikaların varlığı ve yönüne (örneğin Gornick 1999, Daly 2000, Orloff 2002, Meyers et al. 1999, Daly and Rake 2003, Gornick and Meyers 2003, OECD, 2007), ikinci yaklaşım ise aşağıda “kültürel faktörler” olarak özetleyeceğim politika dışı çeşitli etkenler ile açıklamaktadır. Politika yaklaşımı, kadınların istihdamının bakım yükümlülükleri ile doğrudan ilişkili olduğu yönündeki ampirik bulgudan hareketle, bu sorumlulukları kadın ile paylaşan politikaların var olduğu ülkelerde kadınların istihdama daha çok katıldığını öne sürmektedir. Daha somut bir ifadeyle, analık ve doğum izinlerinin uzun süreli ve ücretli, çocuk ve yaşlı bakım hizmetlerinin de hem yaygın hem de ucuz olduğu ülkelerde kadınların istihdamının yüksek olduğu niteliksel ve niceliksel çalışmalarla ortaya konmaktadır. “Kültürel” yaklaşım ise, kadınların istihdam davranışının politikalardan başka faktörlerle açıklanması gerektiğini öne sürmektedir. Bu faktörler, toplumsal cinsiyet rolleri ve kadınların, erkeklerin ve toplumun “olması gereken kadın/anne” rolü ya da davranışı hakkındaki düşünceleri (Duncan and Edwards, 1997), kadınların kendi hayatları ile ilgili tercihleri, (Hakim 2000, 2006) ve kültürel norm ve “neyin yapılması gerektiği ile ilgili fikirler”dir (Pfau-Effinger 1998, 2005). Politika yaklaşımı Politika yaklaşımı, sosyal politikaların kurgulanışı ile toplumsal cinsiyet rollerinin gelişimi arasındaki iki yönlü ilişkiye dikkat çekmektedir: devletin belirlediği politikalar toplumsal cinsiyet rollerini belirler/ şekillendirir, toplumsal cinsiyet rolleri de politikaları belirler. Daha açık bir ifadeyle, cinsiyete dayalı işbölümünün “çalışan erkek- ev kadını ve anne kadın” olarak kur- AVRUP A BİRLİĞİ’NDEN HABERLER SAYF A 5 SAYF A 6 ÇALIŞM A VE SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞI kurgulandığı ülkelerde bakım, tek başına anne/anneanne/babaanne, kısaca kadının sorumluluğu olarak görülmekte ve bu nedenle devletin sosyal politikalarında sınırlı olarak yer almaktadır. Aynı şekilde, toplumdaki toplumsal cinsiyet algısı ve kadınların ve erkeklerin rolleri ile ilgili yapılar, politikaların bu biçimde şekillendirilmesine yol açar ve mevcut algıyı yeniden yaratır. Dolayısıyla, ülkeler arasındaki kadın istihdamındaki farklar, sosyal devletin kurgulanışındaki toplumsal cinsiyet eşitliği ya da eşitsizliği ile yakından ilgilidir. Çalışmanın erkeğe, annelik ve ev hayatının kadına atfedildiği ülkeler, her iki cinsin hem çalışma hem bakım rollerinin olduğu ülkelere (Kuzey Avrupa ülkeleri) kıyasla daha düşük kadın istihdamına sahiptir. İki yönlü ilişki burada kendini göstermektedir: toplumsal yapı toplumsal cinsiyet eşitliğine dayandığında daha eşitlikçi politikalar uygulanmakta ve sonuç da daha eşit olmakta; geleneksel cinsiyetçi işbölümünde ise “ev geçindiren erkek” çalışma ile kazanılan tüm iş ve sosyal güvenlik haklarına sahip olmakta, çalışmayan kadın ise bakılmakla yükümlü olunan kişi olarak bu haklara kısmi olarak erişmektedir. Sosyal politikaların toplumdaki kadın ve erkek rollerine etki eden hatta onları şekillendiren niteliğine en somut örnek kadın istihdamı alanıdır. Alandaki çok sayıda çalışma, kadınların istihdamının annelik ve ücretsiz ev içi çalışmayla ters orantılı olduğunu ortaya koymaktadır. Ampirik çalışmalar anneliğin çalışma, özellikle de tam zamanlı çalışma, ihtimalini belirgin şekilde düşürdüğünü ortaya koymaktadır. Ancak, nerde yaşarsa yaşasın tüm kadınlar için geçerli olan bu durum, farklı politikaların uygulandığı ülkelerde farklı kadın istihdamı sonuçları doğurmaktadır. Politikaların kadın istihdamı etkileyen en önemli etken olduğunu öne süren çalışmalar, anneliğin iş yaşamından ayrılmayı sadece annelerin çalışmasını öngörmeyen ülkelerde gerektirdiğini, dolayısıyla sınırlı düzeyde kadın istihdamının doğal değil yaratılmış bir sonuç olduğunu ortaya koymaktadırlar.Nitekim, toplumsal cinsiyet eşitliğinin görece sağlanmış olduğu ve bakım sorumluluklarının aile ve devlet arasında paylaşıldığı sistemlerde kadınlar, ücretli doğum izinlerini takiben çalışma hayatına dönmektedirler. Başka bir deyişle, doğum izinleri ertesinde iş yaşamına dönüşteki en belirleyici etken, çocukların kadının değil anne ve babanın ve aslında toplumun olduğu düşüncesi ve bunun bir yansıması olarak ebeveyn izni, babalık izni, yaygın ve ucuz çocuk bakımı gibi AVRUP A BİRLİĞİ’NDEN HABERLER ÇALIŞM A VE SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞI hizmetlerin sunuluyor olmasıdır. Bu ülkelerde kadınların çalışmayı daha çok sevdiğine, daha az şefkatli olduğuna ya da ev yaşamını önemsemediğine dair bir veri bulunmamaktadır. Aksine, bu ülkeler aynı zamanda yüksek doğum hızlarına sahiptir. Kültürel yaklaşım Kadınların istihdamının yukarda yer verildiği gibi özelde izin ve çocuk bakımı politikaları genelde ise refah devletinin kurgulanışı ile olduğundan ziyade kültürel etkenlerle açıklanabileceğine ilişkin görüşler ise, insanların davranışlarının toplumsal yapı ile ilgili etkenlerle ilişkili olduğunu öne sürmektedir. Bu yaklaşımlardan ilki, toplumda var olan fikirler, anlamlar ve değerler sisteminin kadın istihdamını incelerken dikkate alınması gerektiğinin altını çizmektedir. Ülkeler arasındaki farklar anneliğe, çocuk yetiştirmeye, kadın ve erkeklerin toplumsal rollerine, aileye, evliliğe ve çalışmaya dair fikirlerden ve değer sistemlerinden etkilenmektedir. İkinci yaklaşım, toplumsaldan ziyade bireyselliğe vurgu yapmakta ve kadınların tercihlerinin istihdam davranışlarında belirleyici olduğunu öne sürmektedir. Buna göre, kadın ve erkeklerin hayattan beklentilerinin ve çalışmayı hayatlarının neresinde konumlandırdıklarının farklılığı seçimlerini belirlemektedir. Kadınlar da kendi içlerinde kariyer odaklı, ev odaklı ya da her ikisini bağdaştırmaya çalışan gibi farklı gruplardan oluşmakta ve her grup kendi hayat kurgusu dahilinde istihdam davranışını belirlemektedir. Üçüncü yaklaşım, toplumda varolan ahlaki yapıların ve toplumda kabul edilen davranışın önemine vurgu yapmaktadır. Buna göre kadınlar iş ve aile arasındaki seçimlerini toplumda varolan değerler sistemine göre yapmakta ve toplumdan en az tepki ya da baskı görecekleri şekilde davranmaktadırlar. Dolayısıyla örneğin “çocuğa en iyi annesi bakar” toplumsal kabulünün olduğu bir toplumda kadının çalışmaması kendi tercihinden ziyade toplumsal olarak kabul görmemekten korkmasıdır. Ahlaki değerler ve yapılması gerekenin ne olduğu her toplumda farklılık gösterdiğinden değişmez bir kadın davranışı ya da tercihinden söz edilememektedir. AVRUP A BİRLİĞİ’NDEN HABERLER SAYF A 7 SAYF A 8 ÇALIŞM A VE SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞI Söz konusu yaklaşımlar farklı noktalarda eleştirilmiştir. Birincisi, gerek toplumsal gerekse bireysel tercihlerin ve toplumun yapısının değişmez olmadığıdır. Aynı toplumda farklı zamanlarda bazı değerler önemini yitirmekte ve diğerleri önem kazanabilmektedir. İkincisi, tercihlerin kişinin kendisine ne derece ait olduğu ile ilgilidir; tercihler içinde bulunulan toplum, çevre ve ekonomik şartlarla belirlenmekte, belirli davranışlar öğrenilmekte ya da politikalar ile rasyonelleştirilmektedir. Niceliksel çalışmalar, çalışmak istemediğini ifade eden kadınlarla yapılan görüşmelerde altta yatan nedenlerin toplumsal olarak kabul görmeme korkusu, vicdan azabı, kreşlerdeki kötü koşullar, çocuk bakımının pahalı ya da uzak olması, zaten iş bulamayacağını düşünmek, ücretlerin düşüklüğü, daha önceki işlerde yaşanan kötü tecrübeler gibi etkenlerden kaynaklandığını göstermektedir. Dolayısıyla dünyadaki tüm kadınlara ait olduğu düşünülen belli özellikler, zamana, yaşanılan yere, toplumsal sınıfa ve toplumun değerler sistemine göre değişiklik göstermektedir. Özetle, çalışmak yerine çocuğuna bakmayı tercih ettiğini ifade eden bir annenin tercihini hangi koşullar altında oluşturduğunun bilinmesi önemlidir. Sonuç Yukarıda yer verilen kısa özette görüldüğü gibi, kadınların istihdama katılımı birçok etkene bağlıdır ve çoğu zaman bunları birbirinden ayırmak da kolay değildir. Bu noktada karşılaştırmalı çalışmaların üzerinde uzlaştığı nokta, hangi etkenin tek başına kadın istihdamını açıklayabildiğinden ziyade hangi şartlarda, hangi varsayımlar altında, hangi ülkelerde hangi etkenlerin daha baskın olduğudur. Doğum öncesi ve sonrasındaki ücretli izinlerin ertesindeki davranışın verili toplumsal değerler sistemi içinde politikaların etkisinde farklılaştığının altı çizilmektedir. Anneliğe benzer yaklaşımları olan, geleneksel aile yapılarına sahip, toplumsal cinsiyet eşitsizliğinin belirgin olduğu, erkeğin çalışması kadının ise ev ve aile bakımından sorumlu olmasının genel kabul görmekte olması gibi nedenlerle birbirine son derece benzerlik gösteren Türkiye ve İtalya örnekleri incelendiğinde, iki ülkede, farklı bakım ve izin politikalarının kadın istihdamına etki yaptığını görülmektedir. Politikalar arasındaki temel farklar İtalya’da ücretli doğum izninin Türkiye’den 6 hafta daha fazla olması, ebeveyn izninin bulunması, 0-3 yaş arası çocuk bakımının yarı ve tam zamanlı olarak kamu ve özel sektörlerce sağlanması, AVRUP A BİRLİĞİ’NDEN HABERLER ÇALIŞM A VE SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞI 3-6 yaş arasını kapsayan okul öncesi eğitimin ise kamu sektörünce sağlanıyor ve finanse ediliyor olması, buna karşılık Türkiye’de analık izninden başka izin düzenlemesinin olmaması, çocuk bakımının ya aile büyükleri ya da çoğunlukla özel kreşlerde/bakıcılar tarafından sağlanmasıdır. Buradan, toplumsal yapılar benzer de olsa, kadın istihdamına destek olan izin ve bakım politikalarının etkisinin kültürel etkenlerden daha etkili olduğu sonucuna varılabilir. Hanehalkı işgücü anketleri ve araştırmalar, ülkemizde kadınların işgücüne katılımları önündeki temel engeli “ev ve aile sorumlulukları” olarak tanımladıklarını göstermektedir. İstihdamlarını destekleyici politikaların sınırlılığı, cinsiyet temelli işbölümü, kayıtdışılık başta olmak üzere işgücü piyasasının şartları ve ücretlerin düşüklüğünün (ya da rezervasyon ücretlerinin yüksekliğinin) bir araya gelmesi, ancak yükseköğretim almış ve görece yüksek ücret alan ve yüksek bakım hizmeti ücretlerini karşılayabilecek durumda olan kadınların istihdama erişebilmeleri sonucunu doğurmaktadır. Nitekim, bu nitelikteki kadınlar arasında her iki ülkede çok büyük bir fark bulunmamaktadır. Kaynakça: Daly, M. (2000). A fine balance: Women’s labor market participation in international comparison. In F. Scharpf and V. Schmidt (eds.), Welfare and Work in the Open Economy: Diverse Responses to Common Challenges, Oxford: Oxford University Press. Daly, M. and K. Rake (2003). Gender and the welfare state. Care, work and welfare in Europe and the USA. Cambridge: Polity Press Duncan, S. and R. Edwards (1997), 'Lone mothers and paid work: rational economic man or gendered moral rationalities', Feminist Economics, 3(2): 29-61. Gornick, J. (1999). ‘Gender Equality in the Labour Market’, in D. Sainsbury (ed.) Gender and Welfare State Regimes, Oxford University Press, pp.210-242. Gornick, J.C. and M. K. Meyers (2003). Families that work. Policies for reconciling parenthood and employment. New York: Sage Hakim, C. (2000). Work-Lifestyle Choices in the 21st Century: Preference Theory. Oxford: Oxford University Press. Hakim, C. (2006). Women, careers, and work-life preferences. British Journal of Guidance& Counseling, 34(3): 279-294. Meyers, M.K., J.C. Gornick and K.E. Ross (1999). Public childcare, parental leave and employment, in D. Sainsbury (ed.) Gender and Welfare State Regimes, Oxford University Press, pp. 117-146. OECD (2007). Babies and Bosses. Reconciling Work and Family Life. A Synthesis of Findings for OECD Countries. Paris: OECD Orloff, A. S. (2002). Women’s Employment and Welfare Regimes: Globalization, Export Orientation and Social Policy in Europe and North America. UNRISD, Social Policy and Development Programme Paper Number 12. Pfau-Effinger, B. (1998). ‘Gender cultures and gender arrangement- a theoretical framework for cross-national gender research’, Innovation, 11(2): 147-166. Pfau-Effinger, B. (2005), ‘Culture and Welfare State Policies: Reflections on a complex interrelation’, Journal of Social Policy, 34(1): 3-20. AVRUP A BİRLİĞİ’NDEN HABERLER SAYF A 9 SAYF A 10 ÇALIŞM A VE SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞI AVRUPA BİRLİĞİ VE TÜRKİYE’DE KADINERKEK EŞİT(SİZ)LİĞİ Hazırlayan: AB Uzman Yardımcıları Göksel KUŞLU, Murat KARAŞAHİN Kadın-erkek eşitliği, Avrupa Birliği (AB) Anlaşmasının ikinci maddesinde ve Avrupa Birliği Temel Haklar Şartında yer alan, Birliğin temelini oluşturan değerlerden biridir. AB, kuruluşundan bu yana, gerek yasal düzenlemeler, gerek politik girişimler, gerekse bu alanda yapılacak ilerlemeleri teşvik eden finansal destekler ile kadın-erkek eşitliğini güvence altına almak üzere pek çok adım atmıştır. Avrupa Birliği kadın erkek eşitliğini sağlamak amacıyla uyguladığı tüm politikalarda toplumsal cinsiyet eşitliği ilkesine bağlı kalmaya çalışmakta ve gerektiği takdirde bu eşitliği sağlamak amacıyla özel önlemler alma yoluna gitmektedir. Günümüzde üniversitelerden daha fazla kız öğrenci mezun olmakta ve kadınlar Avrupa tarihinde daha önce hiç olmadığı kadar işgücüne katılım sağlamaktadırlar. Bu Ka dın-erkek Avrupa eşitliğ i, Birliği (AB) A n l a şm a s ı n ı n ik i nc i maddesinde ve Avrupa Temel Haklar Birliği Şartında yer alan, Birliğin temelini oluşturan değerlerden biridir. makalede kadın-erkek eşitliği konusunda AB’nin yasal düzenlemeleri, politik girişimleri ve finansal desteklerinden bahsedilecek, ülkemizin bu alandaki durumu ve ilerlemeleri ile ilgili bilgi verilecektir. Yasal Düzenlemeler 1957 yılında gerçekleştirilen Roma Antlaşması’nın 119. Maddesi ile kadın ve erkek için eşit işe eşit ücret ilkesi benimsenmiş ve bu tarihten itibaren toplumsal cinsiyet eşitliği kavramı Avrupa Birliğinin temel ilkelerinden birisi haline gelmiştir. 1970 yılından bu yana AB bünyesinde, anlaşmalar ile sağlanılan yasal zemin içinde toplumsal cinsiyet eşitliği ilkesi üzerine 13 adet direktif çıkarılmıştır. Bu direktiflerle işe erişimde, işte yükselmede, mesleki eğitimlerde ve çalışma koşullarında eşitlik sağlanılmaya çalışılmış; eşit ücret ve sosyal güvenlik konusunda mevcut ayrımların ortadan kaldırılması için çaba sarf edilmiştir. Roma Antlaşması sonrasında 1997 yılında gerçekleştirilen Amsterdam Antlaşması ile toplumsal cinsiyet eşitliği konusu desteklenmeye devam edilmiştir. Bu anlaşma ile kadın erkek eşitliği meselesi ücret boyutunun ötesine geçerek ilk defa AB antlaşmalarına girmiş ve birliğin temel hedeflerinden birisi olarak belirtilmiştir. Amsterdam Antlaşması, cinsiyete dayalı ayrımcılığa ve kadın erkek eşitliğine ilişkin olarak direktifler ile düzenlemeler yapılmasının önünü açmıştır. Bu kapsamda kadın erkek eşitliğine ilişkin temel düzenlemeleri öngören direktifler şunlardır: AVRUP A BİRLİĞİ’NDEN HABERLER ÇALIŞM A VE • SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞI Eşit Ücret Direktifi - 1975 Ücrete dair her türlü cinsiyet temelli ayrımcılığın ortadan kaldırılmasını öngören direktiftir. Üye devletlerin mevzuatlarını bu yönde uyumlaştırması öngörülmüştür. • Eşit Muamele Direktifi - 1976 Bu direktif ile işe alımda, işte yükselmede, mesleki eğitimde, işten çıkarılmada ve çalışma koşullarının belirlenmesinde doğrudan veya dolaylı ya da medeni hali ile ilgili olarak hiçbir şekilde cinsiyet ayrımcılığının yapılamayacağı belirtilmiştir. Söz konusu direktif 2002 yılında değişikliğe uğramıştır • Sosyal Güvenlik Direktifi – 1979 Hastalık, malullük, yaşlanma, iş kazası, mesleki hastalıklar ve işsizliğe karşı mevcut koruyucu yasal düzenlemelerde kadın ve erkeğe eşit muamele edilmesi gerektiğini belirten direktiftir. Direktif ile sosyal güvenlik kapsamı altına giren hususlarda eşitlik sağlanılmaya çalışılmıştır. • Mesleki Sosyal Güvenlik Direktifi – 1986 Kadın ve erkek arasında mesleki sosyal güvenlik alanında eşitliğin sağlanılmasını öngören direktiftir. 1996 yılında değişikliğe uğramıştır. • Serbest Çalışan Direktifi – 1986 Tarım alanında çalışanları da kapsayacak şekilde serbest çalışan kadın ve erkek arasında eşitliğin sağlanılması ve serbest çalışan kadınların hamilelik ve analık dönemleri için korunmasını öngören direktiftir. • Hamile Çalışanlar Direktifi – 1992 Yasal bir hak olarak en az 14 haftalık bir analık iznini içerecek şekilde; hamile, yeni doğum yapmış ve emziren kadınların iş sağlığı ve güvenliğini sağlayacak/ iyileştirecek asgari önlemleri belirlemiştir. • Ebeveyn İzni – 1996 Bu direktif ile üye ülke mevzuatında belirtilen yaşa kadar çocuk sahibi her ebeveyne, en az 3 aylık izin ve evli olmayan ancak kendilerine bağımlı kişiler olan bireyler içinse bağımlının hasta veya sakat olması durumlarında izin verilmesi öngörülmüştür. İspat yükümlülüğü Direktifi – 1997 Çalışanların işverenleri hakkında cinsiyet ayrımcılığı yapıldığı şikâyetinde bu• lunmaları durumunda, ispat yükümlülüğü hususunda daha adil bir sistem oluşturmak amacıyla üye ülke mevzuatlarında değişiklikler yapılması gerektiğini belirtmektedir. AVRUP A BİRLİĞİ’NDEN HABERLER SAYF A 11 SAYF A 12 ÇALIŞM A VE • SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞI İstihdamda Eşit Muamele Direktifi – 2002 1976 yılında gerçekleştirilen Eşit Muamele Direktifinde değişikliğe giden direktiftir. Dolaylı ayrımcılık ve cinsel taciz kavramlarının tanımlaması yapılarak (ilk defa bir bağlayıcı belge de cinsel taciz tanınmış ve tanımlaması yapılmıştır) üye ülkelerin kadın-erkek konusunda eşit muameleyi izleyecek ve teşvik edecek bir eşitlik birimi kurmaları gerektiğini belirtmektedir. • Mal ve Hizmet Direktifi – 2004 Kadın ve erkek arasında kamuya açık mal ve hizmetlere erişim konusunda eşitlik ilkesini kabul eden direktiftir. Bu direktif ile toplumsal cinsiyet eşitliği ilk kez istihdam alanının dışında bir alana yönelmiştir. İstihdam ve İş Yaşamında Eşit Muameleye İlişkin Yenileme Direktifi – 2006 Kadın erkek eşitliği üzerine mevcut hukukun açıklık, şeffaflık ve tutarlığını arttırmak amacıyla 2006 yılında kabul edilen direktif ile eşit işe eşit ücret, mesleki düzenlemeler ve kanıtlama zorunluluğuna ilişkin hükümler tek bir metin altında birleştirilmiştir. Bunların dışında çıkarılan iki direktifle de İspat Yükümlülüğü Direktifi (1997) ve ” Ebeveyn İzni Direktifinin (1997) uygulama alanı Birleşik Krallık ve Kuzey İrlandayı’da kapsayacak şekilde genişletilmiştir. Politik Girişimler AB kurumları, üye devletler, sosyal taraflar ve sivil toplum gibi tüm seviyelerden paydaşların katılımıyla gerçek bir eşitlik sağlamak için alınacak faaliyetleri içeren yol haritası AB’nin kadın-erkek eşitliği alanındaki önemli bir politik girişimini teşkil etmektedir. 1 Mart 2006’da kabul edilen ve 2006-2010 yıllarını kapsayan kadın-erkek eşitliğine ilişkin yol haritası, AB’nin bu alandaki altı adet öncelik alanını ortaya koymaktadır. Bu öncelik alanları: 1. Kadın ve erkek için eşit ekonomik bağımsızlığı sağlamak 2. İş hayatı ile özel hayat ve aile hayatının dengelenmesi 3. Karar alma mekanizmalarına kadın ve erkeğin eşit katılımının teşviki 4. Cinsiyete dayalı şiddet ve insan kaçakçılığın önlenmesi 5. Cinsiyete dayalı basmakalıp kategorilerin ortadan kaldırılması 6. AB dışında da toplumsal cinsiyet eşitliğinin teşvik edilmesi 1996’da Komisyon tarafından düzenlenen bir bildirgede, kadınlara ve erkeklere fırsat eşitliği sağlanmasının tüm Topluluk politika ve faaliyetlerine dâhil edilmesi önemle vurgulanmıştır. AVRUP A BİRLİĞİ’NDEN HABERLER ÇALIŞM A VE SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞI 2000 yılındaki Lizbon Zirvesi'nde kadın istihdamını artırmakla ilgili kadın istihdamının yüzde 60'a çekilmesi hedefi koyulmuştur. Avrupa Birliği Komisyonu, kadın erkek eşitliğinin sağlanılması konusundaki kararlılığını 8 Mart 2010 Dünya Kadınlar Günü sonrasında çıkarttığı bir bildiriyle daha da güçlendirmiştir. Söz konusu bildiri ile kadın erkek eşitliğin sağlanması hususunda gelecek beş yıl boyunca alınabilecek tedbirlere ve bu tedbirlerin yoğunlaşacağı beş temel hareket alanına değinilmiştir. Bu kapsamda söz konusu bildiri ile mevcut Avrupa Birliği Komisyonu’nun görev süresi boyunca kadın erkek eşitliği üzerine gerçekleştirilecek faaliyetlerin aşağıdaki ilkeler ile destekleneceği belirtilmiştir. 1. Eşit Ekonomik Özgürlük 2. Eşit ve Eş Değerli İşler için Eşit Ücret 3. Karar Almada Eşitlik 4. Saygınlık, İtibar ve Cinsiyet Temelli Şiddetin Sonu 5. Birlik Ötesinde Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Karar Alma Mekanizmalarında Kadınlar Avrupa Komisyonu, karar alma organlarındaki kadın erkek eşitliğini sağlama görevi kapsamında, mevcut durumu görme ve eğilimi izleme amacıyla karar alma mevkilerindeki kadın erkek sayıları istatistiğini tutmakta ve bu veritabanını her üç ayda bir güncellemektedir. Avrupa Parlamentosu ve Avrupa Komisyonu’ndaki kadın dağılımı aşağıdaki grafiklerde gösterilmektedir: • 9 Şubatta Avrupa Parlamentosu tarafından onaylanan yeni Avrupa Komisyonu üyelerinin 1/3’ü (27 üyeden 9’u) kadınlardan oluşmaktadır. AVRUP A BİRLİĞİ’NDEN HABERLER SAYF A 13 SAYF A 14 ÇALIŞM A VE • SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞI Avrupa Parlamentosu’nun %35’ini kadınlar, %65’ini erkekler oluşturmaktadır. Ülkeler bazında Avrupa Parlamentosu’ndaki kadın milletvekili oranlarına bakıldığında Finlandiya %62 ile başı çekmekte olup, onu %56 ile İsveç ve %50 ile Estonya izlemektedir. • AB üyesi devletlerin ulusal parlamentolarındaki dağılıma bakıldığında kadın temsil oranının %24’te kaldığı görülmektedir. Buna göre üye devletlerin ulusal parlamentoları arasında oransal olarak en çok kadın milletvekili barındıran ülke %47’lik oranla İsveç’tir. İsveç’i %42’lik oranla Hollanda ve %40’lık oranla Finlandiya izlemektedir. Türkiye ise meclisindeki %9,1’lik kadın milletvekili oranıyla AB üye devletlerinin (aynı orana sahip Malta hariç) gerisinde kalmaktadır. • AB’nin danışma organlarını oluşturan Bölgeler Komitesi ve Ekonomik ve Sosyal Komite’deki dağılım da kadınların temsilinin erkeklerin çok altında kaldığını gözler önüne sermektedir. 10 Şubat 2010’da Avrupa Bölgeler Komitesi’ne ilk kez bir kadın başkanın (Mercedes Bresso) seçilmesi umut vermiştir. Bölgeler Komitesi’ndeki üyelerin %20’sini ka- ” dınlar, %80’ini erkekler oluşturmaktadır. Ekonomik ve Sosyal Komite’de ise %22’lik kadın temsiline karşın %78’lik bir erkek temsil oranı gözlemlenmektedir. Görüldüğü üzere AB’nin temel karar alma mekanizmalarındaki kadın temsili istenen düzeyde değildir. Fakat Komisyon özellikle bu alandaki gelişmeleri dikkatle izlemekte ve dengelerin kadın lehine gelişmesi için çeşitli politikalar önermeye devam etmektedir. Finansal Destekler Kadın-erkek eşitliğini sağlamaya yönelik Avrupa Birliği’nce sağlanan başlıca finansal kaynaklar PROGRESS Topluluk Programı ve Avrupa Sosyal Fonu’dur. Avrupa Sosyal Fonu’ndan yalnızca üye devletler faydalanmakta olup, Türkiye gibi aday ülkeler ve potansiyel aday ülkeler Avrupa Sosyal Fonu’na hazırlık amacıyla katılım öncesi mali yardım aracından (IPA) yararlanmaktadır. Ülkemizin de katılım gösterdiği PROGRESS topluluk programı 2007-2013 dönemi için 743,25 milyon Avro bütçe ayrılmış olup, bu bütçe programa katılan ülkelerin beş alanda yapacakları değişim ve iyileştirme projeleri için kullanılacaktır. Bu alanlar şunlardır: AVRUP A BİRLİĞİ’NDEN HABERLER ÇALIŞM A VE SOSYAL GÜVENLİK 1. İstihdam 2. Sosyal içerme ve sosyal koruma 3. Çalışma koşulları 4. Ayrımcılık yapmama 5. Toplumsal cinsiyet eşitliği BAKANLIĞI Görüldüğü gibi toplumsal cinsiyet eşitliğini sağlamaya yönelik olarak yapılacak projeler PROGRESS kapsamında fonlanabilmektedir. Ayrıca IPA kapsamında da kadın-erkek eşitliğini sağlamaya yönelik, kadınların eğitime ve istihdama katılımını artırıcı projelere AB kaynaklarından fon sağlanabilmektedir. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın yönetiminden sorumlu olduğu İnsan Kaynaklarının Geliştirilmesi Bileşeni kapsamında hazırlanan Operasyonel Programının (İKG OP) öncelik eksenlerinin her birinde cinsiyet eşitliği yatay bir konu olarak dikkate alınmaktadır. İKG OP ayrıca, kadının işgücü piyasasına katılımıyla ve kız çocuklarının okula kayıtlarının arttırılmasıyla ilgili tedbirleri de içermektedir. Yasal düzenlemeler, siyasi girişimler ve finansal kaynaklar vasıtasıyla kadınerkek eşitliğinin sağlanmasına yönelik pek çok girişime rağmen Avrupa Birliğinde cinsiyet eşitliği henüz istenen düzeye ulaşamamıştır. Her sene bu alandaki yıllık gelişimleri gösteren kadın-erkek eşitliği raporları, bu gerçeği su yüzüne çıkarmaktadır. Bu eşitsizliğe birkaç örnek vermek gerekirse; • Ücret eşitsizliği çok uzun yıllardır süregelen bir olgudur ve hala aynı iş için kadınlar saat başı ücret bazında erkeklerden yaklaşık %18 daha az ücret almaktadır. • Son on yılda oranın yükselmesine karşın, ekonomik ve politik karar alma mevkilerinde kadınlar hala erkeklerden çok daha az oranda temsil edilmektedir. • Aile içi görev dağılımında kadın erkek eşitsizliği devam etmektedir. • Yoksulluk riski kadınlar için erkeklerden daha fazladır. • Kadınlar, cinsiyete dayalı şiddetin esas mağdurlarıdır ve insan ticaretine karşı daha savunmasızdır. Yakın tarihte yayınlanan yeni Eurobarometer Anketi sonuçlarına göre Avrupalıların %62’si halen toplumun çeşitli alanlarında cinsiyet eşitsizliği olduğunu düşünmektedir. Yine bu anket sonuçlarına göre, öncelikli olarak müdahale edilmesi gereken alanlar olarak; %92 ile kadına karşı şiddet ilk sırayı almakta AVRUP A BİRLİĞİ’NDEN HABERLER SAYF A 15 SAYF A 16 ÇALIŞM A VE SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞI ardından % 82 ile ücret eşitsizliği gelmektedir. Anket sonuçlarına göre Avrupalıların %61’i toplumsal cinsiyet eşitsizliği ile mücadele konusunda AB’nin önemli bir role sahip olduğunu düşünmektedir. Türkiye’de Durum Ülkemizde kadın-erkek eşitliğine dair göstergeler pek olumlu gözükmemektedir. BM Türkiye Temsilciliği’nin 8 Mart 2010’da yaptığı açıklama bu olumsuz tabloyu gözler önüne sermektedir. Açıklamada yer alan verilerin bir kısmı aşağıda yer almaktadır: • 2009 yılı işgücüne katılım oranı erkekler için yüzde 70,5 iken kadınlar için bu rakam yüzde 26’da kalmaktadır. Söz konusu oran yüzde 52,6 olan küresel ortalamanın oldukça gerisine düşmektedir. (2010 yılı Ocak ayı TÜİK verilerine göre erkeklerde işgücüne katılma oranı % 69,8’e, kadınlarda ise % 25,9’a düşmüştür. Buna göre, işgücüne dâhil olmayanların cinsiyete göre işgücüne dâhil olmama nedenlerine bakıldığında 15 yaş üstü kadınlarda işgücüne dâhil olmama sebepleri arasında en başta % 62,7’lik bir oranla ev işleriyle meşgul olanlar gelmektedir. Onu %10,62 ile çalışamaz halde olanlar ve %9,69’luk bir oranla eğitim-öğretim nedeniyle işgücüne dahil olmayanlar izlemektedir. ) • Kadınlara yönelik sosyal ve ekonomik engellerden kaynaklanan olumsuz önyargılarının yaygınlığı nedeniyle, kadınlar işgücü piyasasına girerken ve bu piyasada kalırken ciddi zorluklarla karşılaşmaktadır. Bu da 2009 itibariyla yüzde 21,9 olan tarım dışı kadın işsizlik oranında açıkça gözlemlenmektedir. • Türkiye’de kadınlar erkeklere oranla daha az ücretli, güvencesi olmayan düşük seviyeli işlerde istihdam edilmektedir. Kırsal kesimde yaşayan kadınların yüzde 70’i ücretsiz aile işçisi olarak çalışmaktadır. 2009 verilerine göre, kadınların %59’u sosyal güvenceden yoksun olarak çalışmaktadır. • Kırsal kesimde tarım sektörü, kentte ise hizmet sektörü kadınların en yoğun istihdam edildiği sektörleri oluşturmaktadır. • 2007 seçimleri sonucunda parlamentodaki kadın milletvekillerinin sayısı iki kat artarak yüzde 9,1 seviyesine ulaşmıştır. Yerel yönetim seviyesinde ise bu rakam çok daha düşüktür. Belediye başkanlarının yüzde 0,9’u (2,948 belediye başkanından 27’si), il meclislerinin yüzde 3,2’si (3,379 AVRUP A BİRLİĞİ’NDEN HABERLER ÇALIŞM A VE SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞI üyeden 110’u), ve belediye meclislerinin yüzde 4,2’si (31,790 üyenin 1,340’ını) kadınlardan oluşmaktadır. • Kadınların ekonomik ve siyasi yaşama katılımına göre belirlenen Cinsiyet Güçlendirme Ölçütü (GEM) verilerine göre Türkiye 109 ülke arasında 101. sırada bulunmaktadır. Türkiye bu açıdan sadece Tonga, İran, Fas, Cezayir, Suudi Arabistan, Mısır, Bangladeş ve Yemen’in önünde yer almaktadır. • Türkiye’de okuma yazma bilmeyen kadınların oranı yüzde 9’un üzerine çıkmaktadır. • İkamet izni bedeli, temel sosyal hizmetlere kısıtlı ulaşım, cinsel şiddet ve güvenli ikamet imkânına sahip olamamak mülteci kadınların karşı karşıya bulunduğu eşitlikten yoksun statülerinin ana unsurlarını teşkil etmektedir. Ülkemizde de özellikle son yıllarda kadın-erkek eşitliğini sağlamaya yönelik önemli adımların atılması umut verici bir gelişmedir. Örneğin 2004 yılında yapılan Anayasa Değişikliği ile Anayasa’nın 10. Maddesine “Kadınlar ve erkekler eşit haklara sahiptir. Devlet, bu eşitliğin yaşama geçmesini sağlamakla yükümlüdür.” ifadeleri eklenmiştir. Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü tarafından 2008 yılında hazırlanan 2008-2013 dönemini içeren “Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Ulusal Eylem Planı” kadına karşı ayrımcılığı önlemek ve kadınların sosyal ve ekonomik konumlarını iyileştirmek amacıyla kadın ve erkeklerin yaşamlarının çeşitli alanlarında toplumsal cinsiyet eşitliğinin geliştirilmesine yönelik hedef ve uygulama stratejileri ortaya koymaktadır. Eylem planında yer alan stratejilerin ve eylemlerin kâğıt üzerinde kalmayıp sorumlu kurumlar tarafından gerçek hayata uygulanmasının Türkiye’de toplumsal cinsiyet eşitsizliklerinin giderilmesinde önemli rol oynayacağı beklenmektedir. Son yıllarda yapılan birtakım projelerle de strateji ve eylemlerin bir kısmı uygulamaya geçirilmiştir. Bu alanda yapılan projelere birkaç örnek vermek gerekirse: • Toplumsal Cinsiyet Eşitliğinin Geliştirilmesi Eşleştirme Projesi • Kadın Girişimcilerin Desteklenmesi Projesi • Kadın Sığınmaevleri Projesi • İstihdamda Kadın-Erkek Eşitliği Projesi Ekonomik gelişme ve sosyal uyum, sürdürülebilir büyüme ve rekabet edebilirlik ile istihdamın artırılması ancak kadın ve erkek arasında gerçek bir eşitlik AVRUP A BİRLİĞİ’NDEN HABERLER SAYF A 17 SAYF A 18 ÇALIŞM A VE SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞI sağlanıldığı takdirde sağlanılabilir. Bu bakımdan kadın-erkek eşitliği alanında atılan adımlar, bu adımların desteklenmesi ve toplum tarafından benimsenmesi ülkemizin gelişmişlik seviyesinin ve toplumun refah düzeyinin artmasında önemli role sahiptir. Kaynakça: • Yasal Düzenlemeler: http://europa.eu/rapid/pressReleasesAction.do?reference=MEMO/07/426 • Karar Alma Mekanizmalarında Kadınlar: http://ec.europa.eu/social/main.jsp?l angId=en&catId=89&newsId=739&furtherNews=yes • Birleşmiş Milletler Türkiye Temsilciliği’nin 8 Mart 2010’ Dünya Kadınlar Gününde Yaptığı Açıklama: http://www.un.org.tr/2010_march/haber_orta7.html • Kadın-Erkek Eşitliği Yol Haritası http://ec.europa.eu/social/main.jsp?catId=422&langId=en • PROGRESS Topluluk Programı http://ec.europa.eu/social/main.jsp?catId=327 AVRUP A BİRLİĞİ’NDEN HABERLER ÇALIŞM A VE SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞI SAYF A 19 İŞ ve AİLE HAYATI ÇATIŞMASI Hazırlayan: AB Uzman Yrd. Seven ERDOĞAN İş ve aile hayatı arasında denge kurmak ve yaşanan rol çatışmasını azaltmak günümüzde neredeyse her toplumun yaşadığı bir problem haline gelmiştir. 1960’lardan itibaren kadınların işgücü piyasalarına katılımlarının giderek artmasıyla beraber, işgücü piyasaları erkek egemen görüntüsünü yitirmeye başlamıştır. Ancak, kadınların işgücü piyasalarına aktif katılımı sonucunda daha önceden yaygın bir şekilde kadınlar tarafından üstlenilen ailevi sorumlulukların kim tarafından yerine getirileceği ve söz konusu sorumluklarla iş hayatının çalışanlara yüklediği sorumluluklar arasında nasıl bir denge kurulacağı konusu da sıklıkla tartışılan bir problem haline gelmiş bulunmaktadır. Genel itibariyle, kişilerin sahip oldukları sınırlı zamanı hem iş, hem de ailevi hayatlarındaki yükümlülüklerini en iyi şekilde gerçekleştirecek dengeli bir şekilde dağıtmaya mecbur olmaları aile hayatı ve iş dengesinin Avrupa düzeyinde önemli bir sorun alanı olarak belirmesine neden olmaktadır. Bu yazıda Avrupa Yaşam ve İş Koşullarının İyileştirilmesi Vakfı (EUROFOUND) tarafından 2007 yılında yapılmış olan İkinci Avrupa Yaşam Kalitesi Anketi sonuçları kapsamında aile ve iş hayatı konusu ele alınacaktır. Anket sonucunda elde edilen veriler ışığında meydana getirilen raporla, aile ve iş hayatı arasında kişilerin işe ya da ailelerine daha az zaman ayırmak durumunda kalması şeklinde beliren sorunun boyutlarının tam ve doğru bir şekilde anlaşılması ve iş ve aile hayatı arasında daha iyi bir dengenin oluşmasını sağlamak üzere ülkelerin teşvik edilmesi hedeflenmektedir. Söz konusu anket çalışması Avrupa çapında, 27 AB üyesi devlet, Norveç, Hırvatistan, Makedonya ve Türkiye’de dâhil olmak üzere31 ülkede gerçekleştirilmiştir. • AB Düzeyinde İş ve Aile Hayatı Çatışması Anket sonuçlarına göre, çalışmak hem kadınlar hem de erkekler açısından bakım ve ev işleri için harcanan vakti azaltan bir faktör olarak ortaya çık- AVRUP A BİRLİĞİ’NDEN HABERLER İş ve aile hayatı arasında denge kurmak ve yaşanan rol çatışmasını azaltmak günümüzde neredeyse her toplum un ya şadığ ı bir problem haline gelmiştir. SAYF A 20 ÇALIŞM A VE SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞI maktadır. Ancak, söz konusu çatışma kadınlar açısından daha sık karşılaşılan bir sorun olarak belirmektedir. Avrupa’da kadınların ücretsiz ev işlerine (çocuk ve yaşlıların aile fertlerinin bakımı, yemek pişirme, temizlik vb.) günlük katılım oranı %80 iken, erkekler için aynı oran %45 düzeyindedir. Yani, ailevi sorumlulukların yerine getirilmesi konusunda Avrupa çapında cinsiyet önyargısı olarak adlandırılabilecek bir durum söz konusu bulunmaktadır. Özellikle, 25-49 yaş aralığındaki kadınların yükü hemcinslerine göre daha fazladır. Ancak, yemek pişirme ve ev işlerine harcanan zaman göz önünde bulundurulduğunda bu konuda kadınların yaşlarının önemli bir farka yol açmadığı görülmektedir. Ayrıca, ailevi sorumlulukların kadınlar aleyhine dağılmış olması, onların bir yandan daha esnek çalışma koşulları talep etmelerine, daha az saat çalışmayı istemelerine ve işgücü piyasasında daha fazla hareketli olmalarına neden olmaktadır. Söz konusu çalışma şekilleri de hem iş, hem de mesleki kariyer imkanlarının kadınlar için belirsiz olması ile sonuçlanmaktadır. Erkeklerin ücretsiz günlük işlere katılımında en kötü performansı sergileyen ülke günlük %17’lik katılım oranıyla Türkiye olmuştur. Erkeklerin ücretsiz ev işlerine katılımı konusunda en iyi örneği teşkil eden İsveç’te bu oran %70’tir. Türkiye açısından kadınların ücretsiz günlük işlere katılım oranlarıyla erkekler için aynı oran arasındaki uçurumu kapatmak hayli zor görünmektedir. Çünkü, Türkiye’de erkeklerin %71’i, kadınların ise %62’si ücretsiz ev işlerinin ifa edilmesi konusunda kendilerine düşen payın adil olduğuna inanmaktadır. Yani, Türkiye’de hem erkek hem de kadınların büyük bir oranı, kadınlar aleyhine olan ve kadınların aktif bir şekilde işgücü piyasalarına katılımı önünde büyük bir engel teşkil eden ücretsiz ev işi yükünün makul olduğu kanısındadır. Bu duruma Türkiye’de daha çok erkeklerin evin geçini sağlamak üzere çalışan tek aile ferdi olması da neden olmaktadır. Yani, Türkiye’de, Doğu Avrupa ülkeleri ve diğer aday ülkelerde de, hayatlarının hiçbir döneminde işgücü piyasasına katılmamış ve ev hanımı olarak hayatını idame ettiren kadın sayısı oldukça sık karşılaşılan bir durumdur. Buna karşın, anketle ulaşılan genel sonuca göre Avrupa düzeyinde hem kadınlar hem de erkekler ailevi işlerin yerine getirilmesi konusunda bir eşitsizlik durumunun mevcut olduğunu kabul etmektedir. İlaveten, çocukların sayısı ve yaşları kadın istihdamını çoğu zaman olumsuz yönde etkilemektedir. Çünkü, çocuk sayısı art- AVRUP A BİRLİĞİ’NDEN HABERLER ÇALIŞM A VE SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞI tıkça ya da ailede yaşı küçük, özellikle 6 yaşın altında, çocukların var olması halinde çocukların bakım ve eğitim ihtiyaçları da artmaktadır. Avrupa düzeyinde bu konuda kadın aleyhine yerleşmiş olan cinsiyet önyargılarının henüz aşılamadığı düşünülürse bu durumun kadınların işgücü piyasasına katılımını engelleyen bir faktör olarak ortaya çıktığı anlaşılabilmektedir. Ayrıca, aile dışı çocuk bakım kurumları, yasal süt izni ya da ücretli ebeveyn izninin olmadığı ülkelerde kadınlar anne olduktan sonra ya işgücü piyasasına yeniden dahil olamamakta ya da işgücü piyasasında faaliyet göstermeleri halinde bu gibi nedenlerden ötürü anne olmaktan korkmakta ve anne olmak kararını çok zor verebilmektedir. Buna ek olarak, kadınların işgücü piyasasında karşılaştıkları güçlükler deağır iş şartları, standart olmayan çalışma saatleri, iş güvencelerinin olmayışı ya da iyi kariyer fırsatlarından yoksun olmaları gibi- kadınların anne ya da eş olmalarının ardından işgücü piyasasında var olmaya devam etmelerine engel olmaktadır. Bu nedenle, kadınlar bu güçlüklerle daha az karşılaştıkları kamu kesiminde istihdam edilmeyi tercih etmektedir. İlaveten, kendi çekirdek aileleriyle beraber yaşayanlar artan sorumluluklarına karşın, yalnız yaşayanlara kıyasla hayatlarından daha fazla memnun bulunmaktadır. Bu nedenle, daha mutlu bireylerden oluşan bir toplum yaratmada aile ve iş hayatı dengesinin sağlanmasının büyük önemi bulunmaktadır. Buna ek olarak, Avrupa’nın nüfus yapısı, yani giderek yaşlanmakta olan bir nüfusa sahip bir toplum oluşu, göz önünde bulundurulduğunda, gelecek dönemde yaşlıların aileleri tarafından bakımının iş ve aile hayatı arasındaki gerilimin artmasına neden olacağı ileri sürülebilmektedir. Türkiye gibi AB aday ülkelerinde ücretli çalışan kadınların çocuklarının bakımı için ayırdıkları zaman oldukça azdır. Bu ülkelerde erkeklerin de çocuk bakımı için az zaman ayırdıkları ve kurumsal düzeyde çocuk bakım hizmetlerinin gelişmemiş olduğu hususları göz önünde bulundurulursa, çocuk bakım hizmetlerinin daha çok yakın aile fertleri tarafından sağlandığı gerçeği ile karşılaşılmaktadır. Buna ilaveten, çocuk bakım hizmetlerinin kurumsal anlamda gelişmiş olduğu ülkelerle az gelişmiş olduğu ülkelerde çocukların bakımı ve eğitimi konusunda harcanan zaman itibariyle herhangi bir farklılık gözlenmemektedir. Bu durum, çocuk bakım hizmetlerinin kurumsal anlamda gelişmemiş olduğu ülkelerde çocukların bakım ve eğitimleri için harcanan zamanın zorunluluktan; AVRUP A BİRLİĞİ’NDEN HABERLER SAYF A 21 SAYF A 22 ÇALIŞM A VE SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞI söz konusu hizmetlerin gelişmiş olduğu ülkelerde ise tercihen ortaya çıkması şeklinde yorumlanmaktadır. Kişinin yaşam memnuniyetini etkileyen faktörlerden birisi de eşlerinin çalışma durumudur. Genel itibariyle, eşleri olan insanlar olmayanlara kıyasla Avrupa düzeyinde daha mutluyken, kadınlar açısından eşlerinin çalışması hayat memnuniyetini arttıran bir faktör olarak belirmektedir; erkekler açısından aynı konuya bakıldığında ise tam tersi bir durumla karşılaşılmaktadır, çünkü eşleri çalışmayan erkekler eşleri çalışan erkeklere kıyasla hayatların % 20 oranında daha memnundur. Erkeklerin hala eşleri çalışmayınca hayatlarından daha fazla zevk aldığını belirtiyor olması gelecek açısından kadınların istihdamını arttırmak konusunda önemli bir engel teşkil edeceği açıkça görülmektedir. Avrupa düzeyinde ücretsiz aile işlerinden yaşlıların bakımı için harcanan zaman diğer ailevi sorumluluklara kıyasla oldukça düşüktür. Ayrıca, bu konuda harcanan zaman itibariyle kadın ve erkek arasındaki fark daha az belirgindir. Yaşlıların bakımı konusunda dikkat çeken başka bir konu ise, kişilerin ailelerindeki yaşlı fertlerle olan iletişim düzeyleri ve yaşlı fertlerden kişilere sağlanan maddi destek arttıkça, Avrupa düzeyinde yaşlı bakımı için harcanan zamanda belirgin bir artış gözlemlenmesidir. Ankette elde edilen verilere göre, Avrupa düzeyinde kişilerin çoğunluğu çocukları ve aile fertleriyle haftada en az bir kez yüz yüze görüşmek ya da telefon, eposta ya da yazışmak suretiyle iletişim kurduğunu ifade etmektedir. Bu ek olarak, kişiler hasta olduklarında, kişisel ya da ailevi önemli bir karar almaları konusunda tavsiyeye ihtiyaç duymaları halinde ya da para ihtiyacında olduklarında öncelikli olarak aile fertlerinden destek almayı tercih etmektedir. Bu destek hem maddi hem de manevi olabilmektedir. Söz konusu durumun tek istisnasını iş aramak oluşturmaktadır. Buna karşın, kişinin yalnız yaşaması bu durumu bir istisna teşkil etmektedir. Yalnız yaşayan kişiler yukarda belirtilen durumlarda ailelerinden ziyade yakın arkadaşları, komşuları veya iş arkadaşları gibi üçüncü kişilerden destek almayı ummaktadır. Ayrıca, anket sonuçlarına göre tüm ülkelerde kadınların erkeklere kıyasla daha fazla oranda desteklendiği görülmektedir. Kadınların birçok ülkede erkeklere göre birçok açıdan daha fazla dezavantajlı bir konumda olmasının bu duruma neden olan faktörlerden birisi olduğu savunulabilir. Buna ek AVRUP A BİRLİĞİ’NDEN HABERLER ÇALIŞM A VE SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞI olarak, rapor kapsamında kişinin zor zamanlarında maddi ve manevi destek alacağını bilmesi hayat memnuniyetini arttıran faktörlerden birisi olarak tanımlanmıştır. Avrupa genelinde işgücü piyasasına dahil olanların % 27’si işte çok fazla vakit geçirmek ve aile, sosyal aktivite ve hobilerine yeteri kadar zaman ayıramamaktan dolayı şikayet etmektedir. Türkiye gibi haftalık çalışma süresi Avrupa ortalamasının üzerinde olan ülkelerde bu oran % 42’lere çıkmaktadır. Anket sonunda elde edilen veriler ışığında, kişinin aile hayatındaki görevlerinin belirleyicisinin sadece kişiye ve aileye özgü mikro düzeydeki faktörler olmadığı, aynı zamanda kişinin yaşadığı ülkedeki kurumsal yapılanma düzeyi (örneğin, yaşlı ve çocukların bakımına yönelik kurumların var olup olmadığı), işgücü piyasasının yapısı, ücret yapısı ve toplumsal cinsiyet normları gibi makro düzeyde faaliyet gösteren faktörlerin de önemli roller oynadığı savunulmaktadır. • Avrupa’nın İş-Aile Hayatı Dengesi Karnesi Bu makalenin temelini oluşturan ve 2. Avrupa Yaşam Kalitesi Anket çalışmasını temel alan raporda ülkeler, iş ve aile hayatı dengesinin sağlanması açısından sekiz ayrı gruba ayrılarak incelenmiştir. Danimarka, Finlandiya ve İsveç aile ve iş hayatı uyumunun sağlanması açısından en iyi koşullara sahip ülkeler olarak birinci grupta yer almaktadır. Bu ülkelerde gelişmiş kamu bakım hizmetleri (çocuk ve yaşlılar için), kadınların işgücü piyasasına giriş ve çıkışlarının kolay olması, kısmı süreli çalışma ya da daha az saat çalışmaya imkan veren çalışma koşullarının varlığı gibi faktörler bu ülkelerin aile ve iş hayatı arasındaki uyumun sağlanması açısından daha iyi performans sergilemelerine katkıda bulunmaktadır. Bu ülkeleri Benelüks ülkeleri (Belçika, Lüksemburg ve Hollanda) ve Fransa takip etmekte ve ikinci grubu oluşturmaktadır. Üçüncü grup ise liberal ekolün hakim olduğu Anglo-Sakson ülkelerinden meydana gelmektedir. Söz konusu ülkelerde devlet, aile hayatına ancak aile veya piyasada sorun olması durumunda müdahale etmektedir. Geleneksel kadın rollerinin ve kadının istihdamının aile refahını olumsuz etkileyeceği inancının hakim olduğu ve dördüncü grubu oluşturan Bismarck refah sistemi devletlerinde ise bu durum aile ve iş hayatı uyumunu olumsuz etkilemektedir. Hem geleneksel kadın rollerinin hakim olduğu hem de işgücü piyasasına giriş ve çıkışların zor olduğu Doğu AvruAVRUP A BİRLİĞİ’NDEN HABERLER SAYF A 23 SAYF A 24 ÇALIŞM A VE SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞI pa ülkeleri- beşinci grup- ve eski sosyalist ülkeler -altıncı grup- ise kadınlar aile ve iş yaşamı arasında bir denge kurmada güçlüklerle karşılaşmaktadır. Bu açıdan en sorunlu ülkeler ise Romanya ve Bulgaristan- yedinci grup- ve Türkiye’de dahil AB’ye adayı üç ülkedir-sekizinci grup-. • AB ve İş ve Aile Hayatı Çatışması AB düzeyinde aile ve iş hayatı dengesi, fırsat eşitliği ve sosyal politikadan bağımsız olarak düşünülemez. 1957 yılında Roma Antlaşması ile aynı değerde iş yapan kadın ve erkeklerin eşit ücret alması ilkesinin benimsenmesi ile AB, kadınları geleneksel toplumsal rollerine karşı mücadele edip işgücü piyasasına dahil olmaya teşvik etmiştir. 1970 ve 80’lerde kadınların işgücü piyasalarına katılımlarının artmasıyla ve birçok alanda eşit fırsatlara sahip olmaları adına mücadele etmek durumunda olmaları nedeniyle fırsat eşitliği tartışmaları AB düzeyinde daha sıklıkla yaşanır hale gelmiştir. Ancak, üye ülkeler sosyal politika alanında tek belirleyici olma gücünü 1990’lara kadar ellerinde tutmayı başarmıştır. 1992 yılında, çocuk bakımına ilişkin Konsey kararı yayınlanmıştır. Bu kararla, üye devletler çocukların bakımını sağlamak üzere çalışanların aile ve iş hayatı arasında uyumu sağlamaya yönelik girişimlerde bulunmaya davet edilmiştir. 1994’te sosyal politikaya ilişkin Beyaz Kitap yayınlanmıştır. Söz konusu dokümanda büyüme ve rekabetçilik konusunda istihdamın önemine, kadın-erkek dayanışmasına ve kadın istihdamını arttıracak sosyal politikaların tasarlanması konularına değinilmiştir. 1996 yılında kadın ve erkeklere minimum 3 aylık yasal ebeveyn izninin kişisel bir hak olarak tanınmasını öngören AB Direktifi yayınlanmıştır. 90’ların sonunda imzalanan Amsterdam Anlaşması’yla ekonomik başarı için sosyal ilerlemenin şart olduğu inancından hareketle, AB projesi sosyal bir çehre kazanmaya başlamıştır. Söz konusu anlaşmanın imzalanmasında kısa bir süre sonra benimsenen Avrupa İstihdam Stratejisi (AİS) ile iş ve aile hayatının uzlaştırılması konusu AB’nin istihdam alanındaki önceliklerinin arasına girmiştir. Bu belgeyle istihdam, AB düzeyinde açık koordinasyon yönteminin uygulandığı bir politika alanı haline gelmiştir. Buna ek olarak, 1998 yılında aile ve iş hayatı uyumu konusu AİS’e, özellikle toplumsal cinsiyet eşitliği ve kamu sektörü tarafından çocuk bakım hizmetlerinin sağlanması itibariyle dahil edilmiştir. 2000 yılında istihdam ve sosyal politika alanında AB Bakanlar Konseyi tarafından yayınlanan kararda kadın ve erkeklerin iş ve aile hayatına dengeli katılması gerektiği hususuna dikkat AVRUP A BİRLİĞİ’NDEN HABERLER ÇALIŞM A VE SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞI çekilmektedir. 2001 yılında iş ve aile hayatı uyumu Komisyon tarafından “İşte Sosyal Kalite” ana başlığı altında ele alınmış ve 2003 yılında AİS rehberinde kalite ve üretkenlik başlığı altında yer almıştır. 2000 yılında benimsenen Lizbon Stratejisi ile AB 2010 yılı sonu itibariyle kadın istihdamı oranını %60 olarak hedeflemiştir ve iş ve aile hayatı dengesinin sağlanmasının sağlanması strateji kapsamında kadın istihdamını arttıracak bir kavram olarak ele alınmıştır. AB düzeyinde aile ve iş hayatı ahengini sağlamak üzere yapılan politika tartışmalarının kapsamı son dönemde oldukça değişmiş bulunmaktadır. Önceki dönemlerde, iş hayatında kadın ve erkeğin eşit muamele görmesi kapsamında gerçekleştirilen tartışmalar; şimdilerde ekonomik büyüme için istihdamın arttırılması, aile ve iş hayatı dengesi ve yaşlanan Avrupa nüfusun yenilenmesi gibi konulara odaklanmış bulunmaktadır. Buna ek olarak, gelişmiş insan kaynağı, istihdam, üretkenlik, kişinin kendini gerçekleştirmesi, sabit kişisel ilişkiler ve sosyal içerme itibariyle önemlidir. İnsan kaynakları sadece okulda geliştirilmemekte, aile ve iş ortamı da önemli roller oynamaktadır. Bu nedenle, aile ve iş hayatı arasında denge kuran kişi, sahip olduğu bilgi ve becerileri geliştirme şansına da sahiptir. Çocukların iyi yetişmesi gelecekte nitelikli işgücüne sahip olmak açısından da büyük önem arz etmektedir. • Çözüm Önerileri Anket dahilinde Avrupa ülkelerinin aile ve iş hayatı dengesini sağlamak konusunda sekiz ayrı gruba bölünmesi, Avrupa genelinde ülkeler arasında bu konudaki farklılığı yansıtmak açısından önemlidir. Kısaca, Kuzey Avrupa’dan doğu ve güneye gidildikçe aile ve iş hayatı arasındaki denge giderek bozulmaktadır. Avrupa’da aile ve iş hayatı arasında makul bir denge sağlanmak isteniyorsa, ülkeler AB tarafından belirlenen standartları göz önünde bulundurarak kendilerinin karşı karşıya oldukları problemlere en iyi şekilde cevap verecek politikaları benimsemelidir. Bununla birlikte, raporda farklı resmi ya da resmi olmayan kurumsal oluşumlar, bakım hizmetlerinin çoğalması ve farklılaşması, işgücü piyasasının yapısal değişimi, özellikle aynı zamanda ebeveyn, eş ve evlat olan kadın ve erkeklerin ihtiyaçlarına cevap verecek şekilde, ailevi sorumluluklara ilişkin toplumsal düzeyde cinsiyet temelli farklılıklara dayanan ve kadınların AVRUP A BİRLİĞİ’NDEN HABERLER SAYF A 25 SAYF A 26 ÇALIŞM A VE SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞI aleyhinde, özellikle işgücü piyasalarına katılım ve piyasada kalma açısından, faaliyet gösteren yerleşik kültürel değerlerin değiştirilmesi yoluyla günümüz toplumlarında iş ve aile hayatı arasındaki çatışmanın yok edilmesinin mümkün olduğuna değinilmektedir. Ayrıca, söz konusu dengenin sağlanması Avrupa’nın daha çok kişinin istihdam edilmesini ve gelecek nesillere yatırım yapmayı kolaylaştıracaktır. Sosyal, ekonomik ve psikolojik açılardan çalışma hayatına katılımın kişi üzerindeki olumlu etkileri yadsınamamaktadır. Ancak, çalışma hayatının aile hayatı ile çatışması ve beraberinde yaşanan rol çatışmaları söz konusu olumlu katkıların etkisini azaltan bir faktördür. Başka bir ifadeyle, iş ve aile hayatı birbirinde bağımsız seyretmemekte, tam aksine sıkı bir ilişki içinde birbirilerini yakından etkilemektedir. Toplumsal düzeyde kadın ve erkeğe yüklenen roller nedeniyle, iş hayatına katılan kadın iş ve aile hayatı arasında makul bir denge kurmak konusunda erkeklere kıyasla daha fazla problem yaşamaktadır. Kadın iş ve aile hayatında yerine getirmesi gereken rolleri tam olarak ifa edemeyince toplum tarafından esasında hak etmediği eleştirilere maruz bırakılmaktadır. Söz konusu baskı kadınların giderek artan oranlarda eş ve anne olmayı reddetmesine neden olmaktadır. Buna ek olarak, bu kişiler sosyal hayatlarını kısıtlamaya ve kendilerine daha az zaman ayırmaya başlamaktadır. Ayrıca, bazıları ise iş hayatından vazgeçmek durumunda kalmaktadır. Bu nedenle, günümüz toplumlarında süregelen geleneksel kadın ve erkeğe ait toplumsal cinsiyet rollerinin ivedilikle yeniden gözden geçirilmesi ve kadın ve erkekler arasında yeni ve adil bir rol dağılımının gerçekleşmesinin sağlanması suretiyle iş ve aile hayatı dengesinin sağlanması konusunda kadın ve erkekler arasındaki eşitsizlik giderilmeye çalışılmalıdır. Esnek işyeri saatleri, kısmi süreli çalışma olanakları ya da işini evden yürütebilme imkanı iş ve aile hayatı uyumunu sağlamak üzere günümüz toplumlarında yaygınlık kazanan uygulamalardır. Birçok AB ülkesinde çalışanların, aile ve iş hayatı arasında yaşadığı çatışma kaynaklı problemlere, ilgili tüm tarafların katılımıyla sosyal diyalog temelinde çözümlerin aranması gerekmektedir. Söz konusu çatışma nedeniyle kişilerin aile ve iş hayatları arasında zorunlu bir tercih yapmak zorunda kalmasına bir an evvel son verilmelidir. Unutulmamalıdır ki, iş ve aile hayatı dengesinin sağlanması kişinin hem iş, hem de aile hayatı verimliliğini artAVRUP A BİRLİĞİ’NDEN HABERLER ÇALIŞM A VE SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞI arttırması için gereklidir. • Sonuç Aile ve iş hayatı arasında, özellikle kadınlar açısından, mevcut olan tüm çatışmaya rağmen, bu sebeplerden kaynaklanan çatışma insanın hayattan zevk alması konusunda işsizliğin neden olduğu etki göre daha az bir etkiye sahiptir. Yani, hem ailevi nedenlerle sorumlukları fazla olanlar, hem de ağır iş koşullarına sahip olanlar, işleriyle ilgili herhangi bir belirsizlik olmadığı sürece ya da iş ve aile hayatı çatışmasını çok ciddi bir düzeyde yaşamadıktan sonra, işsiz olan kişilere kıyasla daha mutludur. Bir işe sahip olmak kişiyi hem sosyal dışlanma, hem de fakirlik riskine karşı koruyan en önemli mekanizmalardan biridir. Bu nedenle, aile ve iş hayatı dengesini sağlamanın sosyal içerme ile yakından ilgili bir boyutu da bulunmaktadır. İş ve aile hayatı dengesinin sağlanması Avrupa Büyüme ve İstihdam Strateji ile ulaşılmaya çalışılan hedeflerden biridir. İş ve aile hayatında kişinin memnun olmasının, refah seviyesi açısından önemi göz önünde bulundurulursa aile ve iş arasındaki gerilimin çözümünün insanın refahını arttırmaya da etki edeceği savunulabilir. Kaynakça: • İkinci Avrupa Yaşam Kalitesi Anketi: Aile Hayatı ve İş; Avrupa Yaşam ve İş Koşullarının İyileştirilmesi Vakfı (EUROFOUND): http://www.eurofound.europa.eu/pubdocs/2009/02/en/2/ EF0902EN.pdf AVRUP A BİRLİĞİ’NDEN HABERLER SAYF A 27 SAYF A 28 ÇALIŞM A VE SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞI KADIN İSTİHDAMININ ARTIRILMASI VE ÇOCUK BAKIMI Hazırlayan: AB Uzman Yrd. Can KARACAN Vatandaşlarına eşit fırsatlar sunan bir toplum, aynı zamanda hayata ilişkin fırsatların belirlenmesinde sosyo-ekonomik arka plan, doğum yeri gibi faktörlerin düşük seviyede rol oynamasını veya hiç etki etmemesini sağlayan bir toplumdur. Öyle ki; böyle bir toplumda, yeterince örgün eğitim almamış bir aileden gelen ve ülkenin ücra ve yoksul kesiminde yaşayan bir kız çocuğu ile eğitimli ve varlıklı bir aileden gelen ve büyükşehirde doğmuş bir erkek çocuğu hayatta başarılı olabilmek için eşit fırsatlara sahip olacaktır. Burada bahsedilen eşitlik kavramı sonuçlardan çok fırsatlara vurgu yapmaktadır. Bu yazının konusu olan, Dünya Bankası’nın Türkiye ile işbirliği içinde hazırlanan Türkiye: Gelecek Nesiller için Fırsatların Çoğaltılması adlı raporunun genel amacı, toplumdaki mevcut eşitlik ve sosyal politika konularındaki görüşlere katkıda bulunmaktır. ve Şubat 2010’da yayınlanan Türkiye: Gelecek Nesiller için Fırsatların Çoğaltılması adlı raporunun genel amacı, toplumdaki mevcut eşitlik ve sosyal politika konularındaki görüşlere katkıda bulunmaktır. Rapor, bu konular hakkındaki çok sayıda geniş bulgulara ve yansımalara yer vermekte ve bu bilgileri, belirli politika reformları oluşturulurken kullanmayı amaçlamaktadır. Bir kişinin doğum yeri (kentsel/kırsal alan ve bölge), anne ve babasının eğitim durumları, ailedeki kardeş sayısı ve evde kullanılan dil kişinin büyüme çağındaki gelişiminde belirleyici olmakla beraber aynı zamanda fırsatlar konusunda da etkili olmaktadır. Bugünün çocuklarının hayat fırsatlarına dair önemli göstergelerden biri çocukların yoksulluk durumlarıdır. Çocukların hane halkı gelirine katkı yapmadıkları göz önünde bulundurulduğunda ve yoksulluk hane halkı düzeyinde tanımlandığında, erken yaşlardaki çocuklar için yoksulluğun gerçekten de önemli bir faktör olduğu ortaya çıkmaktadır. Dünya Bankası raporu, Erken Çocukluk Gelişim (EÇG) politikasının bir bileşeni olan okul öncesi eğitim programının, ekonomik ve sosyal açıdan önemli etkileri olduğunu göstermektedir. Eğer bugünün 20-39 yaş arası yetişkin nüfusu altı yaşındayken bir yıl okul öncesi eğitim almış olsalardı, şu andaki aile gelirleri %8 AVRUP A BİRLİĞİ’NDEN HABERLER ÇALIŞM A VE SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞI kadar daha yüksek olacağı, bu ailelerden bugün yoksulluk içinde yaşayanların oranı %10 azalacağı ortaya konulmaktadır. Ayrıca çalışabilen ya da aktif olarak iş arayan kadınların sayısının %9 daha fazla olacağı ifade edilmektedir. Raporda belirtildiği üzere, Erken Çocukluk Gelişim politikaları yeni nesiller için eşit fırsatlar yaratma konusunda, uygun maliyeti ve dezavantajlı kişilere sağladığı faydalar ile uluslararası uygulamalarda başarısını kanıtlaması açısından dikkat çekmektedir. EÇG’nin önemi çocukluğun erken ay ve yaşlarında edinilen beyin gelişiminin, insan hayatı boyunca fiziksel sağlığı, öğrenmeyi ve sosyal davranışları etkilemesinden kaynaklanmaktadır. Erken yaşlarda, bir çocuk ilerleyen yaşlardaki büyüme ve öğrenmesini etkileyecek tüm temel beyinsel ve fizyolojik yapısını kazanmaktadır. Çocuğun sağlıklı büyümesine engel olmak bilişsel gelişimini belirgin şekilde etkilemekte, örneğin iyot eksikliği zihinsel geriliğe yol açabilmektedir. İlk aylarda ve erken yaşlardaki yeterli beslenme ve bilişsel uyarılar ilerleyen yaşlarda çocuğa yönelik yatırımları belirgin şekilde arttırmaktadır. Öte yandan, gelişiminde yaşanacak bir gecikme ne kadar geç olursa, çocuğun yeniden normal gelişim yörüngesine girmesi o kadar az olası hale gelmektedir. Türkiye, yakın geçmişte çocuklara odaklanan birçok yenilikçi reformu hayata sokmuştur. Çok sayıda EÇG programı gerek kamu hizmeti olarak gerekse sivil toplum kanalıyla uygulamaya konulmuştur. Bahsekonu programlar, merkezi okul öncesi programları, ebeveyn programları, büyüme ve psikososyal izleme programları ile Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu (SHÇEK) toplum merkezleridir. Bu kapsamda, toplum temelli özel girişim modellerinden biri, sivil toplum kanalıyla kadınlara destek sağlayan KEDV (Kadın Emeğini Değerlendirme Vakfı) tarafından geliştirilmiştir. KEDV, Türkiye’nin daha yoksul olan kırsal kesiminde “kadın ve çocuk merkezleri” adı altında faaliyet gösteren ortak günlük bakım merkezlerinin kurulmasına olanak sağlamıştır. Bu model, kırsal kesimdeki kadınların bir araya gelerek çocukları için gerekli günlük bakım hizmetlerini kendi kendilerine karşılamalarını sağlayan düşük maliyetli AVRUP A BİRLİĞİ’NDEN HABERLER SAYF A 29 SAYF A 30 ÇALIŞM A VE SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞI bir çözüm sunmaktadır. KEDV personeli bakım merkezlerinde gönüllü annelik yapan kişileri eğitmekte ve desteklemekte, aynı zamanda buralarda çalıştırmak amacıyla profesyonel okul öncesi öğretmenler tutmaktadır. Çocuklara yönelik EÇG girişimlerinin doğrudan etkilerinin yanı sıra, düşük maliyetli çocuk bakımı uygulamalarını içeren girişimler de annelerin işgücüne katılımında faydalı etkiler yaratabilmektedir. Bugün Türkiye, kadınların işgücüne katılımında düşük bir seviyeye sahiptir ve bu seviye giderek daha da düşmektedir. OECD ülkeleri ve AB-19 ülkelerine kıyasla kadınların işgücüne katılımında Türkiye, 2009 yılına ait %25,5’lik oranla, en düşük katılıma sahiptir. 9. Kalkınma Planı’na göre, 2013 yılına kadar Türkiye’deki kadınların işgücüne katılım oranının %29’a çıkarılması hedeflenmektedir. Bugüne kadar; Hükümet, firmaların kadın istihdam taleplerini artırmak amacıyla, ilk kez çalışacak kadın işçileri istihdam edecek işletmelere teşvikler sunulması türünden tedbirleri uygulamaya sokmuştur. Diğer birçok ülkede olduğu gibi Türkiye’de de evlilik ve çocuk doğumlarıyla kadınların çalışmaları arasında negatif bir ilişki bulunmaktadır. 20-65 yaşları arasındaki hiç evlenmemiş kadınların yarısından fazlası, çalışmama nedeni olarak ev kadını olmalarını gösterirken; %9’u ise çalışmamalarının ana nedeni olarak çocuklarının bakımını vurgulamıştır. Türkiye’deki işgücü katılımını düşüren faktörler arasında, özellikle çocuk bakım olanaklarının daha az olduğu kırsal alanda, çocuk doğumları önemli bir yer kaplamaktadır. Çokdeğişkenli bir analizin sonuçlarına göre; dünyaya gelen ilk çocuğun, kalifiye kadınlar arasında işgücü katılımının düşmesinde %12, kırsal alanda yaşayan düşük beceriye sahip kadınlar arasında ise %10’luk bir payı bulunmaktadır. Düşük maliyetli çocuk bakım hizmetlerinin Türkiye’de çok sınırlı olması göz önüne alındığında, özellikle de kırsal alanda ve doğumdan sonra, kadınların çalışmaya devam etmek için sınırlı seçenekleri kalmaktadır. Ülkedeki çocuk bakım hizmetlerinin yüksek maliyetleri sebebiyle çocuk doğumundan sonra çalışmanın yarattığı fırsat maliyeti ve kadınların koruma ücreti düzeyi artmaktadır. Bazı kadınlar evde kalıp çocuklarına bakmayı seçerken, çalışmaya devam etme arzusundaki kadınların işgücüne katılımları ise düşük maliyetli çocuk bakım olanaklarının yokluğu nedeniyle engellenmektedir. Bu durum, özellikle çocuk bakımının AVRUP A BİRLİĞİ’NDEN HABERLER ÇALIŞM A VE SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞI akrabalar tarafından üstlenilmesinin daha fazla mümkün olmaması nedeniyle kırsal alanlarda genç ve göçmen ailelerin ortaya çıkmasının ana sebebi olabilir. Yüksek kaliteye sahip bakım olanaklarının arttırılması, küçük yaştaki çocuklara yönelik kavramsal ve gelişimsel uyarıcıların sağlanmasıyla birleştiğinde, Türkiye’de kadınların işgücüne katılımları önündeki engelleri hafifletebilir. Kaynakça: • Gelecek Nesiller için Fırsatların Genişletilmesi Raporu; Dünya Bankası: http://www.worldbank.org.tr/WBSITE/EXTERNAL/COUNTRIES/ ECAEXT/ TURKEYEXTN/0,,contentMDK:22505310~menuPK:361718~page PK:1497618~piPK:217854~theSitePK:361712~isCURL:Y,00.html AVRUP A BİRLİĞİ’NDEN HABERLER SAYF A 31 SAYF A 32 ÇALIŞM A VE SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞI KADIN ERKEK ARASINDAKİ ÜCRET EŞİTSİZLİĞİ Hazırlayan: AB Uzman Yrd. Zafer DOKUZER Avrupa çapında kadın erkek arasındaki ücret farklılıkları, Avrupa Komisyonu ve sosyal taraflar için önemli bir durumdur. Bu yazı, kadın erkek arasındaki ücret eşitsizliğini ulusal çalışmalarla incelemekte ve ücret eşitsizliği ile mücadelede hükümet ve sosyal tarafların yaklaşımlarını ele almaktadır. Kadın erkek arasındaki ücret eşitsizliği, Avrupa İstihdam ve Büyüme Stratejisi’nin izlenmesinde kullanılan, istihdamdan sonraki yapısal göstergelerinden biridir. Avrupa Toplulukları İstatistik Ofisi (Eurostat) 2007 yılı verilerine göre, Avrupa’daki kadın erkek ücret farklılığı %17,6 seviyesinde olup, kadınların saatlik ücretleri erkeklerin yaklaşık beşte biri oranında altındadır. Bununla birlikte, bu rakamda, işbaşında geçirilen saatler ile yapılan iş sözleşmelerindeki farklılıklar dikkate alınmamıştır. Düzeltilmemiş ücret farklılığının başlıca sebepleri arasında, kadınAvrupa çapında kadın erkek arasındaki ücret farklılıkları, Avrupa Komisyonu ve sosyal taraflar için önemli bir durumdur. ların kısmi süreli işlerde daha yoğun çalışmaları, iş deneyimini azaltan ve hizmet sürelerini kısaltan uzun süreli izinler almaları, düşük pazarlık güçleri nedeniyle, az kazanç sağlayan sektörlerde istihdam edilmeleri sayılabilir. Dünya Ekonomik Forumu’nun yaptığı çalışmalara göre, toplumsal cinsiyet konusunda son dönemlerde uluslararası bir farkındalık artışı gerçekleşmiş olmasına rağmen, henüz hiçbir ülkenin cinsiyet eşitsizliğine tam bir çözüm bulamamış olması gözlerden kaçmamaktadır. Bununla birlikte, toplumsal cinsiyet eşitsizliği meselesiyle mücadelede en iyi örnekleri, başta İsveç olmak üzere Kuzey ülkeleri sergilemektedir. Kuzey ülkelerini Yeni Zelanda, Kanada, İngiltere, Almanya izlemektedir. Adı geçen ülkeler özellikle son yıllarda kadınların topluma entegre olmalarının önündeki engelleri kaldırma konusunda büyük çaba sarf etmişlerdir. Çalışma kapsamında incelenen 58 ülke içinde 13. sıra ile Fransa, 17. ABD’nin önünde yer almıştır. En iyi 25 ülke içerisinde 7 Doğu Avrupa ülkesi bulunmakta ve Letonya 11, Litvanya 12 ve Estonya 15. sırada yer almaktadır. 34. sırada bulunan İsviçre ile 45. İtalya ve 50. Yunanistan oldukça kötü bir performans sergileAVRUP A BİRLİĞİ’NDEN HABERLER ÇALIŞM A VE SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞI yerek pek çok Doğu Avrupa ülkesinin, hatta, Kosta Rika, Kolombiya ve Uruguay gibi Latin Amerika ülkelerinin bile gerisinde kalmıştır. Diğer taraftan Türkiye 58 ülke içinde 57. sırada yer alarak kendine ancak en son sıralarda yer bulabilmiştir. Son yıllarda, araştırmacılar dünya çapında kadın erkek arasındaki ücret eşitsizliğini doğru bir şekilde nicel yöntemlerle standardize etmişlerdir. Örneğin, Weichselbaumer ve Winter-Ebmer tarafından 60 ülkeyi kapsayan ve 1960-1990 yılları arasında yayınlanan 260 ayrı çalışmayı inceleyen analiz sonucunda, düzeltilmemiş ücret eşitsizliği rakamlarında büyük bir düşüş gözlenmesine karşılık, ücret farklılığının açıklanamayan boyutu veya “ayrımcı” bileşeni hala bariz bir biçimde ortadadır. 2003 Avrupa İstihdam Stratejisi’nde, ‘2010 yılına kadar cinsiyetler arasındaki ücret farkının her Üye Devlet’te önemli oranda azaltılması’ ele alınmıştır. Burada, sektörel ve mesleki ayrım, eğitim ve mesleki eğitimdeki farklılıkların yanı sıra iş sınıflandırmaları ve ücret sistemleri de dahil olmak üzere, cinsiyetler arasındaki ücret farkının ardında yatan etkenlerin dikkate alınmasına yönelik çok yönlü bir yaklaşım da önerilmiştir. Bunu 2007 yılında yayınlanan ve bahsekonu sorunun çözümünü yasama, istihdam politikaları, çalışanların eşit ücrete teşviki ve topluluk düzeyinde iyi uygulama örneklerinin paylaşılması bağlamında irdeleyen Kadın Erkek arasındaki Ücret Eşitsizliği ile Mücadele isimli tebliğ izlemiştir. Kasım 2008’de Avrupa Parlamentosu, kadın ve erkeklere eşit ücret verilmesine dair ilkelerin uygulanmasına yönelik bir tavsiye kararı yayınlamıştır. Bu tavsiyeler, yapılan işin değerlendirilmesi ve meslek sınıflandırmasında saydamlık, eşitlik kurumlarının rolleri, ayrımcılıktan kaçınma, toplumsal cinsiyet eşitliği, AB politikalarının ve yönetmeliklerinin yaptırımları ile kadın erkek arasındaki ücret eşitsizliği ile mücadele girişiminin bütüncül bir örneğini sergilemektedir. Üye ülkelerin istihdam politikalarına yönelik 2008/618/EC sayı ve 15 Temmuz 2008 tarihli Konsey Kararı, kadın erkek arasındaki ücret eşitsizliğini, “çalışmaya yaşam döngüsü yaklaşımı” nı destekleyen politikaların izlenmesine yönelik gösterAVRUP A BİRLİĞİ’NDEN HABERLER SAYF A 33 SAYF A 34 ÇALIŞM A VE SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞI geler arasına almıştır. Kararın ana hatlarında, “kadınların istihdama katılımının artırılmasının teşvik edilmesi ve kadın erkek arasındaki istihdam farklılıkları ile ücret eşitsizliğinin ve işsizliğin azaltılmasına yönelik atılacak kararlı adımlara” üye devletlerin dikkati çekilmektedir. Bu bağlamda, “Kadınların çalışmaya eğilimli oldukları meslek ve sektörlerin bilhassa düşük ücret sunan meslek ve sektörler olmasının sebeplerini açıklamaya özel bir önem atfedilmesi” vurgulanmaktadır. 10 Şubat 2010’da alınan Avrupa Parlamentosu (AP) ilke kararında, AP üyeleri Avrupa’da kadın erkek ücret eşitsizliğinin devam ettiğine işaret ederek, kadınların yoksulluk tehlikesi ile karşı karşıya bulunduklarını belirtmiştir. AP üyeleri, “eşit işe eşit ücret” ilkesinin daha etkin uygulanmasını talep ederek, Avrupa Komisyonunun bu konuda herhangi bir yasal düzenleme yapmamış olmasından duydukları üzüntüyü ifade etmişlerdir. Parlamento, ekonomiyi iyileştirme planlarının genelde erkek istihdamına odaklandığına dikkat çekerek, erkek istihdamının kadın istihdamından daha fazla desteklenmesinin gelecekte kadın erkek eşitsizliğini körükleyebileceği konusunda da uyarı yapmıştır. Avrupa Düzeyi 2007 yılında AB 27 içinde düzeltilmemiş ya da “ham” ücret eşitsizliği resmi Avrupa rakamlarına göre ortalama %17,6 dolaylarında gerçekleşmiştir. Bu rakam, Estonya’da %30,3 ile en yüksek seviyesinde iken, en düşük %2,4’lük oranla Malta’da kaydedilmiştir. Endüstriyel İlişkiler ve Toplu Pazarlık Sendika üyeliği, endüstriyel ilişkiler ve toplu pazarlıkların kadın erkek arasındaki ücret eşitsizliğini etkileyebileceğine inanılmaktadır. Sosyal taraflar, müzakereler yoluyla ücretlere doğrudan etkide bulunabilecekleri gibi, uygun çalışma ortamı ve şartları ile sosyal çevre oluşturarak iş ve ücretlere dolaylı etkide de bulunabilmektedirler. İşyeri düzeyinde toplu sözleşmenin veya çalışma konseylerinin varlığının, kadın erkek arasındaki ücret eşitsizliğini azaltacağı beklenmektedir. AVRUP A BİRLİĞİ’NDEN HABERLER ÇALIŞM A VE SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞI İşyeri düzeyinden ziyade, toplu ücret pazarlığı, verilebilecek asgari ücretler arasındaki farkları azaltmada daha etkili olmaktadır. Bununla birlikte, temsil konusunda ayrımın, örneğin erkek egemen sektörlerde temsilin daha yüksek olmasının, kadın erkek ücret eşitliği konusunda tersine bir etkisi bulunmaktadır. Ücret pazarlığı haricinde, sosyal tarafların kadın erkek ücret eşitsizliğine farklı şekillerde dolaylı etkileri de olabilmektedir. Hem kadın hem de erkekler için uygun çalışma şartlarının oluşturulması, bu sayede iş ve aile hayatının bir arada sürdürülebilmesine katkı sağlanması, bu politikaların temelini oluşturmaktadır. Şirket düzeyinde, ücrette saydamlık, işyerinde yatay ayrımının üstesinden gelebilmek, iş-yaşam dengesine katkı, çalışma zamanlarının organize edilmesi ve kariyer molası gibi aile dostu politikaların varlığı, kadın erkek arasındaki ücret eşitsizliğini azaltma yönünde önemli gelişmeler olarak değerlendirilebilir. Hükümet Girişimleri: Ücretlerle doğrudan ilişkili önlemler Çoğu durumda hükümet girişimleri doğrudan doğruya kadın erkek arasındaki ücret eşitsizliğine yönelik olmamakta, genel manada kadın erkek arasındaki eşitsizliğe de değinmektedir. Yine de, Avusturya, Belçika, Güney Kıbrıs Rum Kesimi, Danimarka, Finlandiya, Fransa, İtalya, Litvanya, Lüksemburg, Hollanda, Norveç, Romanya, Slovenya, İsveç ve İngiltere’de kadın erkek arasındaki ücret eşitsizliğini azaltmaya yönelik birtakım önlemler uygulamaya konulmuştur. Söz konusu önlemler ulusal eylem planları, doğrudan veya dolaylı yasama çalışmaları, özel organlar kurma ve özel ücretlendirme politikaları şeklinde uygulanmaktadır. Sosyal Taraf Girişimleri - Sendika Girişimleri Kadın erkek arasındaki ücret eşitsizliğine yönelik girişimler, toplumda farkındalık yaratacak faaliyetler, iş ve işyeri düzeyinde eşitsizliği gösterecek girişimler ve sendikalarca kadın erkek eşitliğini sağlayacak önlemler olarak AVRUP A BİRLİĞİ’NDEN HABERLER SAYF A 35 SAYF A 36 ÇALIŞM A VE SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞI sıralanmaktadır. Ücret eşitsizliğine yönelik sendikal girişimlerin çoğu, sendika üyelerinin ve temsilcilerinin farkındalığını artırma faaliyetleri düzenleme ile konuya ilişkin özel nitelikte kurs ve seminerler düzenleme şeklinde gerçekleşmektedir. Söz konusu çalışmalar sendika üyelerinin sosyal diyalog ve toplu pazarlıkta kadın erkek arasında ücret eşitsizliği meselesini daha iyi anlamalarını sağlamayı hedeflemektedir. -İşveren Örgütleri ve Ücret Eşitsizliği İşverenlerin Durumu: İşveren örgütleri genel olarak cinsiyet eşitsizliği konusuna önem verme hususun- • da daha az eğilimli olmaktadırlar. İşveren örgütleri ücret eşitsizliğine eğitim, mesleki ayrım ve ailevi durum gibi işletme dışı etkenlerin neden olduğuna inanmaktadır. Bununla birlikte, Avrupa Endüstri İlişkileri Gözlemevi (EIRO) tarafından cinsiyet eşitsizliğini ortadan kaldırmaya yönelik birtakım çalışmaların işveren örgütlerince yapıldığı rapor edilmektedir. • İşveren Girişimleri: Pek çok ülkede işveren örgütleri tarafından farklı şekillerde çalışmalar yapılmaktadır. Bunlar, yönetimde çeşitliliğin sağlanması ve kadınların işyerinde tekdüzelikten kurtularak idari görevlere ulaşmalarının kolaylaştırılması ve kadın girişimciliğinin desteklenmesidir. Bazı işveren girişimleri ise iş-aile hayatı dengesine odaklanmaktadır. İtalya ve İsveç’te görüldüğü üzere pek çok işveren örgütü daha iyi aile hizmetleri için çocuk bakımı desteği ve vergi indirimleri sağlarken, diğer işveren örgütleri üye işyerlerinde esnek çalışma modelleri sunmaktadır. Örneğin, İngiltere’de 22 ayrı işveren hükümet tarafından desteklenen İş-Aile Hayatı Dengesi İttifakı’na üye olmuştur. Benzer şekilde, Sloven İşverenler Derneği de Aile Dostu İşletme Sertifikası’na desteklenmesi konusunda önemli bir rol oynamıştır. Kadın erkek arasındaki ücret eşitsizliği ile mücadelenin en önemli örneği hükümet ile işçi ve işveren dernekleri tarafından imzalanan anlaşma ile Almanya’da görülmektedir. Bu anlaşma, kadın erkek ücret eşitsizliğinin azaltılmasını, kadın AVRUP A BİRLİĞİ’NDEN HABERLER ÇALIŞM A VE SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞI ların kariyer olanaklarını artıracak eğitim çalışmaları düzenlenmesini, kadın ve erkek için işyerinde cinsiyet eşitliğinin desteklenmesini, iş-aile hayatı dengesinin sağlanmasını, özellikle erkek egemen olan sanayide ve idari görevlerdeki işlerde kadın çalışanların oranlarının artırılması yoluyla sağlayacaktır. Kilit Bulgular Yapılan çalışmanın sonucunda kadın erkek arasındaki ücret farklılıkları göz önüne serilmiştir. Yapılan ulusal çalışmalar neticesinde, söz konusu farklılık Danimarka’da %4 ve Güney Kıbrıs Rum Kesimi’nde %30 seviyesinde çıkmıştır. Ayrımcılıkta en yüksek seviyeler Güney Kıbrıs Rum Kesimi, İtalya ve Portekiz’de kaydedilmiştir. Söz konusu durumun yalnızca ayrımcılık olgusuyla açıklanması mümkün değildir. Zira, mevcut duruma yatay ve dikey ayrımcılık, bilhassa kadınların az kazanç sağlayan mesleklere yönelimli olması, kariyerlerinde “cam tavana” ulaşmaları veya popülaritesi az mesleklerde çalışmaları neden olmaktır. Özellikle Kuzey ülkelerinde sosyal taraflar kadın erkek arasındaki ücret eşitsizliğine çözüm bulabilmek için girişimler başlatmış durumdadır. İsveç’te “Cinsiyet Eşitliği Havuzu” sayesinde düşük ücretli çalışanlara işverenler tarafından ekstra ödemeler sağlanabilmektedir. Havuzdaki ücretler merkezi bir anlaşma ile toplanmakta, ancak bu havuzdaki kaynakların dağıtımı ise yüksek oranda kadın erkek arasında ücret eşitsizliğinin olduğu yerlerde işyeri düzeyinde yapılan pazarlıklar ile gerçekleşmektedir. Bir diğer önemli bulgu ise, pazarlıkların merkezi olmasının cinsiyete dayalı ücret farklılıklarını azaltabileceğidir. Son olarak, yatay ayrımcılık meselesi hala önemini korumaktadır. Sadece birkaç girişim kadınların meslek, sektör ve kariyer seçimlerini doğrudan hedeflemektedir. Bu konuda insanlar arasında erken yaşlardan itibaren farkındalık artırma, genç kadın ve erkeklere cinsiyet açısından tarafsız bir şekilde mesleklerin ve sektörlerin tanıtımının yapılması mevcut sorunun çöAVRUP A BİRLİĞİ’NDEN HABERLER SAYF A 37 SAYF A 38 ÇALIŞM A VE SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞI zümüne katkı sağlayabilir. Kaynakça: • Cinsiyetler arası Ücret Eşitsizliği: Hükümet ve Sosyal Tarafların Eylemleri; Avrupa Yaşam ve İş Koşullarının İyileştirilmesi Vakfı: http://www.eurofound.europa.eu/pubdocs/2010/18/en/2/EF1018EN.pdf • Kadının Güçlendirilmesi: Küresel (Toplumsal) Cinsiyet Eşitsizliğini Ölçmek; Dünya Ekonomik Forumu: http://www.weforum.org/pdf/Global_Competitiveness_Reports/Reports/ gender_gap.pdf AVRUP A BİRLİĞİ’NDEN HABERLER SAYF A 39 ÇALIŞMA VE SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞI AVRUPA BİRLİĞİ KOORDİNASYON DAİRESİ BAŞKANLIĞI Adres: İnönü Bulvarı No: 42 06100 Emek/ANKARA Telefon: 0 (312) 212 56 12 Faks: 0 (312) 212 11 48 E-posta: [email protected] Hazırlayan: AB Uzman Yrd. M. Celil ÇELEBİ AB Uzman Yrd. Özlem HANGÜN ab.calisma.gov.tr
