Document

İklim ve İklim Elemanları
SICAKLIK
Bilmemiz Gereken …
• Isı : Cisimlerim potansiyel enerjisidir.
• Sıcaklık : Isının dışa yansıtılmasıdır.Birimi
santigrat derecedir.(°C )
• İzoterm Haritası : Sıcaklığın dağılışını
gösteren haritalardır.
Sıcaklık :
• En önemli iklim elemanıdır.Diğer İklim
elemanlarına da doğrudan etki eder.
Yer yüzünün sıcaklığının kaynağı güneştir. Güneşten Gelen
Enerjinin dağılımı :
%25 - Bulutlar ve atmosferden uzaya geri yansır.(Refleksiyon )
%25 - Atmosfer İçinde Dağılır.( Difizyon )
%15 - Atmosferde Emilir.( Absorbisyon )
%8 - Yerden Yansıtılarak uzaya kaçar. ( Albedo )
%27 - Yeri Isıtır…
Sıcaklığın Dağılışına Etki Eden
Faktörler :
1.
Güneş Işınlarının Geliş Açısı …
a.Enlem ( Dünyanın Şekli )
b.Enlem Eğikliyi - Yıllık Hareket
c.Günlük Hareket
d.Yeryüzü Şekilleri ( Bakı ve Eğim )
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Güneşlenme Süresi …
Yükselti …
Kara ve Deniz Dağılışı …
Nem Oranı …
Okyanus Akıntıları …
Rüzgarlar …
Bitki Örtüsü …
1. Güneş Işınlarının Geliş Açısı
• Güneş Işınları bir yere
ne kadar büyük açı ile
gelirse orada ısınma o
kadar fazla, ne kadar
eğik açılarla gelirlerse de
ısınma o kadar az olur.
Çünkü dik açıyla gelen
ışınlar daha dar bir alanı
ısıtırlar.Güneş Işınlarının
yere düşme açısına 3
tane faktör etki eder.
1.a Enlem ( Dünyanın Şekli )
• Dünya küresel bir şekle sahip olduğundan
güneş ışınları her yere aynı açı ile gelmez.
• Ekvator çevresi Dünyanın şekline bağlı
olarak genellikle güneş ışınlarını dik ve
dike yakın açılarla alır (A). Ancak
Ekvatordan kutuplara gidildikçe güneş
ışınlarının geliş açısı daralır ve alınan
enerji miktarı düşer (B). Sonuç olarak
Ekvatordan kutuplara doğru sıcaklık
değerleri giderek azalır. Bu duruma enlem
etkisi denir.
• Sıcaklık dağılımında büyük etkiye sahip
olan enlem etkisi kutuplara yaklaşıldıkça
etkisini daha şiddetli olarak gösterir. Ancak
enlem etkisi her zaman sabit bir değişken
değildir. Bu olayı bozan bazı durumlar
vardır.
1.B Enlem Eğikliği– Yıllık Hareket
• Dünyanın eksen
eğikliğinin bir
sonucu olarak her
mevsim güneş
ışınların geliş açısı
değişime uğrar.Bu
durum sıcaklık
üzerinde önemli bir
etkendir.
1.C Günlük Hareket
• Dünyanın dönüşü ve şekli
nedeniyle gün içinde
güneş ışınları farklı açılarla
gelmektedir.Sabah ve
akşam saatlerinde eğik
açıyla gelen güneş ışınları
öğle vakti en açıya
ulaşırlar. Bunun sonucu
günlük sıcaklık farkları
oluşur.
1.d Yeryüzü Şekilleri
• Yeryüzünün eğim
koşulları ile güneşe
dönük olma ( bakı )
durumu sıcaklık
üzerinden
doğrudan
etkilidir.Kuzey
yarımkürede güney
yamaçların daha
sıcak olması
bakının sonucudur.
2. Güneşlenme Süresi
• Güneşlenme
süresi güneşin
ufukta kaldığı yani
dünyanın aydınlık
olduğu süredir. Bu
nedenle
aydınlanma süresi
olarak da
adlandırılır.Güneşl
enme süresi
arttıkça sıcaklık
değerlerinde de
artma görülür.
3. Yükselti …
• Atmosferin katları bölümünde de belirtildiği gibi
atmosferde her 200 m yükseldiğimizde sıcaklık 1
°C düşer. Bu durumun ortaya çıkmasında
troposferin yerden yansıyan ışınlar ile ısınması
etkili olmaktadır. Ayrıca ısıyı absorbe eden su
buharı moleküllerinin de büyük bölümünün yer
yüzüne yakın olması yüksek kesimlerde
sıcaklığın düşük olmasına neden olmaktadır.
• Yükselti Dünya üzerinde sıcaklığın dengeli
dağılmasını engelliyen en önemli faktördür.
4. Kara ve Deniz Dağılışı
• Karalar denizlere göre çok daha çabuk
ısınıp çok daha çabuk soğur.Bu
nedenle karalar üzerinde yeryüzünün
en yüksek ve en düşük sıcaklıkları
yaşanır.Karalar ısıyı ememez, ancak
denizler ısıyı
emebilmektedirler.Okyanus akıntıları bu
enerjinin taşınmasını sağlar.Denizler
güneş ışınlarını fazla
yansıtmaktadırlar.Kara ve denizler
özgül ısıları farklı olduğu için ısınma
hızları da farklıdır.Tüm bu nedenlerle
denizlerde ve karalarda farklı ısınma
özellikleri gözlenmektedir.Kuzey Yarım
Kürede karaların geniş yer tutması
,güney yarım küreden 2°C daha sıcak
olmasına neden olmuştur.
5. Nem Oranı
• Troposferin yeryüzüne her yerinde az veya çok
miktarda su buharı bulunmaktadır.Atmosferde
bulunan su buharı nem olarak isimlendirilir.Su
buharı güneşten gelen kısa dalga güneş
ışınlarının yeryüzüne ulaşmasına izin
verir.Ancak yere çarptıktan sonra uzun dalgaya
dönüşerek güneş ışınlarının uzaya kaçmasına
engel olur.Bu sayede nem oranının yüksek
olduğu alanlarda sıcaklık değişimi azken nem
oranının az olduğu yerlerde sıcaklık değişimi
fazladır.Örnek Olarak çöllerde nem oranı çok az
olduğundan günlük sıcaklık farkları yüksektir.
6. Okyanus Akıntıları
• Ekvatorda ısınan su
kütleleri, kutuplarda
soğuyan su kütleleri
ile yer değiştirir.Diğer
taraftan yıl boyunca
aynı yönde esen
rüzgarlar su
kütlelerinin
sürükleyerek
akıntılara neden
olur.Bu olaya okyanus
akıntısı adı
verilmektedir.
7. Rüzgarlar
• Yüksek basınç ile alçak basınç arasındaki yatay
hava hareketlerine rüzgar denir.Rüzgarlar
geldikleri ve geçtikleri yerlerin sıcaklık
özelliklerini ulaştıkları alanlara taşırlar.
• Enlem etkisine bağlı olarak Ekvatoral kökenli
rüzgarlar sıcaklığı arttırırken, kutupsal kökenli
rüzgarlar sıcaklığı düşürür.Ancak bu olay kimi
dönemlerde karalardan daha sıcaktır.Bu
nedenle denizin karaya göre konumu da
rüzgarın eşiş yönüne bağlı olarak etkisini
gösterir.
8. Bitki Örtüsü
• Bitki örtüsü sıcaklık üzerinde en az etkili olan
faktörlerden biridir.Özellikle bitki örtüsünün sık
ve orman olduğu alanlarda ısınma ve soğuma
özellikleri az da olsa denizlere benzerlik
gösterir.Bu gibi alanlar gündüz fazla
ısınmadıkları gibi geceleri de fazla soğumaz.Bu
farklılıklar çıplak ve bitki örtüsünden yoksun
alanlarla kıyaslandığında daha rahat anlaşılır.
Hazırlayan :
Hasan KARABULUT