ISTANBUL TIcARET ODASı

~
ISTANBUL TIcARET ODASı
2....
TÜRKİYE
- JAPONYA
İLİşKİLERİNİN GELİşTİRİLMESİ
RAPOR
Eylül 1986, İstanbul
L
HAKKINDA
İSTANBUL TİCARET
TÜRKIYE
ILIŞKILERININ
-
ODASI
JAPONYA
GELIŞTIRILMESI
RAPOR
Eylül 1986, İstanbul
HAKKıNDA
r
İ Ç İ N D E K İ L E R
Sayfa No.
I. JAPONYA'NIN EKONOMİK YAPISI
II.TÜRKİYE-JAPONYA EKONOMİK ve TİCARİ İLİŞKİLERİ
1
10
TÜRKİYE-JAPONYA İLİŞKİLERİNİN GELİŞTİRİLMESİ İÇİN SONUÇ ve
L_
ÖNERİLER
13
EKLER
17
- JETRO (JAPAN EXTERNAL TRADE ORGANISATION) HAKKINDA BİLGİ...
18
- JAPON TİCARET ve SANAYİ ODASI'NIN ULUSLARARASI FAALİYETLERİ. 25
I;
- SOGO SHOSHA'LAR HAKKINDA BİLGİ
28
- TÜRKİYE-JAPONYA DIŞ TİCARETİ (1983-85)
33
: 0
D
TÜRKİYE-JAPOSIYA İLİŞKİLERİNİN GELİŞTİRİLMESİ
HAKKINDA RAPOR
I. JAPONYA'NIN EKONOMİK YAPISI
Japonya 1979 yılında ortaya çıkan ikinci petrol şoku ve onu izle­
yen uluslararası durgunluğa tüm diğer GECD ülkelerinden daha başarılı
bir uyum sağlamıştır. Büyüme hızı diğer ülkelere nazaran daha yüksek ol­
muş; enflasyon hızı 1960'larda görülen düzeye indirilmiş; işsizlik,
uluslararası standartlara göre, çok düşük oranlarda kalmıştır.
Bununla beraber, büyüme hızı giderek düşmüş; 1980 yılında % 4.8
iken 1983 yılında % 3.0'e inmiştir.
Önünüzdeki dönemde, kambiyo kurunun seyri ve bütçe açıklığının
büyüklüğü Japonya ekonomisi için en önemli iki gösterge olacaktır. Ayrı­
ca finansal piyasanın uluslararası piyasalarla daha fazla bütünleşmesini
sağlayıcı tedbirler ve ithalatın kolaylaştırulmasma yönelik yeni kampanya
sonucu Japonya'nın Dünya Ekonomisi'ne entegrasyonunun artması öngörül­
mektedir .
Japon sanayi politikasının, orta ve küçük sanayicilerin ihracat
faaliyetlerini arttırmayı amaçlayan "İhracat Birliği Kanunu''nun 1925 yılın­
da yürürlüğe konulmuş olmasıyla ilk adımını atmış olduğu söylenebilir.
Japon sanayiinin korunması ve uluslararası rekabete müsait duruma geti­
rilmesini sağlayacak önlemler ilk planda
ele alınmıştır.
Japon sanayiininege-
niş kapasiteli yüksek verimli ve kesif bilgi ile yüksek teknolojiye
dayalı olması nedeniyle; ihtiyacı bulunan ham maddelerin büyük bölümünü
ithal yolu ile karşılamasına rağmen-hem ülke ihtiyacını giderecek, hem
de büyük ölçüde ihracat yapabilecek düzeyde ve kaliteli üretim yapmakta,
teknolojisini ise devamlı geliştirmektedir. Üretimi azalan sanayi kolla­
rının başında ağaç ve kereste, petrol ve kömür, demir ve çelik, inşaat
malzemeleri, madenler, demir ihtiva etmeyen metaller, ulaştırma araçla­
rı, seramik, cam mamulleri, taş, kil ve tekstil gelmektedir. Buna karşı­
lık, elektrikli makineler (büro ve hesap makineleri, kompüterler, video
teyp ses kaydediciler, müzik setleri) başta olmak üzere, dayanıklı tüke-
- 2 -
tim
malları,
ilgili sanayi
kollarının
ğu
inşaat)
ve
üretiminde de
Ülke nüfusunun 1982
üretim ve
kağıt
hassas aletler,
istihdam
yılında
kağıt
hamuru, kimyevi maddeler ile
artışlar
% 34'ü sanayi sektöründe (madencilik,
edilmiştir.
Emek-yoğun
Japonya'da nüfusun % 9'u ise çiftçilik ve
Ağır
sanayiinin
baskın olduğu
gelmiştir.
meydana
ziraatin geçerli oldu-
tarım
ile
uğraşmaktadır.
üretim sektöründe özellikle motorlu araçağırlık
lar, çelik, makine, elektrikli malzemeler ve kimyevi maddelere
yılında
verilmektedir. 1980
Japonya gemi ve yolcu
araçları yapımında
en
büyük, sentetik iplik, çimento, sentetik reçine üretiminde ise ikinci en
büyük ülke
olmuştur.
1973 ve 1978
gözden
geçirmiş
tutmuştur.
Bu
sonucu 1978
ithalatı
petrol
fiyatlarını
petrol
ithalatını
varil
gittikçe
başına
ilk planda
nominin canlanmaya
ya ham petrol
yıllardan
başlaması
ithalatını
bağımlılık
yılında
prensibini ön planda
en yüksek düzeye
azalmıştır.
5 $
1983 Mart
ucı:!Z:latma kararı
etkilememiştiL
yeniden
politikasını
erişmiş
ayında
OPEe'in
da Japonya' nın ham
Ancak 1983
ile petrol talebi yeniden
Ağustos'unda
artmıştır.
yapmaktadır. Japonya'nın diğer
güç
eko-
Japon-
İran,
daha ziyade Çin, Malezya, Endonezya,
S.Arabistan ve Kuveyt'ten
nın başında
sonra enerji
ve asgari oranda petrole
çabaların
olan ham petrol
petrol krizlerinden en fazla etkilenen
yıllarındaki
bir Ülke olan Japonya, bu
kaynakları­
ise elektrik enerjisi ve kömür gelmektedir.
Ülkenin en önemli tarımsal ürünü pirinçtir. Tarıma tahsis edilen
alanın yarısına yakın kısmına
sini
buğday,
Ayrıca
fasulye gibi
pirinç ekilmektedir. Hükümet pirinç ekici-
diğer
ürünlerin ekimine de
teşvik
etmektedir.
az miktarda patates, arpa, soya fasulyesi ve meyva üretilmekte-
dir. Ancak,
gıda
maddeleri ve
meyvaların
büyük
çoğunluğu
ülkeye
dışar­
dan ithal edilmektedir. Yine ülkede az miktarda koyun, keçi bulunmakta
olup, çok üretken
oluşu
nedeniyle ülkenin hemen her
yetiştirilmektedir. Ormancılığın
% 67'si) ve buna
duğu
bağlı
Japonya'da kümes
nisbeten
köşesinde
yoğun olduğu
(toplam
domuz
alanın
olarak da orman ürünlerinin çeşitlerinin bulunhayvancılığı
da oldukça
gelişmiştir.
Ayrıca ülkede gittikçe gelişme gösteren sektörlerin başında
turizm sektörü gelmektedir. Ülkeye 1983 yılında 1.968.461 turist gelmiş
ve 575 milyon ABD $ bırakmıştır. Japonya'da turizm faaliyetlerinin
idaresi, özel bir kanunla kurulan ve hükümetten destek gören Japonya
Milli Turizm Teşkilatı (JNTO) tarafından yürütülmektedir.
JNTO; dünyanın sayılı havaalanlarından olan Narita (Tokyo) hava­
alanında ve diğer merkezlerde ücretsiz enformasyon merkezleri kurmuş
olup, turizmin gelişmesi için tele-turist servisi, ev ziyaretleri, reh­
berlik, vergi muafiyetli eşya satış mağazaları (Tax-free department
stores) gibi çeşitli tedbirler alınmış ve uygulamaya konmuştur.
Jeomorfolojik özelliklerin gösterdiği tüm güçlüklere karşın
ülkede demiryolu taşımacılığı bir hayli gelişme göstermektedir. Hokkaido
ve Honshu adasını birbirine bağlayan 54 km'lik bir demiryolu tüneli
mevcuttur. Ayrıca otoban yol sistemi de çok gelişmiş ve son derece modern
boyutlara ulaşmıştır. Taşımacılıktaki diğer bir sektör de denizyolu ta­
şımacılığı olup, ülkenin başlıca deniz limanları Yokohama, Nagasaki ve
Kobe'dir. Ülkenin
uluslararası hava limanları ise Narita, Tokyo ve
Osaka hava limanlarıdır.
Japonya'nın doğrudan dış yatırımlarında da hızlı gelişmeler kay­
dedilmiş ve 1983 mali yılı sonu olan 31 Mart 1984 tarihi itibariyle
$ 61.2 milyara erişen dış yatırımlar toplamı 1984 yılında $ 70.0 milyarı
bulmuştur. Bu yatırımların büyük bölümü Kuzey Amerika (% 29.3), Asya
ülkelerine {% 26.8), Güney Amerika'ya {% 17.5) ve Avrupa'ya {% 11.6)yönelik
olmuştur.
Yabancıların Japonya'daki yatırımları ise azalış kaydetmiştir.
Uzun vadeli net sermaye akışı 1982 yılında $ 15.0, 1983'de $ 17.7
milyar iken 1984 yılında beklenmedik ölçüde yüksek bir artış ile $ 49.8
milyara ulaşmıştır. Büyük Japon firmalarının ihraç ürünlerinden bir kıs­
mını yabancı ülkelerde üretme eğilimine geçmeleri, anılan sermaye akımı­
nı hızlandırmıştır. Japon firmalarının bu eğilimine neden olarak iç pi-
yasada yeterli talep artışının ümit edilmemesi, Japonya'daki üretimin ve
aşırı ihracatın diğer ülkelerin üretimlerine zararlı olduğu yolundaki şi­
kayetlerin önlenmesi ve ihracatın bu şekilde sürdürülmesi, gösterilmek­
tedir.
Sınai yatırımlar yanında mali yatırımlar da önem kazanmağa baş­
lamıştır. Japon Kambiyo Rejiminde yapılan değişiklikler bu tür yatırım­
ları kolaylaştırmış, ayrıca, tasarruf eğiliminin çoğalması da bu yatı­
rımları hızlandırmıştır.
İkinci Dünya Savaşı'nda yenik düşen ve dış politikada olduğu gibi
dış ekonomik ilişkilerin kurulmasında da müttefiklerin müsaadesi nispe­
tinde girişimlerde bulunabilen Japonya, ekonomik gelişmesini sağlamak
amacı ile disiplinli bir çalışma atmosferine girmiştir.
1952 Nisan'ında 48 ülke ile Barış Anlaşmasını imzalayan Japonya,
1955'de GATT'a kabul edilmiş, 1956'da Birleşmiş Milletler'e 80. üye ola­
rak katılmış, daha sonra da gerek iç ticarette ve gerek dış ticarette
büyük atılımlar yaparak 1960'larda ekonomik kalkınma hızı % 11'in üzeri­
ne çıkmıştır. Bunun sonucu olarak Japonya dış ticaret ve kambiyo üzerin­
deki kısıtlamaların çoğunu kaldırmıştır. 1964 yılında Japonya OECD'ye de
üye olmuş ve bu teşkilatın en faal üyeleri arasına girmiştir.
Ayrıca 1964 yılında Tokyo'da düzenlediği 18. Olimpiyat Oyunları
ve 1970 yılında Osaka'da düzenlediği ve 6 ay süren "Expo 70" fuarı ile
de, diğer ülkelere ekonomik kalkınmasını, sanayi ve teknolojide eriştiği
düzeyi gösterme fırsatını elde etmiştir.
•
Japonya halen Batılı ülkelerin yanında Asya ülkeleri ile de dış
ekonomik ilişkilerini genişletmeye, sermaye ve teknolojisini kalkınmakta
olan ve petrol zengini Ortadoğu ülkelerine yöneltmeye devam etmektedir.
Japonya, doğal kaynaklarının çok kısıtlı olması yüzünden enerji
dahil ithal edilen ham maddeleri işlemek ve mamul olarak ihraç etmek zorunluğıondadır. Bu nedenle, Japon ekonomisi dünya ticaretinin seyrine
karşı hassas bir durumdadır. Nitekim dünya ticaretinin daraldığı 1982
yılında Japon ekonomisi de durgunlaşmış fakat genişlediği ve rahatlığı
1983 yılında ise iyileşme işaretleri görülmeye başlanmıştır.
Japonya'nın 1980 yılından itibaren gerçekleştirdiği dış ticaret
işlemlerine ilişkin veriler şöyledir:
JAPONYA'NIN DIŞ TİCARETİ
(Milyar ABD Doları)
Ticaret Hacmi
Tic.Dengesi
Yıllar
İhracat
İthalat
1980
130,4
141,2
271,6
- 10,8
1981
151,5
142,8
294,3
8,7
1982
138,4
131,5
269,9
6,9
1983
146,9
126,5
273,4
20,4
1984
169,7
136,1
305,8
33,6
1985
177,2
131,3
308,5
45,9
Ülkenin dış ticaret fazlası, 1979 yılma kadar sürekli büyüyerek
24 milyar dolara kadar çıkmış; ancak, ikinci petrol kriziyle birlikte,
yükselen ham petrol faturası nedeniyle ithalat büyük oranda artmış ve
dış ticaret fazlası anılan yılda 2 milyar dolara düştükten sonra 1980
yılında da dış ticaret dengesi 11 milyar dolar açık vermiştir. 1981 yı­
lından itibaren yeniden gelişen ihracatla birlikte, dış ticaret fazlası
9 milyar dolar olmuş ve giderek artarak 1985 yılında 46 milyar dolara
ulaşmış görünmektedir.
Tüm dünya pazarlarına giren ve söz sahibi olan Japonya'nın ihra­
catının en çok yöneldiği ülkeler ABD, Çin, Hong Kong, Güney Kore, Batı
Almanya, Avustralya, Suudi Arabistan, Kanada, Singapur, İngiltere ve
Sovyetler Birliği'dir. Toplam ihracatının üçte birini ABD'ye gerçekleş­
tiren Japonya bu ülkeye 60,4 milyar dolarlık ihracat yapmaktadır.
Japonya'nın ithalatında önde gelen ülkeler ise, ABD, Suudi Ara­
bistan, Endonezya, Avustralya, Birleşik Arap Emirlikleri, Çin, .>:;:/.:,
B.Almanya, Kanada, Kore, Malezya, İngiltere, Brunei, Meksika ve İran'
dır.
Japonya'nın mal grupları itibariyle başlıca ihraç kalemleri nakil
araçları, çeşitli metaller, tekstil, kimyasal ürünler, gemi, ses kayde­
dici cihazlar, bilimsel ve optik aletler, makinalar, büro makinaları ve
elektronik cihazlardır.
İthalatı ise başta ham petrol olmak üzere, daha çok mısır ve
buğday gibi tahıllar, tarım ürünleri, gıda maddeleri (pirinç hariç), de­
niz ürünleri, metal cevherleri ve döküntüleri, sanayi hammaddeleri,
kimyasal ürünler, makine ekipmanlar ve petrol ürünlerinden oluşmaktadır.
Doğal kaynakları kısıtlı olan ve özellikle enerji ve hammadde
bakımından tamamen dışa bağımlı bir ülke olan Japonya'nın bu başarısı
"Japon Mucizesi" olarak nitelendirilmekte ve bunun akılcı bir ekonomik
politika ve sosyo-kültürel yapı bileşiminden kaynaklandığı ifade edil­
mektedir. Ayrıca Japon ekonomisi sanki bir tek işletme imiş gibi işlen­
diğinden "Japonya A.Ş." gibi isimler dahi kullanıldığı gözlenmektedir.
Japon ekonomisindeki dinamiğin ve Japon firmalarının uluslararası piya­
salardaki başarısının en önemli nedenlerinden biri de, büyük firmaların
varlığına karşın iç piyasada yeralan serbest rekabet koşullarıdır. Bu
rekabetin Japon firmalarının dünya piyasasına açılmalarında büyük fay­
dası olduğu söylenmektedir.
^
^^
Ticareti ibadet şeklinde değerlendiren Japon işletmelerinin ulus­
lararası piyasalardaki rekabet güçlerinin en büyük dayanakları genel
olarak şöyle ifade edilmektedir:
- İç piyasadaki rekabet koşulları,
- Her alanda yeniliklere, araştırmalara verilen önem ve buna
devletin desteği,
- Japon firmalarının büyük ölçüde dış pazarlara yönelmeleri,
kendilerini sürekli olarak kendi dallarındaki dünya piyasasının
en güçlü firmasıyla kıyaslayıp onu rakip görmeleri,
- Üretim ve personel yapısındaki yüksek esneklik,
- Kişi başına çalışma süresinin çokluğu, verim yüksekliği,
- İşletme ve insan gücü yönetiminde büyük ustalık.
!
Bu noktada sosyo-kültürel yapı ve dünya görüşlerinden oldukça sık
bahsedilen "Japon İnsanı"nm kendine özgü, genelleştirilebilecek bazı
I
özelliklerini vurgulamakta yarar vardır :
- Japon insanı otoriteye saygılı ve uyumludur.
- Üstün görev ve sorıomluluk duygusu vardır.
- Pragmatik düşünür, toplum çıkarının gerektirdiği her türlü
özveriye hazırdır.
- Kişilik ülküsü en iyi olmaktır ve başarıya yöneliktir.
- Uzlaşmacıdır. Davranışlarında hemen kesin pozisyonu alıp karşısındakini de buna zorlamaz, duruma göre davranır. Belirsiz­
liği yeğleyerek karşılıklı uzlaşma için her zaman . açık
bir kapı bırakır (Japonya'da "Hayır" demenin 19 şekli olduğu
söylenmektedir).
Japonya, bugün tüm dünyadaki özellikle otomobil, elektronik ve
çelik endüstrisinde geliştirilen teknolojinin bizzat sahibi durumunda­
dır. Dünyanın en büyük endüstri gruplarına bakıldığında büyük bir ço­
ğunluğun içinde Japon sermayesinin veya teknolojisinin görülmesi de
teknolojideki bu gelişmenin ayrı bir kanıtı niteliğindedir.
Sermayesi Japon kökenli olan çok uluslu şirketler şunlardır:
1- Mitsubishi
2- Sumitomo
3- Mitsui
4- DKB (Dai-Ichi Kangyo Bank)
5- Exxon
6- Fuyo
7- Sanwa
8- Royal Dutch/Shell
9- General Motors
10- Mobil
Yine Japonya'nın 30 büyük firması ve faaliyet alanları aşağıda
sunulmaktadır:
Firma
Faaliyet Alanı
1- Toyota
Otomobil
2- Matsushita Electric Industrial
Elektronik
3- Hitachi
Elektronik
4- Nissan
Otomobil
5- Mitsubishi Heavy Industries
Mekanik
6- Nippon Steel
Çelik
7- Idemitsu Koşan
Petrol
8- Toshiba
Elektronik
9- Honda
Otomobil
10- Maruzen Oil
Petrol
11- Nippon Kokan
Çelik
12- Mitsubishi Electric
Elektronik
13- Toyo Kogyo
Otomobil
14- NEC
Elektronik
15- Nippon Mining
Petrol
16- Sumitomo Metal Industries
Metalürji
17- Toa Nenryo Kogyo
Petrol
18- Daikyo Oil
Petrol
19- Mitsubishi Oil
Petrol
20- Kobe Steel
Çelik
21- Sanyo
Elektronik
22- Kawasaki Steel
Çelik
23- Sony
Elektronik
24- Taiyo Fishery
Gıda
Kimya
25- Mitsubishi Chemical Industries
26- Showa Oil
Petrol
27- Fujitsu
Film
28- Ishikawaj ima-Marima Heavy
Industries
Gemi Yapımı
29- Arahi Chemical Industrial
Tekstil
30- Sharp
Elektronik
Japon Bankalarının isimleri ise aşağıda sunulmaktadır:
1- Citicorp
2- Bank of America
3- Dai-Ichi Kangyo Bank
4- Fuji Bank
5- Sumitomo Bank
6- Mitsubishi Bank
7- BNP
8- Sanwa Bank
9- Barclays Bank
10- Credit Agricole
-lo­
ll. TORKiYE-JAHMYA EKCMMtK VE TİCARİ İLİŞKİLERİ
Ülkemiz ile Japonya arasındaki ilişkiler her alanda olduğu gibi,
ekonomik ve ticari ilişkilerde de günümüze kadar gelişememiş ve oldukça
yetersiz bir düzeyde kalmıştır. İlişkilerimizin istenilen seviyede ola­
mayışının en önemli nedeni kuşkusuz iki ülkenin birbirine olan coğrafi
uzaklığıdır. Diğer nedenler ise, iki ülkenin birbirini ve potansiyelini
tanımaması, ülkemizin 1970'li yılların ortalarından itibaren girdiği
ekonomik bunalım, Japon ürün standartlarının çok yüksek olması, Japonya
piyasasındaki rekabetin yoğunluğu, düzenli ve yeterli ulaşım ve taşıma­
cılık olanaklarının yokluğu şeklinde söylenebilir.
Türkiye'yi ve Türk ekonomisini çok yakından izlemeye başlayan
Japonya'nm dev mali, ticari ve sınai kuruluşları, son birkaç yılda ih­
tiyatlı fakat kayda değer projelerle adım adım ülkemize yönelmeye başla­
mışlardır . Japon firmaları, ülkemizde, başta II. Boğaz Köprüsü gibi
önemli projelerin finansmanınm teknik hizmetini ve malzemesini sağla­
makta; ticari alanda faaliyet gösteren japon firmaları ise çift yönlü
ticaret için işbirliği içine girmiş bulunmaktadır.
Türkiye'de faaliyet gösteren Japon firmaları arasında Mitsui,
Maruberi, Sumitomo, Mitsubishi, Toyota, Nishua, Toshiba, Komatsu, Nec,
Sony ,Casio, Isuzu, Nisson, Brother, Japan Tobacco and Salt Co,
Nissho-Iwai ve Bridgestone bulunmaktadır.
1980'li yıllara kadar Japon finansmanı sadece Exim Bank kanalı
ile gelirken,günümüzde Japon-Amerikan ve Türk sermayesi ile kurulan
Chemical-Mitsui Bank ve Bank of Tokyo'da faaliyete geçmiş bulunmaktadır.
Türkiye Sınai Kalkınma Bankası ve Devlet Yatırım Bankası da Tokyo bor­
sası ve Japon Endüstri Bankası
ile sermaye piyasası alanında işbir­
liği halindedir.
Japon firmalarının ülkemizde bugüne kadar özellikle enerji ve ma­
dencilik alanına ilgi gösterdiği dikkati çekmekte; haberleşme, kömür çı­
karımı , uydu yer istasyonu, barajlar ve enerji santralleri için t.ürbün
L:
ve jeneratörlerin Japon kredisi ve teknik işbirliğiyle sağlandığı görül­
mektedir. Sözkonusu projeler için bugüne kadar kullanılan orta ve uzun
P
vadeli Japon kredileri 600 milyon dolara ulaşmakta olup, otomotiv sana­
yi, traktör üretimi, turizm ve kimya sektöründe önemli projeler işbirli-
!
ği içinde gerçekleştirilmeye başlanmış bulunmaktadır.
Ticari ilişkilere bakıldığında, dikkati çeken ilk husus, iki ül­
ke
kaynaklı istatistiki verilerin birbirinden farklı olmasıdır. Bir
başka deyişle, Japonya Gümrük İdaresi tarafından yayınlanan rakamlar
Devlet İstatistik Enstitüsü tarafından yayınlanan rakamlardan hep daha
fazla olmaktadır. Bu durumun, ülkemiz mallarının bu ülkeye üçüncü ülkeI
lerden ihraç edilmesi ve (FOB) ile (CİF) ayırımından kaynaklandığı
düşünülmektedir.
F
Son beş yıla ilişkin ticari ilişkiler aşağıda görülmektedir:
|-
•
.
TÜRKİYE-JAPONYA TİCARETİ
I
'
(Milyon $)
Yıllar
ihracatımız
İthalatımız
Tic. Hacmi
Tic.Dengesi
1981
35,3
205,8
241,1
- 170,5
1982
43,2
357,0
400,2
- 313,8
1983
36,8
349,1
385,9
- 312,3
1984
36,6
405,3
441,9
- 368,7
1985
42,6
506,6
549,2
- 464,0
İki ülke ticari ilişkilerinin gerek ticaret hacmi açısından ve
gerekse iki ülkenin özellikle Japonya'nm toplam dış ticaretindeki payı
açısından çok yetersiz ve önemsiz olduğu görülmektedir.
Ticaret hacmi son beş yılda iki misli artarken, ticaret dengesi
açığı ülkemiz aleyhine yaklaşık üç misli artış göstermiştir.
Bu ülkeye yönelik 40 milyon dolar dolayındaki ihracatımız son beş
yılda önemli bir farklılık göstermezken, ithalatımız katlanarak yarım
milyar doları aşmıştır.
Bu ülkeye ihraç edilen ürünlerimiz, taze ve dondurulmuş balık­
lar, kuruyemiş, kimyon, malt, özellikle krom olmak üzere madenler,
tütün, domates salçası, gülyağı, halı, örme pamuklu giyim eşyası ve cam
ürünleri olmaktadır.
İthalatımızı oluşturan mallar ise, elektrikli makinalar, haber­
leşme cihazları, elektrik devre elemanları, elektronik lamba, tüp ve
valf1er, nakil araçları, binek arabaları, bilimsel ve optik aletler,
müzik aletleri, elektronik cihazlar ve demir-çelik ürünleri'dir.
Türkiye ile Japonya'nın son üç yıllık (1983-1985) dış ticaretine
ilişkin detaylı tablolar da ilişikte sunulmaktadır.
TOrad:YE--JAK)NYA İIJŞKİLERİNÎN
GELİŞTİRİIÜESİ İÇİN
^MJÇ
ve ÖslERİUK
Türkiye ile Japonya arasında dış ticaret ilişkilerine ilişkin
rakamlara göre; Türkiye'nin giderek artan ve sürekli dış ticaret açığı
verdiği anlaşılmaktadır. Bu açığın kapatılması ve ilişkilerin iki ülke
lehine geliştirilmesi için bazı tedbirler gerekli görülmektedir.
Burada, geçen yıl Japonya'yı ziyaret eden Odamız heyetinin izle­
nimlerini belirtmek isteriz. Buna göre;
- Japonya piyasasının çok katı ve girilmesinin güç oluşu,
- İhracatçılarımızın büyük çoğunluğunun, çok masraflı olan bu pi­
yasa ile rahatlıkla temas kurabilecek mali güçte olmamaları ve bu piya­
sanın diğer dış pazarlardan farklı olan bazı özelliklerini bilmemeleri,
- Ulaştırma olanaklarının kısıtlı olması ve taşımaların uzun za­
man içermesi,
- Son üç yılda ancak bir kez kısıtlı ölçüde fuara iştirak edilmiş
olması,
gibi çeşitli nedenlerle Japonların Türk malları bir yana, Türkiye'yi ta­
nımamış olmaları gibi hususlar bu ülkeye olan ihracatımızda güçlükler
meydana getirmektedir.
Ancak hemen belirtmeliyiz ki; Tokyo'da görev yapan Ticaret ve
Ekonomi Müşavirliği'nin hiç de küçümsenmemesi gereken çalışmaları sonu­
cu,
- Son yirmi yılda 32 milyon $ civarında olan ihracat ortalaması
1983 ve 1984 yıllarında 37 milyon dolara yaklaşmıştır.
- 1985 yılında ise ihracatımız 43 milyon $ olmuştur.
- Daha önceki yıllarda 60-65 civarında olan ihraç mallarımızın
çeşidi son iki yılda 100 civarına çıkmıştır.
Ayrıca, özellikle Japonya gibi değişik koşulların geçerli olduğu
dili, kültürü, örf ve adetleri daha farklı olan ülkelerde görev yapan
görevlilerin yerlerine yeni birini yetiştirmeden görevden ayrılmamala­
rında fayda görmekteyiz.
Japonya ile ilişkilerimizin geliştirilmesine yönelik olarak aşa­
ğıda belirtilen hususlarda fayda mütalaa edilmektedir:
- Herşeyden önce Japonlarla çeşitli alanlarda işbirliği yapmak
üzere yapılacak yatırımlar için, devletleştirmeye karşı garanti iste­
mektedirler .
Ayrıca, Türkiye'de yapılacak yatırımlara Japon garanti kuruluşun­
ca da garanti verilmesini istemektedirler.
Bu ise, bu konuda özel anlaşmayı gerektirmektedir.
Bazı gelişmekte olan ülkeler Japonya ile böyle bir garanti anlaş­
ması imzalamış bulunmaktadırlar.
Japon sermaye çevreleri hernekadar. Türkiye'ye güveniyorlarsa da
bu anlaşmanın imzalanması gerektiğini de vurgulamaktadırlar.
Örneğin Mısır Hükümeti, Japonya ile böyle bir anlaşma imzalamış.
Bu nedenle Mısır'da büyük yatırımlar yapılmıştır.
- Hernekadar şu anda Türkiye'ye güveniyorlarsa da ilerisi için
emin oldukları takdirde Türkiye'ye daha çok yabancı sennaye gelebilece­
ğini ve büyük bir akım olabileceğini belirtiyorlar.
- Bununla ilgili olarak çifte vergilendirme önlenmelidir.
- Türkiye'de altyapı yatırımlarının desteklenmesi imkanları araş­
tırılabilir.
- Japonlar emek-yoğun sanayi dallarında AET ve iç pazara vs. dö­
nük ortak yatırımlar yapabilirler.
- Japon şirketlerinin tabii soda, bakır, mermer gibi alanlarda
maden işletmeciliği yapmaları sağlanabilir.
- Japonlar Sovyetler Birliği'nin gaz karşılığı alacağı mal liste­
sini tetkik ederler ve yatırım isteyen alanlarda müşterek yatırıma ikna
edilirler.
Benzeri ilişkiler düşünülebilir.
- Japonya'ya ihracatımızın arttırılması konusunda,
a) Japon piyasaları incelenerek, bu piyasalara uygun mal üretimi­
nin yönlendirilmesi,
b) Japon piyasalarında, ürünlerimizin etkin tanıtımı,
c) Ulaşım sorunun çözümü,
gerekli görülmektedir.
- Japon şirketlerinin, Türkiye'den, üçüncü ülkelere ihracat yap­
maları yolunda işbirliğine gidilebilir.
- Sogo Shosha'ların önemli bir potansiyel arzeden tecrübelerinden
ve pazarlama imkanlarından yararlanılması için çalışmalar yapılmalıdır.
Şöyle ki, Sogo Shosha'ların çeşitli ülkelerde bulunan ve "counter
trading" (bağlı muamele ya da bağlı ticaret) yapan departmanları, bulun­
dukları ülkelerin mallarını üçüncü ülkelere pazarlamakta ve karşılığında
başka ülkelerden mal temin etmektedirler. Bu kuruluşlarla işbirliği ya­
pılarak, Türkiye'nin üçüncü ülkelerle ticari ilişkilerinin gelişmesine
katkıları sağlanabilir.
- Sovyetler Birliği ile ticaretin gelişmesinde bazı Sovyet malla­
rının üçüncü ülkelere pazarlamasının yapılması ve karşılığında Türk malı
satılması etkilidir. Japonya ile de böyle bir ilişki önerilebilir.
- Türkiye ile Japonya arasında doğmdan hava ulaşımı sağlanmalı­
dır .
- Turizmde etkin bir reklam kampanyası ile Türkiye tanıtılabilir.
- Değinmekte yarar gördüğümüz bir diğer husus da ülkemizin Japon­
ya 'da açılan çeşitli fuarlara iştirak etmesi gereğidir. Hazine ve Dış
Ticaret Müsteşarlığı veya Odamız, önümüzdeki yıldan itibaren Japonya'da
açılan önemli bir fuara iştirak etmelidir. Bu iştirakin yapılması
ülkemiz için oldukça önemlidir. Ayrıca böyle bir iştirak sözkonusu oldu­
ğunda JETRO (Japon Dış Ticaretini Geliştirme Kuruluşu)'ndan belli ölçüde
bir yardım almanın mümkün olacağı yaptığımız görüşmelerde tarafımıza
ifade edilmiştir.
- Japonya'da kültür etkinlikleri büyük ilgi görmektedir. Japon
Devlet Televizyonu tarafından hazırlanan programda, Japon ve Türk örf
adetlerinin bazı benzerlikler gösterdiği hatta her iki dilin Ural-Altay
dillerinden geldiği belirtilmiştir.
Japonlar halen Japonya'nın çeşitli şehirlerinde sergilenmekte
olan Anadolu Medeniyetleri Sergisine büyük ilgi göstermektedirler.
Bu şekilde kültürel etkinlikler sonucu ekonomik ilişkilerin de
gelişeceği muhakkaktır. Kültür etkinlikleri konusuna gereken ilginin
gösterilmesi gerektiği kanısındayız.
EK
DİĞER
FAYDALI
BİLGİLER
- JEİKO (JAPAN EXTERNAL TRADE ORGANISATICW) HAKKINDA BİLGİ
- JhPm T İ C A R E T V E SANAYİ O D A S I ' N I N ULUSLARARASI FAALİYETLERİ
- SOQO SHOSHA'LAR HAKKINDA BİLGİ
-
TORKİYE-JAPOJYA
D I Ş TİCARETİ (1983-85)
-
JEmCy {JA3?M\T EXTERNAL TRADE ORGA^.^IZATiaNÎ) HAKKIî^IDA BİLGİ
Japonya Dış Ticaret Kuruluşu'nun temel amacı, Japon Hükümeti'nin
s e ripest ticaret politiJkasma uygun olarak karşılıklı uluslararası anla­
yış çerçevesinde uluslararası ticareti geliştirme kuruluşu olan JETRO,
Japon Uluslararası Ticaret ve Sanayi Bakanlığı'nm (MİTİ) yönetiminde,
endüstriyel ilişki ve yatırımlar ile personel ve teknoloji değişimleri
de dahil olmak üzere ikili ticareti ve diğer faaliyetleri geliştirmeyi
amaçlamaktadır c Dünyaı serbest ticaretinin güç bir dönem geçirdiği şu sı~
ralaırda, JETRO uluslararası ilişkileri geliştirmede gösterdiği faaliyet­
lerini ve çabalarını daîıa da arttınnıştır.
JETRO denizaşırı şirketler ile Japon şirketleri ara.sında bir kop-'
rü rolü oynayarak uluslararası ticajreti geliştirmektedir. 58 ülkedeki 77
c
louxosu ile Japon şirketleri ile ticaret yapmak isteyen işadamlarına Ja­
ponya 'nm sahip olduğu pazar imlcanları haJckmda bilgi ve hizmet vermek­
tedir . JETRO ^ nun sağladığı hizmetler sunlardjx:
Bilgi Danışma Hî zmeti
JFTRO Japonya'nın ekonomisi, ticareti, pazarlama ve dağıtım sis­
temleri hakkında şifahi ve yazılı olarak bilgi temin etmektedir. JETRO'nun denizaşırı ofişlerindeki elemanları her zaman Japonya ile nasıl iş
yapılacağı hususunda bilgi v^ermeye hazırdırlar.
Talep Hizmeti
~
/
JETRO dışarıdan gelecek her türlü talebe en iyi şekilde cevap
vermeye çalışır.
Seminer ve Sempozyumlar
JETRO denizaşırı işadamılarının Japonya'nın, pazarlaına sistemini ve
ticaretle ilgili meselelerini anlamalarına yardımcı olmak amacıvlaı de-nizaşırı JETRO elemanlarının yaptığı çeşitli seminer ve sempozyumlar dü­
zenlemektedir . Bazı özel durumlarda ise bu tür seminerlerde belli konuk­
larda konferans vermek üzere uzman göndermektedir. Eoyle bir l'iizm.et için
yerel JEriRO bürosuyla temas kurulmalıdır.
JAPONYA'YA İHRACAT
JETRO denizaşırı ülk:elerden Japonya'ya olan ihracatın geliştiril­
mesinde önemli bir rol oynamakta olup, faaliyetlerini aşağıdaki üç prog­
ram çerçevesinde yürütmektedir:
1- İhracat Bilgi Hizmeti
JETRO gerek kişisel danışma gerekse çeşitli yayınlarla Japon­
ya'ya ürünlerini ihraç etmek isteyen işadamlarının çeşitli ihtiyaçlarım.
kar5ilamaktadır. Kişisel danışma hizmeti JETRO'nun denizaşırı ofislerin-
çıkartıları "Japonya Ticaret Rehteri" ile ticari şirketleri ve üreticile­
ri listeleyen rehterler, aylık dergiler, broşürler ve kitapçıklardan
oluşma]<:tadır. Her türlü yayın Japon piya.sası ile ilgilenen işadarıılarının
faydalanabileceği genel ve özel konularda pratik bilgileri verecek şe­
kilde dizayn edilmiştir. JfETRO ayrıca Japon'ca Tsusho Kono isimli gün lüle
ticaret bülteni yayınlamakta ve eki olan "JETRO Mal Talebi"nde ise de­
nizaşırı şirketlere Japon partnerlerfcolmalaruıdayardımcı olan ihracat
teklif eri yer almaktadır«
2- GeliştiiTTie Projeleri
JETRO Japonya'ya ihracat yapmak isteyenlere yardımcı olmalc
amacıyla Japonya'da ve dünyanın başlıca büyük şehirlerinde her yıl yak­
laşık olarak 500 seminer düzenlemektedir« Londxa, Paris, Milano, FranJ<:furt, Dublin, New York ve Eos Angeles'ta danışma hizmeti veren elemanlardan oluşan özel bölümler oluşturulmıuşttur. Denizaşırı hükümet ve tica­
ret kuruluşları ile ortaklaşa Japonya'da sergiler düzenleyen JETRO, yeni
ürün geliştirmede ve Japon piyasasının gereksinimlerini karşılamak için
ürün kalitesini yükseltmede gelişmekte olan ülkelere de yardım etmekte­
dir.
3- Açık Pazar Projeleri
Japon hükümetinin serbest ticaret politikası çerçevesinde JETRO'nun öncelik verdiği konu Japon pazarını denizaşırı ticarette j;:ıi;:-iei"'ektı.r.
~
Japon hükümetince Japon piyasasının açık pazar oluşu ile ilgili
yapışaü. sorunları halletmek ve ithalat kontrol prosedürlerini yapnak^
üzere 30 Ocak 1982 tarihinde alman ekonomik kararlar uyarınca kurulan
"Ticari Anlaşmazlıklar Bürosu" (OTO) ile ilgili meseleleri halletmek
üzere JETRO'nun. Tokyo'daki m.erke zinde özel bir büro kurulmuştur „ T^^nrıca
JETPsO'nuii dışardaki anlaşmazlıklarla ilgilenmek üzere A.B.D. 'de^5 ayrx
"anlaşmazlık masası" ve diğer denizaşırı bürolarında ise "Japonya"*ya ih­
racat masaları" mevcuttur.
Japon piyasasına pratik yoldan ve etkili bir şekilde girme jjTtkarıı
ariyan muhtemel ihracatçılar için yeni kurulan iş danışma servisi ise
Japon Dış Ticaret Konseyi^ Japon Ticaret ve Sanayi Odası, Mamul TIanarxQ
İthalatını Geliştimie Kuruluşu (MIPRO)--Japonya İthalatçı Kuruluşlar T e derasyonu, Japonya Katlı Mağazalar Bir-liği, Japonya Çok Kuruluşlu >5s^razalar Birliği ile bağlantılı olarak Uluslararası Ticaret ve Sanayi^'Bakanl.ığı gözetimi altında kurulmuştur.
Tokyo'daki JETRO merkezinde ise GATI^ Standart P(od NumaralarniH
göre bilgi veren bir "Standart Bilgi Servis Departman" mevcuttnr.
Talep Servisi
Geçtiğimiz yıl 300.000'in üzerinde isteğe cevap veren JETRO; ja-ponya'ya ihracat yapmayı arzu eden denizaşırı ülkelerdeki işadamlarına
bu isteklere cevap vermede öncelik tanımıaktadır. Gerektiğinde JETRO bu-~
roları bu talepleri ayrıntılı cevap verebilmek amacıyla Tokyo'daki mer­
keze gÖndermi^ktedir. Tokyo'daJcı merkez de gerekli gördüğünde dalıa ileri
ö^^v•,.:i.:1, çal: ^-alaxir. yapılması ıçıi: tu tür taiıpleıı ticari k u r j l u ı l a n
Danışma Servisi
JETRO ihracat ile ilgili yardım.].arını arttırabilmek için ücretsiz
yeni bir daiışma sistemi kurmuştur. Japon piyasasındaki ürünler ve ürün
dağıtım kanalları haJdcjııda geniş tecrütesi ve bilgisi olan
Japon işadam­
ları ve uzmanlar tarafından bu yeni hizmet denizaşırı üUcelerdeki işadamlajn taxafindan gelen hür türlü talep ve isteği karşılamalctadır.
Danışma hi.zmeti almak isteyen firmalar özel bajşvuru formunu dol­
durarak nıomune, katalog, broşür, fiyat listesi ile beraber en yakın JET-RO bürosuna başvururlar, JE1"R0 alınan bilgiye göre başvuru yapan firmaya
en uygun darıişma hizmetini verir.
JETRO txirolariiida kişisel,• görüntillü veya basılı şekilde verilciiı
bilgiler Japonya ticar^et" ve ekonomisi ile ilgili genel ve istatistik!
bilgi ve haberler olup^ ayrıca Japon ticari uygulamaları, JajxDnya^nm
standartlar ve spesifikasyonları ile ilgili kurallar, • piy^isa trendlLeri
ile ilgili Özel bilgiler de verilmektedir. Ayrıca Japonca/İngilizce ve
diğer lisanlarda geniş bir yayın dizisi rı^vcuttur. Bu yayınlar .şunlar-»
dır:
Focus Japan —
Denizaşırı ülkelerdeki abonelere doğrudan gönderi­
len bu aylık İngilizce yayın, iş, ticaret, emek; istihdam, denizaşırı
yatırımlar, çevresel meseleler ile çeşitli sanayilerin durumlarını konu
eder.
Tradescop^
Bir diğer aylık İngilizce yayın olan Tradescope Ja-^
ponya'ya ihracat yapmak veya ihracatını arttırmak isteyen gelişmekte
olan ülkelere' Japonya ve gelişmiş ülkeler hakkında mal durumları, piyasa
trendleri hakkında bilgi sağlayarak yardımcı olmiayı amaçlamaktadır.
JETRO Pazarlama Dizisi ~- Japonya'daki düzenlemeler ve pazarlama
tekniği hakkında kısa, özet tanımlamalar yapar.
JETRO İş Danışma Dizisi —
Japonya' da işin nasıl yapıldığının kı­
sa, genel tarifini yapar.
Japonya'nın İtlıaİat Piyasasına Giriş Dizisi
Belli mallara ait
şartlar ve piyasa trendleri üzerine analitik raporlar yayınlar.
Japonya'da Şu An —
•'-,
Japonya'nın karşılaştığı güncel nitelik taşı­
yan önemli sosyo-ekonomik meselelerini konu edinen bir dizidir.
Bilgi alışverişi ve "iş diyalogları"-
sayesinde karşılıklı te­
masları derinleş-tirmek JETRO' nun uluslararası haberleşme programının bir
parçası da, işadanlarını, araştırmacıları ve gazetecileri Japon fXDlitika
ve sanayi liderleri ile fikir alış-verişinde bulunmak üzere Japonya'ya
davet etmek ve onlara Japon halkının nasıl yaşadığı hakkında malumat
vermektir. Aynı şekilde Japon uzmanları da diğer ülkelere gönderm.ektedir.
-
--~aı:ija e:ı\.:n oı.iupu cıçır bir faaiiyer kolu aa a<=lış--
•r-^'^^to olaa aJkaiarın
a^aiaierıni
t:ınıtmak ve Japonya'ya
ihracatını
" - - •'^"'•"^ ^-ciıc İyi a aaiv/nl-d ı j ı ^'erg ı lt:i:n:e faal ı ye r ie ricır .
art-
Toranomon'da 206 rr:2'lik, İkebukuro'da 240 m2'lik sergi alanların
da genellikle 3 aylık sürelerle gelişmekte olan ülkelerin ürünleri ser­
gilenmektedir.
Sergi için müracaat ise, eger müracaat eden ülkenin Japonya'da
temsilciliği yoksa hülcürneti, hükümet temsilcisi ya da diplomatik misyon
tarafından verilen resmi bir dokümanla yapılmaktadır. Ancak müracaat
eden ülke sayısı fazla ise sergi düzenleyecek ülke Japonya ile olan ti-caret dengesi, uluslararası ödemeler dengesi ve uluslaraxasi ekonomik
ilişkiler açısından önemli olduğu düşünüj.en diğer faktörler gözönüne
alıııarak'^seçi^lrnektedirT"
Jimm
TİCARİMİ? ¥ E
SANAYİ O D A S I »NIN ULUSLARARASI FAALÎYEriİlRİ
Japon Ticaret ve Sanayi Odası, diğer ülkelerle ticareti arttır­
mak, işbirliğini kuvvetlendirmek ve kaırşılıklı anlaşmayı geliştirmek
ajTiacıyla birçok uluslaı^arası konuda faaliyette buJ.unma-kt£idır.
Japon Ticaret ve Sanayi Odası özel sektör için uluslararası kon­
feranslar düzenlemekte, teknolojik işbiriliği ve dış yatırımları teşvik
etm.ekte ve ülkelerarası ilişkilerde aracı rolü oynamaktadır.
1) Uluslararası KonferaiLSİaır:
•
JoT.
S.O. ikili ve çok taraflı konferanslar organize etmekte­
dir. Özel teşebbüsçe düzenlenen sözkonusu konferanslarda karşılık-lı fi~
kir alış--verişi yaumda^ ticaret, ya tcırım ve teînoloj i transferi konu-'
-sundatorteyH-^Tçıican-^soruıiIara'^pÖzüiT^
îlcaret ve Sanayi Od^''^
Uc'^slBraS^x')^^esel
ganizasyomın üyesid:Lr/
^\ - ^ - • ' î f - , - . '
ori
-Jaoon
^ -
• 1" (CACa-) Asya-Pasifik Ticaret ve Sanayi'odalarx Konfed^
erasyonu, 1966'da Asya ve Bati Pasifik ülkeleri tarafxndan kurulrnu.ştur.
2-- (PBEC) Pasifik Havzası Lkonomi.k Konseyi, 1967'de Japonya,
Avustralya ve Yeni Zelanda tarafxndan kurulmuştur.
3- ASEAN ~ Japon Ekonomik Konseyi, 1980 yılında Japonya, Endo­
nezya, Malezya, Filipin, Singapur ve Tayland tarafından kurulmuştur.
Ayrıca Japonya Ticaret ve Sanayi Odası 'nm Avustralya, Hindistan,
Arjantin, Filipin, Yeni Zelanda, Malezya, Mısır, Sri Lanka, İspanya, Şi­
li , Bangladeş ve Pakistan 'daki Odalar ile ikili anlaşmaları mevcuttur,
Japon Ticaret ve Saıayi Odası, ticaretin geliştirilmesi ve yatırı:::l:.:;ın teşviki amacıyla ülkeye çelen ticari n-v-tler yanır.İH yı::ancı
ülkelerin hükümet
iş çevreleri temsilcilerini de ağırlamaktadir.
2) Ekonomik işbirliği:
,
.
Yabancı yatırımların teşviki programı çerçevesinde Japon Tica­
ret ve Sanayi Odası hükümete görüş bildirmekte, küçük ve orta boy işlet­
melere yurt dışında yapmayı düşündükleri ortak yatırım ve teknolojik iş­
birliği, yatırım bölgesi ve ortaklık düşünülen kişi ve kuruluşlar hak­
kında bilgi vermektedir.
J.T. S.O. aynı hizmetleri Japonya 'da yatırım yapmak isteyen
yabancıların Icullanımma da sunmuştur.
J.T. S.O.'sı gelişmekte olan ülkelerden gelen stajyerleri mi­
safir etmekte ve özel eğitim ve araştırma yapması gereken Japon mühend:
ve teknisyenleri ilgili ülkelere göndermektedir, Sözkonusu faaliyetlerin
düzenlenmesi amacıyla Tokyo, Nagoya, Osaka ve Fukuoka Ticaret ve Sanayi
Odaları, Japon Ticaret ye Sanayi Odası ve Güney Kore, Endonezya, Malez­
ya^ Meksika ve A.B.D.'ndeki ofisleri ile direk ilişki içerisinde bulurımaktador.
3) Denizaşırı Muamelelerle İlgili Bilgi Servisi:
Japonya'daki iş imkanları ve ticari hayat hakkında bilgi talep
eden yılda 10.00ü 'den fazla mektup alan J.T. S.O. bu amaçla bu tip bil­
gileri içeren J^CX.I. 's Business Guide yayınlamaktadır.
J. T,S.O.'na gelen şikayet ve şikayetlere bağlı talepler Japon
Ticari Halcemlik Birliğine iletilmektedir.
4) Denizaşırı Ülkeler İçin Hazırlanan yayınlar:
Japon Ticaret ve Sanayi Odası Denizaşırı ülkeler için aşağıda­
ki y.aymiarı çıkarmaktadır:
-Standart Trade Index of Jaoan
1957 yılından beri yayınlanan bu rehber, Japon firmaları ile
iş ilişkisi kurmak isteyen yabancı firmalar açısından oldakça güvenile­
bilir bir kaynaktır, Rehterde 8.500 imalatçı ve diğer firmaların alfabe­
tik listesi, 28.000 mal çeşidini üreten firmaların isimleri ve 35 mal
gru.p altında toplanan 2.700 tescilli marka yer almaktadır.
- Japan Com/Tiarce and Industry
Bu dergide Japon iktisatçı ve işadamları tarafından ülkenin
ekonomik durumu ve sanayii gelişimi hakkında yazılan maJcaleler yer al­
maktadır.
- Japajı New Products an.d Marketable Commodities
i^ûat ,
"
ın,datçnaı-ı„ ısım ve a d r e s l e r i bulunmaktadır.
-^-kl-alarx
28 ^
SeOSfiA^LAR HAKKINDA B İ L G İ
-
^'^^r-^^'^'''^^
- 1- Ticaret'
f^gliyet alanları :
2- Dağıtım
3- Organizasyon
4«- Fina^nsman sağlama
5--^ Yatırım
6-' Ortak yatırımlar
7- Doğal kaynakların geliştirilmesi, harımadde sağlanması
8-- Nakliyat
9- Araştırma
10- Planlama
11- Pazarlama
12-- Danışma
13-- Teknoloji transferi
Japonca*da sago shosha, "genel ticaret: şjtrketleri" anlamına gel­
mektedir. Toplam 17 sogo shosha*da 81.000 kişi çalışmakta, her ülkede
faaj.iyet gösterilmektedir. Bunların toplam satış ciroları Japonya GSMH'
n m üçte birinin üzerindedir. Dünyanın her yeriyle kurulan haberleşme
şebekesiyle, piyasalar, borsalar hakkında bilgi toplanmakta, neyin ne­
rede eksik, nerede fazla olduğu, belirlenmekte kısacası ticari olan herşeyin istihbaratı yapılmaî^tadır. Bunların yanısıra, sogo shoshalar fi-nansman işleri, mühendislik ve inşaat, nakliyat ve doğal kaynakların
geliştirilmesi konularında da uzman ve deneyimlidir«
Sogo shoshaları diğer şirketlerden ayıran en büyük özelliği, ma­
lın kullanıcısı veya üreticisi olmayıp sadece malın temini, pazarlanması
ve sıkıntıların çözümlenmesidir.
Çok uluslu şirketlerden ayrılan yanı ise, yaptığı geniş çaplı ya­
tırımların direkt olarak uluslararası ticaretin geliştirilmesi amacıyla
gerçekleştirilen ticari yatırımlar olmasıdır.
" ^ ^ 1 : ^ ^ 1 1 Gelişimi:
Sogo shoshalarm orijini, 1868 yılında gerçekleştirilen Meiji
Restorasyonu'na kadar gitmektedir. O yıllarda, uygulamaya konulan sana­
yileşme programıyla birlikte başlıyan hareketler içinde; hükümet ülke-nin hammadde ihtiyacını sağlamak, yeni pazarlar bulmak ve dahili ticaretin yabancı tüccarlardan kontrolünü almak anacıyla Japon ticaret şirket­
lerinin geliştirilmesi için yeni bir programı ylünirlüge koymuştur.
Japonya'nın hızla gelişen pamuk işleme sanayiinin 1980'li yıllar­
da giderek artan hammadde talebi, bugünün büyük ticaret şirketlerinin
başlangıcı olmuştur. I.Dünya Savaşı sırasında ortaya çıkan yeni iş ola-nakları, bu şirketlerin büyümesini sağlamış, 1874'den 1918'e kadar geçen
dönemde, Japonya'nın dış ticaretinde, Japon fjjrmalarmm payı % l'âen
% 80'e yükselmiştir o
Ticaret şirketleri, işlevlerini giderek genişletmiş, dahili sana-»
yiinin ve dış ticaretin ticari ve mali araçları haline gelmişlerdir. Bu­
günün sogo shosha'larından ancak iki tanesi, II.Dünya Savaşı'ndan önce
genel ticaret şirketi durumuna gelebilmiştir. Bu iki büyük ticaret şir­
keti , Japonya'nın sanayileşmesinde etkin bir rol oynayan Zaibatsu gru­
bunun tedarilc ve pazarlama örgütü olarak faal.iyet göstermiş, . Zaibatsu
grubunun savaştan sonra birçok küçük firma halinde parçaJ.anması üzerine
bu grup yasa ile korunmaya alınmıştır.
Yüzlerce şirketin serbest rekabeti ile, iş hacmi genişlemiş, yeni
iş olanaI<ları yaratılmış, daha eski ve büyük tecrübeli firmaların etkin­
lik sağlaması gerçekleştirilmiştir.
Zaibatsu grubundan ayrılmış olan eski üyelerin yeni ve büyük bir
şirket içinde yeniden birleşmesiyle, iş hayatı köklü değişikliklere uğ­
ramış, bankalara ve büyük kuruluşlara dayalı Zaibatsu- dışı yeni bir
grubun yülcselişi izlenmiştir.
Bu koşullar içerisinde, Kore Savaşı sonrasında^ Japon sanayinin
^.yeniden yapılanması ve ycğun rekabeti, sonunda büyük firmalarm her ba-kından gelişmiş sogo shosha'lar haline dönlLşürmine yol a^^ııştır.
Ülke ekonomisi, tekstil sanayi dışında, hızla gelişen ağır sanayi
ve kimya sanayi nedeniyle, büyük miktarlarda, uzun dönemli ve istikrarlı
harroTiadde ihtiyacı duyar hale gelndştir. Bu n^enle, ticaret şirketleri
büyük oıctak yatırımlara girişmişler, sanayi için hammadde, hububat ve
diğer gıda maddelerinin tedariki yoluna gitmişlerdir.
Uluslararası Ticar*et ve Sanayi Bakanlığı' nın da teşvikleriyle, bu
şirketler Japon ihracat hamlesiiiin öncüleri olmuşlar, ihracat ve itha-l a t t a aktif rol oynamaya başlamışlar, 196G^lardakl JajxDn ekonomik büyü-»
meşinin katalizörü gibi hizmet vermişler, 1964 yılında Japonya'nın ge-lişmiş ülke statüsünü kazanmasırda önemli bir rol oynamışlardır.
Bir yandan otomobil ve elektrikli aletlerin dış pazarlamasında
hızla ilerlerken, diğer taraftan iç piyasada yeni iş alanlarında faali-»
yet göstermeye başlamışlardır. Kırsal kalkınma projelerinde konut, de«niz djjDİ kaynakların kullanılır hale getirilmesinde ve konfeksiyon sa­
nayinde görülmeye başlanan genel ticaret şirketleri, dağıtım, pazarlama
danışmanlığı ve mühendislik konularında da hizmet vermişlerdir.
Uygulanan çeşitli stratejiler ve verilen mücadeleler, sonucunda
erişilen büyük satış hacimlerinin daha da arttırılması, fiyatların ve
maliyetlerin minimum düzeyde tutulması için, tedarik ve pazarlamada mi­
nimum düzeyde tutulması için, tedarik ve pazarlamada yatay ve dikey bir­
leşme ile güçler birleştirilmiş ve yeni pazarlara girilmiştir.
D. I.Petrol Şokundan Sonra Stratejilerde Değişiklikler:
1973 yılındaki petrol şoku ve uluslararası paralardaki krizler
gerek Japon ekonomisinde ve gerekse sogo shoshalar için dönüm noktası
olmuştur.
Yurtiçi talep, makine ve tenzeri nıallardajı, yülcsek teJmolojili
bilgi-yogiLti sanayilerin ürettiği tüketim mallarına kayarken; yurtdışın­
da, Japon ihraç uxunleri giderek artan korumacılıkla karşı karşıya kalk­
mış, gelişmekte olan ülkeler de elconomik kalkınmaları için sanayileşmiş
ulkelerxien ycxjmi bir şekilde yardım talebjjıde bolunmaya başlamışlardır.
Bu. gelişmeler doğrultusunda, yeni ortama uyum sağlayabilmek ama-»
cıyla strateji değişikliği yapan sc^o shosha^lar, iş hacminin büyümesi
yerine hizn^t kalitesinin geliştirilmesine önem ve öncelik vermeye baş-lamış, tesis ihracatı ve geleceği yöneliJc sanayi önde gelen araştırma ve
faaliyet konusu olmuştıur.
Uluslararası, platforrrda ise; sogo shoshalar, yabancı firmalarla
ortak yatırımların ve geniş ticari ilâjşJcilerin. geliştirilmesi, yurtdışı
yatırımların arttırılması, iş yapılan ülkelerin ekonomilerinde, yurtdı-şıııdaki bagunsız şirketler aracrlıgıyla d^ıa çek pay sahibi o l m ^ için
çaba göstenneye yöneİmişlerdir»
Sosyalist ve gelişmekte olan. ülkelerle kurulan ticari ilişkiler
sayesinde, doğu ile batı ve kuzey ile gün.ey arasmdaki alışveriş arttı-»
rılmıştır.
Scgo Shoshalar
1970ni
xnii^
Erlinya ve Japonya * n m ticaret hayatında yeni değişiklikler meydana
gelmekte, bu nedenle, bu şirketlerin yükselv miktarda, düşük komisyonla,
hammadde, aramalı ve sermaye malı arzetmesi ve pazarlaması şeklindeki
geleneksel işlevini yerine getirmesi zorlaşmaktadır.
Sermaye malları için büyük bir pazar olan sanayileşrr^kteki ülke1er de, kendi işleme ve imalat sanayilerini geliştirmekte, yabancı
tüccarların faaliyetini kısıtlamaktadır^
En büyük avantajı, elindeki insan vaılığı olan sogo shoshalar,
her-türlü-iş konusunda ve dünyanın her bölgesi hakkında bilgi sahibi,' '
uzman ve deneyimli kadrolara sahiptir.
Müşteriler-ine ve tüketicilerine en iyi hizmeti vermenin organi­
zasyonu için çaba gösteren ve bı amaçla sürekli araştırma ve geliştirme
çalışmaları yapan birçok personele sahip sogo shoshalar, dünyanın her
yöresindeki yöresel alışkanlıklar, yerel durum ve ticaret anlayışı konu-»
sımda yıllardır yapılan çalışmalar sonrasında elde edilen bilgi biriki­
mine sahiptir.
Çeşitli alanlarda faaliyet göstermeleri ve yüksek düzeyde iş hac­
mine sahip olmalarından kaynaklanan gelir istikrarı, düşük maliyetle
çalışabilme, yeterlilik, en uygun şartlarda en iyi fiyatın ve pazarın
aranabilmesi olanaklarının varlığı, scgo shoshaların dünya ticaretinde
uluslararası pazarlarda güçlü ve avantajlı kılan etkenler olmaktadır^
Kıyı ticareti yapmak, yurtdışı yatırımlara yönelmek iş yapılan ülkele­
rin ekonamilerine yerel ilgi çerçevesinde işbirliği kurarak katkıda bu­
lunmak, uluslararası ticareti ve Japonya'nın itlıalatmı arttırıcı pro-jelere yardımcı olrnak sogo shoshaların bundan böyleki çalışmalarının
amacı olacaktır.