SOMUT KÜLTÜREL MİRASIN KORUNMASINDA AVRUPA BİRLİĞİ
advertisement
SOMUT KÜLTÜREL MİRASIN KORUNMASINDA AVRUPA BİRLİĞİ’NİN ÖNEMİ: AVRUPA KÜLTÜR BAŞKENTİ VE EUROPA NOSTRA UYGULAMALARI THE IMPORTANCE OF EUROPEAN UNION IN PRESERVING TANGIBLE CULTURAL HERITAGE: EUROPEAN CAPITAL OF CULTURE AND EUROPA NOSTRA IMPLEMENTATIONS Serkan POLAT Sakarya Üniversitesi İşletme Fakültesi Turizm İşletmeciliği Bölümü [email protected] Semra AKTAŞ POLAT Sakarya Üniversitesi İşletme Fakültesi Turizm İşletmeciliği Bölümü [email protected] ÖZET Bu çalışmada, Dünya’nın en etkin örgütlerinden birisi olan Avrupa Birliği’nin (AB) somut kültürel miras konusundaki uygulamaları incelenmektedir. Bu kapsamda, 1985 yılından itibaren AB tarafından her yıl düzenli olarak şehir veya şehirlerin Kültür Başkenti olarak belirlendiği AB Kültür Başkenti uygulaması ve Avrupa’da yer alan 50 ülkeden 250 sivil toplum kuruluşunu birleştiren uluslararası kültürel miras koruma federasyonu olan Europa Nostra’nın Avrupa Birliği Kültürel Miras Koruma Ödülü uygulaması incelenmektedir. Ayrıca bu çalışmada, Türkiye’nin somut kültürel mirasının AB’nin bu iki uygulamasındaki yeri de incelenmektedir. Anahtar Sözcükler: Avrupa Birliği, Somut Kültürel Miras, Avrupa Kültür Başkenti, Europa Nostra, Avrupa Birliği Kültürel Miras Koruma Ödülü ABSTRACT In this study, the implementations of European Union (EU) one of the most influential organizations in the world are investigated. In this context, European Capital of Culture implementation in which cities in Europe are determined regularly since 1985 and European Union Prize for Cultural Heritage / Europa Nostra Awards that is given since 2002 are being investigated. Federation of Europa Nostra is composed of 250 Nongovernmental Organizastions from 50 countries in Europe. Moreover, Turkey’s tangible cultural heritage is evaluated through these two implementations. Keywords: European Union, Tangible Cultural Heritage, European Capital of Culture, Europa Nostra, European Union Prize for Cultural Heritage GİRİŞ İkinci Dünya Savaşı sonrası harabeye dönen Avrupa Kıtası’nda hem barışın yeniden sağlanması hem de ekonomik faaliyetlerin tekrar başlatılması için ülkeler arasında işbirliği kurma düşünceleri ortaya çıkmıştır. Bunun neticesinde 1951 yılında Almanya, Belçika, Fransa, Hollanda, İtalya ve Lüksemburg tarafından Paris Antlaşması ile Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu kurulmuştur. Kurulan bu topluluk, yapılan yeni antlaşmalarla birlikte bugün 27 ülkeli Avrupa Birliği’ni (AB) ortaya çıkarmıştır. Yeryüzü, insanlığın başlangıcından günümüze kadar birbirinden farklı çok sayıda toplumu barındırmış ve barındırmaya da devam etmektedir. Bu toplumlar, bazen kabile düzeyinde bazen de gelişmiş bir medeniyet düzeyinde yeryüzünde varlıklarını sürdürmüş ve sürdürmeye de devam etmektedirler. Bununla birlikte her bir toplumun kendine has bazı özellikleri bulunmaktadır. Dil, din, ırk, yaşam tarzı, giyinme, yemek, aile yapısı, yönetim yapısı, yaşanılan coğrafi alan, inşa edilen ev ve diğer yapılar gibi birçok soyut ve somut özellik bakımdan ülkeler ve toplumlar birbirlerinden farklılık göstermektedir. Bu özellikler bir toplumun kültürünü oluşturmaktadır. İşte tam bu noktada, bugünkü ülke ve toplumların atalarından kendilerine kalan bu soyut ve somut kültürel mirasları korumak, yaşatmak ve gelecek nesillere aktarmak gibi ödevleri olduğu düşünülmektedir. SOMUT KÜLTÜREL MİRAS Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu’nda kültür varlıkları; “tarih öncesi ve tarihi devirlere ait bilim, kültür, din ve güzel sanatlarla ilgili bulunan veya tarih öncesi ya da tarihi devirlerde sosyal yaşama konu olmuş bilimsel ve kültürel açıdan özgün değer taşıyan yer üstünde, yer altında veya su altındaki bütün taşınır ve taşınmaz varlıklardır.” olarak tanımlandıktan sonra taşınmaz kültür varlığı olarak şunlar belirtilmiştir (Resmi Gazete, 1983: 18113): Kaya mezarlıkları, yazılı, resimli ve kabartmalı kayalar, resimli mağaralar, höyükler, tümülüsler, ören yerleri, akropol ve nekropoller; kale, hisar, burç, sur, tarihi kışla, tabya ve isihkamlar ile bunlarda bulunan sabit silahlar; harabeler, kervansaraylar, han, hamam ve medreseler; kümbet, türbe ve kitabeler, köprüler, su kemerleri, su yolları, sarnıç ve kuyular; tarihi yol kalıntıları, mesafe taşları, eski sınırları belirten delikli taşlar, dikili taşlar; sunaklar, tersaneler, rıhtımlar; tarihi saraylar, köşkler, evler, yalılar ve konaklar; camiler, mescitler, musallalar, namazgahlar; çeşme ve sebiller; imarethane, darphane, şifahane, muvakkithane, simkeşhane, tekke ve zaviyeler; mezarlıklar, hazireler, arastalar, bedestenler, kapalı çarşılar, sandukalar, siteller, sinagoklar, bazilikalar, kiliseler, manastırlar; külliyeler, eski anıt ve duvar kalıntıları; freskler, kabartmalar, mozaikler, peri bacaları ve benzeri taşınmazlar; taşınmaz kültür varlığı örneklerindendir. Somut veya soyut kültürel mirasın korunmasının beş önemli boyutu olduğu düşünülmektedir. Bunlardan birincisi, bu mirasın adından da anlaşılacağı üzere bu değerlerin geçmişte yaşayan insanların ve toplumların günümüz insanlarına ve toplumlarına miras olarak bırakılmış olmasıdır. Dolayısıyla bu mirasın korunması gerekmektedir. İkinci boyutu ise günümüze kadar gelen bu değerlerin zarar görmeden gelecek nesillere aktarılması görevidir. Üçüncü boyut, kültürel mirasın farklı toplumlar arasında bir etkileşim aracı olarak kullanılmasıdır. Dördüncü olarak, soyut ve somut kültürel mirasın bir tanıtım aracı olarak kullanılabilmesidir. Beşinci boyut olarak kültürel mirasın, turistik çekicilik unsuru olarak kullanılarak yerel ve ulusal ekonomiye katkı sağlamasıdır. Bu sebeplerden dolayı Avrupa Birliği, soyut ve somut kültürel varlıkların korunması için bazı proje ve uygulamalar geliştirmiştir. Bunlardan iki tanesi Avrupa Kültü Başkenti uygulaması ve Europa Nostra Avrupa Birliği Kültürel Miras Koruma Ödülü uygulamasıdır. Bu nedenle bu çalışmada, Avrupa Birliği’ne genel olarak değinildikten sonra bu iki uygulamaya değinilerek Türkiye’nin durumu ele alınmaktadır. AVRUPA BİRLİĞİ Avrupa çapında barışın sağlanması ve Avrupa ülkeleri arasında ekonomik bir işbirliğinin kurulması amacından hareketle; Almanya, Belçika, Fransa, Hollanda, İtalya ve Lüksemburg tarafından 1951 yılında Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğunu kuran Paris Antlaşması ile 1957 yılında Avrupa Ekonomik Topluluğunu ve Avrupa Atom Enerjisi Topluluğunu kuran Roma Antlaşmaları imzalandı. Bu anlaşmalar sayesinde Avrupa devletleri, ekonomik, siyasi, sosyal ve kültürel alandaki işbirliklerini güçlendirdiler. 6 üyenin katılımıyla oluşan Avrupa Topluluğu, farklı tarihlerde yeni üyelerin katılımı sonucu bugün 27 üyeden oluşan bir birlik halini almıştır. Bugün itibariyle Avrupa Birliği'nin (AB) üyeleri; Almanya, Avusturya, Belçika, Bulgaristan, Çek Cumhuriyeti, Danimarka, Estonya, Finlandiya, Fransa, Güney Kıbrıs Rum Yönetimi, Hollanda, İngiltere, İrlanda, İspanya, İsveç, İtalya, Letonya, Litvanya, Lüksemburg, Macaristan, Malta, Polonya, Portekiz, Romanya, Slovakya, Slovenya ve Yunanistan'dır. Türkiye, Hırvatistan ve İzlanda ile katılım müzakereleri devam etmektedir (AB Bakanlığı, 2012). AVRUPA KÜLTÜR BAŞKENTİ UYGULAMASI VE TÜRKİYE Avrupa Kültür Başkenti uygulaması, Avrupa’da bulunan şehirlere Avrupa kültürünün zenginliği, farklılığı ve karakteristiklerini bir yıl sürecek olan kültürel programlarla sunma fırsatını verir (Avrupa Birliği, 2012). Avrupa Kültür Kenti kavramı, 13 Haziran 1985'te Yunanistan Kültür Bakanı Melina Mercouri tarafından ortaya atılmıştır. 1999 yılında Avrupa Kültür Kenti, Avrupa Kültür Başkenti olarak değiştirilmiştir. 2005-2019 arasında ise yeni seçim sistemi belirlenmiştir. 2005'ten sonraki seçimlerde bu unvan birden fazla kente verilmeye başlandı. 2010 yılındaki Avrupa Kültür Başkent'lerinden birisi de İstanbul'dur (wikipedia.org, 2012). Tablo 1. Avrupa Kültür Başkenti Olarak Seçilen Şehirler Yıl Şehir ve Ülke 1985 Atina –Yunanistan 1986 Floransa –İtalya 1987 Amsterdam –Hollanda 1988 Berlin –Almanya 1989 Paris –Fransa 1990 Glasgow –İskoçya 1991 Dublin –İrlanda 1992 Madrid –İspanya 1993 Anvers –Belçika 1994 Lizbon –Portekiz 1995 Lüksemburg 1996 Kopenhag –Danimarka 1997 Selanik –Yunanistan 1998 Stockholm –İsveç 1999 Weimar –Almanya Avignon -Fransa, Bergen -Norveç, Bologna -İtalya, Brüksel 2000 Belçika, Helsinki -Finlandiya, Krakov -Polonya, Reykjavik -İzlanda, Prag -Çek Cumhuriyeti, Santiago de Compostela -İspanya 2001 Porto -Portekiz, Rotterdam -Holanda 2002 Bruges -Belçika, Salamanca -İspanya 2003 Graz –Avusturya 2004 Genova -İtalya, Lille –Fransa 2005 Cork –İrlanda 2006 Patras –Yunanistan 2007 Lüksemburg, Sibiu -Romanya 2008 Liverpool -İngiltere, Stavanger -Norveç 2009 Linz -Avusturya, Vilnius -Litvanya 2010 Essen -Almanya, Peç -Macaristan, İstanbul -Türkiye 2011 Turku -Finlandiya, Tallinn -Estonya 2012 Guimarães -Portekiz, Maribor-Slovenya 2013 Marsilya-Fransa, Kosice-Slovakya 2014 Umea-İsveç, Riga-Litvanya 2015 Belçika, Çek Cumhuriyeti 2016 İspanya, Polonya 2017 Danimarka, Kıbrıs 2018 Hollanda, Malta 2019 İtalya, Bulgaristan Kaynak: Avrupa Komisyonu, 2012a Bir şehrin Avrupa Kültür Başkenti olarak seçilmesi 4 aşamadan oluşur. Birinci aşamada başvurular kabul edilir, ikinci aşamada Avrupa Parlamentosu, Avrupa Konseyi, Avrupa Komisyonu ve Bölgeler Komitesi’nden seçilen 7 uzman ve Avrupa Birliği ülkelerinden seçilecek 6 uzmandan oluşan 13 kişilik bir kurul tarafından ön seçim yapılır. Üçüncü aşama, ön seçimden 9 ay sonra kurul tekrar toplanarak, seçilen şehirlerin tekliflerini ve durumlarını analiz ederek şehirlerden bir tanesini “Avrupa Kültür Başkenti” olarak önerir ve gerekçelerini bir rapor halinde Avrupa Birliği Komisyonu’na sunar. Dördüncü ve son aşamada, ilgili yılın Kültür Başkenti uygulamasından sorumlu 2 Avrupa Birliği ülkesi son seçimde seçilen şehir ile birlikte bir şehri daha Avrupa Birliği Komisyonu’na sunar ve komisyon da bu iki şehirden birisini “Avrupa Kültür Başkenti” olarak seçer (Avrupa Birliği, 2012). İstanbul’un Avrupa Kültür Başkenti olarak adaylığının kabul edilmesi ve ön seçiminden sonra 02.11.2007 tarihinde; 5706 sayılı İstanbul 2010 Avrupa Kültür Başkenti Hakkında Kanun kabul edilmiştir. Bu kanunun amacı; “İstanbul’u 2010 yılı Avrupa Kültür Başkenti olarak hazırlamak, 2010 yılında yapılacak etkinlikleri planlamak ve yönetmek, kamu ve sivil kurum ve kuruluşların bu amaçla yapacakları çalışmalarda koordinasyonu sağlamak üzere İstanbul 2010 Avrupa Kültür Başkenti Ajansının kurulması ile görev ve yetkilerini düzenlemektir.” şeklinde belirtilmiştir (Resmi Gazete, 2007: 26700). Tablo 2. İstanbul’a Gelen Yabancıların Yıllara Göre Dağılımı (2000/2011) Yıl Ziyaretçi Sayısı Yıl Ziyaretçi Sayısı 2000 2.557.560 2006 5.346.658 2001 2.653.190 2007 6.453.553 2002 2.808.728 2008 7.049.234 2003 3.151.734 2009 7.509.741 2004 3.473.144 2010 6.960.980 2005 4.849.353 2011 8.057.869 Kaynak: İstanbul İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, 2012 Tablo 2’de 2000 ve 2011 yılları arasında İstanbul’a gelen yabancı ziyaretçi sayıları verilmektedir. Tablo 2’ye göre 2000 yılından itibaren ziyaretçi sayısında 2010 yılına kadar sürekli bir artış gözlenmektedir. 2010 yılında ise yabancı ziyaretçi sayısında 2009 yılına göre % 7 oranında bir düşüş yaşanmıştır. 2010 yılında İstanbul’un Avrupa Kültür Başkenti olarak ilan edilmesine ve Avrupa çapında İstanbul’un tanıtımlarına yer verilmesine rağmen ziyaretçi sayısında yaşanan bu düşüş anlaşılamamaktadır. Bununla birlikte bu düşüşte İstanbul genelinde restorasyon çalışmalarının zamanında bitirilemeyerek 2010 yılı boyunca sürmesinin önemli rol oynadığı düşünülmektedir. Ayrıca, İstanbul Avrupa Kültür Başkenti Ajansı’nda yaşanan anlaşmazlıkların da koordinasyon sorununa yol açarak faaliyetlerin etkin olarak gerçekleştirilemediği düşünülmektedir. Bu düşüşte bir başka neden, 2008 küresel ekonomik krizin Avrupa’daki etkisinin devam etmesi gösterilebilir. EUROPA NOSTRA (EN) VE AB KÜLTÜREL MİRAS KORUMA ÖDÜLÜ VE TÜRKİYE Europa Nostra, Avrupa çapında 50 ülkeden 250 sivil toplum kuruluşunu birleştiren bir uluslarararası kültürel miras koruma örgütleri federasyonudur. Bu kuruluşlar aracılığıyla Avrupa’da milyonlarca kültürel miras dostunu temsil etmektedir. 1963 yılında Avrupa Konseyi çevresinde kurulan Europa Nostra, 1991 yılında Uluslararası Şatolar Birliği ile birleşmiş, 1998 yılında Avrupa Komisyonu tarafından koruma alanında Avrupa’nın şemsiye örgütü olarak kabul edilmiş, 2002 yılından beri 1978’den tüm Avrupa ülkeleri çapında sürdürdüğü- ödüllendirme sistemi yürütücülüğü, bu ödüllere ek olarak Avrupa Komisyonu kararıyla Avrupa Birliği Kültürel Miras Koruma Ödülleri yürütücülüğü görevi ile güçlendirilmiştir (Europa Nostra Türkiye, 2012a). Avrupa’daki en iyi kültürel miras uygulamalarını kutlamak, risk altındaki miras için kampanyalar yapmak ve kültürel miras için lobi çalışmaları Europa Nostra’nın üç ana çalışma alanını oluşturmaktadır. Avrupa Komisyonu'nun kültür programı kapsamında Avrupa Konseyi ve Europa Nostra’nın 2002’den beri yürüttüğü Avrupa Birliği Kültürel Miras Ödülü/ Europa Nostra Ödülleri, Avrupa’nın kültürel miras çeşitliliği arasında binaların restorasyonu, yeni kullanımlara dönüşümü, kırsal ve kentsel iyileştirmeler, arkeolojik alan değerlendirmeleri ve sanat koleksiyonlarının bakım ve korunması, araştırmalar, olağanüstü hizmet veren kişi ve kurumlar, ve 2008’den itibaren eğitim alanın başarılı örnekleri ödüllendirmektedir. Avrupa Kültürel Miras konusundaki başarılı örnekler aşağıda belirtilen dört kategoride ödüllendirilirler (Europa Nostra Türkiye, 2012b): 1.Kategori: Koruma Belirtilen alanlarda Kültürel Mirasın korunması ve değerinin arttırılmasında olağanüstü başarı: • Kırsal veya kentsel yerleşimde tek bina veya bina grupları. • Endüstriyel ve mühendislik yapıları ve alanları. • Kültüler alanlar: Tarihi park ve bahçeler, daha geniş tasarlanmış alanlar, veya kültürel, çevresel ve/veya tarımsal açıdan önemli alanlar. • Arkeolojik alanlar, sualtı arkeolojik alanlar dahil. • Sanat koleksiyonları: Sanatsal ve tarihi değeri olan veya eski sanat eseri koleksiyonları. 2.Kategori: Araştırma 1. Kategoride belirtilmiş tüm alanlarda Avrupa’da kültürel mirasın korunması ve değerinin arttırılmasında elle tutulur etkiler yaratan tüm olağanüstü araştırmalar. 3.Kategori: Kişi ve Kurumlarda Olağanüstü Hizmet Uzun dönemli katkıları ile kültürel mirasın koruma ve değer arttırımı konusunda (1.Kategoride belirtilmiş alanlar ile ilgili) etkili olmuş tüm kişi ve kurumlara açıktır. Bu kişi ve kurumların Avrupa kültürel mirası ile ilgili konularda faaliyet göstermiş olmaları gerekmektedir. 4.Kategori: Eğitim, Kısa Süreli Eğitim, Bilinçlendirme Miras eğitimi konusunda öne çıkan girişimler, kültürel mirasın korunması konusunda eğitim projeleri ve kültürel miras konusundaki bilincin arttırılmasına yönelik programlar. Europa Nostra ve Türkiye 1979’dan bu yana, Türkiye’nin Europa Nostra ile ilişkisi büyük ölçüde kurumun ülkemizde verdiği Kültürel Miras Ödülleri ile sınırlı kaldı. 1980’lerin sonunda, Selçuk Erez, Çelik Gülersoy, Metin Sözen ve İlhan Nebioğlu’nun da aralarında bulunduğu bir grup korumacı, Bizim Ülkemiz Derneği’ni kurarak, Europa Nostra’yla ilişkileri güçlendirmeye çalıştı. Ancak, dernek uzun ömürlü olmayıp, 1992’de Europa Nostra kongresinin İstanbul’da gerçekleştirilmesi dışında, önemli bir yol kat edemedi. Öte yandan, Europa Nostra, Avrupa'da olduğu gibi Türkiye’deki en iyi kültürel miras uygulamalarını ödüllendirmeye devam etti. Bu ödüller, 2002 yılından bu yana Avrupa Birliği Kültürel Miras Ödülü adı altında veriliyor. Bugüne kadar Türkiye’den farklı kategorilerde 11 proje ödüllendirildi (Europa Nostra Türkiye, 2012c): 1979 Malta Köşkü Restorasyonu (Mansiyon) 1984 Yeşil Ev Oteli Restorasyonu (Mansiyon) 1988 Sadberk Hanım Müzesi Restorasyonu (Mansiyon) 1990 Koç Holding Nakkaştepe Merkezi Restorasyonu (Mansiyon) 2003 Cibali Tütün Fabrikası Restorasyonu – Dr. Mehmet Alper (Diploma) 6. 2004 İstanbul Tarihi Yarımada Araştırması - Prof. Nuran Zeren Gülersoy (Madalya) 7. 2005 Ortak Kültürel Miras: Mübadiller Vakfı-Mimarlar Odası (Diploma) 8. 2006 Sarıca Kilisesi Restorasyonu– C. Kabaoğlu, Y. Örnek (Büyük Ödül) 9. 2006 Bursa İpek Fabrikası Araştırması - Dr. Elif Özlem Oral (Diploma) 10. 2009 Kültür Karıncaları – Kültür Bilincini Geliştirme Vakfı (Diploma) 11. 2010 Yeni Cami Hünkar Kasrı Restorasyonu (Diploma) 1. 2. 3. 4. 5. Europa Nostra AB Kültürel Miras Koruma Ödülü’nün 2012 sonuçlarına göre Türkiye 2 ödül daha kazanmıştır. Bu ödüller; Koruma kategorisi kapsamında Balat’ta bulunan Milet İlyas Bey Külliyesi ve Kişi ve Kurumlarda Olağanüstü Hizmet kategorisinde Allianoi İnisiyatifi ve Dr. Ahmet Yaraş olarak gerçekleşmiştir (Avrupa Komisyonu, 2012b). SONUÇ VE DEĞERLENDİRME Bu çalışmada, geçmişte yaşamış insan ve toplumlardan günümüze ulaşmış soyut ve somut kültürel mirasın korunması konusunda Avrupa Birliği’nin desteklediği ve yürütücüsü olduğu iki önemli uygulama ele alınmıştır. Bunlardan birincisi 1985 yılında Yunanistan’ın Atina şehri ile başlayan ve 2010 yılında İstanbul’un seçildiği Avrupa Kültür Başkenti uygulamasıdır. Bu uygulama ile Avrupa’da bulunan şehirler, sahip oldukları kültürel değerleri uluslararası arenada tanıtma fırsatı bulmakla kalmayıp proje sayesinde birçok kültürel mirasın korunması ve restorasyonu da gerçekleştirilmiş olmaktadır. İkinci uygulama ise, 1963 yılında kurulan Europa Nostra’nın Avrupa Birliği Kültürel Miras Koruma Ödülü uygulamasıdır. Bu uygulama; Avrupa’daki en iyi kültürel miras uygulamalarını kutlamak, risk altındaki miras için kampanyalar yapmak ve kültürel miras için lobi çalışmaları şeklinde üç ana çalışma alanı kapsamında sürdürülmektedir. Koruma, Araştırma, Kişi ve Kurumlarda Olağanüstü Hizmet ve Eğitim, Kısa Süreli Eğitim, Bilinçlendirme olmak üzere 4 farklı kategori dalında Avrupa Birliği Kültürel Miras Koruma Ödülü verilmektedir. Türkiye’nin her iki uygulamadaki yerine, 2010 yılında İstanbul’un Avrupa Kültür Başkenti seçildiği ve bugüne kadar Avrupa Birliği Kültürel Miras Koruma Ödülü’nde farklı kategorilerde 13 projenin ödül kazandığı görülmektedir. Bununla birlikte, Türkiye gibi birçok medeniyete ev sahipliği yapmış bir ülkenin her iki projeden yeterince yararlandığını söylemek fazla iyimser olur. 2010 yılında İstanbul ile birlikte kültür başkenti seçilen EssenAlmanya, Peç-Macaristan şehirleri ile karşılaştırıldığında İstanbul’a ne kadar haksızlık edildiği aşikârdır. Bu noktada, Türkiye’nin sahip olduğu kültürel mirasına daha çok sahip çıkması ve bu mirası uluslararası arenada daha çok dile getirmesinin önemi çok büyüktür. KAYNAKÇA Avrupa Birliği. (2012). Summaries of EU Legislation – Culture, http://europa.eu/legislation_summaries/culture/l29014_en.htm (E.T: 13.02.2012). Avrupa Birliği Bakanlığı. (2012). Bir http://www.abgs.gov.tr/index.php?p=3 (E.T: 13.02.2012). Bakışta AB, Avrupa Komisyonu. (2012a). Kültür, European Capitals of Culture, http://ec.europa.eu/culture/our-programmes-and-actions/doc413_en.htm (E.T: 13.02.2011). Avrupa Komisyonu. (2012b). 2012 AB Kültür Mirası Ödülü, Basın Bülteni, http://europa.eu/rapid/pressReleasesAction.do?reference=IP/12/254&format =HTML&aged=0&language=TR (E.T: 13.02.2012). Europa Nostra Türkiye. (2012a). EN Nedir?, http://www.europanostratr.org/content.aspx?id=9 (E.T: 12.02.2012). Europa Nostra Türkiye. (2012b). EN ne yapar?, http://www.europanostratr.org/content.aspx?id=10 (E.T: 12.02.2012). Europa Nostra Türkiye. (2012c). EN Türkiye ve Ödüller, http://www.europanostra-tr.org/en_turkiye.aspx (E.T: 12.02.2012). http://tr.wikipedia.org/wiki/Avrupa_K%C3%BClt%C3%BCr_Ba%C5%9Fk enti, Avrupa Kültür Başkenti, (E.T: 12.02.2012). İstanbul İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü. (2012). İstanbul’a Gelen Yabancı Sayısı, http://www.istanbulkulturturizm.gov.tr/belge/1-58505/turizmistatistikleri.html (E.T: 05.02.2012). Resmi Gazete. (1983). Kültür Ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu, Kanun No: 2863, Sayı: 18113. Resmi Gazete. (2007). İstanbul 2010 Avrupa Kültür Başkenti Hakkında Kanun, Kanun No: 5706, Sayı: 26700.
