PowerPoint Sunusu
advertisement
Bilimsel Araştırma Yöntemleri BİLİMSEL YÖNTEM Bazı Temel Kavramlar BİLMEK Bir nesneyi, gerçeği ya da fenomeni “bilmek”, onu görsel ve fiili olarak tarif edebilmek, çevresindeki diğer nesnelerle nasıl bir etkileşimde bulunduğunu açıklayabilmek ve çevresini nasıl etkilediğini ve bunun karşılığında onun nasıl etkilendiğini anlatabilmek anlamına gelir. Bilim kapsamında “bilmek”, merakı, en dürüst şekilde gerçeğin farklı özelliklerini belirlemek, birbirinden ayırt etmek ve tanımlamak için gözlem yapmayı ve yeterli bilgi ve istihbarat toplamayı deneyimlemek demektir. BİLİMSEL YÖNTEM Bazı Temel Kavramlar • Modern bilim 17. yüzyılda – Aydınlanma çağında – ortaya çıkmıştır ve gözlenebilir olgulara dayanır. Bilim, deneyler aracılığıyla olgular ve gerçekleri eşleştirir. İşte bu nedenle bilimin, en ufak parçacıktan tutun da tüm evrene kadar herşeyi inceleyebilmek için laboratuvarlara ve aletlere ihtiyacı vardır. Bilim, bir hipotezi kanıtlayabileceği ya da çürütebileceği kanıtları biriktirebilmek için, güvenilir enstrumanları olan titiz metodolojiler kurar. Bilim, kendi metodolojilerini değerlendirir ve kendi kanıtlarını yeni baştan inceler. • Eski bilim olayların “neden?”ini açıklamaya çalışırken, modern bilim olayların “nasıl?”ını yanıtlamayı amaçlar. BİLİMSEL YÖNTEM Bazı Temel Kavramlar • bilimsel yöntem : bilgiye ulaşmak için izlenen ve bilimsel olduğu kabul edilen yol veya süreçtir. • bilimsel faaliyetin amacı, incelenen alandaki olay ve olguları tanımlamak, bunlar arasındaki nedensellik ilişkilerini keşfetmek ve bu ilişkileri genelleştirip teoriler içinde toplamaktır. Bu durum o alandaki kanunlara ulaşılmasını sağlar. • teoriler, insanlara öngörü olanağı sağlar. Yani, olgular arasındaki ilişkilerden yararlanarak, henüz olmamış gerçekleşmemiş olgu ve olaylar önceden tahmin edilebilir. BİLİMSEL YÖNTEM Bazı Temel Kavramlar Bilimsel düşünce (akıl):Bireyin mantık kurallarına göre yaptığı akıl yürütme ve göstereceği tutarlı davranış biçimiyle ilgilidir. Bilimsel araştırma (olayların araştırılması): Sorunu belirleme, gözlem yapma, hipotez kurma, hipotezi test etme, teoriye ve genel kanunlara ulaşma. Bu, sistematik faaliyet biçimidir. BİLİMSEL YÖNTEM Bazı Temel Kavramlar • Bilimler pozitif (müspet) ve normatif bilimler olarak iki temel gruba ayrılır. Bilim sözcüğünden anlaşılan genellikle pozitif bilimdir. • Pozitif bilimlerde olaylar ve olgular arasındaki ilişkilerin keşfedilmesi, bunların tekrar olay ve olgulara dönülerek kanıtlanması ve genel modeller ya da teoriler içinde toplanması esastır. • normatif bilimler, değer yargılarıyla ilgilidir: İyi-kötü, güzelçirkin, haklı-haksız, doğru-yanlış gibi sübjektif ifadeler bu bilimlerin esasını oluşturur. Bu nedenle matematik ve mantık pozitif bilimlerin kapsamına dahil edilmemektedir. BİLİMSEL YÖNTEM Bazı Temel Kavramlar Pozitif bilimlerin Özellikleri: a.Bilim olgusaldır (nesneldir): Var olan olaylar ve olgularla ilgilenir. b.İç ve dış tutarlılık: Mantık kurallarına dayanır(iç tutarlılık); bilimsel önermeler olgular tarafından doğrulanır(dış tutarlılık). c.Eleştiriye açık olma: Eleştiri ,bilime kendi kendini yenileme ve geliştirme olanağı sağlar. d. Genellik: Bireysel olaylardan genel modellere ulaşmaya çalışır. e. Öngörü: Olayların ortaya çıkışını önceden görmeğe çalışır. f. Toplumsal gerekler: Bilim öğrenme arzusundan veya toplumsal ihtiyaçlardan doğar. BİLİMSEL YÖNTEM Bazı Temel Kavramlar •Toplumsal bilimler de doğa bilimleri gibi pozitif bilimdirler. Bunlar da gözlem ve hipotezler yardımıyla insan davranışlarını açıklama ve bu ilişkilere dayalı teoriler kurarak genel kanunlara ulaşma amacı güder.Ancak, toplum bilimlerinde olguları ölçme olanakları bir hayli sınırlıdır. Bu nedenle, toplum bilimlerinde geliştirilen teorilerin açıklama gücü, diğerlerine göre daha sınırlıdır •Bilimlerin gelişme hızları ile matematiksel teknikleri kullanma dereceleri arasında yakın ilişki bulunmaktadır. Günümüzde, matematik ve istatistik gibi teknikler bütün pozitif bilim dalların girmiştir.Bu tekniklerin kullanılabilmesi ölçme olanaklarına bağlıdır. Ölçme, gözlem yoluyla elde edilen verilerin nicel olarak ifadesidir BİLİMSEL YÖNTEM Bazı Temel Kavramlar • Matematik ve istatistik teknikler ekonomi, sosyoloji, psikoloji ve öteki sosyal bilim dallarında kullanım alanı bulmuştur. Bunlar içinde en yaygın olanı ekonomidir. • Matematik, istatistik ve ekonomiye dayalı olarak yeni bir kantitatif (sayısal) bilim dalı geliştirilmiş ve buna ekonometri adı verilmiştir. • Bu her üç bilimsel teknik ekonomi biliminin gelişmesine çok önemli katkılar yapmıştır. • Buradaki en zayıf nokta şudur: Toplum bilimlerinin konusu insan davranışları ve toplumsal kurumlardır. Bunlar ise, çoğu zaman ölçülemez olduğu için, söz konusu kantitatif tekniklerin kullanma olanağı sınırlı kalmaktadır. BİLİMSEL YÖNTEM Bazı Temel Kavramlar •Bilimsel faaliyet, bilinmeyen olgu ve ilişkilerin açıklanmasına yönelik sonuçlar çıkarmaya dayanır. Başka deyişle sistematik veri toplama ve analiz etme sürecidir. •Uygulanan akıl yürütmenin yönü açısından bilimsel düşünce yöntemleri geleneksel olarak ikiye ayrılmıştır: 1.Tümdengelim (genelden özele, deduction), Aristo. 2.Tümevarım (özelden genele, induction), F. Bacon BİLİMSEL YÖNTEM Tümdengelim • Kökeni Aristo’ya dayanan bir düşünce yöntemidir. • mantık ve matematik alanındaki temel düşünce sistemini oluşturur. • Bu yöntemde, genel bir önermeden akıl yürütme yoluyla daha az genel nitelik taşıyan yeni önermeler elde edilir. Yani genelden özele, bütünden parçaya geçilir. • Bu, bir anlamda matematiksel kanıtlama yöntemidir. Bu sistemde deney ve gözlemin yeri yoktur. Yeni sonuçlar ancak elde var olan bilgilerden üretilir. BİLİMSEL YÖNTEM Tümevarım • Bu yöntemde tek tek olgulardan hareket edilerek temel önermelerin elde edilmesi söz konusudur. Tümdengelimin tersine, parçalardan bütüne, özelden genele doğru geçilmektedir. Bu yöntemin kurucusu F. Bacon’ dur (15611626). • Tümevarımda bilimsel bilginin temeli olarak gözlem ve deney kabul edilmektedir. • Modern bilim yönteminde gerçeğe ulaşmada tümevarım çok önemli bir yere sahip olmakla birlikte, tek başına yeterli değildir. Çünkü bilimsel genellemelerde akıl yürütme ve yaratıcı düşünceye de ihtiyaç vardır. BİLİMSEL YÖNTEM Hipotezli Tümdengelim • Tümdengelim sürecini oluşturan evrensel ifadenin sınanmasına yönelik yöntemdir. Yani bu yöntemde tümdengelimci bir yaklaşımla hareket edilmekle birlikte, aynı zamanda somut olaylara dönülerek önermelerin hangi şartlarda (hangi varsayımlar altında) doğru olduğu sınanmaya çalışılmaktadır. Gelir artarsa (varsayımları altında) harcamalar da artar. Bilimsel araştırmalarda bu 3 yöntemde aynı anda kullanılabilir.. BİLİMSEL YÖNTEM Hipotez • Hipotez, araştırılan sorunla ilgili olarak öne sürülen, doğruluğu ve yanlışlığı henüz test edilmemiş, fakat doğru çıkacağına önceden güven duyulan bir önerme, ifade veya çözümlemedir. Bu önerme, araştırmanın ilerideki aşamalarında yeniden olaylara dönülerek test edilecek, eğer gerçekler tarafından doğrulanıyorsa bilimsellik kazanacak, aksi durumda değiştirilecek veya tamamen terk edilecektir. • Hipotez sözcüğü yerine, araştırmanın tezi veya tez cümlesi ifadeleri de kullanılabilir. BİLİMSEL YÖNTEM Hipotez Testi • Hipotez, doğruluğu sınanmak amacıyla öne sürülmüş geçici bir önermedir. Hipotez testi yeniden olaylara dönülerek yapılır. • Araştırmacı hipotezini kurduktan sonra olay ve olguları gözleyip kanıtlar toplayarak önerisinin doğruluğunu desteklemeye çalışır. Bu işlem sonucunda hangi hipotezlerin olaylarla uyuştuğu ve soruna doğru çözümler getirdiği, hangilerinin desteklenmediği belirlenmiş olur. BİLİMSEL YÖNTEM Teori Bilim adamları olgular tarafından desteklenen hipotezden elde ettikleri ilişkileri bir teori içinde bütünleştirmeğe çalışırlar. Teorinin kurulması soyut, yani kavramlaştırmaya dönük bir faaliyettir. • Teori, olaylar arasındaki ilişkileri içeren bütünleştirilmiş tanımlar, varsayımlar ve genel önermeler bütünüdür. BİLİMSEL YÖNTEM Kanun • Özellikle toplumsal bilimler alanında bütün yer ve zaman koşullarında geçerli, değişmez yasalar ulaşmak görece olarak daha güçtür. • Toplum bilimlerinde yasa olarak kabul edilen ilişkileri daha çok, belli koşullar altında belli ilişkilerin ortaya çıkma ihtimalinin yüksek olması biçiminde yorumlamak gerekir.
