www.fizikpenceresi.com 2) Dokunma ile Elektriklenme: En az biri

Yarıçapları farklı küreler birbirine dokundurulduğunda, son yükleri;
Van Der Graf Jeneratörü
2) Dokunma ile Elektriklenme:
En az biri yüklü olan iki veya daha fazla cisim birbiri-
UYARI:
ne dokundurulursa, fazlalık yükü aralarında büyüklük-
Dokunma
leri oranında paylaşırlar.
paylaştıklarından her ikisi de aynı işaretle yüklenirler.
ile
elektriklenmede
cisimler
fazlalık
yükü
Soru 1.
Şekildeki küreler birbirlerine dokundurulup ayrılırsa,
kürelerin son yükleri ne olur?
Yüklü bir cisim yüksüz bir cisme dokundurulduğunda,
Soru 2.
yük-süz cisim de aynı tür yükle yüklenir.
Nötr, iletken K küresi iletken L küresine dokundurulduğunda K nin yükü +2q oluyor.
K nin yarıçapı L ninkinin yarısı kadar olduğuna
göre, L nin K ye dokundurulmadan önceki yük
miktarı kaç q dur?
A) 1
2
www.fizikpenceresi.com
B) 2
C) 3
D) 6
E) 9
Sınavda Çıkmış sorular (Yüklenmeler)
Şekildeki metaller etki ile elektriklenmiştir. Metaller
Soru 1.
birbirinden ayrılarak (+) ve (–) yüklü iki metal elde
Özdeş ve iletken X, Y, Z kürelerinden, X’in elektrik
edilebilir.
yükü -2q, Y’ ninki de +10q dur. Üç küre aynı anda
birbirine dokundurulup ayrıldıklarında her birinin yükü
Soru 3.
+2q oluyor.
I. Bir cismin‘+’yüklü olması elektron eksikliğindendir.
Buna göre, Z nin başlangıçtaki yükü nedir?
II. Sürtünme ile elektriklenmede sürtünen cisimler zıt
yükle yüklenirler.
A) -6q
B) -2q C) +2q
D) +6q
III. Cisimler sürtünme, dokunma ve etki ile elektrikle-
E) +8q
(1995 – ÖSS)
nebilir.
Yukarıdaki yargılardan hangileri doğrudur?
3) Etki ile Elektriklenme:
A) Yalnız III
B) I ve II
D) II ve III
E) I,II ve III
C) I ve III
Yüklü bir cisim yüksüz bir metale yaklaştırıldığında
metal-deki yük dağılımı değişir.
Soru 4.
Metalin cisme uzak tarafı cisimle aynı tür yükle, yakın
tarafı da zıt yükle yüklenir.
Yüklü cisim uzaklaştırılınca metal tekrar nötr (yüksüz)
hale gelir.
A,B,C özdeş iletken küreleri başlangıçta yüksüzdürUYARI:
ler.
Etki ile elektriklenme sadece metallerde görülür. Metalin
Küreler şekildeki duruma getirildiklerinde hangi
uzak ucunu topraklayarak yada bir birine değen ucuca iki
tür yükle yüklenirler ve yük miktarları nasıl olur?
metal kullanarak yüklü metaller elde edebiliriz.
Topraklama:
Toprak, elektronların (elektrik yüklerinin, elektrik
akımının) kolayca gidebileceği sonsuz bir giderdir.
Topraklanan cisim, yükünün tamamını toprağa verir.
3
www.fizikpenceresi.com
Güvenli çalışabilmek için topraklamanın mutlaka ya-
Eğer cisim etki ile elektriklenmişse, itilen yük toprağa
pılması gerekir. Bir evin elektrik tesisatı döşenirken
geçer. Şekilde, itilen yükler iletkenin L ucuna değil
kuralına uygun topraklama yapılmalı ve prizlerin
toprağa gider. L ucu nötr kalır.
üçüncü bağlantısı mutlaka bakır levhadan gelen
toprak hattına bağlanmalıdır.
Soru 5.
UYARI:
Yük miktarı q = - 48.10
Yük alışverişlerinde hareket eden yükler (-) yüklü
C olan yüklü bir cisim
toprağa bağlanırsa, cisimden kaç elektron toprağa
elektronlardır. Protonlar hareket etmez.
gider? (1 e.y=1,6.10
-
-17
-19
C)
-
Yükler cisimlerin dış yüzeyinde bulunur.
Toprak
Cisim (-) yüklü ise elektronlar toprağa akar ve
cisim nötr hale gelir.
+ +
+ +
Elektron
Yıldırım neden daha çok cami minarelerine düşer?
Toprak
Eğer cisim pozitif yüklü ise topraktan elektron
Faraday Kafesi
olarak nötr hale geçer.
Elektrik yüklerinin iletkenin dış yüzeyine yayılmaları
sonucu Michael Faraday uygulama alanı olarak kendi
buluşu olan Faraday kafesini yapmıştır.
UYARI:
Aynı yüklü cisimler birbirini iter, zıt yüklü cisimler birbirini
çekerler.
M
--
İletken
K
++
++
+
L
-
Elektron
Günlük hayatta bu buluşun en güzel uygulaması,
yıldırım düşmesi tehlikesine karşılık can güvenliği için
Toprak
arabanın içine girilmesidir.
4
www.fizikpenceresi.com
Yüklü bir cisim küreye dıştan dokundurulursa, cisim
ile küre fazlalık yükü yarıçapları oranında paylaşırlar.
Faraday kafesi, elektriksel iletken metal ile kaplanmış
veya iletkenler ile ağ biçiminde örülmüş içteki hacmi
dışardaki elektrik alanlardan koruyan bir muhafazadır
ELEKTROSKOP
Dolayısıyla ideal olarak faraday kafesi; topraklanmış,
içi boş metal bir küre gibi kapalı bir iletken yüzeyden
oluşur.
Faraday kafesinin uygulama alanları:
Yanıcı, patlayıcı ve patlayıcı maddelerin depolandığı
binalar, Radyo frekansı yayan cihazlar, telsizle haberleşmenin yapıldığı binalar.
Cisimlerin yüklü olup olmadığını yada hangi yükle
yüklü olduğunu anlamamıza yarayan alettir.
Elektroskop İle İlgili Bazı Durumlar:
Yüksüz kürenin içine yüklü bir cisim yaklaştırılırsa;
kürenin içi (+), dışı (-) ile yüklenir.
1.
_
_ K
+
+
Yüksüz elektroskopun topuzuna yüklü bir cisim
yaklaştırılırsa, yapraklar cismin yükü ile aynı
topuz ise zıt yükle yüklenerek yapraklar açılır.
Yüklü bir cisim küreye içten dokundurulursa, cisim
yükünü tamamen kaybeder.
5
www.fizikpenceresi.com
2.
+
+
+
+
5.
K
+
+
K
+
+
+
+
+
+
+
+
Yüklü bir elektroskopun topuzuna zıt yüklü iletken bir
K cismi dokundurulursa üç durum söz konusudur.
Yüksüz bir elektroskopun topuzuna yüklü bir cisim
dokundurulursa yapraklar ve topuz aynı cins yükle
I. K cisminin yükü elektroskopun yükünden az ise
yüklenerek yapraklar açılır.
yapraklar biraz kapanır.
II. K cisminin yükü elektroskopun yüküne eşit
ise yapraklar tamamen kapanır.
3.
+
+
+
K
+
+
III K cisminin yükü elektroskopun yükünden fazla
+
ise yapraklar önce tamamen kapanır, sonra tekrar
açılır. Elektroskop K cisminin yükü ile yüklenir.
+
+
+ +
+
+
6.
Yüklü bir elektroskopun topuzuna aynı cins yükle bir
+
K
++
+
+
cisim yaklaştırılırsa yapraklar biraz daha açılır.
+ +
+
+
4.
+
+
+
+
K
Yüklü bir elektroskopa eşit yüklü bir cisim yaklaştırı-
+
lırsa üç durum söz konusudur.
+
I.
+
Yapraklardaki yüklerin tamamı topuza çekilebilirse yapraklar nötr kalacağından tamamen
kapanır.
Yüklü bir elektroskopun topuzuna aynı cins yük
II.
Yapraklardaki yüklerin bir kısmı topuza çe-
taşıyan iletken bir cisim dokundurulursa üç durum
kilirse yapraklardaki yükler azalacağından
söz konusudur.
açıklık azalır.
I. K cisminin potansiyeli elektroskopun potansiyeIII.
linden küçük ise yapraklar biraz kapanır.
Yapraklardaki yüklerin tamamı çekildikten
sonra biraz daha çekilmek istenirse bu
II. K cisminin potansiyeli elektroskopun potansiye-
durumda yapraklar zıt yükle yüklenir. Bu
line eşitse yapraklarda bir değişiklik olmaz.
sırada yapraklar önce kapanır, sonra zıt
III. K cisminin potansiyeli elektroskopun potansi-
yükle yüklendiği için tekrar açılır.
yelinden büyükse yapraklar biraz açılır.
6
www.fizikpenceresi.com
Soru 6.
Soru 9.
Nötr cam çubuk ipek kumaş parçasına sürtüldüğünde
Farklı hacimde yalıtkan iki küre birbirine sürtülünce
pozitif olarak yükleniyor.
son yük durumlarıyla ilgili olarak aşağıdakilerden
Buna göre;
hangisi doğru olur?
I.İpek kumaş negatif olarak yüklenmiştir.
II.
İpeğin yük miktarı, çubuğunkine eşittir.
III.
Kumaşla çubuk birbirini çeker.
Yük Miktarı
yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) II ve III
E) I, II ve III
C) I ve II
Yük Cinsi
A) Farklı
Aynı
B) Farklı
Zıt
C) Eşit
Zıt
D) Eşit
Aynı
E) Sıfır
Nötr
Soru 7.
Yüksüz iki cisim birbirine sürtülerek yükleniyor,
Soru 10.
Bu iki cisim için,
K
I.
Cisimlerin birisi negatif diğeri pozitif yüklenir.
II.
Birisinin elektron sayısı azalmıştır.
III.
Cisimlerin toplam yük miktarı sıfırdır.
2r
yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) I ve II
E) I, II ve III
L
Yalıtkan
sap
M
r
Yalıtkan sap
C) II ve III
Yarıçapları 2r ve r olan nötr K ve L cisimleri birbirlerine dokunmakta iken yüklü M küresi yaklaştırılıyor. Bir
süre sonra K ve L birbirlerinden ayrıldığında K'nin yükü -q oluyor.
Buna göre;
Soru 8.
X ve Y cisimleri birbirlerine sürtülerek yükleniyorlar.
I.
X in yükü -q olduğuna göre,
II.
L'nin son yükü +2q dur.
K ve L kürelerinin son durumda yük miktarları
I.
Y nin yükü +q dur.
eşittir.
II.
X den Y ye proton geçmiştir.
III.
III.
Y den X e elektron geçmiştir.
yargılarından hangileri doğrudur?
M'nin yükünün işareti (-) dir.
yargılarından hangisi veya hangileri doğrudur?
A) Yalnız I
B) I ve II
D) I ve III
E) Yalnız II
C) I ve III
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) I ve III
E) II ve III
7
www.fizikpenceresi.com
C) Yalnız III
Soru 11.
Soru 13.
L
K
r
+8q
+q
2r
K
r
2r
L
Yalıtkan
ayaklar
K ve L cisimleri yüklüdür. K ve L birbirine dokundurulup ayrılırsa,
Şekildeki r ve 2r yarıçaplı iletken K ve L kürelerinin
I.
K ve L aynı cins yükle yüklenir.
yükleri +q ve +8q dür. K küresi yalıtkan ayağından
II.
L nin yükü K nınkinden fazla olur.
tutularak L küresine dokundurulup ayrılıyor.
III.
K ve L nötr olur.
Buna göre,
yukarıdaki yargılardan hangileri doğru olabilir?
I.
L'den K ye, +2q kadar yük geçmiştir.
A) Yalnız I
B) Yalnız II
II.
K'den L'ye, -2q kadar yük geçmiştir.
D) I ve II
E) I, II ve III
III.
Kürelerin son potansiyelleri birbirine eşittir.
C) I ve III
yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) I ve III
E) II ve III
Soru 12.
+4q
-2q
-3q
K
L
M
Soru 14.
K, L ve M metal küreleri özdeştir. K küresi önce L'ye
sonra M'ye dokundurulup ayrılıyor.
K, L ve M'nin yükleri ne olur?
A
B
C
D
E
K
-q
+q
-q
-q
-2q
L
+q
+q
-q
+2q
+q
M
-q
+q
-q
+q
-q
8
www.fizikpenceresi.com
C) I ve II
Soru 15.
Soru 18.
Soru 16.
Soru 19.
Soru 17.
Soru 20.
9
www.fizikpenceresi.com
Soru 21.
Soru 24.
K
Yaprakları açık bir elektroskopa K çubuğu yaklaştırılınca yaprakların biraz daha açıldığı gözleniyor.
Buna göre, aşağıdakilerden hangisi kesin doğrudur?
Soru 22.
A)
Elektroskop negatif yüklüdür.
B)
K çubuğu negatif yüklüdür.
C)
K çubuğu yüksüzdür.
D)
K çubuğu ile elektroskop zıt yüklüdürler.
E)
K çubuğu ile elektroskop aynı yüklüdürler.
Soru 25.
Şekildeki ( - ) yüklü bir
elektroskopun topuzu-
Soru 23.
na nötr bir küre dokundurulduğunda, elektroskopun yapraklarında ne
gözlenir?
A)
Biraz açılır.
B)
Biraz kapanır.
C)
Değişiklik olmaz.
D)
Tamamen kapanır.
E)
Önce kapanır, sonra açılır.
10
www.fizikpenceresi.com
-
- -
- -- --
Soru 26.
Soru 28.
(+) yüklü bir cisim, (-) yüklü
bir elektroskopa yaklaştırıldı-
K
-
- -
+
X
-
ğında;
-
Yüksüz
- -- --
-
-
-
-
L
-
-
-
-- --
-
- - -
-
I.
Yapraklar biraz daha açılır.
II.
Yapraklar biraz kapanır.
İçi boş (-) negatif yüklü K küresinin dış yüzeyi L
III.
Yapraklar tamamen kapanır.
elektroskopuna şekildeki gibi iletken bir tel ile
bağlıdır.
yargılarından hangileri doğru olamaz?
İletken ve yüksüz bir X küresi ipek ipliğinden
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D)
E)
I ve III
tutularak;
C) Yalnız III
II ve III
I.
K küresine dıştan dokundurulursa,
II.
K küresine içten dokundurulursa,
III.
L elektroskopunun topuzuna dokundurulursa,
hangi durumlarda, elektroskopun yapraklarında
biraz kapanma gözlenir?
Soru 27.
(-q) yüklü X elektroskopunun
X
-
deki gibi dokunduruluyor.
-
Elektroskopun yaprakları
-
Yalnız I
B)
Yalnız III
D)
I ve III
E)
I, II ve III
I ve II
-
Soru 29.
qX = -2q
-
qY = +14q
biraz kapandığına göre;
I.
C)
K
-
topuzuna iletken K üresi şekil-
A)
r
3r
Y
K yüksüzdür.
X
II.
K, (+) pozitif yüklü ve yükü q dan azdır.
III.
K, (-) negatif yüklüdür.
Şekildeki iletken Y küresi, iletken X küresine önce
yargılarından hangileri doğru olabilir?
içten sonra dıştan dokunduruluyor.
A) Yalnız I
B) Yalnız II
Kürelerin son yükleri ne olur?
D) I ve II
E)
C) Yalnız III
I, II ve III
11
www.fizikpenceresi.com
Sınavda Çıkmış sorular (Yüklenmeler)
Soru 3.
Soru 2.
Elektrik yüklü, özdeş iki elektroskopun topuzları
birbirine iletken bir telle bağlanıp elektriksel denge
sağlandığında aşağıdakilerden hangisi kesinlikle
gerçekleşmez?
A) Birinin yaprakları arasındaki açı artarken
diğerininki değişmez.
B) Birinin yaprakları arasındaki açı artarken
diğerininki azalır.
C) Birinin yaprakları arasındaki açı azalırken
diğerininki değişmez.
D) Her ikisinin de yaprakları arasındaki açı
azalır.
E) Her ikisinin de yaprakları arasındaki açı
değişmez.
2013 YGS
Soru 3.
2011 YGS
12
www.fizikpenceresi.com
ELEKTRİK AKIMI
Üretecin uçları arasındaki potansiyel farktan dolayı
oluşan elektrik alan oluşur ve bunun etkisiyle de
elektron hareketi oluşur.
İletkenden birim zamanda geçen yük miktarına akım
şiddeti denir.
i ile gösterilir. Birimi Amper’dir.
Bir yerde oluşan elektrik yüklerinin iletken tel vasıta-
i
sıyla bir başka yere aktarılmasına elektrik akımı
denir.
q
t
Akım şiddeti, ampermetre ile ölçülür.
Ampermetrenin iç direnci yok denecek kadar azdır.
Devreye seri olarak bağlanır; akım, ampermetrenin
içinden geçer.
Sunu Soruları (Elektrik akımı)
İçindeki su yükseklikleri farklı olan bileşik kaplar
arasındaki musluk açıldığında,su seviyesi yüksek
olan kaptan su seviyesi alçak olan kaba doğru su
Soru 1.
akışı olur.
Bir elektrik devresinde 5 dakika süreyle 3 A’lik akım
Bu akış su seviyeleri eşit olana kadar devam eder.
geçmektedir.
Bu sürede devreden geçen elektrik yükü kaç
C’dur?
Elektrik akımı da iki nokta arasındaki potansiyel
farktan kaynaklanır. Potansiyel eşit olana kadar akım
devam eder.
i
e
e
13
www.fizikpenceresi.com
Potansiyel fark:
•
Pilin iki kutbunun elektron miktarları farklıdır.
Bu farkın elektrik oluşturma gücü vardır. Bu
güç, gerilim adını alır.
•
Gerilimin(potansiyel fark) birimi volttur. V ile
gösterilir.
•
Gerilim voltmetre denilen aletle ölçülür.
•
Voltmetre devreye paralel bağlanır. İç direnci
yüksek olduğundan üzerinden akım geçmez.
V
Ohm Kanunu:
Devre Elemanları Ve Sembolle Gösterme :
14
www.fizikpenceresi.com
Bir elektrik devresinden geçen akım İle potansiyel
Soru 2.
farkı arasındaki oran devrenin direncini verir.
tg 
V
 sbt
I
R
V
I
Aynı cins telden yapılmış eşit uzunluktaki K ve L
iletkenlerinin kesit alanları sırasıyla S ve 2S dir.
Direnç:
Bu iletkenlerin dirençleri oranı
kaçtır?
İletkenin, elektrik akımına gösterdiği tepkiye direnç
denir.
A) 4
B) 2
C) 1
D)
R ile gösterilir. Birimi ohm ‘dir.
Dirençlerin seri bağlanması :
İletkenin Direnci Nelere Bağlıdır?
S
l
I.
Bir iletken telin direnci, telin uzunluğu ile
doğru orantılıdır.
II.
Bir iletken telin direnci, telin kesit alanı
V  V1  V2  V3
(kalınlığı) ile ters orantılıdır.
III.
Bir iletkenin direnci, iletkenin cinsine
I  I1  I 2  I 3
bağlıdır.
R
Reş  R1  R2  R3
l
S
15
www.fizikpenceresi.com
E)
Dirençlerin paralel bağlanması:
Soru 3.
Şekle göre, KL arasındaki
eşdeğer direnç kaç ohm
() dur?
Soru 4.
Şekle göre, KL arasındaki eşdeğer direnç kaç
ohm () dur?
Soru 5.
Şekle göre, KL arasındaki eşdeğer direnç
kaç ohm () dur?
V  V1  V2  V3
I  I1  I 2  I 3
1
1
1
1
 

Reş R1 R2 R3
Soru 6.
Şekle göre, KL arasındaki eşdeğer direnç kaç
ohm () dur?
16
www.fizikpenceresi.com
Soru 7.
Soru 10.
Şekle göre, KL arasındaki eşdeğer direnç kaç
Şekle göre, KL arasındaki eşdeğer direnç kaç
ohm () dur?
ohm () dur?
Soru 8.
Soru 11.
Şekle göre, KL arasındaki eşdeğer direnç kaç
Şekle göre, KL arasındaki eşdeğer direnç kaç
ohm () dur?
ohm () dur?
Soru 9.
Soru 12.
Şekle göre, KL arasındaki eşdeğer direnç kaç
Şekle göre, KL arasındaki eşdeğer direnç kaç
ohm () dur?
ohm () dur?
17
www.fizikpenceresi.com
Soru 13.
Soru 16.
Şekle göre, KL arasındaki eşdeğer direnç kaç
ohm () dur?
Şekle göre, KL arasındaki eşdeğer direnç kaç
ohm () dur?
Soru 17.
Soru 14.
Şekle göre, KL arasındaki eşdeğer direnç kaç
ohm () dur?
Şekle göre, KL arasındaki eşdeğer direnç kaç
ohm () dur?
Soru 18.
Soru 15.
Şekle göre, KL arasındaki eşdeğer direnç kaç
ohm () dur?
Şekle göre, KL arasındaki eşdeğer direnç kaç
ohm () dur?
18
www.fizikpenceresi.com
Soru 19.
Soru 22.
Şekildeki devrede
Şekildeki devrede V1 voltmetresi 48 voltu gösteriyor.
oranı kaçtır?
V2 voltmetresi kaç voltu gösterir?
A) 2
B) 4
C) 6
D) 8
E) 10
Soru 20.
Soru 23.
Şekilde verilen devre parçasında i4 akımı kaç
amperdir?
Şekilde verilen bilgilere göre voltmetrelerin gösterdikleri değerler oranı
kaçtır?
Soru 21.
Soru 24.
Şekildeki R ve 2R dirençleri seri bağlı olarak
çalıştırılmaktadır. Dirençlerden geçen akımlar
i1 ve i2 ve dirençler üzerindeki gerilimler V1, V2
arasındaki ilişki nasıldır?
A) i1=i2
V1>V2
B) i1=i2
V2>V1
D) i1>i2
V1=V2
E) i1>i2
V1=V2
C) i1>i2
V2>V1
Şekilde verilen bilgilere göre voltmetrelerin gösterdikleri değerler oranı
19
www.fizikpenceresi.com
kaçtır?
Soru 25.
Soru 28.
Şekildeki devre parçasının KL uçları arasındaki
potansiyel farkı 4 Volt olduğuna göre, VMN potansiyel farkı kaç volttur?
Şekildeki devrede dirençlerin uçlarına bağlı
A) 4
B) 8
C) 12
D) 16
E) 18
voltmetrelerin gösterdiği değerler V1, V2, V3
arasındaki ilişki nedir?
A) V1>V3>V2
B) V1>V2>V3
D) V3>V2>V1
E) V3>V1>V2
C) V2=V3>V1
Soru 29.
Soru 26.
Şekildeki devre parçasında dirençler özdeştir.
K ve M noktaları arasındaki potansiyel farkı 6 volt
olduğuna göre, K ve N noktaları arasındaki
potansiyel farkı kaç volttur?
Şekildeki devrede i akımı 6 amper olduğuna göre
A) 3
Voltmetre kaç voltu gösterir?
A) 2
B) 3
C) 4
D) 5
B) 6
C) 9
D) 12
E) 24
E) 6
Soru 30.
Soru 27.
Şekildeki devrede 6R dirençli kollardan geçen
Şekildeki elektrik devresinde VKL=40 Volt oldu-
akımlar i1 ve i2 dir.
ğuna göre, VML kaç volttur?
A) 10
B) 20
C) 25
D) 30
Buna göre
E) 35
20
www.fizikpenceresi.com
oranı kaçtır?
Soru 31.
Soru 34.
Şekildeki devrede
Şekildeki devrede
oranı nedir?
oranı kaçtır?
Soru 32.
Soru 35.
Şekildeki devrede 3R direncinden geçen akım i1,
Şekildeki elektrik devresi özdeş dirençlerden
9R direncinden geçen akım i2 dir.
oluşmuştur.
Buna göre
Kollardan geçen akım şiddetleri i1 ve i2 ise
oranı kaçtır?
oranı nedir?
Soru 36.
Soru 33.
Şekildeki devrede i1 akımı kaç i2 dir?
21
www.fizikpenceresi.com
Soru 37.
Soru 40.
Soru 38.
Soru 41.
Soru 39.
Soru 42.
22
www.fizikpenceresi.com
Soru 43.
Soru 46.
Soru 47.
Soru 44.
Soru 45.
Soru 48.
23
www.fizikpenceresi.com
Soru 49.
Soru 52.
Soru 50.
Soru 53.
Soru 51.
Soru 54.
24
www.fizikpenceresi.com
Soru 55.
Soru 58.
Soru 56.
Soru 59.
Soru 57.
Soru 60.
25
www.fizikpenceresi.com
Soru 61.
Soru 64.
Soru 62.
Soru 65.
Soru 66.
Soru 63.
26
www.fizikpenceresi.com
Soru 66.
Soru 69.
Soru 67.
Soru 70.
Soru 71.
Soru 68.
27
www.fizikpenceresi.com
Soru 72.
Soru 75.
Soru 73.
Soru 76.
Soru 77.
Soru 74.
28
www.fizikpenceresi.com
Soru 78.
Soru 81.
Soru 79.
Soru 82.
Soru 80.
29
www.fizikpenceresi.com
Sınavda Çıkmış sorular (Elektrik akımı)
Soru 3.
Soru 1.
Şekildeki elektrik devresinin K, L noktaları arasına
bağlanan voltmetrenin gösterdiği değer VKL, M, L
arasına bağlanan voltmetrenin gösterdiği değer de
VML dir.
Özdeş lambalardan oluşan şekildeki elektrik
devresinde K anahtarı kapatılırsa en çok kaç
lamba ışık verebilir?
(Üretecin içdirenci önemsizdir.)
A) 2
Voltmetreler özdeş olduğuna göre,
B) 3
C) 4
D) 5
E) 6
2012 YGS
oranı
kaçtır?
A)
B)
C)
D)
E) 2
Soru 4.
2013 YGS
Soru 2.
Özdeş X, Y diyotları ile özdeş P, R üreteçlerinden ve
S lambasından oluşan şekildeki elektrik devresinde
K, L, M anahtarları açıktır.
X, Y diyotları akımı yanlarındaki oklar yönünde
geçirdiğine göre, aşağıdaki işlemlerden hangisi
Her birinin direnci R= 1Ω olan 7 direnç şekildeki gibi
yapılırsa S lambası ışık verebilir?
bağlanıyor.
A) Yalnız K’yi kapatmak
Buna göre K ve L noktaları arasındaki eşdeğer
B) Yalnız M’yi kapatmak
(denk) direnç kaç Ω’dur?
C) K ve L’yi birlikte kapatmak
D) K ve M’yi birlikte kapatmak
A)
B)
C) 3
D) 4
E) L ve M’yi birlikte kapatmak
E) 7
2010 LYS
2012 YGS
30
www.fizikpenceresi.com
Soru 5.
Soru 8.
Soru 9.
Soru 6.
Soru 10.
Soru 7.
31
www.fizikpenceresi.com
Soru 11.
Soru 13.
Soru 14.
Soru 12.
Soru 15.
32
www.fizikpenceresi.com
Soru 16.
Soru 19.
Soru 17.
Soru 20.
Soru 18.
33
www.fizikpenceresi.com
Soru 21.
Soru 23.
Soru 24.
Soru 22.
Soru 25.
34
www.fizikpenceresi.com
Soru 26.
Etkinlik
Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerleri uygun
sözcüklerle doldurunuz.
1. İletkenden birim zamanda geçen yük miktarına
……… ………… denir.
2. Akım şiddeti birimi …………. dir.
3. İki nokta arasındaki potansiyel fark ……………..
İle ölçülür.
4. Devreden geçen akım ………………….. ile
ölçülür.
5. Elektriksel potansiyel birimi ……… dur.
6. Elektrik devrelerine enerji sağlayan araçlara
……… denir.
Soru 27.
7. Elektrik yük birimi ………………. dur.
8. Direnç birimi ……….. dır.
ohm,
pil,
akım şiddeti, ampermetre, volt,
voltmetre, amper,
Soru 28.
35
www.fizikpenceresi.com
coulomb
ÜRETEÇLER
Devreye elektrik enerjisi sağlayan kaynaklara üreteç
denir.
Piller, akümülatörler ve dinamolar doğru akım kaynaklarıdır.
Alessandro Volta
(1745-1827)
Galvani'nin deneysel gözlemleri kısa bir süre içinde
Avrupa'daki ilgili çevrelere yayıldı ve çeşitli kuruluş-
Akümülatör ve piller; elektrik enerjisini kimyasal
larda konu ile ilgili çalışmalar başladı. İtalya'daki
enerji olarak depo edebilen, gerektiğinde ise tekrar
Pavia Üniversitesi profesörlerinden Alessandro
elektrik enerjisine dönüştürebilen düzeneklerdir.
Volta (1745-1827), olayı Galvani'den farklı bir
biçimde yorumluyordu. Volta'ya göre oluşan elektriğin
İlk pilin keşfi üzerine Galvani ve Volta’nın bakış
kaynağı hayvan, yani kurbağa değil, ona değdirilen
açıları farkı:
metal parçalarıydı. Sonraki yıllarda Volta’nın haklı
olduğu anlaşıldı.
1780 yılında Galvani laboratuvarında bir kurbağayı
kesip biçerken laboratuvarın içinde başka bir amaç
için kullanılmakta olan bir elektrik makinasından
çıkan kıvılcımla beraber ölü kurbağanın bacağının
büzüldüğünü gördü. Galvani olay sırasında kullandığı
bıçağın ucunun kurbağanın sinir merkezine değmekte olduğunu da gözlemişti.
Bu gözlem Luigi Galvani'nin ilgisini çekti ve olayı
yorumlayabilmek amacı ile çeşitli deneyler yaptı.
Galvani deney ve gözlemlerinden hayvansal elektrik
diye adlandırdığı yeni bir tür elektrik bulduğu sonucu-
Dinamo; Hareket enerjisini elektrik enerjisine çeviren
na vardı.
doğru akım kaynaklarıdır.
36
www.fizikpenceresi.com
Elektromotor kuvvet (ε):
Üreteçlerin Seri Bağlanması:
Kapalı devrede yükü bir tam tur dolaştırmak için
gereken iştir.
I1 

Rr
I2 
Üretecin dış devreye akım vermeden uçları arasında
ölçülen potansiyel farka üretecin emk sı denir.
Üreteçlerin Paralel Bağlanması:
V 
Üreteçlerin Ters Bağlanması:
Üreteç dış devreye akım vermeye başladığında
voltmetrenin gösterdiği değer emk dan daha az
olur. Bunun nedeni üretecin iç direncidir.
I

Rr
  I .R  Ir
V    Ir
I
37
www.fizikpenceresi.com
2  


R  3r R  3r
2
R  2r
Sunu Soruları (Üreteç)
Soru 1:
Soru 3:
Akım geçen şekildeki devrede voltmetrenin gösterdiği
Akım geçen şekildeki devrede voltmetrenin gösterdiği
değer kaç Volttur?
değer kaç Volttur?
Üreteçlerin Ömrü:
Üreteçlerin ömrü üreteç üzerinden geçen akımla ters
orantılıdır.
Soru 2:
Diğer taraftan devrenin toplam gücünü üreteç sayısına bölerek de üreteçlerin ömrünü karşılaştırabiliriz.
Çıkan sayı hangisinde büyük ise o devrenin ömrü
daha uzundur.
Akım geçen şekildeki devrede voltmetrenin gösterdiği
değer kaç Volttur?
I1 
2
R
I
I2 
2
6

4R 4R
3
t3  t2  t1
38
www.fizikpenceresi.com

2R
 I3 

4R
Soru 4:
I.
1   2
II.
1   2
III.
4  3
IV.
3  4
İç dirençleri önemsiz üreteçlerle kurulan devrelerin
çalışma süreleri arasındaki ilişki nedir?
Soru 7:
Soru 5:
İç dirençleri önemsiz üreteçlerle kurulan şekildeki
devrede K-L arasından akım geçmediğine göre
aşağıdakilerden hangisi kesinlikle doğrudur?
I.
II.
III.
IV.
 6  1
4  5
3  6
1   2
Soru 6:
Soru 8:
Şekildeki devreden akım geçmediğine göre üreteçlerin emk ları için aşağıdakilerden hangisi kesinlikle
doğrudur?
39
www.fizikpenceresi.com
Soru 9:
Soru 11:
Soru 12:
Soru 10:
40
www.fizikpenceresi.com
Soru 13:
Soru 16:
Soru 14:
Soru 17:
Soru 15:
41
www.fizikpenceresi.com
Soru 18:
Soru 21:
Soru 19:
Soru 22:
Soru 20:
Soru 23:
42
www.fizikpenceresi.com
Soru 24:
Soru 26:
Soru 25:
Soru 27:
43
www.fizikpenceresi.com
Soru 28:
Soru 31:
Soru 32:
Soru 29:
Soru 33:
Soru 30:
44
www.fizikpenceresi.com
Soru 34:
Soru 36:
Soru 37:
Soru 35:
45
www.fizikpenceresi.com
Soru 38:
Sınavda Çıkmış sorular (Üreteçler)
Soru 1:
Özdeş üreteç ve özdeş lambalardan oluşan
şekildeki devrede kaç lamba ışık verebilir?
(Üreteçlerin içdirençleri önemsizdir.)
A)4
B) 5
C) 3
D) 2
E) 1
2011 LYS
Soru 2:
2011 LYS
46
www.fizikpenceresi.com
Soru 3:
Soru 5:
Şekildeki elektrik devresi, her birinin elektromotor
kuvveti 9 V, iç direnci 1 Ω olan 4 özdeş üreteç ile
119 Ω’luk R direnci kullanılarak kurulmuştur.
Buna göre, R direncinden geçen akımın şiddeti
kaç amperdir?
A)0,05
B) 0,10
C) 0,15
D) 0,20
E) 0,30
2012 LYS
Soru 4:
2010 YGS
47
www.fizikpenceresi.com
Soru 6:
Soru 8:
Soru 9:
Soru 7:
48
www.fizikpenceresi.com
Soru 10:
Soru 12:
Soru 11:
Soru 13:
49
www.fizikpenceresi.com
ELEKTRİK ENERJİSİ VE GÜÇ
Elektrik Enerjisi
Soru 3.
Bir elektrik devresinden geçen
akım direnç üzerinde ısıya dönüşür. Bu ısı suyun sıcaklığını
artırır.
W  q.V
W  V .i.t
V2
W
.t
R
W  i 2 .R.t
Enerji birimi: joule, kalori ya da kwatt-saat olarak
alınabilir.
Sunu sorular (Enerji ve Güç)
Soru 1.
Soru 4.
Gücü 200 watt olan bir sokak lambası günde 12 saat
yanıyor.
30 günde kaç kwh enerji harcar?
Soru 2.
Bir elektrikli fırın 20A ve 220V ile çalışmaktadır. Bu
fırında akşam yemeği olarak pişirilen tavuk için 2
saatlik süre geçmektedir.
Elektriğin 1 kwh değeri 20 kuruş olduğuna göre
pişirilen tavuk için harcanan elektrik enerjisinin
maliyeti kaç kuruştur?
50
www.fizikpenceresi.com
Soru 5.
Soru 6.
Soru 7.
Elektriksel Güç:
Bir elektrik aracının birim zamanda harcadığı enerjiye
o aracın gücü denir.
P
W V .i.t

t
t
P  V .i
P  i 2 .R
P
Güç birimi:
joule
s
V2
R
ya da watt’tır.
51
www.fizikpenceresi.com
Lambaların Parlaklığı:
Soru 10.
Lambaların parlaklığı da lambaların gücüyle doğru
orantılıdır.
Eğer lambalar özdeş verilmişse parlaklıkları karşılaştırmak için lambaların uçları arasındaki potansiyel
fark ya da üzerinden geçen akıma bakmak gerekir.
Soru 8.
Soru 11.
Soru 9.
52
www.fizikpenceresi.com
Soru 12.
Soru 14.
Soru 15.
Soru 13.
Soru 16.
53
www.fizikpenceresi.com
Soru 17.
Soru 20.
Soru 21.
Soru 18.
Soru 22.
Soru 19.
54
www.fizikpenceresi.com
Soru 23.
Soru 26.
Soru 27.
Soru 24.
Soru 25.
Soru 28.
55
www.fizikpenceresi.com
Soru 29.
Soru 31.
Soru 30.
Soru 32.
56
www.fizikpenceresi.com
Sınavda Çıkmış sorular (Enerji ve Güç)
Soru 1.
Evlerde kullanılan elektrik sayaçlarının, tüketime
ilişkin gösterdiği sayının birimi aşağıdakilerden
hangisidir?
A) J (joule)
B) C (coulomb)
C) kW (kilowatt)
D) kWh (kilowattsaat)
E) (ohm)
2012 YGS
Soru 2.
Günde 12 saat çalıştırılan bir klima, 30 günde 360
TL’lik elektrik enerjisi tüketmektedir.
Elektrik enerjisinin 1 kilowatt-saat’i 0,5 TL
olduğuna göre, bu klimanın gücü kaç kilowatt'tır?
A)1
B) 2
C) 3
D) 4
E) 5
2013 YGS
Soru 3.
Şehir geriliminin 220 volt olduğu bir evde bir elektrikli
fırın ile 550 wattlık bir ütü birlikte çalışırken sayaçtan
10 amper akım geçiyor.
Bu evde aynı fırından bir tane daha çalıştırılırsa
sayaçtan kaç amper akım geçer?
(Güç çarpanı: cosφ= 1 alınacaktır.)
A)12,5
B) 15,0
C) 17,5
D) 20,0
E) 25,0
2012 LYS
57
www.fizikpenceresi.com
MANYETİZMA
Demir, nikel, kobalt gibi metalleri çeken cisimlere
Manyetik Alan Kuvvet Çizgileri:
mıknatıs denir.
Bir mıknatısın çekim etkisini gösterdiği alana manyetik alan denir.
Mıknatısların uçları çekme ve itme özelliği gösterirler.
mıknatıslık etkisinin en şiddetli olduğu bu uçlara kutup adı verilir. Bir mıknatısın şekli nasıl olursa olsun
iki kutbu bulunur.
Bir mıknatıs ortadan iple asılırsa, kuzey-güney doğrultusuna yönelerek durur.
Kuzeyi gösteren kutba N, güneyi gösteren kutba ise
S kutbu denir.
Çubuk şeklindeki bir mıknatıs ikiye bölündüğünde,
Manyetik alan kuvvet çizgileri N kutbundan S kutbuna
oluşan her bir parça yine N - S kutuplu mıknatıs olur.
doğrudur.
Bölme işlemi atomik boyuta kadar devam ettirildiğin-
Çizgilerin uç noktalarında sık olması manyetik alanın
de de yine mıknatıs özelliği devam eder. Yani tek
uç kısımlarında şiddetli olduğunu gösterir.
kutuplu mıknatıs elde edilemez.
58
www.fizikpenceresi.com
Dünyanın çekirdek kısmındaki bazı akımların oluşması, dünyanın manyetik alanının kaynağı olarak düşünülmektedir.
Bunu daha iyi anlayabilmek için dünyanın merkezinde bir çubuk mıknatıs olduğu düşünülür.
Coğrafi kutup ekseni ile manyetik kutup ekseni
arasında bir açı vardır.
Ağırlık merkezinden asılmış bir çubuk mıknatıs, bulunduğu yerden geçen dünyanın çevresindeki manyetik alan kuvvet çizgilerine teğet olmak zorundadır.
Manyetik alan çizgilerinin bulunduğu yerlere pusula
Bu nedenle ağırlık merkezinden asılmış bir çubuk
iğneleri konulduğunda, pusula iğneleri yerdeki man-
mıknatısın N kutbu manyetik kuzeyi, S kutbu ise
yetik alan çizgilerine paralel olacak şekilde dengede
manyetik güneyi gösterir.
kalırlar.
Kuzey yarı kürede, ağırlık merkezinden asılan bir çu-
Dünyanın Manyetik Alanı
buk mıknatıs veya pusula iğnesinin N kutbu, güney
yarı kürede ise S kutbu aşağı eğilir.
Ekvatorda yere paralel, kutuplarda ise yere dik konuma gelir.
William Gilbert
(1544-1600)
59
www.fizikpenceresi.com
Manyetizma olgusu üzerine ilk önemli yaptın yazarı
İngiliz bilim adamı William Gilbert(1544-1600)’dir.
1600 yılında yayınlanan “De Magnet” adlı yapıtında
Gilbert dünyanında bir mıknatıs olduğunu ve pusulanın ibresinin dünyanın manyetik kutbunu gösterdiğini söyledi.
Elektromıknatıslar:
Manyetik özellik gösteren maddeye örneğin demir
üzerine tel sarılıp telden akım geçirildiğinde oluşan
mıknatıslardır.
Manyetizmada Coulomb Kanunu:
Elektrik yüklerinde olduğu gibi, mıknatıslarında aynı
kutupları birbirini iter, zıt kutupları ise birbirini çeker.
60
www.fizikpenceresi.com
Sunu soruları (Manyetizma)
Mıknatısların Kullanıldığı Alanlar:
•
Pusula yapımında,
•
Kapı zilinde,
•
Telefon,
•
Radyo,
•
Televizyon,
•
Voltmetre,
•
Ampermetre,
•
Elektrik motorları,
•
Bazı oyuncakların yapısı gibi bir çok yerlerde
Soru 1.
kullanılmaktadır.
•
Sanayide demir parçalarını diğer maddelerden ayırmak için yine mıknatıslar kullanılır.
Soru 2.
Soru 3.
61
www.fizikpenceresi.com
Akımın Manyetik Etkisi
Soru 4.
Manyetizmanın, elektrik ile ilgisi 1820 yılına kadar
anlaşılamamıştır.
1820 yılında Hans Christian Oersted (1775-1851)
pusula iğnesinin yakınındaki bir telden akım geçtiğinde pusula iğnesinin saptığını gördü.
Soru 5.
Oersted, bir telin içinden akım geçirildiğinde telin
çevresinde manyetik alan oluştuğu sonucuna da
vardı.
Akım Geçen Düz Telin Manyetik Alanı:
Soru 6.
B
2 K .i
r
Birimi N/A.m veya Tesladır.
62
www.fizikpenceresi.com
Akım geçen telin çevresinde iç içe daireler şeklinde
manyetik alan çizgileri oluşur. Herhangi bir noktadaki
Eğer halka tam değilse;
manyetik alan vektörünün yönü, bu alan çizgilerine
teğettir.
Akımın yönü değiştiğinde manyetik alan çizgileri ve
herhangi bir noktadaki manyetik alan vektörünün
yönü değişir.
Akım Geçen Dairesel Telin Manyetik Alanı:
Eğer halka N tane sarımdan oluşuyorsa manyetik
alan şiddeti:
B
K .2 .i
.N
r
63
www.fizikpenceresi.com
B
K .2 .i 
.
r
360
B
K .4 .İ
.N
L
Akım Geçen Bobinin Manyetik Alanı:
Soru 7.
İ1 akımının halka merkezinde oluşturduğu manyetik
alan B kadardır.
Halka merkezinde oluşan bileşke manyetik alan
kaç B olur? (Π=3)
64
www.fizikpenceresi.com
Soru 8.
Soru 10.
Soru 11.
Soru 9.
65
www.fizikpenceresi.com
Soru 12.
Soru 15.
Soru 13.
Sınavda çıkmış sorular (Manyetizma)
Soru 1.
Soru 14.
66
www.fizikpenceresi.com
Soru 2.
Soru 3.
Özdeş X, Y, Z çubuk mıknatısları, sürtünmesiz yatay
düzlemde şekildeki konumda hareketsiz tutuluyor.
Mıknatısların üçü de aynı anda serbest bırakılırsa
hangileri ok yönünde harekete başlar?
(Yerin manyetik alanı önemsizdir.
A) Yalnız X
B) Yalnız Y
C) Yalnız Z
D) X ve Y
E) Y ve Z
2012 YGS
Soru 4.
Özdeş 8 mıknatıstan dördü K, L, M, P dinamometreleriyle tavana asılıyken diğer dördü de şekildeki
konumlarda birer uçlarından yere sabitlenmiştir.
K, L, M, P dinamometrelerinin gösterdiği değerler
sırasıyla TK,TL,TM,TP olduğuna göre, bunların arasındaki ilişki nedir?
(Düşey ve aynı doğrultudaki mıknatıs çiftleri diğerlerinden
yeterince uzaktadır.)
2013 YGS
2010 YGS
67
www.fizikpenceresi.com
Soru 5.
Soru 7.
Soru 6.
68
www.fizikpenceresi.com
Soru 8.
Soru 10.
Soru 9.
69
www.fizikpenceresi.com
2. ÜNİTE
ELEKTRİK VE MANYETİZMA
CEVAP ANAHTARI
Yüklenmeler sunu soruları
qA=4q,qB=8q
2-D
3-E
-q,2q,-q
3.103
6-E
7-E
8-D
9-C
10-E
11-E
12-A
13-E
14-B
15-C
16-D
17-C
18-C
19-A
20-D
21-C
22-E
23-E
24-D
25-B
26-A
27-E
28-D
qx=9q,qY=3q
Yüklenmeler sınavda çıkmış sorular
1-B
2-A
3-C
4-E
Elektrik akımı sunu soruları
1→900
2-B
3→6
4→2
5→2
6→6
7→2
8→2
9→4
10→3
11→2
12→3
13→6
14→2
15→3
16→2
17→4
18→5
19→3
20→1
21-B
22-D
23→2
24→2/5
25-D
26-A
27-B
28-C
29-E
30→1/3
31→3
32→2/5
33→3
34→2
35→2
36-A
37-D
38-D
39-B
40-C
41-E
42-B
43-A
44-C
45-E
46-D
47-A
48-C
49-C
50-C
51-B
52-C
53-D
54-C
55-C
56-B
57-E
58-B
59-D
60-B
61-A
62-C
63-A
64-B
65-C
66-A
67-B
68-B
69-B
70-B
71-C
72-C
73-E
74-B
75-D
76-A
77-E
78-A
79-D
80-A
81-C
82-C
Elektrik akımı sınavda çıkmış sorular
1-D
2-A
3-D
4-E
5-C
6-D
7-C
8-C
9-B
10-B
11-D
12-E
13-B
14-C
15-C
16-D
17-C
18-C
19-B
20-B
21-D
22-E
23-A
24-A
25-B
26-E
27-B
28-C
8-B
9-C
10-E
Üreteçler sunu soruları
1→6
2→15
3→43
t1=t2=t3
5-E
6-II ve IV
11-E
12-D
13-B
14-C
15-D
16-D
17-D
18-A
19-D
20-A
21-C
22-A
23-B
24-D
25-E
26-A
27-E
28-B
29-C
30-D
31-E
32-D
33-D
34-A
35-B
36-E
37-D
38-A
7-D
8-D
9-C
10-D
I, II, ve III
Üreteçler sınavda çıkmış sorular
1-C
2-D
3-C
11-E
12-E
13-A
4-D
5-B
6-E
Elektriksel enerji ve Güç sunu soruları
1→72
2→176
3→96
4→80
5→3
6→1/6
7→220
8-C
9-E
10-C
11-C
12-A
13-D
14-C
15-D
16-A
17-B
18-B
19-D
20-E
21-C
22-D
23-D
24-E
25-C
26-C
27-A
28-A
29-B
30-D
31-D
32-D
7-
8-A
9-C
10-A
7-E
8-E
9-E
10-C
Elektriksel enerji ve Güç sınavda çıkmış sorular
1-C
2-B
3-C
Manyetizma sunu soruları
1-C
2-A
3-A
4-E
5-E
11-A
12-E
13-A
14-B
15-E
6-D
Manyetizma sınavda çıkmış sorular
1-C
2-E
3-E
4-C
5-C
6-E