Devlet Muhasebe Standartlar

Devlet Muhasebesi
Prof. Dr. Nalan AKDOĞAN
Prof. Dr. Nalan AKDOĞAN
1
SEKTÖREL SINIFLANDIRMA KRİTERLERİ
Ulusal ekonomi beş alt sektöre ayrılmaktadır.
Ulusal Ekonomi
Mali Şirketler
Mali Olmayan
Şirketler
Prof. Dr. Nalan AKDOĞAN
Genel Devlet
Hane Halkı
Kar Amacı
Gütmeyen
Kuruluşlar
2
SEKTÖREL SINIFLANDIRMA KRİTERLERİ
Ulusal
Ekonomi
Mali Şirketler
Mali Olmayan
Şirketler
Genel Devlet
Hane Halkı
Merkezi
Yönetim
Sosyal
Güvenlik
Kurumları
Mahalli
İdareler
Prof. Dr. Nalan AKDOĞAN
Kar Amacı
Gütmeyen
Kuruluşlar
3
TÜRKİYE UYGULAMASI
Genel Yönetim
Mahalli İdareler
Merkezi Yönetim
Sosyal Güvenlik
Kurumları
Düzenleyici ve
Denetleyici
Kurumlar
Bağlı İdareler
Belediyeler
Mahalli İdare
Birlikleri
İl Özel İdareleri
Özel Bütçeli
İdareler
Genel Bütçeye
Dahil İdareler
İlçe Özel İDareleri
Türkiye İş Kurumu
Prof. Dr. Nalan AKDOĞAN
Sosyal Güvenlik
Kurumu
4
DEVLET MUHASEBESi ALANINDA DÜNYADAKi
GELİŞMELER
• Ulusal Hesaplar Sistemi 1993 (SNA 93)
• Devlet Mali İxstatistikleri Elkitabı 2001 (GFSM 2001)
• Avrupa Hesap Sistemi 1995 (ESA95)
• Uluslararası Muhasebeciler Federasyonu Kamu Kesimi Muhasebe
Komitesi
(IFAC-IPSAS)
Prof. Dr. Nalan AKDOĞAN
5
DEVLET MUHASEBESi ALANINDA DÜNYADAKi
GELİŞMELER
• DEVLET MUHASEBESİ ALANINDA DÜNYADAKİ SNA 1993, Avrupa Birliği
(EU), Uluslararası Para Fonu (IMF), Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma TeĢkilatı
(OECD), Dünya Bankası (WB) ve Birleşmiş Milletler (UN) tarafından birlikte
hazırlanan ulusal ekonomilerin kurumlar, sektörler ve alt sektörler bazında
sınıflandırılması, akımlar, stoklar ve muhasebe kuralları, üretim hesabı, gelir
dağılımı, sermaye hesabı, mali hesaplar, bilanço, dış dünya ile yapılan
ekonomik faaliyetler, fiyat ve değer değişimleri, nüfus ve işgücü girdileri,
fonksiyonel
sınıflandırma gibi ulusal ekonominin ölçümüne yönelik
standartlar ve kurallar oluşturulması amacıyla hazırlanmıştır.
Prof. Dr. Nalan AKDOĞAN
6
DEVLET MUHASEBESi ALANINDA DÜNYADAKi
GELİŞMELER
GFSM 2001 IMF tarafından dünyada tahakkuk esaslı muhasebe ve raporlama
alanında ilerleme kaydetmiş Avustralya, Kanada, Amerika Birleşik Devletleri
gibi ülkelerden ve WB, UN, OECD ve Avrupa Komisyonundan uzmanların da
katılımıyla hazırlanan ve tahakkuk esasına göre, bilanço, faaliyet raporu gibi,
devlet mali raporlarının hazırlanmasını ve stokların, yükümlülüklerin, gelirlerin
ve giderlerin her ülke de aynı
sınıflandırmaya tabi tutulmasını ve
raporlanmasını amaçlayan bir düzenlemedir.
Prof. Dr. Nalan AKDOĞAN
7
DEVLET MUHASEBESi ALANINDA DÜNYADAKi
GELİŞMELER
ESA95, Avrupa Birliğinin istatistik alanında çalışmalar yapan alt kuruluşu olan
EUROSTAT tarafından hazırlanan ve Birliğe üye ve aday ülkelerde aynı
tabandan karşılaştırılabilir ve konsolide edilebilir istatistikler oluşturulmasını
amaçlayan bir çalışmadır.
Prof. Dr. Nalan AKDOĞAN
8
DEVLET MUHASEBESi ALANINDA DÜNYADAKi
GELİŞMELER
IFAC‟ın bir alt komitesi olan Kamu Kesimi Muhasebe Komitesi dünya
ülkelerine yönelik olarak devlet muhasebe ve raporlama standartları
oluşturulmasına yönelik olarak çalışmalar yapmaktadır. Bu çalışmalar
uluslararası mali kuruluşlar, bölgesel birlikler ve dünya ülkelerince de kabul
görmektedir.
Prof. Dr. Nalan AKDOĞAN
9
Muhasebe Sistemi Nedir ?
5018 KMYKK/ 49. Madde
Muhasebe sistemi; karar, kontrol ve hesap verme süreçlerinin etkili çalışmasını
sağlayacak ve malî raporların düzenlenmesi ile kesin hesabın çıkarılmasına temel
olacak şekilde kurulur ve yürütülür.
...
Genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerinde uygulanacak muhasebe ve
raporlama standartları, uluslararası standartlara uygun olarak Maliye Bakanlığı
bünyesinde; Sayıştay Başkanlığı, Maliye Bakanlığı, Devlet Planlama Teşkilâtı
Müsteşarlığı, Hazine Müsteşarlığı ve diğer ilgili kuruluş temsilcilerinin katılımıyla
oluşturulacak olan Devlet Muhasebesi Standartları Kurulu tarafından belirlenir.
Prof. Dr. Nalan AKDOĞAN
10
Devlet Muhasebesi Neden Değişti?
GENEL BÜTÇELİ İDARELERE YÖNELİK OLARAK:
Bütçe uygulama sonuçları almaya yöneliktir,
Tam süreklilik göstermemektedir,
Hesaplar muhasebe sistematiği içinde sınıflandırılmamıştır,
Detaylı bilgi üretememektedir,
Duran varlıklar kayıt altına alınamamıĢtır,
Bütçe borçları takip edilememektedir,
Hazine borç ve alacakları sağlıklı bir Ģekilde takip edilememektedir,
Gider taahhütleri ve Şarta bağlı yükümlülükleri göstermemektedir.
Prof. Dr. Nalan AKDOĞAN
11
DEVLET MUHASEBESİNİN KAPSAMI
NEDİR?
KAPSAMI: GENEL YÖNETİM
5018 KMYKK, Madde 2
•
•
“Bu Kanun, merkezi yönetim kapsamındaki kamu idareleri, sosyal güvenlik kurumları ve mahalli
idarelerden oluşan genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerinin mali yönetim ve kontrolünü kapsar.”
Avrupa Birliği fonları ile yurtiçi ve yurtdışından kamu idarelerine sağlanan kaynakların kullanımı ve kontrolü
de uluslarası anlaşmaların hükümlerii saklı kalmak kaydıyla bu Kanun hükümlerine tabiidir.
GENEL YÖNETiM MUHASEBE YÖNETMELİĞİ, Madde 2
•
Bu Yönetmelik, merkezi yönetim kapsamındaki kamu idareleri, sosyal güvenlik kurumları ve mahallî
idarelerden oluşan genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerini kapsar.
Prof. Dr. Nalan AKDOĞAN
12
KAPSAMIN İSTİSNALARI VARMIDIR?
GENEL YÖNETİM MUHASEBE YÖNETMELİĞİ, Madde 2
5018 sayılı KMYKK tabi ve aynı zamanda kurumlar vergisi mükellefi olan
kamu idareleri, bu Yönetmeliğin sadece bütçe işlemlerinin
muhasebeleştirilmesi, raporlanması ve hesapların konsolidasyonuna ilişkin
hükümlerine tabidir.
Prof. Dr. Nalan AKDOĞAN
13
GENEL YÖNETİM
MUHASEBEYÖNETMELİĞİ AMACI
Kamu İdarelerinin;
Nakit Esasında Bütçe Uygulama Sonuçlarını,
Tahakkuk Esasında Faaliyet Sonuçlarını,
Varlık, Yabancı Kaynak ve Öz Kaynaklarını izlemek,
Bilgi ihtiyacına Uygun Mali Rapor Üretmek
Prof. Dr. Nalan AKDOĞAN
14
ÇERÇEVE HESAP PLANI
•
•
•
Bilanço Hesapları
•
•
•
•
Faaliyet Hesapları
•
•
Bütçe Hesapları
•
•
Nazım Hesaplar
Prof. Dr. Nalan AKDOĞAN
•
•
I-VARLIKLAR
1.Dönen Varlıklar
2.Duran Varlıklar
II-KAYNAKLAR
3. Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar
4. Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar
5. Öz Kaynaklar
III-FAALiYET HESAPLARI
6. Gelirler ve Giderler
IV-BÜTÇE HESAPLARI
8.Bütçe Gelirleri ve Bütçe Giderleri
IV-NAZIM HESAPLAR
9. Nazım Hesaplar
15
GENEL YÖNETİM
MUHASEBESİ
Genel yönetim muhasebesinde kayıtlar iki farklı yöntem ile tutulabilir;
o “Nakit Esaslı Muhasebe”,
o “Tahakkuk Esaslı Muhasebe”
Prof. Dr. Nalan AKDOĞAN
16
DEVLET MUHASEBESİ
Devlet Muhasebe
Sistemi
Nakit Esası
Prof. Dr. Nalan AKDOĞAN
Taahhüt
Esası
Değiştirilmiş
Nakit Esası
Değiştirilmiş
Tahakkuk Esası
Tahakkuk Esası
17
Nakit ve Tahakkuk Esası
5018 sayılı KMYKK „nun 51. Maddesinde :
Kamu gelir ve giderlerinin yılı ve mahsup dönemi
MADDE 51.- Kamu gelir ve giderleri tahakkuk ettirildikleri mali yılın hesaplarında gösterilir. Bütçe gelirleri
tahsil edildiği, bütçe giderleri ise ödendiği yılda muhasebeleştirilir.
...
MADDE GEREKÇESİ (MADDE 51):
Maddede, Tahakkuk Esaslı Muhasebe Sisteminin gereği olarak gelir ve giderlerin tahakkuk ettirildikleri yılın
hesaplarında gösterilmesi, Bütçe işlemlerinin ise nakit esasında muhasebeleştirilmesi hüküm altına alınmış.
Prof. Dr. Nalan AKDOĞAN
18
Nakit ve Tahakkuk Esası
Gelirler ve Bütçe Gelirleri;
•
•
Gelirler Hesabına tahakkuk esasında ve GFS’e uygun olarak tahakkuk eden gelirler kaydedilir.
Bütçe Gelirleri Hesabına nakit esasında Bütçe Kanunlarında bütçe geliri olarak tanımlanan
gelirler kaydedilir.
Giderler ve Bütçe Giderleri Hesabı;
•
•
Giderler Hesabına tahakkuk esasında ve GFS’e uygun olarak tahakkuk eden giderler kaydedilir.
Bütçe Giderleri Hesabına nakit esasında Bütçe Kanunlarında bütçe gideri olarak tanımlanan
giderler kaydedilir.
Prof. Dr. Nalan AKDOĞAN
19
Nakit ve Tahakkuk Esası
YANSITMA TEKNİĞİ
Tahakkuk esasına dayalı muhasebe sistemi ile nakit esasına dayalı bütçe sisteminin uyumlaştırılması ve
tahakkuk esasında muhasebe raporları ve nakit esasında bütçe raporları üretilebilmesi için “ yansıtma tekniği ”
kullanılmıştır. Böylece bütçe kanunlarının gelir ve gider kabul ettiği işlemler bütçe geliri ve bütçe gideri
hesaplarına kaydedilmekte ve yansıtma hesapları kullanılarak; genel kabul görmüş muhasebe ilkelerine göre
gelir ve gider kabul edilen işlemler gelir ve gider hesaplarına yansıtılmakta, gelir ve gider olarak kabul
edilmeyen işlemler ise ilgili varlık veya yükümlülük hesaplarına yansıtılmaktadır
•
•
•
Gider yansıtma İşlemleri
Gelir yansıtma İşlemleri
Diğer yansıtma İşlemleri
Bütçeleştirilecek Borçlar yansıtma işlemleri
Kişilerden Alacaklar Hesabı işlemleri
Ters yansıtma işlemleri vb.
Prof. Dr. Nalan AKDOĞAN
20
Nakit ve Tahakkuk Esası
Prof. Dr. Nalan AKDOĞAN
21
Nakit ve Tahakkuk Esası
Prof. Dr. Nalan AKDOĞAN
22
Mali Tablolar
Mali Tablolar, muhasebe sistemi içinde kaydedilen ve toplanan bilgilerin,
belirli zaman aralıklarıyla bu bilgileri kullanacak olan kişilere iletilmesini
sağlayan araçlar olup kurumsal birimlerin mali yapıları hakkında bilgi
vermektedirler.
Prof. Dr. Nalan AKDOĞAN
23
Mali Tabloların Amacı
Mali tablolar kamu idarelerinin;
a) Kaynaklarının dağılımı ve kullanımını,
b) Faaliyetlerinin nasıl finanse edildiği ve nakit ihtiyacının nasıl karşılandığını,
c) Faaliyetlerini finanse edebilme ve sorumlulukları ile taahhütlerini yerine
getirebilme yeteneğini,
d) Mali durumu ve mali durumundaki değişiklikleri,
e) Faaliyetlerindeki performans, etkinlik ve başarısını,
f) Kendilerine sağlanan kaynakları bütçelerine uygun ve yasal şekilde kullanıp
kullanmadıklarını,
g) Mali işlemlerinde saydam olup olmadıklarını ve hesap verilebilirliğini,
gösterir.
Prof. Dr. Nalan AKDOĞAN
24
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Hazırlanacak Mali Tablolar
Bilanço
Faaliyet Sonuçları Tablosu
Bütçe Uygulama Sonuçları Tablosu
Nakit Akım Tablosu
Mali Varlık ve Yükümlülükler Değişim Tablosu
İç Borç Değişim Tablosu
Dış Borç Değişim Tablosu
Şarta Bağlı Varlık ve Yükümlülükler Tablosu
Gelirlerin Ekonomik Sınıflandırılması Tablosu
Giderlerin Kurumsal Sınıflandırılması Tablosu
Giderlerin Fonksiyonel Sınıflandırılması Tablosu
Giderlerin Ekonomik Sınıflandırılması Tablosu
Bütçe Gelirlerinin Ekonomik Sınıflandırılması Tablosu
Bütçe Giderlerinin Kurumsal Sınıflandırılması Tablosu
Bütçe Giderlerinin Fonksiyonel Sınıflandırılması Tablosu
Bütçe Giderlerinin Finansal S Sınıflandırılması Tablosu
Bütçe Giderlerinin Ekonomik Sınıflandırılması Tablosu
Bütçe Giderleri ve Ödenekler Tablosu
Prof. Dr. Nalan AKDOĞAN
25
KiMLER MALi TABLOLAR DÜZENLEYECEK
• Kapsama dahil kamu idarelerinin hepsi
•
•
Kendi adına ekonomik varlık edinebilen, yükümlülük
üstlenebilen, diğer kamu idareleri veya üçüncü şahıslarla
ekonomik ilişkilere girebilen kapsama dahil her kamu idaresi
bir kurumsal birimdir.
Kapsama dahil her kurumsal birim bir raporlama birimidir.
Prof. Dr. Nalan AKDOĞAN
26
MALi TABLOLARDA SORUMLULUK
• Hazırlama Sorumluluğu : MuhasebeYetkilileri
• Gözetme Sorumluluğu : KurumYöneticileri
• Kapsama dahil diğer kamu idarelerinin muhasebe yetkilileri, mali tabloların
belirlenen standartlara uygun olarak hazırlanmasından ve belirlenen süreler
içinde Bakanlığa gönderilmesinden; kurumların yöneticileri de bu hususları
gözetmekten sorumludur.
Prof. Dr. Nalan AKDOĞAN
27
MALi iSTATiSTiKLERiN
HAZIRLANMASI
•
•
•
GenelYönetim Maliye Bakanlığınca derlenecek,
Yayımlanma;
MerkeziYönetim Kapsamındaki kamu idarelerine ait mali istatistikler Maliye Bakanlığınca aylık,
•
Sosyal Güvenlik Kurumları
+
•
Mahalli Ġdareler
+
•
•
MerkeziYönetim mali istatistikleri Maliye Bakanlığınca birleştirilir.
GenelYönetim Mali İstatistikleri elde edilir ve 3 aylık dönemler halinde yayımlanır.
Prof. Dr. Nalan AKDOĞAN
28
MALi iSTATiSTiKLERiN
DEĞERLENDİRİLMESİ
Değerlendirme işlemi Sayıştay tarafından;
•
Değerlendirme kriterleri;
•
•
•
•
•
•
Hazırlanma,
Yayımlanma,
Doğruluk,
Güvenilirlik ve
Önceden belirlenmiş standartlara uygunluk bakımından,
Değerlendirme raporu
•
Türkiye Büyük Millet Meclisine
+
•
•
Maliye Bakanlığına gönderilir.
Bir yıla ait mali istatistikler izleyen yılın Mart ayı içinde
Prof. Dr. Nalan AKDOĞAN
29
Mali Tablolarda Neden Gelir – Bütçe
Geliri ile
Gider- Bütçe Gideri ayrımı
Gelirlerin Ekonomik Sınıflandırılması Tablosu
Bütçe Gelirlerinin Ekonomik Sınıflandırılması Tablosu
Giderlerin Kurumsal Sınıflandırılması Tablosu
Bütçe Giderlerinin Kurumsal Sınıflandırılması Tablosu
Giderlerin Fonksiyonel Sınıflandırılması Tablosu
Bütçe Giderlerinin Fonksiyonel Sınıflandırılması Tablosu
.....
Hazırlanacak olan Mali Raporlara bakıldığı zaman, kurumsal, fonksiyonel, finansal ve ekonomik
sınıflandırma raporlarında bu ayrıma gidilmiştir. Bunun temel nedeni Nakit ve Tahakkuk Esası Muhasebe
sistemlerinin birlikte kullanılmasıdır.
Prof. Dr. Nalan AKDOĞAN
30
Kayıt Önceliği
VERGİ DIŞI GELİR
100
805
KASA HESABI
600 GELİR HESABI
GELİR YANSITMA HESABI
800 BÜTÇE GELİRLERİ HESABI
Prof. Dr. Nalan AKDOĞAN
SERMAYE GELİRİ
100
1500
1500
805
1500
1500
KASA HESABI
254 TAŞITLAR HESABI
GELİR YANSITMA HESABI
800 BÜTÇE GELİRLERİ HESABI
1500
1500
1500
1500
31
Kayıt Önceliği
630
830
Prof. Dr. Nalan AKDOĞAN
GİDERLER HESABI
360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR HS
361 ÖDENECEK SOSYAL GÜV. KES. HS
103 VERİLEN ÇEK VE ÖD. EMİR. HS
BÜTÇE GİDERLERİ HS
835 GİDER YANSITMA HESABI
1500
200
300
100
1500
1500
32
Kayıt Önceliği
630
1500
360
361
103
830
1500
835
Prof. Dr. Nalan AKDOĞAN
200
300
100
1500
33
KURUMSAL SINIFLANDIRMA
ANAHTARI
I
İDARİ YAPI VE HİYERARŞİK KADEME
Bakanlıklar ile Eşdeğer Kurumlar
Yüksek Öğretim Kurumları
Diğer Özel Bütçeli Kurumlar
II
III
İşletmenin Bağlı olduğu
Bakanlık veya bütçe türü
İşletmenin Kurulduğu il
birim
01-37
38
40
IV
I. Düzey
Genel bütçeli kamu idarelerine bağlı döner sermayeli işletmelerde, işletmelerin bağlı olduğu bakanlıklar ve anayasal
İşletme Kodu
olarak eşdeğer idareler kodları; yüksek öğretim kurumlarına bağlı döner sermayeli işletmelerde "38"; diğer özel
bütçeli idarelere bağlı döner sermayeli işletmelerde "40" kodu kullanılacaktır.
Genel bütçe kapsamındaki kamu idarelerine bağlı döner sermayeli işletmelerde, işletmelerin bağlı olduğu I.
düzeyde
II. Düzey
III. Düzey
tanımlanan yöneticilere karşı doğrudan sorumlu birimin genel bütçe kodu; özel bütçeli idarelere bağlı döner
sermayeli işletmelerde, özel bütçeli idarenin özel bütçe kurumsal kodu kullanılacaktır.
İşletmenin kurulduğu ilin il plaka kodu kullanılacaktır.
IV. Düzey
Aynı il sınırlarında kurulan işletmelere "1"den başlayan ve ardışık olarak verilen kod kullanılacaktır. Üniversitelerde
işletmeyi oluşturan ve hesapları ayrı tutulan birimlerce 1'den başlayan ve ardışık olarak verilen kod kullanılabilir.
V. Düzey
İşletmelerin bölümlerinin (üniversitelerde birimlerin bölümlerinin) bütçe uygulamaları ve faaliyetleri ayrı olarak
izlenmek isteniyorsa bölüm bazında beşinci düzey olarak kod açılacaktır.
Prof. Dr. Nalan AKDOĞAN
34