File

YÜZME VE İLKYARDIM
Yüzme ve cankurtarmada göz önünde bulundurulması gereken
temel prensipler:
1. Güneşte ısınmış vücutla, birdenbire kesinlikle suya girilmemelidir.
2. Çok aç veya tok karnına kesinlikle yüzülmemelidir.
3. Bulunulan yerden suyun derinliğine ve dibin tehlikeli olup olmadığına her
zaman dikkat edilmelidir.
4. Suyun seviyesinin göğsü geçmemesine dikkat edilmelidir.
5. Bilinmeyen suyun her zaman tehlikeli olabileceğini düşünerek, yüzüstü
(balıklama) atlayarak suya girilmemelidir.
6. Atlayarak suya girilmesi arzu edilen yerlerde, suyun serbest olmasına
dikkat edilmelidir. (Derinliğin emniyetli, su içerisinde ve dışında tehlikeli
olabilecek herhangi bir durum olmaması gerekir.)
7. Yüzerken kendimize fazla güvenmemeli, uzaklara gitmemeli, her an zor
durumda kalabileceğimizi ve çok iyi yüzme bilenlerin de boğulabileceklerini
hatırımızdan çıkarmamalıdır.
8. Bataklık veya bitkilerin yetiştiği sularda yüzmekten veya dalmaktan
kaçınılmalıdır.
9. Bilinmeyen kıyılara doğru yüzülmemelidir. Her an kötü sürprizlerle
karşılaşılabilir.
10. Deniz taşıt araçlarının işlediği sularda yüzmenin ve dalmanın can
emniyeti bakımından çok tehlikeli olduğu unutulmamalıdır.
11. Rıhtımların, köprü temel direklerinin, balık ağlarının bulunduğu yerlerde
yüzülmemeli ve dalınmamalıdır.
12. Kramp girdiği zaman yüzme bırakılmalı ve su terk edilmelidir.
13. Tehlike yoksa asla yardım istenmemeli, bu tür şakalar yapılmamalıdır.
14. Üşümeye başlayınca sudan çıkılmalı, suda kalmakta ısrar edilmemelidir.
15. Sudan çıkınca mayo çıkarılmalı ve kurulanılmalıdır.
16. Devamlı güneşte kalınmamalıdır.
17. Suda diğer yüzenlerin ( plaj ve yüzme havuzlarında ) özellikle çocukların
olduğu göz önüne alınarak davranışlara dikkat edilmelidir.
18. Taş, cam vb. şeylerle su kirletilmemelidir.
19. Alkollü suya girilmemeli ve yüzülmemeli, şayet dalış düşünülüyorsa, bu
daha önceden planlanmalıdır.
KURTARMA ESASLARI VE YÖNTEMLERİ
1. DİKKAT : Boğulma ani bir olaydır. Dikkatli ve eğitimli bir kişi zor
durumda olanı daha çabuk fark eder.
2. DEĞERLENDİRME : Herhangi bir davranışta bulunmadan önce mutlaka
iyice düşünülmelidir. Ani bir hareket veya planlı bir hareket gerekebilir.
Düşünmeden kendi imkan ve kabiliyetimizin dışında bir harekete
kalkışılmamalıdır. Bu, faciayı sadece arttırmak olur. Bir olayın yapılmadan
önce değerlendirilmesi çok önemlidir.
3. DAVRANIŞ : Plan yapıldıktan sonra hareket tarzı, kararlı ve süratli
olmalıdır. Harekete geçtikten sonra bile, doğacak yeni durumlara göre
değerlendirme yapmaya devam etmek gerekir.
4. METODLAR : Bir kimsenin kurtarma çabaları sırası ile ;
* Yakındaysa,
* Uzaktaysa,
* Daha uzaktaysa.
Kazazedeye yaklaşırken çok dikkatli olmalı, paniğe kapılarak boğulma
tehlikesi yaratılmamalıdır.
Cankurtaran belirli eğitimlerden geçirildikten sonra bilinçli olarak kendisine
düşen görevi yapabilir.
KURTARMA MALZEMELERİ
YÜZME KAZALARINDA YARDIMCI KURTARMA MALZEMELERİNİN
KULLANILMASI
1. KURTARMA SİMİDİ : (Can simidi)
Can simidi bir kurtarma ipine (yaklaşık 20-30 metre) tespit edilmiştir.
Kurtarıcı 15-18 metre ipi, bir metrelik halkalar halinde elinde toplar. Diğer
kısımlar küçük halkalar halinde toplanır.
Fırlatma olayında simidi tutan kol geriye doğru çekilir ve kuvvetli bir
savunma ile öne doğru getirilir. Savurma işlemi omuz hizasına kadar devam
eder. Burada simit ve ip bırakılır.
Kurtarma simidi kazazedenin biraz ilerisine fırlatılır ve çekme suretiyle
kazazedeye ulaşması sağlanır. İpin diğer ucunu, kurtarıcı ayağını basarak
sabit kılar. Bu esnada rüzgar ve akıntıya dikkat edilmelidir.
2. KURTARMA TOPU :
Sentetik maddeden yapılmış bir toptur. Etrafına ağ donatılmıştır. Ağ
emniyetli tutma olanağı sağlamaktadır. Topun çapı yaklaşık 30 cm’dir.
Kullanılışı ; Top bir taşıma ipine (25-30 metrelik) tutturulmuştur. Kurtarıcı
15-20 metrelik ipi 1 metrelik halkalar halinde, diğer ucu topa yakın olan 2-3
metrelik ipi ise (40-50 cm’lik halkalar) küçük halkalar halinde elinde toplar.
Top kullandığı ele yakın, küçük halkalar kullanılan el içinde, diğer büyük
halkalar kullanılmayan el tarafından tutulur. Öndeki ayak da yerdeki serbest
ipe basar.
Topu tutan kol gergin olarak geriye çekilir. Kuvvetli bir savurma ile omuz
hizasından top bırakılır. Diğer el de geri kalan ipi fırlatır. Top kazazedenin
biraz ilerisine fırlatılır. Çekmek suretiyle kazazedeye ulaşması sağlanır.
3. KURTARMA SOPASI :
Sopanın boyu 3-5 metre, 60 cm çapında bir çember sopanın ucuna
tutturulmuştur.
4. EMNİYET KEMERİ
5. KURTARMA TAHTASI
6. YARDIMCI KURTARMA MALZEMELERİ
YORGUN YÜZÜCÜYE YARDIM
Taşımak; Böyle bir durumda yüzücü korkmuş ve heyecanlı olabilir. Yorgun
yüzücü karaya ulaşmada kendisini kurtarmaya çalışan arkadaşına gerek
ayak, gerekse uygun pozisyonu koruyarak yardım edebilir.
1. Bir kurtarıcı ile yorgun yüzücüye yardım :
* Kurtarıcı kurbağalama stili ile yüzer, kazazede arkadan elleriyle,
kurtarıcının omuzlarından tutar. Kollar gergin olmalıdır. Kurtarıcıya yük
bindirilmemelidir. Panik durumundaki kazazede, kurtarıcının boynuna
sarılabilir. * Kazazede, kurtarıcının önden omuzlarından tutar, ayaklarını
aşırarak beline yük yapmayacak şekilde koyar. Kurtarıcı kurbağalama
stilinde yüzer, kazazede yüzmeye engel olmaz ve omuzlara fazla yük
bindirmez. Panik durumunda önden boyuna sarılma olabilir.
2. İki kurtarıcı ile yapılan yardımlar :
* İki kurtarıcı kurbağalama stilinde arka arkaya yüzerler. Kazazede, iki
kurtarıcının arasındadır. Kolları gergin olarak öndeki yüzücünün omuzlarına,
ayaklarını da arkadaki yüzücünün omuzlarına koyar. Dikkat edilecek önemli
husus, kazazedenin durumunu yüzmeye engel olmayacak şekilde
ayarlamasıdır. Buna köprü tekniği diyoruz.
* İki kurtarıcı yan yana kurbağalama stilinde yüzmektedir. Yorgun yüzücü
aralarındadır. Elleri ile omuzlardan tutar, kollar gergindir. Burada dikkat
edilecek husus, kurtarıcıların aynı tempoda yüzmeleridir.
KURTARMA TUTUŞLARI
Boğulmakta olan kişi psikolojik olarak, büyük bir çöküntü içindedir. Yapacağı
hareketler şuursuzdur. Bu eğitimle, herhangi bir sarılma tehlikesinden nasıl
kurtulacağını, sarılma hareketlerinin nasıl önlenebileceğini, saldırılara karşı
reaksiyonumuzun ne olması gerektiği gösterilecektir.
Daha önce de belirttiğimiz gibi, kurtarıcı en son çare olarak suya girmeli,
öncelikle yardımcı aletler kullanılmalıdır.
Su içerisindeki yaklaşmalar arkadan olmalı, kişi sakinleştirici, güven verici
sözlerle telkin edilmelidir.
Her sarılma, kurtarıcının hayatını tehlikeye atar.
Kazazedenin anormal saldırması halinde, kurtarıcının hemen su içerisine
dalması gereklidir. Şayet dalamazsa, karşı bir hareketle onu su içerisine
bastırmalıdır. (Boğulan kişinin nefes almada çektiği güçlük, onun
hareketinin devamlılığına engel olur.)
Her kurtarma hareketinin sonunda FLAIG bağlama tutuşu ile sonuçlanır.
Yapılan eğitimler başlangıçta su dışında, karşılıklı sertleşmeden, yumuşak
olarak yapılmalıdır.
YAKLAŞMA YÖNTEMLERİ
Cankurtarma eğitimlerinde boğulmakta olan, yardım isteyen bir kimseye
yaklaşma çok önemlidir. Kazazedeyi sağlam bir şekilde tutacak duruma
getirmeye yaklaşma denir. Yaklaşmalar mecbur kalınmadıkça kesinlikle yüz
yüze yapılmamalıdır.
Cankurtarıcı
su
içerisinde
her
an
değişik
durumlarla
karşılaşabilir.
Boğulmakta olan kimse şiddetli ve şuursuz hareketler yapabilir. Bu durum
devam ettiği müddetçe yaklaşmak imkansızdır. Kazazedenin yorulmasını
beklemek uygun olur. Kazazedeye vurmak, acı vermek suretiyle kurtarmaya
çalışmak doğru değildir.
Canını kurtarmak için ümitsiz bir şekilde çaba gösteren bir kimseye bu
şekilde etki etmek doğru olmaz. Bunun yerine tehlike anlarında kullanmak
amacıyla emniyetli şekilde yaklaşma usullerini öğrenmek gerekir. Kurtarıcı
boğulmakta olan bir kimseye yakalanmamaya çalışır. “Her Türlü Sarılma
Kurtarıcı İçin Ölüm Tehlikesidir.”
Kurtarıcı konusunda da anlatıldığı gibi, yüzme bilmeyen bir kimse de
kurtarma şansına sahiptir.
SUDA YAKLAŞMA YÖNTEMLERİ
1. Arkadan Yaklaşma:
Boğulmakta ve panik içerisinde olan bir kişiye en emin yaklaşma yöntemidir.
Kazazedeye yaklaşılır, su içerisinde kurtarıcı, dizlerini yukarıya çekerek,
kazazedenin vücudunun şeklini değiştirdikten sonra, bacaklar ve gövde
kazazedenin altına uzatılır. Geriye doğru yatırılarak kazazedenin durumuna
göre çenesinin altından tutulur ve boğaz sıkılmamaya dikkat edilir ve taşıma
durumuna geçirilir.
2. Suya Dalmadan Önden Yaklaşmak:
Arkadan yaklaşmanın mümkün olmadığı ve ancak mecbur kalındığı
zamanlar kullanılır. Yaklaşmada kazazedeye devamlı sakin ve rahat olması
telkin edilir. Bu durumlarda kazazedenin elinden tutulur. Kazazede de
kurtarıcıya doğru tutulan bileğinden kuvvetli çekilirken, kurtarıcı da ondan
kaçarcasına ileriye doğru kuvvetle yüzer. Bu sırada kazazede yatış
durumuna geçer. Taşıma durumu uygulanır.
3. Suya Dalarak Önden Yaklaşma:
Kazazedenin yanına yaklaşmanın mümkün olmadığı, kurtarıcının kendisini
güvensiz hissettiği durumlarda yapılan bir uygulamadır.
Kazazedenin 2-3 metre önünden dalınır ve ayaklarından tutularak kaldırılır.
İleriye doğru iterek, savurarak kazazede taşınır. Mecbur kalmadıkça tavsiye
edilmez, çok yorucudur.
Batmış durumda olan kazazedeye yaklaşma, kazazedenin suya battığı yerde
oluşan kabarcıklar, yerinin bulunmasına yardımcı olur. Kurtarıcı derin bir
nefes alarak dalar, kazazedenin çene ve koltuk altından tutar, zemin sert ise
ayakları zeminden kuvvet alarak, su yüzeyine çıkar ve kazazedeyi taşıma
durumundaki bir yöntemle taşır.
Çamurlu zeminlerden kurtarma daha değişiktir. Kurtarıcı kesinlikle ayağını
yere değdirmez, hareketler su içerisinde güçlü fakat emin olarak
yapılmalıdır.
Kazazedenin
tutuluşu,
kol,
saç,
çene
ve
koltuk
altı
olabilir.
Bitki
içerisinden
kurtarmada
hareketlerde
sakinlik
esastır.
Telaşlı
hareketlerden kaçınmalıdır. Hareketler hafif olmalı, yosun ve bitkilerin
vücuda
dolanmamasına
dikkat
edilmelidir.
Kurtarıcı
tehlike
anında,
bacaklarını göğüslerine doğru çekmeli, kollarını arkadan öne doğru hareket
ettirerek tehlikeli yerden uzaklaşmalıdır.
KURTULMA VE BOĞUŞMA TEKNİKLERİ
1. Arkadan Boynu Tutmak: Kurtarıcı kendini korumak için (gırtlak ve boyun
atardamarını) içgüdüsel olarak omuzlarını yukarı kaldırır, eliyle kazazedenin
hangi elinin üst kısımda olduğunu kontrol eder. Üst kısımda bulunan elin,
karşı eliyle (solsa sağ, sağsa sol elle) kazazedenin üst elini yakalar, baş
parmağı ile kazazedenin elinin baş parmağıyla, işaret parmağının ortasına
basınç yapar, kolu vücuttan açar, diğer eliyle de kazazedenin tuttuğu elinin
dirseğini alttan kavrar ve arkaya doğru iter, kaldırır ve başının üzerinden
geçirir. Kolu çevirir, kürek kemiği hizasına çeker, diğer eliyle de kazazedenin
çenesini
kavrar.
Çalışmalar
devamlı
olarak
değişik
kişiler
üzerinde
yapılmalıdır.
2. Önden Bele Sarılma (kollar serbest) : Kazazedenin başı sol elle arkadan,
yüz ve çene alta yakın olacak şekilde sağ elle kavranır. Her iki elle çevirme
hareketine başlanır. Başın boyunla birlikte çevrilmesiyle, kazazedenin vücudu
da
onunla
birlikte
döner,
(eğer
direnirse
tamamlandığı an istenilen taşıma şekline geçilir.
3. Önden Boyundan Tutmak :
4. Arkadan Boyuna Sarılmak :
5. Arkadan Bele Sarılmak, Kolları Tutmak :
6. Önden Boyuna Sarılmak :
7. Önden Ayaklara Sarılmak :
8. Önden Bileklerden Tutmak :
boynu
kırılabilir.)
dönüş
TAŞIMA YÖNTEMLERİ
İyi bir taşıma yöntemiyle, kazazedenin yüzü her zaman su dışında
tutulmalıdır. Kurtarıcı da kazazedeye sahip pozisyonda olmalı, emniyette
olmalıdır. Bütün taşıma tutuşlarında kazazedenin burnu ve ağzı su üstünde
olmalıdır.
1. Baygın ve Sakin Kazazedeleri Taşıma:
* Baştan Tutarak; Kazazede sırt üstü duruma getirilir. Kurtarıcı her iki
eliyle,baş parmaklar şakak üzerinde eller çene altında bulunmak üzere başı
tutar. Kulaklar serbesttir. Böylelikle baş kolaylıkla geriye gelir. Solunum
engellenmez. Taşıma kolay ve hızlıdır.
* Alın Ense Tutuşu; Alın bir elle kavranır, diğer el ensede destek sağlar.
Kazazede sakindir.
* Saçtan ve Elbiseden Tutuş; Saçtan ve elbiseden tutulur ve yüzüşe
geçilir. Başın ağız ve burunun su yüzeyinin üstünde olmasına dikkat edilir.
Çekişte kol diktir.
Ayaklar makas hareketi yapar.
* Koltuk Altından Tutarak; Kazazede sırt üstü durumuna getirilir.
Kurtarıcı her iki eliyle, alttan, koltuk altı çukurlarından kavrar.
2. Korkmuş ve Paniğe Kapılmış Kazazedeleri Taşıma Yöntemleri:
Kazazede
ile
mesafe
bulundurulmalı,
devamlı
sakinleştirici
şekilde
konuşulmalıdır. Çok kuvvet harcamak gerektiğinden, uygulama mesafesi kısa
olmalıdır.
* Denizci Bağlama Tutuşu; Kazazede sırt üstü durumdadır. Kurtarıcı sağ
elini, kazazedenin sağ pazısından geçirip, sırtının arkasından sol kolunun
pazısını kavrar. Dirseği ile sırta baskı yapar, hareket ve sözle ona güven
vermeye çalışır, kendine çeker. Bacaklar makas yaparken, diğer kol da
yüzmeye yardımcı olur.
* Göğüs Omuz Taşıma Yöntemi; Kazazede sırt üstü yatar durumdadır.
Bir kol kazazedenin göğsü üzerinden geçirilerek koltuk altından tutulur.
Tutuşta kalça, kazazedenin göğsü üzerinden geçirilerek koltuk altından
tutulur. Tutuşta kalça, kazazedenin sırtının alt kısmına gelecek şekilde
olmalıdır. Yan yüzme tercih edilir. Diğer kol yardım eder. Kol çekişi su
yüzeyine yakın olmalıdır.
* Flaig-Bağlama, Taşıma Tutuşu; Bu bağlama tutuşu, her kurtulma
hareketinden sonra ortaya çıkar. Kurtarıcı kazazedenin arkasında bulunur.
Bir eliyle kazazedenin sol elini kavrar, kolunu sırta doğru çeker, eli kürek
kemiği üzerine getirilir. Diğer eliyle kazazedenin çenesini kavrar, kazazedeyi
sırt üstü şekilde tutar.
KARAYA ÇIKARMA TEKNİKLERİ
Sığ ve Düz Kıyıda Rantex Tutuşu; Sığ kıyıda, kumlu deniz veya ırmak kıyısında
kurtarıcı kazazedeyi rantex tutuşu ile (kazazede baygındır, kurtarıcı sağ elini,
kazazedenin sağ koltuk altından geçirir, kolu dirsek altından tutar, diğer elini yine
kazazedenin sol koltuk altından geçirir, sağ bileğinden tutar). karaya sürükleyerek
çıkarır.
En
zayıf
kurtarıcı
bile
bu
tekniği
rahatlıkla
uygulayabilir.
Merdivenli, Dik Duvarlı Kıyılar İçin Omuzda Taşıma; Merdivenli havuzlarda,
limanda, herhangi bir kanalda çıkarma zorunluluğunda kullanılabilir. Kurtarıcı
herhangi bir kurtarma tutuşu ile kazazede merdivene getirilir. Sırtı merdivene gelecek
şekilde çevrilir. Her iki elle kazazede koltuk altından kavranarak, merdivene basılır.
Kendini aşağıya bırakırken, baş hafifçe yana çevrilir. Kazazede omuza konulur.
Merdivenden kontrollü çıkılır. Çıkışta kazazede, merdiven yüzeyinde, kalça üzerine
oturtulur. Tek elle merdiven tutulur, diğer elle de kazazedenin ensesinden tutularak,
yere bırakılır. Emniyetli bir yere taşınılır.
Sığ ve Düz Olmayan Kıyıda Omuza Alma, Omuzda Taşıma (İtfaiyeci
Taşıması) ;
Kurtarıcı, sığ suda kazazedeyi omzuna alır.(Ense, karın üzerine getirilir, bir elle bacak,
bir elle bilek kavranır) Düz bir yere gelindiğinde, dizler hafifçe bükülür,bacaktan tutan
el,
bacağı
serbest
bırakır,
sırttan
tutulur,
yavaşça
yüz
çevrilir.
Kurtarıcı kazazedenin tamamen arkasına geçer, bir ayağının diziyle sırta destek
yaparak, kazazedeyi istenilen zemine yatırır.
DERİN SULARDAN BOTA ALMA VE HAVUZDAN DIŞARI ÇIKARMA TEKNİĞİ
Yüzme Havuzlarından, Yangın Söndürme Havuzlarından, Kanallardan Çıkarma ve Bota
Alma Tekniği;
* İki Kurtarıcı İle: İki kurtarıcı bulunduğu zaman birinci kurtarıcı kazazedeyi emin
bir yere getirir. Kazazedenin kolunu, ikinci kurtarıcıya uzatır. Kazazedenin sırtı, onu
kurtaracak olan kurtarıcıya dönüktür.
Kurtarıcı da suda kazazedenin sırtına, kendi sırtını vererek su içinde kaygan bir yüzey
meydana getirir. Tutuş rantex tutuşu ya da herhangi bir tutuş olabilir.
Kazanılan hızla kazazede kolayca yukarı kaldırılabilir.
* Tek kurtarıcı İle: Tek bir kurtarıcı varsa, herhangi bir tutuşla kazazedeyi havuz
kenarına getirir. Kurtarıcı, kazazedenin sol elini, havuz kenarına koyar. Kendi sol elini
de kazazedenin sol elinin üzerine koyar, iki eliyle birlikte kendisini emin bir yere
çeker.
Kazazedenin iki elinden tutarak, sırtı kurtarıcıya dönük olduğu halde, havuz kıyısına
çeker ve emniyetli bir yere herhangi bir yöntemle taşır.
DERİN SUDA BOTA ALMA ÇIKARMA YÖNTEMİ
Yukarıdaki yöntemlerden herhangi birisiyle, aynı teknikler kullanılarak kazazede bota
alınır.
Şok
Dolaşım yetmezliği sonucu, beyine ve diğer dokulara yeterli miktarda kanın gitmediği
durumlarda ortaya çıkar. Şokta organizma kanı kalp, beyin, ciğerler, böbrekler ve
dalak gibi hayati önemi olan organlara göndermeye çalışır. Biz de buna yardımcı
olmalıyız. Yetersiz kan dolaşımı sebebiyle hücreler normal faaliyetlerini yapamaz ve
bunu takip eden dönemlerde hücre ölümü başlar. Şok ölüm sebebi olabilir. Şokta
basit uygulamalarla hayat kurtarabiliriz.
Şok Sebepleri:
1-Ağır kanamalar, su ve tuz kayıpları (Kan miktarı azalmıştır.)
2- Ağır kalp hastalıkları (Kan kalpten pompalanamaz)
3-Ağır alerjik olaylar ve ağır mikrobik hastalıklar (Kan göllenmiştir. Belirtileri farklıdır.)
Şok Belirtileri:(Ani kan veya sıvı kaybına bağlı)
Derinin soğuk ve soluk olması; soğuk terleme, susuzluk
Baş dönmesi, göz kararması. üşüme, titreme,
Çarpıntı ve sık sık soluma, nabzın hızlı ve hafif atması
Halsizlik, huzursuzluk, ölüm korkusu ve panik.
Şoklarda İlkyardım:
Hasta sırtüstü yatırılır, ayakları 25-30 cm. yükseltilir, bu şekilde vücudun alt
yarısındaki kanın daha çok hayati organlara gitmesi sağlanır. Buna şok pozisyonu
denir.
Hava yolu açık tutulur. Dış kanamalar durdurulmaya çalışılır. Kırıklar atellenir.
Hastanın giysileri gevşetilir. Üşümemesi için üstü örtülür. Kusup kendini boğma riski
veya herhangi bir sebepten ameliyata girme olasılığı olduğu için hastaya yiyecek ve
içecek verilmez.
Diğer sebeplerine yönelik tedbir alınır.
ISI DEĞİŞİKLİKLERİ
GÜNEŞ ÇARPMASI
Güneş altında çok uzun süre kalan kişilerde görülür. Ayrıca alkol alınması etkilerini
daha da arttırır. Aşağıdaki belirtiler görülür:
* Baş ağrısı, halsizlik,
* Bulantı, kusma,
* Ateşin yükselmesi,
* Şuur bulanıklığı veya kaybolması
İlkyardım olarak:
1- Hasta gölge ve serin bir yere alınır,
2- Soğuk, ıslak bezlerle hastanın ateşi düşürülür.
SICAK ÇARPMASI
Çok sıcak ortamlarda kalan kişilerde meydana gelir. Kişi bol miktarda terlediğinden,
çok fazla su ve tuz kaybeder, sonunda şoka girebilir.
İlkyardım olarak:
1- Hasta serin bir yere alınır,
2- Kaybettiği su ve tuz yerine konmalıdır. (Tuzlu ayran verilebilir)
3- Şoka karşı tedbir alınır.
SOĞUKTA KALMA
Uzun bir süre soğukta kalan kişilerde görülür, Yanıklar gibi soğuk vurmaları da
derecelere ayrılır. Bül denilen su toplanmaları görülür.
İlkyardım olarak:
1- Hasta öncelikle ılık bir yere alınır, etkilenen bölge 40-45 santigrat derece suya
batırılarak yavaş yavaş ısıtılır.
2- Nemli elbiseler kesilerek çıkarılır. Kişi battaniyeye sarılır.
3- Sıcak içecekler içirilir.
4- Büller patlatılmaz.
5- Üstündeki tüm metal eşya ve takılar mutlaka çıkarılmalıdır. (Çünkü metaller
soğuğu daha çok iletir).
DONMALAR
Uzun süre soğukta kalanlarda vücut ısısı gittikçe düşmeye başlar. Vücut ısısındaki bu
düşme 3 grupta incelenebilir;
Hafif ( 32 - 35 derece)
Orta ( 30 - 32 derece)
Ağır ( 30 derece ve aşağısı)
Vücut ısısı nemli ortamlarda daha hızlı düşer.
İlkyardım olarak:
1- Hasta ılık bir yere alınır, yavaşça ısıtılır. Donma yavaş gelişen bir olaydır. Isıtılma
da yavaş olmak zorundadır. Sıcağa direkt sokulmaz.
2- Nemli elbiseleri kesilerek çıkarılır ve kişi sıcak tutulur.
3- Ilık içecekler içirilir, alkol verilmez.
4- Çok hafif masaj yapılabilir. Sıcak su ile ıslatılmış bezler sıkılarak donan yere tatbik
edilir.
5- Kesinlikle uyutulmaz. Kar ile ovuşturulmaz.
6- Üstündeki tüm metal eşya ve takılar mutlaka çıkarılır.
Su'da Bogulma
Su altında havasız kalmaya bağlı olarak kişiler ölürler. Su altında kalan kişilerde vücut
ısısı da düşebilir. Boğulmalarda su altında kalma süresi, travma, alkol veya
uyuşturucu kullanımı ve varsa hastalıklar önem kazanabilir. Su altında 6 dakikadan
fazla kalma genellikle beyni geriye dönüşümsüz etkiler. Boyun travması yönünden
dikkatli olmalıdır. Suni solunuma mümkün ise henüz sudayken başlanmalıdır.
* Sudan çıkarılan şahsı sırt üstü yatırıp varsa üzerindeki giysilerin yakasını açın.
*
Ağız
içi
ve
çevresindeki
yabancı
cisimleri
temizleyin
* Hava yolunu açtıktan sonra hastaya yeterli solunumu yaptırmak ve suyun
boşalmasını
sağlamak
için
5-6
kez
suni
solunum
yaptırın.
* Bundan sonra hastayı yüzüstü yatırın ve ellerinizi karnının altında kavuşturarak
hastayı yukarı kaldırın. Böylece göğüs yükseltilmiş olacağından hava yollarındaki
suyun boşalması sağlanacaktır. Ancak su boşaltma işlemi ile fazla uğraşmamak
gerekir.
* Eğer solunumla birlikte kalpte durmuşsa suni solunum ile birlikte kalp masajı da
uygulanmalıdır.
Hasta kendi nefes almaya başlayıncaya veya tıbbi yardım gelinceye kadar suni
solunum
ve
kalp
masajına
devam
edilir.
* Hasta kendi nefes almaya başlamışsa onu sabit yan yatış pozisyonuna alın
* Vücut ısısını yükseltmek için battaniyeye sarılmalı ve ısıtılmalıdır.
ILKYARDIM TEKNİKLERİ
Yaralanmış veya aniden hastalanmış kişiye yetkili ekip ve araç gelinceye kadar olay
yerinde ve mevcut imkanlarla yapılması gereken hayat kurtarmaya yönelik geçici
müdahaledir.
İlkyardım:
· Olay yerinde yapılır.
· Olay yerinde bulunanlarca yapılır.
· Olay yerinde bulunan araç ve gereçlerle yapılır.
İLKYARDIMIN AMAÇLARI
İlkyardımın temel amacı yaşamı tehdit eden esas nedenleri ortadan kaldırmaktır.
Zaman çok önemlidir, özellikle yaralanmalı trafik kazalarında ölümlerin %10 unun ilk
5 dakikada, %50'sinin ise ilk 30 dakikada meydana geldiği değişik çalışmalarla
saptanmıştır. Bundan anlaşılacağı gibi geçen her zaman dilimi ölüm oranını
artırmaktadır. Bu nedenle en etkili yardım ilk 30 dakikada yapılmalıdır. Beyin
dokusunun da oksijensizliğe azami 4 - 6 dakika dayanabileceği düşünüldüğünde bu
sürenin önemi tartışılmazdır.
İlkyardım gerektiren durumlar bir hastalık sonucu ortaya çıkan acil haller, trafik
kazaları, doğal afetler ve yangınlar gibi çok çeşitli nedenlere bağlı olarak ortaya
çıkabilir.
İlkyardımda
öncelikle,
hayati
önem
taşıyan,
ilkyardımın
adlandırabileceğimiz:
Airway (Hava yolu)
Breathing (Solunum)
Circulation (Dolaşım) üzerine odaklanmalıdır.
Bunun yanı sıra:
Kanamanın kontrol edilmesi ve Kırık tespiti (Atelleme) sağlanmalıdır.
ABC'si
olarak
HAVA YOLUNUN AÇILMASI
Ağız boşluğu erişkinlerde işaret, bebeklerde ise serçe parmağı kullanılarak temizlenir,
yabancı cisimler varsa çıkartılır, (Takma diş, kırık diş, toprak vs.) Dilin arkaya sarkarak
hava yolunu kapatmaması için: Bir elle çeneden tutulur çene yukarı ve öne alınır,
diğer
elle
alnından
hafifçe
itilerek
yaralının
başı
geriye
doğru
alınır.
Boyun zedelenmesi düşünülen yaralılarda, baş geriye doğru itilmez, alt çene yukarı
doğru çekilir.
HAVA YOLUNDAKİ YABANCI CİSİMLERİN ÇIKARILMASI:
Yaralıya suni solunum yaparken, her hava üfleyişte yaralının göğsünün yükselip,
yükselmediğine
bakmamız
gerekir.
Suni
solunuma
rağmen
yaralının
göğsü
yükselmiyorsa hava yolu tıkalıdır ve verilen hava akciğerlere gitmiyordur. Bu durumda
tıkalı hava yolu en kısa zamanda açılmalıdır. Bunun için bilinci açık bir kişide;
Yaralı erişkin ise yüzüstü başı biraz aşağıda olacak şekilde yatırılır, kürek kemiklerinin
arasına yumrukla vurulur
Yaralı bebekse yüzü aşağı gelecek, karnı kolumuzun üstüne denk gelecek şekilde
kolumuza yatırılır ve sırtına vurulur.
Bunların dışında bazen günlük hayatta hava yoluna yabancı cisimler kaçabilir. Hava
yolu kısmen tıkalı olabilir; Hasta öksürebiliyorsa ve rengi iyi ise müdahale
edilmemelidir. Bununla beraber hasta zayıf bir şekilde öksürüyor ve soluk almakta
zorlanıyorsa acil yardım gereklidir.
Nedenleri:
* Yiyecekler (Hava yolu tıkanıklıkları, genellikle yemek yeme sırasında görülür)
* Takma dişler
* Yabancı cisim (Oyuncaklar, küçük cisimler vb.)
Belirti ve bulgular:
1-Kısmi tıkanmada:
Eğer
hava
Güçlü
bir
geçişi
şekilde
iyi
öksürür,
vardır. Konuşabilir veya ses çıkarabilir.
ise
öğürür,
kişinin
nefes
bilinci
almada
yerindedir.
zorluğu
Eğer
hava
geçişi
yetersiz
ise,
zayıf
bir
şekilde
öksürür,
gürültülü nefes alır, şiddetli bir solunum sıkıntısı mevcuttur.
2-Tam tıkanmada:
Nefes alamaz, konuşamaz, öksüremez, boynunu baş parmakları ve diğer parmakları
ile
tutar
(boğulma
işareti)
ve
daha
sonra
bilincini
yitirir.
Ne yapılmalı: Hava geçişi iyi olan kısmi hava yolu tıkanmalarında herhangi bir
müdahale yapılmaz. Sadece kişi öksürmesi için yönlendirilir. Eğer öksürmesi
yetmiyorsa, nefes alma zorluğu artıyorsa ve kişi bilincini kaybetmeye başlıyorsa
müdahale edilmelidir. Yabancı cisim ağız içinde görünür durumda ve kolay alınabilir
konumda ise kişinin boğazına parmak sokarak müdahale etmek ve takılan nesneyi
daha derine kaçırmamaya dikkat ederek çıkarmaya çalışılmalıdır. Eğer nesne yerinden
çıkartılamıyorsa Hemlich Manevrası uygulanmalıdır.
HEIMLICH MANEVRASI
Yetişkinde:
Hastanın arkasına geçin ve kollarınızı hastanın beline dolayın. Bir yumruğunuzu,
başparmağınız avuç içinde olacak şekilde hastanın göbeğinin üst bölgesine koyup,
kaburgaların ve göğüs kemiğinin altına yerleştirin. Diğer elinizle yumruğunuzu sıkıca
kavrayın ve hızla içeri ve yukarı doğru bastırıp çekin.
Bu
işlem
tıkanıklık
giderilinceye
kadar
6-10
kez
tekrarlanmalıdır.
Eğer hasta bilincini yitirir ise ve tıkanıklık hala devam ediyorsa hastanın sırt üstü yere
uzanmasını sağlayın. Hastanın dizleri üzerine oturup aynı bölgeye göğüse doğru
bastırıp çekerek aynı manevrayı yerde uygulayın.
Bunda da başarılı olamadıysanız yüzüstü başı biraz aşağıda olacak şekilde yatırılır,
kürek kemiklerinin arasına yumrukla vurulur. Burada solunum ve dolaşım kontrol
edilir. Gerekirse takviye yapılır. Hala başarılı olunamadı ise, sırtüstü pozisyonunda
manevraya devam edilir. Solunum ve dolaşım durmuş ise suni solunum ve kalp
masajı da yapılır.Aşırı şişmanlarda ve ilerlemiş gebeliği olanlarda HEIMLICH
MANEVRASI biraz daha yukarı bölgeden göğüs hamlesi biçiminde uygulanmalıdır.
8 - 9 yaşına kadar olan çocuklarda batından itme tek elle yapılır.
Küçük çocuklarda ve Bebeklerde;
Ağız içini kontrol edin, eğer görebiliyorsanız yabancı cismi çıkartmaya çalışın. Eğer
çıkartamıyorsanız, bir elinizle göğsünden tutarak bebeği yüzü yere bakacak şekilde
dizinizin üstüne yatırın. Kürek kemikleri arasına diğer elinizin ayasıyla 5 kez çok sert
olmayacak şekilde vurun.
5 kez göğüs hamlesi uygulayın (işaret ve orta parmakla).
Gerekiyorsa suni solunum yaptırmaya başlayın.
Başarılı oluncaya veya tıbbi yardım gelinceye kadar bu işlemlere sırasıyla devam edin.
SOLUNUM
Genel Bilgiler:
Atmosferde %20 oranında bulunan oksijen bütün doku ve hücrelerin yaşaması için
şarttır. Eğer oksijen kesilirse kalpte saniyeler içinde düzensiz atımlar gelişir. Oksijen
eksikliğinde beyinde 4-6 dakika içinde geri dönüşümsüz, hasarlar ortaya çıkar.
Oksijenin atmosferden alınıp hücrelere iletilmesi temelde iki sisteme bağlıdır:
Solunum ve dolaşım.
Solunum atmosferdeki havanın akciğerlere alınıp verilmesidir. Bununla birlikte oksijen
akciğerlerdeki hava keseciklerinden kana geçer. Hücrelerde normalde oluşan
karbondioksit
kandan
keseciklere
geçer
ve
nefes
verirken
dışarı
atılır.
Dolaşımda oksijenden zengin kan kalbin pompalaması ile vücuda dağılırken
oksijenden fakir kan kalbe geri döner.
Erişkin bir insan dakikada 12-18 defa solunum yapar, bu sayı çocuklarda 20-26
defadır.
Herhangi bir kazada önce yaralının şuuruna, hava yolunun açıklığına ve solunumuna
bakılır.
Bir kişinin nefes alıp verdiği 3 şekilde anlaşılır;
BAK: Göğüs hareketlerine bakılır, göğüs her nefes alışta şişer ve nefes verirken iner
DİNLE: Kulağımızı hastanın ağız ve burnuna yaklaştırıp solunum sesini dinleriz.
HİSSET: Yanağımızı hastanın ağız ve burnuna yaklaştırıp hava hareketlerini
hissederiz Eğer göğüs hareketi yoksa ve solunum sesini duyamıyorsak, acilen hastaya
müdahale etmek için önce hastanın solunum yolunu açmamız gerekir.
Karşılaşılan ilk problem hava yolunun tıkanması olabilir ve bu tıkanma açılırsa başka
bir şeye gerek kalmadan hasta rahatlayabilir.
SOLUNUMUN SAĞLANMASI:
Hava yolu açılmasına rağmen yaralı nefes alıp vermiyorsa acilen suni solunum
uygulamasına başlanır.
İlkyardımcı, Suni solunumu beş şekilde yapabilir:
1-Ağızdan ağıza
2-Ağızdan buruna (ağızda ciddi yaralanma olanlar ya da çenesi kilitlenenlerde)
3-Ağızdan ağızla buruna birlikte (bebeklerde)
4-Holger - Nielsen metodu
5-Silvester metodu
Ağızdan - ağıza suni solunum metodu:
En sık kullanılan ve hasta/yaralıya en faydalı yöntemdir. Hasta sırtüstü
yatırılıp başı geriye doğru hafifçe itilir. İlkyardımcı hastanın yan tarafına geçer. Başı
alından tutan elin baş ve işaret parmakları hastanın burun deliklerini kapatır.
İlkyardımcı derin bir nefes alır ve ağzını hastanın açık olan ağzına direkt dayayarak
nefesini hastaya verir. Sonra ağzını çekip hastanın nefes vermesine fırsat tanır.
Erişkin bir insana dakikada 12 defa olmak üzere her 5 saniyede bir suni solunum
yapılır. Bebeklere ise dakikada 20 defa, her 3 saniyede bir yapılmalıdır. Bebeğe nefes
verirken göğüs hareketleri izlenmelidir.
Ağızdan - buruna suni solunum uygulama:
Hastanın dişleri kilitlenmiş açılamıyorsa, veya kazadan dolayı ağız çevresinde
yaralanma varsa, kısacası ağızdan-ağıza metodu uygulanamıyorsa bu metod
seçilmelidir.
Bu metodda hasta yine aynı pozisyondadır, ilkyardımcı bu defa hastanın
çenesinden tutup ağzını kapatır ve burnundan hava verir.
Suni solunum sırasında mideye hava dolabilir, bu gibi hallerde hastayı yana
çevirerek göbek ile kaburgalar arasına hafifçe bastırılarak hava boşaltılabilir.
Ağızdan-ağız ve buruna birlikte-suni solunum uygulama:
Özellikle küçük çocuklar ve bebeklerde uygulanması mümkün olan bir
metottur. Bebeklerin solunum sayısı daha fazla, ağız, burun ve akciğerleri daha küçük
olduğundan bebeklere yapılacak suni solunum ağız ve burundan birlikte sık aralıklı,
daha az güçte nefes verilerek yapılır. Verilecek hava miktarı göğsün kalkmasına
yetecek kadardır.
Holger-Nielsen metodu: Sırttan bastırma, dirseklerden kaldırma metodu (HolgerNielsen metodu) Ağız ve burun yaralanmalarında bu metot uygulanır. Bu metot da
hasta yüzükoyun yatırılıp, elleri başı hizasında birleştirilir, başı yana çevrilir ve ellerinin
üzerine yatırılır. İlkyardımcı yaralının baş tarafına geçer, yaralının dirseklerinden tutup
25-30 cm kaldırır, bu şekilde yaralı nefes almış olur, sonra yavaşça yerine bırakıp
sırtından bastırır, bu şekilde de yaralı nefes vermiş olur.
Silvester metodu: Bu metodda hasta sırtüstü yatırılır, ilkyardımcı yaralının baş
tarafına geçer, ellerinden tutup her iki yana ve yukarıya doğru açar, bu şekilde yaralı
nefes almış olur, sonra yaralının ellerini bırakmadan göğsünden bastırır, bu şekilde
yaralı nefes vermiş olur.
Bu metotlar dışında sağlık personelinin uyguladığı ve bir ağızlık ya da bir kese
yardımı ile yaptığı suni solunum tipleri de vardır. Ancak bu uygulamalar profesyonel
ekiplerce yapılır.
DOLAŞIMIN SAĞLANMASI:
Kalp, kanı tüm organlara ritmik olarak pompalar ve kendi elektrik aktivitesini
oluşturur.
Erişkin bir insanın kalbi dakikada 60-80 arasında atar. Bebeklerde dakikada
160 kalp atımı, çocuklar için de 120 atım normaldir.
Bir insanın kalbinin çalışıp çalışmadığını anlamak için; nabız atışlarına bakılır.
Nabız en iyi boyunda bulunan şah damarından anlaşılır, kalbe yakındır ve tansiyon 50
mm/Hg basıncına düşse bile bu damardan nabız hissedilir. Halbuki bu kadar düşük bir
tansiyonda el bileğinden nabız alınmayabilir. Kalbin durduğu sanılarak yanlışlıkla kalp
masajına başlanabilir. Bebeklerde nabza koltukaltına yakın kolun iç kısmından daha
rahat bakılır.
Doğru kriterlerle kalbin çalışmadığı tespit edilirse, acilen kalp masajı uygulamasına
başlamak gerekir.
DİKKAT!
KALP MASAJI; KALBİ DURMUŞ KİŞİLERE BU KONUDA EĞİTİM ALMIŞ VE
EHLİYETİ OLAN KİŞİLERCE YAPILIR,
ÇALIŞAN
KALBE
KALP
MASAJI
YAPILMAZ,
KALBİ
DURDURABİLİR.
İlkyardım eğitimi: Maketler üzerinde uygulanmalıdır, canlılar üzerinde yapılmaz.
KALP MASAJININ YAPILMA ŞEKLİ:
Hasta sırtüstü sert bir zemine yatırılır, göğsü açılır ve göğüs kemiği (halkımızın "İman
Tahtası" dediği yer) bulunduktan sonra göz kararı ile hayali olarak ikiye bölünür ve alt
kısmın ortasına yapılır.
Başka bir tespitte hastanın göğüs kemiğinin alt ucundan itibaren üç parmak
üstünden kalp masajı yapılır.
Hasta ya da yaralıya kalp masajının yapılacağı yere iki el üst üste konur,
dirsekler gergin durumda iken omuzlardan bastırarak yapılır. Her kalp masajında
erişkinin göğüs kemiği 4 - 5 cm çökmelidir. Erişkin bir insana dakikada ortalama 75
defa kalp masajı yapılır.
İlk dakikada iki defa ardından her dakikada bir kez kalbin ve solunumun geri
dönüp dönmediği kontrol edilir.
Kalp masajı 2-8 yaş arası çocuklarda tek elle göğüs kemiği ortalama 2-3 cm,
2 yaşına kadar olan çocuklarda iki parmak ile 1-2 cm çökecek kadar ve dakikada
ortalama 100 defa yapılır.
Bebeklerde kalp masajı baş parmaklarla her iki meme hattının ortasının bir
parmak altına yapılır.
Solunumla alınan havanın oksijeni kan yolu ile beyine ulaşır. Beyin
oksijensizliğe en fazla 6 dakika dayanabilir. Bu süreden sonra beyinde çok ciddi hasar
ya da ölüm olur. Bu nedenle gerek suni solunuma, gerekse kalp masajına en kısa
sürede başlamak gerekir
Bir yaralıya hem suni solunum, hem de kalp masajı birlikte yapılacaksa:
Sadece bir ilkyardımcı varsa önce 2 defa suni solunum yapar, sonra 15 kalp masajı
yapar ve bu şekilde devam eder. İki ilkyardımcı varsa biri 5 kalp masajı yapar, diğeri
1 defa suni solunum yapar. Bir erişkinde dakikada 75 kalp masajı 15 suni solunum
yapılmalıdır. Bebekte kalp masajıyla suni solunum tek veya iki kişiyle 5/1 oranında bir
dakikada 20 suni solunum 100 kalp masajı şeklindedir.