SAFRA KESESİ TAŞI OLUŞUMUNDA YAŞ VE CİNSİYETİN ROLÜ Hande Sevinç, Merve Sena Demir, Canan Mercan, Filiz Yüksel Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi, Edirne, TÜRKİYE ÖZET Amaç: Safra kesesi taşı oluşumunda cinsiyet ve yaş özelliklerinin incelenmesi amaçladık. Yöntem: Safra kesesi taşları ile ilgili genel bilgileri araştırdık ve çalışmamızda 01.09.2015 ile 30.03.2016 tarihleri arasında Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi Genel Cerrahi Servisi’ne başvuran hastaların bilgilerini değerlendirdik. Bulgular: Yapılan istatistiksel değerlendirme sonucunda hastaların %65’inin kadın, %35’inin erkek olduğu ve tüm hastaların %24’ünün 65 yaş ve üzerinde olduğu saptadık. Safra taşı oluşum riskinin en az olduğu grubun 15 yaş altı olduğu belirledik. Sonuç: Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesine safra kesesi taşı şikayetiyle gelen hastalardan kadınların erkeklere oranla daha fazla olduğunu ve özellikle 65 yaş üstünde görülme riskinin yüksek olduğunu belirledik. Anahtar kelimeler: safra kesesi taşı(kolelitiazis), risk faktörleri GİRİŞ Safra taşları (kolelitiazis) safra kesesi içerisinde normal veya anormal safra içeriğinin birleşmesi sonucu kristaller halinde çökmesiyle oluşur. Safra taşlarının oluşumuna katılan major elementler kolesterol, safra pigmenti ve kalsiyumdur. Taşın bünyesinde eser miktarda bulunabilen diğer oluşumlar demir, fosfor, karbonatlar, proteinler, karbonhidratlar, mukus ve hücre artıklarıdır. Kolesterol ve pigment taşı olmak üzere iki tür safra taşı vardır. Kolesterol taşları genellikle sarı-yeşil renkte olup öncelikle sertleşmiş kolesterol içerir. Kolesterol taşları safra taşlarının yaklaşık %80’nini oluşturmaktadır. Pigment taşları bilirubinden yapılmış küçük, koyu renkli taşlardır. Safra kesesi taşları tek büyük bir taş veya yüzlerce küçük taş, ya da ikisinin bir kombinasyonu şeklinde gelişebilir[1]. BULGULAR 01.09.2015 ile 30.03.2016 tarihleri arasında Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi Genel Cerrahi Servisine safra kesesi taşı sebebiyle başvurmuş 315 hasta yaş ve cinsiyet özelliklerine göre değerlendirilmiştir (Şekil 2).Yapılan istatistiksel değerlendirme sonucunda hastaların %65’inin kadın, %35’inin erkek olduğu ve tüm hastaların %24’ünün 65 yaş ve üzerinde olduğu saptandı. Safra taşı oluşum riskinin en az olduğu grubun 15 yaş altı olduğu belirlendi. Yaş gruplandırılması WHO verilerine göre yapılmıştır. Safra Taşı Oluşumunda Risk Faktörleri Safra kesesi taşları oluşumundaki risk faktörleri 4F (Fatty, Fourty, Female, Fair) kuralıyla açıklanmıştır. Türkçe karşılıklarıyla kilolu, 40 yaş üzeri, kadın ve açık tenliler olarak açıklanabilir[2]. Diğer risk faktörleri tabloda gösterilmiştir (Tablo 1). Tablo 1. Safra taşı oluşumunda risk faktörleri Yaş Genetik faktörler Kadın olmak Diabetes Mellitus Obezite Hızlı kilo kaybı Hayvansal yağdan zengin diyet İlaçlar (OKS, Seftriakson) Belirtileri Karın ağrısı Sarılık İdrar renginin kırmızı veya kahverengi olması Bulantı Kusma Ateş • • • • • • Tanı ve Tedavi Safra taşı tanısında eskiden sık kullanılan oral kolesistografik inceleme şimdilerde yerini sensitivitesi ve spesifitesi yüksek olan ultrasonografiye bırakmıştır(Şekil1). Ağrı atağı geçiren hastaların tedavisinde laparoskopik veya açık kolesistektomi en çok tercih edilen tedavi yöntemidir. Şekil 2. Safra kesesi taşı nedeniyle genel cerrahi servisine başvuran hastaların yaş ve cinsiyetlere göre dağılımı TARTIŞMA Bu konuda yapılan diğer araştırma sonuçlarını kendi çalışmamız ile karşılaştırdık. Uzm. Dr. Bilger Çavuş ve ark.[3] yaptığı çalışmada safra kesesi taşi oluşum riskleri daha detaylı incelenmiş, hastalar ırk özelliklerine göre gruplandırılarak istatiksel veriler elde edilmiştir. Yaş ve cinsiyet özelliklerine göre elde edilen sonuçlara bakıldığında bizim çalışmamız ile benzer sonuçlar elde edildiği görülmektedir. Dr. Mustafa Şahin ve ark.[4] yaptığı çalışmada daha az hasta üzerinde inceleme yapılmış, bizim çalışmamızdaki gibi safra kesesi taşi oluşumunun kadınlarda erkeklere oranla daha fazla olduğu ve yaş ilerledikçe riskin arttığı istatiksel olarak belirtilmiştir. Fakat bu çalışmada 15 yaş altı kadın hastaların görülme sıklığı bizim çalışmamıza göre daha yüksektir. Bunun nedeni bizim hastanemize 15 yaş altındaki kadın hastaların Genel Cerrahi Servisi yerine Çocuk Cerrahisi Anabilim Dalı’na başvurmaları olabilir. SONUÇ Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi’ne safra kesesi taşı şikayetiyle gelen hastalardan kadınların erkeklere oranla daha fazla olduğu ve özellikle 65 yaş üstündeki hastaların daha fazla başvurduğu belirlenmiştir. Şekil 1.Safra kesesi taşının radyolojik görünümü YÖNTEM Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi Genel Cerrahi Servisine 01.09.2015 ile 30.03.2016 tarihleri arasında safra kesesi taşı şikayetiyle başvuran hastaların bilgileri incelendi. Hastalar yaş ve cinsiyetlerine göre gruplandırılarak retrospektif bir çalışma yapıldı. KAYNAKÇA [1] Durgun V. Hepato-bilier sistem ve pankreas hastalıkları. Sempozyum Dizisi No:28 2002:129-40 [2] Uyanıkoğlu A, Keşküş H. Kolesistolityazis, kolesistektomi ve kolesistektominin komplikasyonları. Güncel Gastroentoloji Dergisi 2013;17(3):252-5 [3]Çavuş B, Karaca Ç. Safra taşı hastalığı. İç Hastalıkları Dergisi 2013;20:151-60 [4]Şahin M, Erbilen M, Hasanoğlu A, Ertaş E, Bülbüloğlu E, Şehitoğlu M, Kalı K. Safra taları ve risk faktörleri. Turgut Özel Tıp Merkezi Dergisi 1997;4(1):72-5