HEKİMİN YASAL SORUMLULUKLARI Doç.Dr.Bülent Şam Adli Tıp Uzmanı, ATK Hekimin Hukuki Sorumlulukları – Bilirkişilik sorumluluğu – Ölülerin defni ve şüpheli ölümlerin ihbarı sorumluluğu – Sır saklama ve ihbar sorumluluğu – Acil müdahale sorumluluğu – Tıbbi girişimler nedeniyle ceza sorumluluğu – Hukuki (tazminat) sorumluluğu Tıbbi Bilirkişilik • Çözümü uzmanlığı, özel veya teknik bilgiyi gerektiren konularda tıp doktorunun yargı organlarına görüş bildirmesidir. • Yazılı rapor ya da sözlü bildirim biçiminde olabilir. • Bilirkişi raporu, uzman mütalaası • Duruşmada bilirkişinin açıklaması • Bilirkişilikten çekinme, bilirkişi olarak dinlenemeyecekler • Görevini yapmayan bilirkişi hakkındaki işlem • Bilirkişi gider ve ücreti • Gözlem altına alınma • Şüpheli veya sanığın beden muayenesi ve vücudundan örnek alınması • Diğer kişilerin muayenesi • Kadının muayenesi • Moleküler genetik incelemeler • Hakimin kararı ve inceleme yapılması • Genetik inceleme sonuçlarının gizliliği • Fizik kimliğin tespiti Sağlık mesleği mensuplarının suçu bildirme zorunluluğu Sağlık mesleği mensuplarının ihbar yükümlülüğü: 1.TCK madde 280 : Suçun bildirilmesi 2.UHK madde 57: Bulaşıcı hastalığın ihbarı. 3.CMK madde 159: Şüpheli ölümün ihbarı TCK 280.maddesi gereğince sağlık mesleği mensupları görevlerini ifa ettikleri sırada bir suçun işlendiği yönünde bir belirti ile karşılaşmaları durumunda yetkili makamlara bildirmekle yükümlüdürler. Bu nedenle tabipler, adli vaka olarak değerlendirilebilecek yaralanma ve benzeri durumları ihbaren adli makamlara bildirmek durumundadırlar. • TCK Madde 280:Sağlık mesleği mensuplarının suçu bildirmemesi (1) Görevini yaptığı sırada bir suçun işlendiği yönünde bir belirti ile karşılaşmasına rağmen, durumu yetkili makamlara bildirmeyen veya bu hususta gecikme gösteren sağlık mesleği mensubu, bir yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. (2) Sağlık mesleği mensubu deyiminden tabip, diş tabibi, eczacı, ebe, hemşire ve sağlık hizmeti veren diğer kişiler anlaşılır. HEKİMİN HUKUKİ SORUMLULUĞU Sır saklama sorumluluğu: • Tıbbi Deontoloji Nizamnamesinin 4.maddesinde sır saklama hekimin temel bir meslek ahlak kuralı olarak kayıtlıdır. TCK 198 ve TMK 2425.maddeleri de desteklemektedir. Bir kişinin sırrı kişilik haklarından olup, bu sırrın üçüncü şahıslara açıklanması maddi ve manevi tazminat talebine yol açar. Türk Ceza Kanunu Madde 134: Kişilerin özel hayatının gizliliğini ihlal eden kimse (altı ay – iki yıl) Madde 137: Yukarıdaki maddelerde tanımlanan suçlar; a)Kamu görevlisi tarafından ve görevinin verdiği yetki kötüye kullanılarak b)Belli bir meslek ve sanatın sağladığı kolaylıktan yararlanarak (ceza yarı oranında artış) Sır Saklama Sorumluluğu Bulunmayan Haller • Hastanın açık rızasına dayanan açıklamalar. • Adli nitelikteki olaylar: hekim devlet memuru ya da hekim sıfatı ile görev sırasında hastasına karşı işlenmiş bir suç durumunu öğrendiğinde ilgili makamlara bildirmesi bir yükümlülüktür (TCK 235-236). Mağdur istemese bile ihbarı yasal bir zorunluluktur. • Tedavi için hekime ya da hastaneye başvuran kişiyi adli bir kovuşturmaya uğratacak bir durum varsa ihbar yapılmayabilir (TCK 530). TCK 530 ve TCK 235 çelişkili olup hukuki bir düzenleme gereklidir. • Halk sağlığını tehdit eden bulaşıcı hastalıklar ve gıda zehirlenmesi olgularının bildirilmesi zorunludur. Amaç toplum sağlığının korunmasıdır. İhbarı zorunlu enfeksiyon hastalıkları (sifiliz, AİDS hastalıkları gibi) da bu grupta değerlendirilmektedir. • Hekimin tanıklık yapması gereken durumlarda; hekim sır saklama sorumluluğunu hatırlatarak çekilmek isteyebilir. Ancak, hakimin istemi ve hastanın rızası durumunda sorumluluk ortadan kalkar. • Hekimin çaresizlik durumu: hekim aleyhine iddialar (İftira, sahte rapor iddiası gibi) nedeniyle gerçeğin kanıtlanması gerektiğinde sır saklama sorumluluğu ortadan kalkar. Hekimin bağlı olduğu makamın emri ile de olsa meslek sırrını açıklaması suçtur. TCK 49. maddesi ile yetkili makamın verdiği emrin kanuna aykırı olması durumunda emri verenin sorumlu olduğu kabul edilmekle birlikte emri yerine getiren de suç oluşturan kanuna aykırı emri yerine getirdiği için sorumlu tutulmuştur. Türk Ceza Kanunu Madde 4: Ceza kanunlarını bilmemek mazeret sayılmaz. Hukuki Sorumluluk • Bir kimseyi bilerek ya da ihmal sonucu zarara uğratan kişi zararı ödemekle yükümlüdür. Bu zarardan dolayı ceza sorumluluğunun olmaması hukuki sorumluluğa engel değildir. Hukuk davaları ceza davalarının sonucu ile bağlı değildir. • Borçlar Kanunu: Madde 53 -Hakim, kusur olup olmadığına yahut haksız fiilin faili temyiz kudretini haiz bulunup bulunmadığına karar vermek için ceza hukukunun mesuliyete dair ahkamıyla bağlı olmadığı gibi,ceza mahkemesinde verilen beraat kararıyla de mukayyet değildir. Bundan başka ceza mahkemesi kararı, kusurun takdiri ve zararın miktarını tayin hususunda dahi hukuk hakimini takyit etmez. Hekimlerin Kişiler Aleyhine İşledikleri Suçlar • Tıbbi girişimin hukuka uygun olması için tedavi amacına yönelmiş olması gerekir. Tedavi amacına yönelik olmayan yardımlar, hastanın rızası bulunsa bile hukuka aykırıdır. • Hekim bir kimsenin acısını dindirmek için öldürürse (ötenazi) cezalandırılır. Anomalili doğan çocuğun öldürülmesi de suçtur. Öldürme kastı ile aç bırakma da suç olarak değerlendirilir. Uterustaki fetusa müdahale adam öldürme olarak nitelendirilmez. Türk Ceza Kanunu Madde 210/2: Gerçeğe aykırı belge düzenleyen tabip, diş tabibi, eczacı, ebe, hemşire veya diğer sağlık mesleği mensubu (üç ay – bir yıl) Düzenlenen belge kişiye haksız bir menfaat sağlarsa veya kamu ya da kişilerin zararına bir sonuç doğurursa resmi belgede sahteciliğe girer. Türk Ceza Kanunu Madde 276: … görevlendirilen bilirkişinin gerçeğe aykırı mütalaada bulunması (bir yıl – üç yıl) Tıbbi Malpraktis • Latince, Anlamı: “Kötü, Hatalı Uygulama” • Dünya Tabipler Birliği’nin Tıbbi Malpraktis Tanımı: “hekimin tedavi sırasında standart güncel uygulamayı yapmaması, beceri eksikliği veya hastaya tedavi vermemesi ile oluşan zarar” şeklinde tanımlamaktadır. Hekimin Tıbbi Girişimler Nedeni ile Sorumluluğu • Ceza hukukunda kusursuz suç olamayacağı belirtilmiştir. Kişinin eyleminden doğan suç öngörülebilir değilse, kişi kendisinden beklenen özeni gösterse de sonuç meydana gelebiliyor, dikkat ve özene rağmen eylemin meydana gelmesine engel olamıyorsa kusurdan söz edilemez. • Kusur:-Kasıt -Taksir • Tıbbi girişim sırasında meydana gelen yaralanma veya ölüm ile ilgili olarak hekimler hakkında özel bir kanun maddesi yoktur.