Hamilerlerde bebeklerde çocuklarda diş sağlığı_26
advertisement
Hamilelerde, Bebeklerde ve Çocuklarda Ağız ve Diş Sağlığı Prof.Dr.Serap ÇETİNER 21.Yüzyıl dişhekimliğinin hedefi çocukluk döneminden başlayarak bireylere ağız hijyeni alışkanlığı kazandırmak ve koruyucu uygulamalarla diş çürüğünün önüne geçmektir. Çürüksüz bir toplum ulaşılmaz bir hayal değildir! 6 Sihirli Formül: Annenin eğitimi Oral Hijyen alışkanlığı Flor Fissür örtücüler Bilinçli beslenme Periyodik dişhekimi kontrolü Koruyucu diş sağlığının devlet politikası haline geldiği ülkelerde altı yaş grubunda çürük oranı yıllardır %10’un altındadır. Bebek ağız sağlığı programları ile çürüksüz bir toplum hedeflenmektedir. Ağız sağlığı anne karnında başlar. Çocuklar ağız sağlığını koruyamayacağına göre bu görev ailelere düşmektedir. Hamile, bebek ve çocuk ağız sağlığı programlarında çocuk ve kadın doğum doktorları ile diş hekimleri hemşirelerle birlikte çalışmalıdır. Hamilenin kendi diş sağlığı açısından eğitimi Çürük anneden bebeğe taşınabilen infeksiyöz bir hastalıktır. Hamilelikte Ağız ve Diş Sağlığı Hormonal değişimlerle birlikte fiziksel ve ruhsal değişimlerin birlikte görüldüğü hamilelikte ağız sağlığı daha da önem kazanır. Östrojen hormonunun artışı nedeniyle diş etinin hastalık yapıcı ajanlara karşı cevabında da artış olur. Normal zamanlarda diş etinin tolere edebileceği plak miktarı hamilelikte ciddi diş eti hastalıklarına ve diş eti büyümelerine neden olur. Hamilelikte diş çürüklerinde de artış görülür. Nedeni ilk aylarda kusma, bulantı, aşermeye bağlı olarak hamileler diş fırçalama alışkanlıklarından uzaklaşırlar. Kusma ve mideden gelen özsuyunun ağza gelmesi ağızın kimyasını değiştirerek asit ortam yaratır. Asit ortamda dişlerin çürümesini kolaylaştırır. Yine hamilelikte beslenme düzenindeki değişiklikler ve tatlı yiyeceklere olan düşkünlük ve bu tip besinlerin öğün aralarında ve sık sık tüketilmesi de diş çürüklerinde artışa neden olmaktadır. "Her doğumda bir diş kaybedilir" düşüncesi doğru mu? "Hamilelik sırasında bebeğin kendisi için gerekli olan kalsiyumu annenin dişlerinden alarak annesinin dişlerinin çabuk çürümesine yol açtığı, bu nedenle hamile annelerin diş kaybına uğradığı " düşüncesi tamamen yanlıştır. . Hamilelik sırasında annenin dişlerinden kalsiyum kaybı olduğuna dair herhangi bir bilimsel kanıt yoktur. Bu dönemde bebeğin ve annenin kemiklerinin sağlıklı olabilmesi için annenin günlük 12001500 mg kalsiyuma gereksinimi vardır. Hamilelik döneminde kadın süt ve süt ürünleri ile yeşil yapraklı sebzeler gibi kalsiyum dan zengin gıdalar alarak kalsiyum gereksinimini karşılamalıdır. Eğer gıdalarla yeterli kalsiyum sağlanamazsa bebeğin gelişimi için gerekli olan miktar annenin kemiklerinden karşılanır. Dişlerden kalsiyum çözünmesi olmaz. Eğer iyi bir beslenme ile beraber yeterli ağız diş bakımı yapılırsa hamilelik döneminde normal dönemden farklı bir diş sorunu ile karşılaşılmaz. Hamilelik sırasında beslenme hem annenin hem de bebeğin genel sağlığı ve ağız diş sağlığı için oldukça önemlidir. Hamilelik sırasında ekstra bir ağız-diş bakımı gerekli midir? Günlük ağız ve diş bakımım kesintiye uğratılmamalıdır. Hamilelik öncesi tam bir ağız muayenesinden geçerek optimal ağız hijyenine kavuşmalı ve bunu sürdürme alışkanlığını kazanmalıdır. Çünkü plak birikimi, ve diş eti hastalıkları ile hamilelik sırasında oluşan hormonal değişiklikler arasında direkt ilişki vardır. Günde en az iki kez diş fırçası ve diş ipi kullanarak etkili diş bakımı yapılarak plak birikimine engel olunmalıdır. Ağız gargaraları ya da ılık tuzlu su ile gargara yapılmalıdır. Özellikle ılık tuzlu su diş etlerini rahatlatır ve dişeti hassasiyetini azaltır. Hamilelik döneminde florür tablet alımı önerilmez. Çünkü florür plasenta bariyerini geçemez; bu nedenle de bebeğin diş gelişiminde etkisi olmaz. "Hamileyken antibiyotik kullanımı" bebeğin dişlerini etkiler mi? Bu dönemde bilinçsiz ilaç kullanımından kaçınılması gerekmektedir. Ancak kullanılan her antibiyotiğin bebeğin dişlerinde lekelenmelere neden olduğu kanısı yanlıştır. Antibiyotik kullanımı özellikle Penisilin ve türevleri (amoxicilline vs. ) kullanımını bebek için herhangi bir sakıncası yoktur. Dişlerde renklenmelere neden olan antibiyotik grubu "tetrasiklinler"dir. Bunun dışındaki antibiyotiklerin renklenme yaptığı kanıtlanamamıştır. Hamilelik döneminde anne adayı kendi diş sağlığı ve doğacak bebeğin diş sağlığı ile ilgili nelere dikkat etmelidir? Hamileliğin 3.ayından itibaren bebeğin dişleri oluşmaya başlar. Bebeğin dişlerinin bu dönemdeki oluşum ve gelişimleri için gerekli olan kalsiyum, fosfor ve diğer mineraller annenin kan dolaşımından alınır. Bu nedenle bebeğin tüm sağlığı için olduğu kadar dişlerinin sağlığı açısından da annenin beslenme şekli çok önemlidir. Anne, gerekli kalsiyum, fosfor ve vitaminleri dengeleyerek bebeğin diş gelişiminin başarısına yardımcı olur. Sağlıklı dişler ve kemikler için hamile bir kadın mutlaka süt ve süt ürünleri, et, balık ve tavuk; taze meyve ve sebzeler ile beslenmeye özen göstermelidir... Hamilelik sırasında diş tedavisi yapılabilir mi? Hamileliğin ilk üç ayında bebeğin organ gelişim evresi olduğundan etkili dental tedaviden kaçınılmalıdır. Tedaviler ikinci üç aya ertelenmelidir. Diş ya da diş eti iltihabı gibi acil durumlarda, var olan enfeksiyonun bebeğin gelişimini dental tedavinin olumsuzluklarından daha fazla etkileyebileceği düşüncesi ön plana alınmalı ve bir jinekoloğun önerileri doğrultusunda dental tedavi yapılmalıdır. Son üç ayda tedavi için gerekli olan pozisyonları rahat alalaması ve koltukta uzun süre oturamaması nedeni ile diş tedavisi yaparken anne rahatsız olabilmektedir. Hamilelikte dental anestezi yapılabilir mi? Hamilelik esnasında birçok ilacın kullanılmaması ya da kontrollü kullanılması önerilmesine karşın, dental tedavilerde kullanılan lokal anesteziklerin herhangi bir yan etkisi rapor edilmemiştir. Lokal anestezi kullanılmasında üretici firmanın önerileri doğrultusunda hareket edilmelidir. Herhangi bir uyarı yoksa lokal anestezik kullanmada bir sakınca yoktur. Anestezi altında yapılan tedavide hasta ağrı duymayacak ve daha az stres yaşayacaktır. Diş çekimi yada herhangi bir müdahale için gebelik sırasında lokal anesteziklerin kullanılmasında üretici firmanın önerileri doğrultusunda hareket edilmelidir. Herhangi bir uyarı yoksa kullanmada bir sakınca yoktur. Hamilelikte diş çekilir mi? İlk üç aylık dönem: Bu dönem bebeğin çok hassas olduğu bir dönemdir. Gereksiz müdahaleler düşüğe sebep olabilir. Fakat ağrıya sebep olmuş ve/veya müdahale edilmediği taktirde daha çok zarara neden olabilecek durumdaki dişlerin çekim, kanal tedavisi gibi acil olarak tedavi edilmesi gereken durumlarında, çekinmeden diş hekimine gidilmelidir. Diş hekimi , bebeğe zarar vermeyen ilaçlarla tedaviyi sağlayacaktır. İkinci üç aylık dönem: Bu dönem , hamilelik sonuna kadar ertelenmesi uygun olmayan diş çekimi, dolgular, kanal tedavileri vb. pek çok tedavinin yapılması için en uygun olan dönemdir. Üçüncü üç aylık dönem: Bu dönemde bebek anne karnında oldukça büyümüştür ve doğum yaklaşmıştır. Aynen ilk üç aylık dönemde olduğu gibi, acil tedaviler dışında diş hekimi müdahale etmeyecektir. Diş röntgeni çekilebilir mi? Diş hekimliğinde kullanılan röntgen makinalarında radyasyon çok düşük seviyede olmasına rağmen hamilelerde röntgen çekiminden kaçınılmalıdır. Zorunluluk yoksa bu işlem doğum sonrasına ertelenmelidir. Eğer acil bir tedavi için kesinlikle röntgen filmi çekilmesi gerekiyorsa : Anneye özel koruyucu önlük giydirilmeli, hızlı film kullanarak ve düşük doz uygulaması yapılmalıdır. Bebeklerde Ağız ve Diş Sağlığı Bebeğin doğumundan itibaren ailesi olarak yapılabilecek en önemli şey kendi ağız ve diş sağlıklarına özen göstermeleridir. Özellikle anneden bebeğe çürük yapıcı bakterilerin geçişi kanıtlanmıştır. Bu, annenin bebeğini ağızdan öpmesi veya aynı kaşığı, bardağı kullanmasıyla olabilir. Örneğin bazı anneler bebeklerine yedirecekleri mamanın sıcaklığını kontrol etmek için kaşıktaki mamayı önce kendi ağızlarına götürüp sonra bebeğe yedirirler. İşte bu durum sonucunda, anne ağzındaki bakterilerin bebeğe geçişi kaçınılmaz olur. Anne bu konuda her zaman çok dikkatli ve titiz olmalıdır. Ağız ve diş sağlığına çok özen göstermesi gerekir. Ayrıca annenin xylitollü cikletler çiğnenmesinin de özellikle bu yakın temasın olduğu yeni doğum dönemlerinde büyük önemi vardır. İnfektivite Penceresi Probiyotik Beslenme 1) 19 – 36 ay LC1 Yoğurt 2) 6 Yaş 3) 12 Yaş Aktiva Yoğurt Süt Süt dişleri, doğumdan 6 ay sonra sürmeye başlayıp 2,5-3 yaşlarında tamamlanırlar. Ağız içerisinde alt ve üst çenede 10 ar tane olmak üzere toplam 20 süt dişi bulunur. Süt Dişi Sürme Sırası Süt dişleri niçin gereklidir....?? BESLENME ESTETİK DAİMİ DİŞLERE REHBERLİK KONUŞMA ÇENE VE YÜZ GELİŞİMİ DİŞLER ÇIKARKEN NELER OLUR? Diş çıkarma belirtileri dişlerin kendisinden ikiüç ay önce ortaya çıkabilir. Bu semptomlar çocuktan çocuğa değişir ve aslında bunların neler oldukları ve ne kadar ağrı verdikleri konusundaki görüşler de doktordan doktora değişmektedir. Ancak genellikle diş çıkaran bir bebeğin şu tecrübeleri yaşayabileceği kabul edilmektedir Çocuğun diş gelişimi ve dişlenme sorunları Aşırı salya akışı Çene ya da yüzde kızarıklık Hafif öksürük İştahsızlık Diyare Ateş Isırma Ağrı Huzursuzluk Uykusuzluk Diş eti hematomu Kulak çekiştirme, yanak kaşıma Dişlenme sorunlarının tedavisi Semptomatik Tedavi Medikal Tedavi Masaj Kaşıma Halkaları Dentinox Jel,Calgel,Teething Jel Antihistaminik İlaçlar Parasetamol Antienflamatuar İlaçlar Bebeğin yeni süren dişlerinin bakımı nasıl yapılmalı? Bebeğinizin dişleri ağızda gözükür gözükmez fırçalamaya başlamalısınız. Süt dişleri diş çürüklerine karşı çok dirençsizdirler. Bu sebepten dolayı süt dişleri kolayca çürüyebilir ki bu; çocuğunuzun daimi dişlerini de olumsuz yönde etkileyecektir. Sabah ve akşam yatmadan önce bebeğinizin dişlerini ıslak gazlı bez veya yumuşak kıllı bir fırçayla ve sadece su ile temizlenmelidir. 1,5-2 yaşından önce bebeğinizin ağız ve diş sağlığında yutma riskinden dolayı diş macunu kullanılmamalı. 3 yaşından sonra da küçük bir nohut tanesi kadar fluoridli çocuk diş macunu kullanmaya başlayabilir Çocuğunuzun ilk pedodontist/diş hekimi ziyareti için uygun zaman ya ilk dişinin çıkmasından sonra ya da ilk doğum gününden hemen sonra olmalıdır. Bebeğiniz 16 aylık olmadan önce mutlaka sorun olsun olmasın bir pedodontiste (çocuk diş hekimi) götürmeniz; ileride oluşabilecek ağız ve diş sağlığı sorunlarının önlenmesi için çok önemlidir. Unutmayın ki rutin diş hekimi kontrolleri çocuğunuzun sağlıklı gülümsemesi için ilk basamaktır Diş sağlığı açısından beslenme İnsanların beslenme alışkanlıkları küçük yaşlarda şekillenir. İnsanlarda tat tercihi doğumsal mıdır? İnsanların doğasında bulunan tatlı tercihi teşvik edilmemelidir. Şekere düşkün annelerin %76’sı çocuğun mamasına şeker ilave etmektedir. Biberon çürüğü nedir? Çocuk bir yaşından sonra hala biberon kullanıyorsa biberon keyif verici bir bağımlılığa dönüşmüştür. Çocuğa oral hijyen alışkanlığının kazandırılması İnsanlar temel alışkanlıklarını çok küçük yaşlarda kazanır. Amaç diş fırçalama oyunlarının temel bir alışkanlık haline dönüşmesidir. Dişler nasıl fırçalanmalıdır? İlk daimi diş ne zaman ağızda yer alır? Çocuklarda ilk daimi diş genellikle 6 yaşında ve süt azılarının gerisindeki boşluktan süt dişi değişmeden süren birinci büyük azı dişidir. Bu dönemde çürük yapıcı besinler çocuklar tarafından yoğun olarak tüketilir. Yeterli ağız hijyeninin sağlanması için gerekli olan el becerisi de henüz oluşmamıştır. Çoğu aile, süt dişi düşmeden çıkan bu ilk daimi dişleri süt dişi olarak zannetmekte ve nasıl olsa değişecek düşüncesi ile gerekli tedbirleri almakta gecikmektedir. Bu nedenlerden dolayı birinci büyük azı dişleri çok çabuk çürürler. Bu yüzden diş hekimi tarafından uygulanan koruyucu tedavilerle ilk daimi dişlerin bir ömür boyu çürüksüz olarak ağızda kalması mümkündür. FİSSÜR ÖRTÜCÜLER (FİSSÜR SEALANTLAR) Fissür Örtücü Uygulamak İçin İdeal Yaşlar: 3-4 yaş: Süt molar dişler 6-7 yaş: 1. daimi molar dişler 10-11 yaş: Premolar dişler 12-13 yaş: 2. daimi molar dişler Bireysel Profesyonel •Tablet •Solüsyon •Diş Macunu •Gargara •Cila •Florlu Diş İpi •Jel •Florlu kürdanlar Sistemik Floridler Suların florlanması Yemek tuzuna flor katılması Florun tabletlerle verilmesi Koruyucu etkileri %50-70’dir. •Diş gelişimi esnasında optimal dozun üzerinde Flor alınımı dişlerin mineralizasyonunu etkiler. •Floridlerin gelişmekte olan diş yapısına aşırı miktarda girmesiyle oluşur. •0-6 yaş arası en kritik dönemdir.Kritik yaşlarda 0.1mg/kg’dan fazla F alınımı Florozis’e neden olur. 2 yaşında çocuk için günde 1mg 5 yaşında çocuk için günde 2mg •8 yaşından sonra risk azalır. Florid Tabletleri •Flor tabletleri topikal fluoridlerin bulunmadığı 1950 yılında suların florlanmasına alternatif olarak geliştirilmiştir. •1979 yılında ADA suların Florlanmadığı bölgelerde tabletleri etkin ve emin bir halk sağlığı yöntemi olarak önermiştir. •Yıllar boyu sistemik floridlerin çürük önleyici etkisinin diş gelişimi esnasında diş yapısına girmesiyle ilişkili olduğuna inanılmıştır. • •Günümüzde floridlerin sürme sonrası topikal etkisinin çok daha önemli olduğu kabul edilmektedir. •Suların florlanması ile gözlenen %80 çürük önleyici etkide florun sistemik rolünün ancak %20-40 olduğu kanıtlanmıştır. • Günümüzde Floridlerin asıl çürük önleyici etkisinin topikal olduğuna inanılmaktadır. • Sistemik floridasyon kesildikten sonra topikal uygulamalarla desteklenmediğinde florun koruyucu etkisi büyük oranda kaybolmaktadır. • Günümüzde topikal floridlerin yaygın olarak uygulandığı ve çürük değerlerinin çok düşük olduğu ülkelerde F tabletlerinin yarardan çok risk taşıdığı belirtilmektedir. Tablet uygulamaları ile ilgili önemli tartışmalar mevcuttur: •Tabletler genellikle SED yüksek aileler tarafından kullanılmaktadır. •Aileler önerilen dozu hatalı uygulamaktadır. •Hatalı doz verilmesi Florozis riski oluşturmaktadır. •Doktor ve Diş Hekimleri hatalı doz vermektedir. •Dozlar gıda ve sudaki F düzeyine göre verilmelidir. •Flor tabletlerinin toplumsal değil bireysel bir uygulama olarak değerlendirilmesinin gerektiği bildirilmektedir. Flor Tablet Dozları: 6 Ay – 3 Yaş 0.25 mg 3 Yaş – 5 Yaş 0.50 mg 5 Yaş Üzeri 1 mg *Sudaki F < 0.6ppm Flor tabletleri sulardaki Flor konsantrasyonu bilinerek verilmelidir. İşbirliği yapılan hastalara verilerek,çocuklar kontrol altında tutulmalıdır. 3 yaş altında sadece çürük riski yüksek çocuklara verilmelidir. FLOR TABLETLERİ Topikal etkiden yararlanmak için günlük tablet dozu bölünerek verilmelidir. Gece yatmadan önce verildiğinde topikal etkisi artar. Emilerek veya çiğnenerek alınmalıdır Tablet almadan bir saat önce süt ürünleri kullanılmamalıdır. Topikal Florid Uygulamaları Cila Solüsyon Diş Macunu Gargara Koruyucu etkileri aynıdır. Jel Bireysel uygulamalar ilgili ve işbirliği yapan hastalara önerilmelidir. •İlk randevu 12-18.aylarda yapılmalıdır. •Riskli çocuklar 6 ayda bir kontrol edilmelidir. •Oral hijyen eğitimi verilmelidir. •Çocuğun çürük riskine göre en ideal F programı düzenlenmelidir. •Beslenme düzenlenmelidir. Çocuklardaki ağız ve diş yaralanmaları Çocuklardaki merak ve keşfetme isteği, yetersiz motor aktivite kontrolünün olmaması ile birleşerek çok sık olarak ağız ve diş yaralanmalarına neden olur. Çocuklardaki ağız ve diş yaralanmaları En sık 1,5 – 2,5 yaşları arasında meydana gelir... Çocuklardaki ağız ve diş yaralanmaları Çocuklarda bu tip yaralanmalarda acil olarak diş hekimine başvurunuz. Yaralanmalarda ebeveyn neler yapmalı.... Daimi dişlerde, diş yerinden çıkmış ise ebeveyn dişi yerine yerleştirmeye çalışmalı Yapabildiyseniz... En yakın hekime bu şekilde başvurunuz Yapamadıysanız... Dişi süt veya serum fizyolojik; bu imkan yoksa ağız içerisinde tutularak diş hekiminize başvurunuz. Yaralanmalarda ebeveyn neler yapmalı.... Diş kırılmış ise kırık parçayı bulun ve temiz bir ortamda tutarak hekiminize başvurunuz..
