roma`da krallık dönemi mali olaylar

ESKİ ROMA’DA MALİ OLAYLAR
Maliye Tarihi
Doç. Dr. Temel GÜRDAL
SAÜ /Maliye
Bu konuyu çalıştıktan sonra:
Eski Roma’da krallık dönemi mali olayların gelişimini öğrenecek,
Eski Roma’da cumhuriyet dönemi mali olayların gelişimini kavrayacak,
Eski Roma’da imparatorluklar dönemi mali olayların gelişimini öğreneceksiniz.
2
* 4.ROMA’DA MALİ OLAYLAR
*
*
*
*
*
*
*
*
*


4.1. Roma’nın Krallık Dönemi Mali Olayları
4.2. Cumhuriyet Dönemi Mali Olayları
4.2.1. Kamu Hizmetleri
4.2.2. Kamu Hizmetlerinin Finansmanı
4.2.3. Mali Örgüt
4.3. İmparatorluklar Devri Mali Olayları
4.3.1. Kamu Hizmetleri
4.3.2. Kamu Hizmetlerinin Finansmanı
4.3.3. Mali Örgüt, Hazine
Konunun Özeti
Değerlendirme Soruları
3
Eski Roma’da krallık dönemi mali olayların gelişimini öğrenecek
ESKİ ROMA’DA MALİ OLAYLAR
•
•
•
•
•
•
Roma İmparatorluğu’nun
çekirdeğini oluşturan Roma
şehir devletinin MÖ 754
(751?, 753?) yılında kurulduğu
kabul edilir.
Eski Roma tarihi genel olarak
dört kısma ayrılarak
incelenmektedir.
MÖ 754 ile MÖ 509 arası
Krallık dönemi,
MÖ 509 ile MÖ 27 arası
Cumhuriyet dönemi,
MÖ 27 ile MS 284 arası ilk
İmparatorluk,
MS 284 ile MS 565 arası da
son İmparatorluk dönemidir
4
Eski Roma’da krallık dönemi mali olayların gelişimini öğrenecek,
ROMA’DA KRALLIK DÖNEMİ MALİ OLAYLAR
•
•
•
•
•
•
Roma‘nın ilk zamanlarda bir şehir devleti olarak kurulduğu belirtilmektedir.
Roma’da kuruluşundan itibaren etkin rol oynayan halk meclisleri sadece hür
vatandaşlardan oluşuyordu.
Diğer taraftan şehrin ileri gelenlerinden oluşan bir senato meclisi de
bulunmaktaydı. Roma’da meclislerin etkinliği dönemlere göre faklı düzeyde olmuş
ancak en etkin oldukları dönem cumhuriyet dönemidir.
Bu dönemde devletin bazı idari, yargısal, dini ve askeri hizmetler yürüttüğü
söylenebilir.
Roma’nın bu ilk döneminde askerlik hizmeti zorunluydu. Her kabile başına belirli
sayıda asker verme zorunluluğu vardı.
Bu dönemde alınan istisnai mahiyette tek verginin ise tributum olduğu
belirtilmektedir. Bu vergi önceleri baş vergisi şeklinde alınıyordu. Ancak özellikle
cumhuriyet dönemi içerisinde olağanüstü bir servet vergisine dönüştü.
Eski Roma’da cumhuriyet dönemi mali olayların gelişimini kavrayacak,
ROMA’DA CUMHURİYET DÖNEMİ MALİ OLAYLARI
•
Roma’da ordu, belirli yaşa gelmiş kimselerin, savaş sırasında, zorunlu olarak askere
alınması ile oluşturulurken Cumhuriyet döneminin sonlarına doğru MÖ II.
Yüzyıldan itibaren Caisus Marius zamanında zorunlu askerlik sistemini kaldırılarak
askerlik bir meslek haline getirilmiş, gönüllülerden müteşekkil devamlı (paralı)
ordu sistemine geçilmiştir.
•
Büyük finansal sorunlar, esas itibarıyla savaş zamanlarında ortaya çıkmıştır.
Özellikle asker maaşlarını ödemede zorluklar ortaya çıkmıştır.
•
Kamu giderleri içerisinde önem taşıyan giderlerden birisi de Cumhuriyetin
başlangıcında ve orta devrelerinde ordunun teçhizi ile ilgili giderlerdir. Özellikle
süvarilerin ve donanmanın hazırlanması ile ilgili giderler önem taşımıştır.
Eski Roma’da cumhuriyet dönemi mali olayların gelişimini kavrayacak,
,
ROMA’DA CUMHURİYET DÖNEMİ MALİ OLAYLARI
•
Antik dönemde, devlet görevlilerinin maaşları vergi gelirleri ile karşılanmazdı.
•
Sadece katiplerin, elçilerin ve yönetim personelinin maaşları vergi gelirleri ile
karşılanırdı.
Üst düzey devlet görevlileri harcamalarını kendi ceplerinden yapmak durumunda
idiler. Bu nedenle bu tür görevlere ancak varlıklı kişiler talip olabiliyordu. Bu
göreve talip olma nedeni de şan, şöhret ve saygınlık kazanmaktı. Cumhuriyetin
son iki yüz yılı böyle geçmişti.
•
•
Devlet işlerini kendi ceplerinden harcayarak yürütme, seferler düzenleme,
inşaatlar yapma, yollar ve kaleler yapma gibi konularda kamu harcamalarının
finansmanını sağlamak (zenginlere ait) bir şeref olarak görülüyordu.
•
Kamu harcamalarının karşılanması, ordu komutanlarının MÖ III. Yüzyıldan beri
askerlerine dağıttığı (donativum) savaş ganimetlerinden gelen paralarla
başlamıştır
Eski Roma’da cumhuriyet dönemi mali olayların gelişimini kavrayacak,
ROMA’DA CUMHURİYET DÖNEMİ MALİ OLAYLARI
• Kamu ekonomisi MÖ. Üç yüz yıl içerisinde az
sayıdaki güçlü politik ve askeri kişiler tarafından
yönetildi. Bunun da etkisiyle daha sonraları
İmparatorlar zamanında bir yandan devlet
kasası ile devletin malvarlığı, diğer yandan da
İmparatorların kasalarıyla mal varlıkları arasında
yeniçağa kadar uzanan ayrılık hazırlanmış oldu.
• Cumhuriyet döneminde askeri harcamaları, tâbi
eyaletler yaptığı için merkezdeki devlet sadece
olağan yerel harcamaları yapmıştır. Bunlar
zorunlu personel harcamaları ve idari masraflar
yanında, inşaatlar, resmi binaların bakım ve
onarımı, mabetler ve meşhur oyunlar için
yapılan masraflardır.
Ancak bazen büyük
harcamalar gerektiren seyahatler de olurdu,
ancak bu masraflar da sonraki devirlerde
eyaletlerce karşılanmaya başlamıştır.
Eski Roma’da cumhuriyet dönemi mali olayların gelişimini kavrayacak,
ROMA’DA CUMHURİYET DÖNEMİ MALİ OLAYLARI
•
Roma İmparatorluğunda başlarda vergilerin tahsilinde iltizam usulü (Locatio
Usulü) uygulanmaktaydı. M.Ö. 27 yılında mali alanda düzenlemeler yapılmış
vergilerin, devlet memurları tarafından sabit bir para karşılığı tahsil edilmesi
yoluna gidilmiştir.
•
Kamu hizmetlerinin yapılmasında mültezimlerin de rolü olmuştur. Uygulamada,
mültezimler hem vergi topluyor ve hem de bu vergileri devletin kendisinden
istediği hizmetlerin finansmanında kullanıyordu. Diğer bir ifadeyle, mültezimler,
devlet tarafından kendilerine sipariş edilen mal ve hizmetleri üreterek özel devlet
müteahhidi rolüne bürünüp, yollar köprüler inşa eder, mabedler, su viyadükleri
tesis eder, silah cephane gönderir, gıda maddeleri sağlar, yollar yaparlar ve aynı
zamanda bunlar için gerekli vergileri toplarlardı.
Eski Roma’da cumhuriyet dönemi mali olayların gelişimini kavrayacak,
ROMA’DA CUMHURİYET DÖNEMİ MALİ OLAYLARI
•
•
Kamu Hizmetlerinin Finansmanı
Cumhuriyet döneminde arazi sınıflara ayrıldı. Vatandaşlar yer aldıkları arazi
sınıflarına göre vergi vermekle yükümlü tutuldu. Yine bu sınıflar çerçevesinde söz
konusu sınıflara dahil olanlardan ne kadarının askerlik yapacağı belirleniyordu.
•
Roma’da, Atina ve diğer yunan şehirlerinde olduğu gibi devletin finansmanı kişilere
yüklenmiştir. Çeşitli kamu hizmetleri için toplumu oluşturan değişik varlıklı
kesimlere belirli yükümlülükler getirilmiştir. Savunma hizmetlerinin finansmanı
toplumun en zengin kesimi üzerine yüklenmişti.
•
Roma devleti, normal şartlarda savunma ve güvenlik hizmetlerinin finansmanının
karşılanması dışında vatandaşlara her hangi bir yükümlülük yüklemezdi. Vergi,
devlete tabi ve bağımlı olan yörelerin halkından alınırdı. Eski Yunan’da olduğu gibi
Roma vatandaşları da sadece zorunlu hallerde “tributum” denilen varlık vergisi ile
yükümlü olurlardı
Eski Roma’da cumhuriyet dönemi mali olayların gelişimini kavrayacak,
ROMA’DA CUMHURİYET DÖNEMİ MALİ OLAYLARI
•
•
Roma parası, “asse”nin sikke haline
gelmeden metal külçe halinde kullanılmaya
başlanması MÖ. III. Yüzyılda olmuştur. Bu
döneme kadar ayni ekonomi, yani, ayni
mübadele geçerli olduğundan, vergi
ödemelerinde büyükbaş ve küçükbaş
hayvanlar önemli rol oynamıştır.
MÖ II. Yüzyıldan itibaren Marius tarafından
zorunlu askerlik sistemini kaldırılarak
askerliğin bir meslek haline getirilmesi,
kamu finansman ihtiyacını çok büyük
ölçüde artırmıştır. Artan kamu finansmanı
ihtiyacı ele geçirilen ülkelere konulan
yüksek vergilerle karşılanmıştır.
Eski Roma’da cumhuriyet dönemi mali olayların gelişimini kavrayacak,
ROMA’DA CUMHURİYET DÖNEMİ MALİ OLAYLARI
•
•
•
•
Arazi sistemi
Hakimiyet altına alınan topraklar ve bu topraklar üzerindeki menkuller Roma
devletinin malı kabul edilirdi.
Genellikle mağlup edilen devletlerin arazilerinin üçte biri Roma devleti malı olarak
kabul edilir ve bu araziler kiralama yoluyla Roma devleti vatandaşlarına bırakılırdı.
Bu arazilere yerleşen kimseler, yerleştikleri bu arazileri işleyerek geçinirlerdi.
Bazen mağlup devletlerin tüm arazileri Roma devleti malı olarak alınır, bu yerlerin
halkına da Roma vatandaşı olma hakkı verilirdi. Para, değerli ziynet eşyası, araç,
gereç vb. savaş ganimeti olarak savaşı kazanan komutana ve askerlere düştüğü
halde, arazi Roma devletine ait olurdu. Bu topraklar vergi mükellefi olacak ilk
sahiplerine bırakılabildiği gibi, ele geçirilen topraklar devlet toprağı haline getirilip
kira yoluyla Romalı vatandaşlara verilebiliyordu.
Roma’ya uzakta bulunan yerlerin idaresi eyalet idaresi şeklinde idi. Bu eyaletlerde
mali işlere bakan bir quaestor bulunurdu.
Eski Roma’da cumhuriyet dönemi mali olayların gelişimini kavrayacak,
ROMA’DA CUMHURİYET DÖNEMİ MALİ OLAYLARI
•
•
•
•
•
•
•
Arazilerin ele geçirilmesi biçimi ve Vergileme
Harp sonunda Roma’ya teslim olan eyalet halkı ve onların çocukları yabancı sayılırdı.
Bunlar asker olamazlardı. Buna karşın bir gayrimenkul vergisi öderlerdi. Hatta ödenen
verginin tarzına göre eyaletler ikiye ayrılmakta idi. İki eyalet sisteminde de toprağın
maliki Roma idi.
Ancak eyalet arazisinin halkı, Roma’ya mukavemet etmeden teslim olmuşsa, arazi, bu
yerlerin ele geçirilmeden önceki kullanıcılarına bırakılıyor ve buna karşın araziyi kullanan
ve kullanma hakkını çocuklarına devredebilen bu kişiler Roma’ya Stipendium ismi verilen
sabit bir miktar vergi öderlerdi.
Eğer eyalet halkı bir direnişten sonra teslim olmaya mecbur kalmışsa, arazi ganimet olarak
sahiplenilir, eyalet halkına arazi kira ile verilirdi. Bu kira bedeline vectigal denirdi.
Diğer dolaysız vergilerin kayda değer bir önemi yoktur. Mesela Cato tarafından uygulanan
lüks vergisi ve kölelikten kurtulma vergisi gibi vergiler de söz konusu olmuştur.
Devlet açısından düzenli gelir olarak, “Vectigalia” denilen ve devlet arazisinden
yararlanma ilkesine göre alınan bir vergi bulunmaktaydı.
Cumhuriyet döneminde şehirler arası geçişte iç gümrük vergileri alınırdı.
Gümrükler ve özellikle iç gümrükler ilk önemini yitirdi ve MÖ 60’da İtalya’da tamamen
kaldırıldı.
Eski Roma’da cumhuriyet dönemi mali olayların gelişimini kavrayacak,
ROMA’DA CUMHURİYET DÖNEMİ MALİ OLAYLARI
•
Vergi gelirlerinin büyük bir bölümü tarımsal faaliyetlerden alınan 1/10
nispetindeki vergiler ile doğrudan alınan tirubutum”lardan oluşuyordu.
•
Cumhuriyet döneminde Roma İmparatorluk arazisi içerisinde bir vergilendirme
Birliği'nden söz etmek mümkün değildir. Bazı eyaletler vergi yükünün ağırlığı
yüzünden ekonomik çöküntüye uğramışlardır. Örneğin, Yunanistan’ın Roma
hakimiyeti sırasında harabeye dönmesi bu yüzdendir.
•
Roma devletinde vergi bir takım mültezimler tarafından ve ordu tarafından da
toplanıyordu. Bu anlamda vergiyi alan ordunun komutanı idi. Örneğin Sezar,
seferlerinin finansmanında vergilerin bir kısmını bizzat alıp kullanmıştır. Senato,
sivil idare şeklini tercih ediyordu. Bu sistem yüzünden eyaletlerin çoğu zaman
sorumsuzca yağmalanması söz konusu olurdu.
Eski Roma’da cumhuriyet dönemi mali olayların gelişimini kavrayacak,
ROMA’DA CUMHURİYET DÖNEMİ MALİ OLAYLARI
Mali Örgüt
• Kamu maliyesi yönetimi için “questor” denilen memurlar görevlendirilirdi. Bunların
sayısı, başlangıçta iki iken daha sonra sayıları artırılmıştır. Bunlar bu günkü maliye
bakanları gibi, devletin tüm maliyesi ile yetkili değildi. Her biri ayrı bir alanda yetkili
idi. Kimi savaş hazinesinden, kimi erzak hazinesinden, kimi kamu arazisinden vb.
yetki ve sorumluluk sahibi idiler.
• Roma ülkesi şehirleri giderek kendi questorlarına sahip olmuşlardır. Bununla
beraber mali meselelerde
en yüksek sorumluluk senatoya ve senatoca
görevlendirilen iki Zensor’a aitti.
• Bu Zensorların, vatandaşların mal varlığını beş sınıfta toplayarak değerlendirmek,
kamu arazilerinin gelirini toplamak, vergi ve gümrükleri toplamak ve resmi
anlaşmalar yoluyla gelen gelirleri toplamak gibi önemli görevleri bulunduğu için,
ellerinde aynı zamanda önemli finans ilişkileri de olurdu.
• Zensorluk makamı, MÖ 80 yılında Sulla tarafından geçici olarak, daha sonra ise
Sezar tarafından nihai olarak lağvedildi.
Eski Roma’da cumhuriyet dönemi mali olayların gelişimini kavrayacak,
ROMA’DA CUMHURİYET DÖNEMİ MALİ OLAYLARI
•
•
•
•
•
•
•
Roma maliyesinin merkeziyetçiliği vergi iltizamı ile aşılıyordu.
Vergi toplanmasında uygulanan iltizam usulünün yanında ordunun da vergi
topladığı görülmektedir.
Mültezimler, yeni vergilerden ziyade daha kolay alabildikleri için alışılagelinmiş
yerel vergiler üzerinde dururlardı.
Vergi alacaklarını zamansız bir şekilde takip eden mültezimlerin vergi kaynaklarının
korunması hususundaki gafleti olumsuz sonuçlara yol açıyordu.
İmparatorluk içerisinde bir ölçüde de olsa tek bir vergiden bahsetmek
cumhuriyet dönemi için mümkün değildir.
Vergi iltizamı, maliyenin, yavaş yavaş az sayıdaki vergi mültezimlerinin elinde
toplanmasına yol açmıştır.
Mültezimler hem vergi topluyor ve hem de bu vergileri devletin kendisinden
istediği hizmetlerin finansmanında kullanıyordu.
Eski Roma’da imparatorluklar dönemi mali olayların gelişimini öğreneceksiniz
ROMA’DA İMPARATORLUK DÖNEMİ MALİ OLAYLAR
İmparatorluklar Devri Mali Olayları
Roma İmparatorlar devrinin başlangıcında kamu maliyesi alanında, imparator
Augustus ile başlayan çok etkili reformlar görülmektedir. Bunlar; vergilendirmenin
reorganizasyonu, vergi idaresinin kurulması, vergi iltizamının kaldırılması, devlet
maliyesinin merkezileştirilmesi ve paranın düzeltilmesi uygulamalarıdır.
Kamu Hizmetleri
Maliyede yapılan değişiklikler ve özellikle merkezileşme sonucu bütçe hacminde
önemli bir büyüme sağlanmıştır. Eyaletler gelişip I. ve II. Yüzyılda refah içerisinde
yaşamışlardı.
Eski Roma’da imparatorluklar dönemi mali olayların gelişimini öğreneceksiniz
ROMA’DA İMPARATORLUK DÖNEMİ MALİ OLAYLAR
•
•
•
•
•
•
Önceleri devlet bütçesinin dışında, yan hesaplarda gösterilen veya ordu
komutanları ile vergi mültezimlerinin net hesaplarında görünmeyen meblağlar,
artık brüt gelir gider prensibine göre kayıt altına alınmaya başlanmıştır.
Bunun içinde çok sayıda memur istihdamı için yeni masraflar ortaya çıkmıştır.
Bu memuriyetler, yeni kurulan devlet postası, hukuk sisteminin iyileştirilmesi ve
devletin iç ve dış düzeninin sağlamlaştırılması amacı ile ihdas edilmiştir.
Bunların arasında bugünkü polislerin öncüsü sayılabilecek ve itfaiye eri olarak da iş
gören şehir bekçiliği de vardı.
Ayrıca çok sayıda kamu binası, su kemerleri ve yollar içinde yapılan masraflar kamu
harcamalarındaki artışın önemli nedenlerindendi.
Diğer taraftan, yol, köprü, kanal vb. tesislerin yapım bakım ve onarım masrafları
yerel halk tarafından karşılanırdı.
Eski Roma’da imparatorluklar dönemi mali olayların gelişimini öğreneceksiniz,
ROMA’DA İMPARATORLUK DÖNEMİ MALİ OLAYLAR
•
II. Yüzyılda mali durumun giderek bozulmasıyla, eşitlik prensibinden hareketle,
vatandaşların yerel ve kamusal alanlarda, bizzat hizmet veya para verme
zorunluluğu uygulamaya kondu.
•
Büyük mali giderler Augustus yönetimini, devletin vergi kaynaklarını sonuna kadar
kullanmaya ve o döneme kadar garanti altında olan özgürlükleri sınırlamaya
zorlamasına rağmen, genel vergi baskısı, bu yükün daha adil paylaştırılması
yönünde yapılan icraatlar sonucu hafiflemiştir.
Eski Roma’da imparatorluklar dönemi mali olayların gelişimini öğreneceksiniz,
ROMA’DA İMPARATORLUK DÖNEMİ MALİ OLAYLAR
•
Saf Roma vatandaşlarının önceleri vergi imtiyazları vardı. Batıda ve doğudaki çeşitli
şehirlerde bu imtiyaza sahip kişiler bulunmaktaydı. 212 yılında Caracalle
zamanında, tüm özgür kişilerin Roma vatandaşlık hakkını elde etmeleri ile bu
imtiyaz ortadan kalkmış oldu. Bu suretle bizzat Roma’da yaşayanlar bile % 5 miras
vergisine tabi oldular.
•
Köle satış vergileri ile diğer ticari vergiler de giderek hiç bir istisnai durum
kalmamıştı. Roma’da önceleri pek saydam olmayan gümrük konusu, Augustus
reformları sayesinde basitleştirildi. Bu basitleştirme, devletin gümrük bölgeleri
sayısını asgari düzeye indirmesi suretiyle gerçekleştirilmiştir. Bu vergilerde oran %
2 ile 5 arasında idi. İç gümrüklerin günümüzde yadırganan mevcudiyeti, aslında o
zamanlar henüz mevcut olmayan ulaşım ve tüketim vergisinin yerine konulmuş
yumuşak vasıtalı bir vergi olarak değerlendirilebilir. Bu vergileri özerk yerel
yönetimler topluyordu.
Eski Roma’da imparatorluklar dönemi mali olayların gelişimini öğreneceksiniz
ROMA’DA İMPARATORLUK DÖNEMİ MALİ OLAYLAR
•
•
•
•
•
I. Yüzyıl İmparatorları, sikke kullanımını yaygınlaştırdılar. Sikke kullanımı sayesinde,
doğal ekonomi yerini para ekonomisine bırakmaya başlamıştır. Para ekonomisi de,
İmparatorun hakkını İmparatora verdiren daha adil bir vergilendirmenin şartlarını
sağlamıştır.
Para değerinin enflasyonla bozulması, ikinci Yüzyıl sonlarına doğru başlayıp,
üçüncü Yüzyıl ortalarında şiddetlenmiştir.
Paranın değer kaybetmesi sonucu vergi gelirlerinde azalışların ortaya çıkması,
vergilerin para yerine malla ödenmesi yoluyla önlenmiştir.
Daha sonra yeni vergi düzenlemelerine gidildi. Bu verginin esasını bir varlık vergisi
oluşturuyordu. Bu, ticari ve zirai gelirlerden kesilen bir vergi idi.
Gayrimenkullerin vergilendirilmesi konusunda ise, vergi gelirlerini garanti altına
almak ve artan göçleri engellemek gayesi ile tüm yerel yönetimler sorumlu
kılınmıştır.
Eski Roma’da imparatorluklar dönemi mali olayların gelişimini öğreneceksiniz,
ROMA’DA İMPARATORLUK DÖNEMİ MALİ OLAYLAR
Mali Örgüt, Hazine
•
•
MÖ. 27 yılında Augustus ile başlayan imparatorlar devri, II. Yüzyılda devletin en
güçlü dönemini ve refah dönemini, III. Yüzyılda ise asker İmparatorlar yönetiminde
çöküş sürecini yaşamış ve nihayet İmparatorluğun bölünmesi ile ayakta kalabilen
doğu kısmı Bizans merkezi etrafında varlığını sürdürmüştür.
Roma Devleti’nde İmparatorların mal varlığı ve devletin kasaları (ikisi bir arada
fiskus=sepet diye anılırdı) birbirinden ayrı yürütülmüştür. Fiskus da temelde kamu
ekonomisinin bir parçasını oluşturuyordu ve patronu tek başına İmparatordu.
Eski Roma’da imparatorluklar dönemi mali olayların gelişimini öğreneceksiniz,
ROMA’DA İMPARATORLUK DÖNEMİ MALİ OLAYLAR
•
Böylece zaman içerisinde devlete ait eyalet ve vergiler yanında İmparatora ait
eyalet ve vergiler de olmuştu.
•
Devlet maliyesini sağlam bir zemine oturtmak için, vergi sisteminin değiştirilmesi
ve tekemmülü sağlanmıştır. Vergi mültezimleri vergi kaynaklarının problemlerini
dikkate almadıkları için devlet iltizam yerine kendi idare mekanizması yardımı ile
vergilerini toplamak yoluna girmiştir. Bu iş için devlet, yetişmiş güvenilir
elemanlara sahip olma durumunda idi. Zaten onlar olmadan devletin düzenli bir
yönetim kurması da mümkün değildi. Böylece Augustus, hiyerarşik yapıda, bir
yönetim geliştirerek, Roma devletine iki yüz yıl boyunca, içerde ve dışarda sağlam
bir zemin bırakmıştır.
Eski Roma’da imparatorluklar dönemi mali olayların gelişimini öğreneceksiniz,
ROMA’DA İMPARATORLUK DÖNEMİ MALİ OLAYLAR
•
•
Maliyenin başında her birinin önemine göre maaşları 60 bin ile 300 bin Sesterz
arasında olan münferit prokutorlar bulunurdu. Bu prokutorların emrine de
istedikleri kadar memur verilirdi. Bunlar vergilerin bir birim dahilinde toplanmasını
sağlarlardı.
Vergi yükünü daha adil ve daha tahammül edilebilir bir şekilde paylaştırabilmek
için, devletin tümünde, İmparator Augustus’dan kaynaklanan ve bütün dünyanın
ilgisini çeken bir uygulama başlatılmıştır. Bu uygulamaya göre zensorlar Roma
vatandaşlarını mal varlıklarına göre değerlendirip vergi yüklerini tayin ediyorlardı
Roma İmparatorluğu’nun çekirdeğini oluşturan
Roma şehir devletinin MÖ 754 (751?, 753?)
yılında kurulduğu kabul edilir. MÖ 754’ten MS
565 yılına kadar süren eski Roma tarihi genel
olarak dört kısma ayrılarak incelenmektedir.
MÖ 754 ile MÖ 509 arası Krallık dönemi,
MÖ 509 ile MÖ 27 arası Cumhuriyet dönemi,
MÖ 27 ile MS 284 arası ilk İmparatorluk,
MS 284 ile MS 565 arası da son İmparatorluk
dönemidir.
Roma‘nın ilk zamanlarda bir şehir devleti olarak
kurulduğu belirtilmektedir. Roma’da
kuruluşundan itibaren etkin rol oynayan halk
meclisleri sadece hür vatandaşlardan oluşuyordu.
Diğer taraftan şehrin ileri gelenlerinden oluşan
bir senato meclisi de bulunmaktaydı. Roma’da
belirtilen meclislerin etkinliği dönemlere göre
faklı düzeyde olmuş ancak en etkin oldukları
dönem cumhuriyet dönemidir.
Roma’da ordu, belirli yaşa gelmiş kimselerin,
savaş sırasında, zorunlu olarak askere alınması ile
oluşturulurken Cumhuriyet döneminin sonlarına
doğru MÖ II. Yüzyıldan itibaren Caisus Marius
zamanında zorunlu askerlik sistemini kaldırılarak
askerlik bir meslek haline getirilmiş,
gönüllülerden müteşekkil devamlı (paralı) ordu
sistemine geçilmiştir.
Roma devleti, normal şartlarda savunma ve
güvenlik hizmetlerinin finansmanının
karşılanması dışında vatandaşlara her hangi bir
yükümlülük yüklemezdi. Vergi, devlete tabi ve
bağımlı olan yörelerin halkından alınırdı. Eski
Yunan’da olduğu gibi Roma vatandaşları da
sadece zorunlu hallerde “tributum” denilen
varlık vergisi ile yükümlü olurlardı.
25
DEĞERLENDİRME SORULARI
Soru 1. Eski Roma’da Cumhuriyet dönemi mali olayların gelişimini açıklayınız?
Soru 2. Eski Roma’da mali olayları açıklayınız?
DEĞERLENDİRME SORULARI
1. Eski Roma’da varlık vergisine verilen ad aşağıdakilerden hangisidir?
a) Quaestor
b) Vectigalia
c) Marius
d) Tributum
e) Asse
2. Eski Roma’da devlet arazisinden yararlanma ilkesine göre alınan vergi aşağıdakilerden hangisidir?
a) Quaestor
b) Vectigalia
c) Marius
d) Tributum
e) Asse
Haftaya görüşmek üzere iyi
çalışmalar dilerim