Eski Yunanda Mali Olaylar

HİTİTLER VE ESKİ YUNAN’DA MALİ OLAYLAR
Maliye Tarihi
Doç. Dr. Temel GÜRDAL
SAÜ/ Maliye
Bu konuyu çalıştıktan sonra:
Hititlerde mali olayların gelişimini öğrenecek,
Eski Yunanda mali olayların gelişimini kavrayacak,
Hititlerde ve Eski Yunanda mali gelişmeleri karşılaştırabileceksiniz
2
*
3.Hititlerde ve Eski Yunanda Mali Olaylar
*
3.1. Hititlerde Mali Olaylar
*
*
3.1.1.Kamu Hizmetleri ve Devlet Yapısı
3.1.2. Kamu Hizmetlerinin Finansmanı
*
3.2. Eski Yunanda Mali Olaylar
*
*
*
*
3.2.1. Yunan Tarihinin Ortaçağı


3.2.2. Yunan Tarihinin Arkayik Çağı (VII. ve VI. Yüzyıllar)
3.2.3. Yunan Tarihinin Klasik Çağı (MÖ V. Yüzyıl- MÖ. 330)
3.2.4. Yunan Tarihinin Hellenizm Çağı(MÖ 330-30)
Konunun Özeti
Değerlendirme Soruları
3
Hititlerde mali olayların gelişimini öğrenecek
•
•
•
•
•
Hitit tarihinin ortaya çıkması, Roma ve Hellen medeniyetinin beşiğinin doğu
medeniyetleri olduğunu ortaya koymuştur.
Yaklaşık olarak XIII Yüzyıl hüküm sürmüş olan hititlerin tarihi üç safhaya
ayrılarak incelenebilir.
-Eski devlet (MÖ. 1800-1400): Bu döneme ait belgeler oldukça sınırlıdır.
-Yeni Devlet (MÖ. 1400-1200): Bu dönem ilişkin önemli düzeyde belge tesbit
edilmiştir.
-Geç Hitit Şehir Devletleri (MÖ.1200-700): Bu döneme ait olarak Hitit
Hiyeroglif yazılı abidelerinden yararlanılmaktadır.
4
Hititlerde mali olayların gelişimini öğrenecek,
• İlk zamanlar küçük şehir devletleri
şeklinde bir yapılanma vardı. Eski Hitit
Devleti kurulduktan sonra kral ve
asiller
meclisinin
yönetimi
söz
konusuydu.
• Yeni Hitit Devleti idaresinin başında ise
büyük kral denilen Hitit Kralı
bulunurdu. Kralın işleri arasında
başrahiplik,
başkumandanlık
ve
başyargıçlıktan söz edilir.
• Buna göre Eski Devlet döneminde en
önemli kamu hizmetleri olarak, adalet,
savunma ve dini hizmetlerin söz
konusu olduğu söylenebilir.
• Bunun yanında Hitit devletinde geniş
bir saray teşkilatının olması kamu
hizmetleri
içerisinde
yönetim
hizmetlerinin
yer
aldığını
da
göstermektedir.
Hititlerde mali olayların gelişimini öğrenecek,
•
Hititler’de kamu hizmetlerinin finansmanı genel olarak aynî ve bedenî vergilerle
sağlanıyordu.
•
Kamu hizmetlerinin ve bu hizmetler içerisinde özellikle savunma hizmetlerinin
finansmanı açısından önem taşıyan uygulamalardan biri, Sahhan (tımar)
uygulaması olarak belirtilmektedir.
•
Sahhan, belirli bir arazinin bir kişiye bağışlanması karşılığında krala (devlete)
asker temini demektir.
Hititlerde mali olayların gelişimini öğrenecek
• Hitit devletinde büyük ve küçük olmak üzere iki çeşit Sahhan arazisi vardı.
1. Doğrudan doğruya Hitit kralının mülkiyetinde bulunan topraklar bir takım
büyük çiftliklere bölünmüştü.
Kral bu araziyi, prenslere, beylere veya yüksek saray memurlarına bağışlardı ki
bunlar büyük sahhan sahipleri idi.
2. Bir de çiftçilere veya göçmenlere verilen küçük sahhan arazisi vardı.
• Her iki kesim de kralın bu lütfuna karşı bir sahhan mükellefiyeti ile karşılık
veriyorlardı.
• Bu mükellefiyet kralın ordusuna asker veya savaş arabası temin etmekti.
• Ancak her mükellef emrindeki bütün askerlerin yiyecek, içecek ve levazımatını
temine mecburdu.
• Bu arazilerin sahipleri öldükleri zaman arazi tekrar devletin malı olurdu.
Hititlerde mali olayların gelişimini öğrenecek,
•
•
•
•
Hititlerde kamu hizmetlerinin finansman
yöntemlerinden bir diğeri ise “luzzi” dir.
Buna göre, şehir surlarının inşası,
mabetlerin inşa ve tamiri, yol ve köprülerin
onarımı gibi genel yarara yönelik
hizmetlerin yerine getirilmesine her Hitit
vatandaşı katılmak zorundadır.
Sahhan ve luzzi mükellefiyeti dışında
Hititler, kazançlarının belirli bir kısmını
devlete vermekle yükümlü idiler.
Hitit
vatandaşları
bu
çerçevede
yükümlülüklerini ayni olarak yerine
getirmişlerdir.
Hititlerde mali olayların gelişimini öğrenecek,
•
•
•
•
Kamu gelirleri içerisinde en önemli yeri tutan unsurlardan biri de vasal krallıklardan
gelen vergilerdir.
Vasal Krallıklar sözleşmelerde belirtilen vergiyi her yıl ödemeye mecburdular (Bu
vergiler altın veya gümüş üzerinden ödeniyordu).
Hititlerde daimi ordu yoktu. Eli silah tutan her Hititli erkek, her yıl baharda sefere
çıkmak zorunda idi.
Savunma hizmetlerinin finansmanı genellikle bedeni vergilerle sağlanıyordu. (eli
silah tutan her erkek her yıl bahar döneminde Hitit ordusunda yer almak
zorundaydı.)
Eski Yunanda mali olayların gelişimini kavrayacak,
•
•
Eski Yunan tarihi dört döneme ayrılarak incelenmektedir.
-Yunan tarihinin ortaçağı, MÖ. XII. Yüzyıl- VII. Yüzyıl arasında devam etmiş olan
dönemdir.
•
-Yunan tarihinin arkayik çağı, MÖ. VII. ve VI. Yüzyıllarda devam eden dönemdir.
•
-Yunan tarihinin klasik çağı, MÖ. V. Yüzyıl ile MÖ. 330 arasındaki dönemdir.
-Yunan tarihinin hellenizm çağı, MÖ. 330-30 arasındaki dönemdir.
Eski Yunanda mali olayların gelişimini kavrayacak,
•
•
•
Dorların Eski Yunan topraklarına girip yerleşmelerinden sonra işgal ettikleri
toprakları bütün kabilenin malı saydıkları ve bunları belirli bir süre için işlenmek
üzere aralarında kura yoluyla paylaştıkları görülmektedir.
Buna göre Yunan ortaçağının ilk dönemlerinde özel mülkiyetin değil kollektif
mülkiyetin söz konusu olduğu belirtilmektedir.
Ancak, Yunan kabilelerinin belirli bölgeleri sürekli işgal etmeleri sonucu kabile malı
olan kleroslar, bazı koşullarla kişisel mülk olmaya başlamış ve veraset hukuku
ortaya çıkmıştır.
Eski Yunanda mali olayların gelişimini kavrayacak,
•
Yunan ortaçağında ortaya çıkan en önemli gelişmelerden biri de polis adını taşıyan
şehir devletlerinin kurulmasıdır.
•
Çeşitli nedenlerin ortaya çıkardığı şehir devletleri, çevrelerindeki topraklara sahip
küçük devletlerdir. Bunlar, dışa karşı tamamıyla özgürdür, kanunlarını kendileri
yapar ve uygular.
Şehirde oturanlar üç kısımdı.
•
*Bir kısmı siyasal haklara sahip özgür vatandaşlar,
*bir kısmı özgür olmakla birlikte siyasal haklardan yoksun insanlar,
*diğer bir kısmı ise toprağa bağlı ve her türlü haktan yoksun köylüler ya da
efendisinin malı sayılan kölelerdir.
Eski Yunanda mali olayların gelişimini kavrayacak,
•
•
•
•
•
•
Yunan tarihinde etkili olan bir diğer olay
da Dor’ların Sparta’da kurdukları
devlettir.
Bu devlet bir kısım yazarlar tarafından
ilk sosyalist devlet olarak kabul edilir.
Sparta’da kurulan bu devletin MÖ 800
yıllarında kurulduğu tahmin edilmektedir.
Bu devlette, halk üç sınıfa ayrılmıştı.
Birinci sınıf, ele geçirilen toprakları kura
ile paylaşan ve Sparta’da yaşayan aileler
topluluğu,
İkinci sınıf dağlık bölgelerde yaşayan bazı
köy ve kasabalarda oturan, oturdukları
yerin idaresinde bir dereceye kadar
bağımsız fakat siyasi ve askeri bakımdan
Sparta’ya bağımlı olanlardı.
Üçüncü sınıf ise Spartalıların toprağa
bağladıkları ve elde ettikleri ürünlerin %
60’ını kendilerine vermek zorunda
bırakmış oldukları “helot” adını taşıyan
Aka köylü topluluğudur.
Eski Yunanda mali olayların gelişimini kavrayacak,
•
•
•
•
•
•
Spartalılar helotlar sayesinde hiç bir iş görmeden geçimlerini sürdürüyorlardı.
Sparta devletinin başında bulunan krallar ilk zamanlar, savaşta başkomutan, barışta
rahip ve adli amir idiler.
Daha sonra bunlar asillik ünvanlarını korumakla birlikte sıradan devlet memuru
konumuna getirildiler.
Spartalılardan kusurlu doğanlar alınıp ücra yerlere bırakılarak ölüme terkedilir,
diğerleri yedi yaşından sonra ailelerinden alınıp genç Spartalıların idare ettiği ‘sürü’
adını taşıyan askeri birliklere verilirlerdi.
Bunlar 20 yaşına kadar eğitilir ve dayanıklı olanlar 20 yaşında askere alınırdı.
Bu uygulamalar sonucu Sparta devleti çok güçlü bir devlet haline gelmişti.
Eski Yunanda mali olayların gelişimini kavrayacak,
Yunan Tarihinin Arkayik Çağı (VII. ve VI. Yüzyıllar)
•
•
Yunan orta çağında evlerde çalışan harp tutsağı köleler vardı. Kullanılan ilk sikkeler
Lidyalılar tarafından MÖ Yedinci Yüzyılın son yarısında icad edilmiş ve onlardan
Yunanlılara geçmiştir.
Yunan ortaçağının sonunda da Yunanlılar sikke kullanmaya başlamışlardır.
(Mezopotamya ağırlık sistemini kullanarak, bakır, demir altın ve gümüşten).
Eski Yunanda mali olayların gelişimini kavrayacak,
•
•
•
•
MÖ vı. Yüz yılın başlarında (mö.594) Salamis adasına karşı yapılan seferde başarı
gösteren solon Arhon seçilerek, ona Atina'nın sosyal, siyasal hayatında reformlar
ortaya koyabilmesi için, geniş yetkiler verildi.
Solon, tüm yurttaşları asilliklerine göre değil mal, mülk ve gelirlerine göre dört
sınıfa ayırmıştır.
Zenginlik sırasına göre en zengin üç sınıfta olanlar askerlik hizmetiyle yükümlü
kılınmış,
Belirli bir geliri olmayan dördüncü sınıfta yer alanlar ise askerlikten muaf ya da
olağanüstü durumlarda hafif silahlı olarak ulaşım işlerinde ya da kürekçi olarak
gemilerde bulunmaları öngörülmüştü.
Eski Yunanda mali olayların gelişimini kavrayacak
Vergiler de bu dört sınıfa göre belirleniyordu.
Devlet paraya ihtiyaç duyduğunda ilk üç sınıf vatandaşın servetleri üzerinden
olağanüstü bir vergi alırdı.
Dördüncü sınıf ise her türlü vergiden muaftı.
Bu dönemde tüm devlet memurları ücretsiz çalışırdı. Görevlerini yurt borcu olarak
düşünürlerdi. Yine ancak ilk üç sınıftakiler devlet memuru olabiliyordu.
Dördüncü sınıf vatandaşlar, sadece halk meclislerine girebilirdi.
Eski Yunanda mali olayların gelişimini kavrayacak
•
•
•
Solon’dan bir müddet sonra Peisistratos tiran oldu. Bu tiran zamanında Atina
ekonomik yönden çok yüksek bir seviyeye ulaştı. Önemli bayındırlık eserleri yapıldı.
Devlet masraflarının artması ve özellikle ücretli askerlerden meydana gelen ordu
nedeniyle eski gelir kaynakları yetmiyordu.
Bu yüzden, yeni vergi olarak toprak ve emlak üzerinden gelirin % 10’u veya % 5’i
oranında alınan bir vasıtasız vergi konmuştu.
Yunan Tarihinin Klasik Çağı (MÖ V. Yüzyıl- MÖ. 330)
• Bu dönemde Yunanlılarla Persler arasında uzun savaşlar olmuştur.
• Bu dönemde Atina ve Sparta şehir devletlerinde güçlü donanmalar vücuda
getirilmişti.
• MÖ. VI. Yüzyılın sonlarına doğru Perslerin egemenliği altına giren (Anadolu’daki)
Yunan şehirlerinin durumu, Pers gümrük vergilerinin yüksek olması nedeniyle
giderek kötüleşmiştir.
Eski Yunanda mali olayların gelişimini kavrayacak,
•
•
•
Bu dönemde Yunan ülkesini savunmak üzere çeşitli Yunan şehir devletlerinin
temsilcileri bir araya gelerek Hellen Birliği”ni kurdular.
Birliğin kara ve deniz kuvetlerine (donanmasına) Sparta’nın kumanda etmesi
öngörülmüştü. Perslerin saldırısı bu uygulama ile püskürtüldü.
Bu olaylar sonrasında iyon şehirleri de perslere karşı isyan ederek bağımsızlıklarını
ilan ettiler ve bazıları da Hellen Birliği’ne kabul edildiler.
Eski Yunanda mali olayların gelişimini kavrayacak,
•
•
•
MÖ. 478’den itibaren Yunan dünyası Perslere karşı mücadele etmek üzere “Attikadelos” deniz birliğini kurdular.
Bu birliğe giren şehirler, iç işlerinde serbest perslere karşı savaşta birlikte hareket
edeceklerdi. Bu birliğe üye şehirler Perslere karşı mücadele için birlik donanmasına
gemi ve deniz erleri, ordusuna asker vermekle mükelleftiler. Bunu vermeyenler,
yerine para olarak vergi ödemek zorundaydılar.
Her şehrin vereceği vergi miktarı, Aristeides tarafından büyük bir adaletle ve
gelişmiş bir mali sistemi bulunan Perslerin vergi sistemleri göz önünde tutulmak
suretiyle saptanmıştı. Bundan ötürü bu devlet adamı “adil” lakabını almıştı.
Eski Yunanda mali olayların gelişimini kavrayacak
•
•
•
•
•
•
Birlik hazinesi Delos’ta Apollon ve Artemis tapınağında saklanıyor ve 10 Atinalı
maliye memuru tarafından idare ediliyordu.
Müttefiklerin istedikleri zaman Birlik hesaplarını kontrol etme hakları vardı.
Birleşik devletlerin delegelerinden meydana gelen Birlik meclisi toplantılarını
Delos’ta yapıyor, orada önemli sorunlara dair kararlar alıyordu.
Bu mecliste her devlet askeri gücüne göre temsil ediliyordu. Balkan yarımadası, Ege
adaları ve Karya’nın kuzeyinden başlamak suretiyle Anadolu’nın batı kıyılarında
sayısı zaman zaman 300’ü bulan şehir devletini kapsayan bu birlik Yunanlıların
siyasal alanda meydana getirdikleri en büyük birlikti.
Diğer taraftan önceden kurulmuş olan Hellen birliği devam ediyordu.
Kurulan bu deniz birliği, perslere karşı önemli başarılar kazanılmasında etkili oldu.
Yine bu dönemde MÖ 470’li yıllarda Atinanın çevresi surlarla çevrildi.
Eski Yunanda mali olayların gelişimini kavrayacak,
•
•
MÖ. 446-430 arasındaki dönem Atinanın en parlak çağı olarak kabul edilmektedir.
Bu dönemde iktidarı elinde tutan perikles, yeminli Jüri, şehir meclisi üyeleri ve
memurlarının belirli bir ücret almalarını sağlamıştı. Böylece başka geliri olmayan
Atinalı vatandaşların idareye katılmaları sağlanmıştı.
Bu tür haklardan sadece Atinalı anne ve babadan doğanlar faydalanıyor, diğer
deniz birliği üyeleri vatandaşları yararlanamadığı gibi, 12 drahmilik bir baş vergisi
vermek suretiyle Atina’ya ticaret yapmak üzere gelip yerleşen ve gerektiği zaman
orduda ya da donanmada çalışmak üzere askere alınan metoikoslar ile köleler de
yararlanamıyordu.
Eski Yunanda mali olayların gelişimini kavrayacak,
•
•
•
Bu dönemde Perikles Atina’ya taşınmış olan Birliğin hazinesini Atinanın bayındırlık
hizmetlerine harcamaya ve Birlik üyelerine hesap vermemeye başlamıştı.
Perikles bir adım daha atarak tüm birlik üyelerini beş vergi bölgesi şeklinde
egemenliği altında topladı ve bir çeşit konfederasyon oluşturdu.
Bu dönemde ayrıca Atina dışındaki yerlerde para basma hakkı kaldırılarak tüm
birlik içerisinde Atina tarafından basılmış paralar kullanılmaya başlandı. Ancak söz
konusu birlik uzun süre yaşamadı.
Eski Yunanda mali olayların gelişimini kavrayacak
Bu dönemde, arazi ve bina vergileri gibi vasıtasız vergiler yoktu. Devletin giderleri
devlet memurlarının görevlerini parasız olarak yapmaları, kara ordularına kendisinin
ve adamlarının silah ve donatımını sağlayabilecek kadar zengin kişilerin girmesi ve
yine bazı zenginlerin harp gemilerinin donatımını üzerlerine almaları nedeniyle
oldukça azdı.
Toplanan gelirlerin bir kısmı sosyal yardım için harcanırken, asıl büyük kısmı ise çok
güçlü ve her zaman taarruza hazır durumda bulundurulmak istenen donanma için
harcanıyordu.
Gelir fazla olduğu zamanlarda onun onda biri Atena’ya verilir, geriye kalanı halk
arasında paylaştırılır, gelirler, giderleri karşılamaya yetmediği zamanlarda geçici bir
süre için olağanüstü bir gelir vergisi ihdas olunurdu.
Eski Yunanda mali olayların gelişimini kavrayacak,
•
MÖ. 450 yılları itibarıyla Atina'nın mali yapısına bakıldığında, devlet hazinesi
yanında çeşitli tapınaklara ait hazinelerin de olduğu görülmektedir.
•
MÖ. 434 yılında Atena tapınak hazinesiyle birleştirilmiş olan bu hazineler, yeni
tapınaklar yapmak, bunların masraflarını karşılamak ve din törenlerini tertiplemek
gibi harcamalar için kullanılıyordu.
•
Bunların geliri tanrılara vakfedilen para ve değerli eşyalardan, çeşitli kaynaklardan
tanrıların payına ayrılan paralardan ve deniz birliğinin gelir fazlasından ibaret
bulunuyordu.
Eski Yunanda mali olayların gelişimini kavrayacak,
•
•
•
Deniz birliği hazinesi, MÖ.434 yılı itibarıyla 400 gemiye ulaşan birleşik donanmanın
ve birlik bölgesindeki Atina garnizonlarının giderlerini karşılamakla mükellefti. Barış
döneminde bu giderler pek olmadığından gelir fazlası devlet hazinesine kalıyordu.
Perikles döneminde, nüfusu yaklaşık 110-115 bin civarında olduğu tahmin edilen
Atina’da Pire limanı yeni baştan yapıldı.
Atina, Attik-Delos birliğindeki ülkeleri hegemonyasına aldığı ve üzerlerine ağır
vergiler koyduğu için, -son zamanlarda bu vergiler, ithalat ve ihracat mallarının %
5’i oranında bir çeşit bir gümrük resmi şekline sokulmuştu- üye ülkelerin
hoşnutsuzluğuna neden olmuştu.
Eski Yunanda mali olayların gelişimini kavrayacak
•
•
MÖ. 410 yıllarında özellikle savaşlar nedeniyle ortaya çıkan mali bunalımı
giderebilmek için yeni bir varlık vergisi konuldu.
Bu dönemde Atina’da servet vergisine sağlam bir temel kazandırmak için genel bir
servet tahriri yapıldı ve vergi toplanmasını kolaylaştırmak için Atina bir takım vergi
bölgelerine ayrıldı.
Yunan Tarihinin Hellenizm Çağı(MÖ 330-30)
• Bu dönemde Yunan şehir devletleri Makedon krallığı tarafından ele geçirilmiş ve
Yunan birliği kurulmuştu.
• MÖ. XII. Yüzyılda dor göçleri sırasında Yunanistan'a girdiği tahmin edilen
Makedonyalıların MÖ VII. Yüzyılda kurdukları krallık şeklindeki devleti, MÖ. VI.
Yüzyılda Perslere tabi bir vasal devlet olduğu belirtiliyor. Bu devlette Krallık
babadan oğula geçerdi Ordunun özel bir yeri vardı.
Eski Yunanda mali olayların gelişimini kavrayacak
•
•
•
•
•
•
Bu dönemden sonra çeşitli evreler geçiren Makedonya devleti MÖ 359’dan itibaren
Kral II. Filip zamanında büyük bir devlet haline geldi.
Filip, kabile birliği üzerine kurulu bir krallık olan devleti, bir Kralın idaresi altında
güçlü bir birleşik devlet haline getirdi.
İyi eğitilmiş ve teçhizatlanmış bir ordu kurdu.
Daha sonra Yunan şehir devletlerini ele geçirmeye başladı
Sonunda Yunan şehir devletlerini bir kongrede toplayarak Hellen birliği meydana
getirildi. Makedonya bu birliğin içinde yer almamakla birlikte, birliği kendisine
bağlamış ve birlik ordusunun başkomutanı seçilmişti.
Böylece Yunan şehir devletleri birliklerini sağlamış ancak siyasal özgürlüklerini
kaybetmişlerdi
Eski Yunanda mali olayların gelişimini kavrayacak
•
Yunan Şehir devletleri MÖ. 146’dan itibaren Romalıların hegemonyası altına
girmişlerdi.
•
Son olarak MÖ.30’da Aktium savaşı ile Ptolemaiosların Mısır devletlerin yıkılması
ile helenizm tarihinin siyasal evresi sona erdi.
Hititlerde Mali Olaylar
Eski Yunanda Mali Olaylar
Hititler’de kamu hizmetlerinin finansmanı
genel olarak aynî ve bedenî vergilerle
sağlanıyordu. Kamu hizmetlerinin ve bu
hizmetler içerisinde özellikle savunma
hizmetlerinin finansmanı açısından önem
taşıyan uygulamalardan biri, Sahhan
(tımar) uygulaması olarak belirtilmektedir.
Özel mülkiyetin yaygınlaşması sonucu Eski
Yunan’da varlık sahipleri ve kabile tarihinde
yararlılık gösterenlerden oluşan aristokratlar
sınıfı ile iş, güç ve varlık bakımından düşük
olanların oluşturduğu iki sınıf ortaya çıkmıştır.
Yine Yunan ortaçağında ortaya çıkan en önemli
gelişmelerden biri de polis adını taşıyan şehir
devletlerinin kurulmasıdır.
Hititlerde kamu hizmetlerinin finansman
yöntemlerinden bir diğeri ise “luzzi” dir.
Buna göre, şehir surlarının inşası,
mabetlerin inşa ve tamiri, yol ve
köprülerin onarımı gibi genel yarara
yönelik hizmetlerin yerine getirilmesine
her Hitit vatandaşı katılmak zorundadır.
MÖ. III. Yüzyılın sonlarına doğru karışık bir şekil
alan Hellenizm dünyasının bu dönemde
Romalılarla ilişkisi başlamış ve Romalılar Yunan
Hellenizminin yıkılmasında rol oynamışlardır.
Yunan Şehir devletleri MÖ. 146’dan itibaren
Romalıların hegemonyası altına girmişlerdi. Son
olarak MÖ.30’da Aktium savaşı ile Ptolemaiosların
Mısır devletlerin yıkılması ile helenizm tarihinin
siyasal evresi sona erdi.
30
DEĞERLENDİRME SORULARI
Soru 1. Hititlerde mali olayların gelişimini açıklayınız?
Soru 2. Eski Yunanda mali olayları açıklayınız?
DEĞERLENDİRME SORULARI
1. Hititlerde, belirli bir arazinin bir kişiye bağışlanması karşılığında krala asker temini
aşağıdakilerden hangisi ile ifade edilir?
a) Sahhan
b) Luzzi
c) Solon
d) Helen
e) Helot
2. Birlik üyelerini beş vergi bölgesi şeklinde egemenliği altında toplayan Yunan
tiranı aşağıdakilerden hangisidir?
a) Solon
b) Perikles
c) Apollon
d) Artemis
e) Peisistratos
Haftaya görüşmek üzere iyi
çalışmalar dilerim