Kazakistan`ın Eğitim Sistemi Aruzhan Sattarbayeva İçerik • Ülke hakkında kısa tanıtım • Eğitim felsefesi ve genel amacı • Örgüt Yapısı, Yönetim ve Finansman • Genel Eğitim Yapısı: Okul Seviyeleri • Öğretmen Adaylarının Seçimi ve Atama • Hizmet İçi Eğitim Uygulamaları ve Öğretmenlik Kariyer Gelişimi • Öğretmenlerin özlük hakları • Teftiş ve Denetim Sistemi • Sonuç ve değerlendirme Ülke Hakkında Kısa Tanıtım - Kazakistan, Orta Asya’da bulunan en büyük 9. ülkedir. - Başkenti Astana, en büyük şehri Almatı’dır. - Yaklaşık 19 milyonluk nüfusa sahiptir. - Resmî dili Kazakça olup Rusça da yaygın olarak kullanılır. - Ekonomisi petrol, doğal gaz ve madenciliğe dayanır. 📖 Eğitim Felsefesi: Temel İlkeler - Bütüncül ve kapsayıcı eğitim anlayışı - Ulusal değerler ile çağdaş bilgiye dayalı eğitim - Çok dilli eğitim (Kazakça, Rusça, İngilizce) - Bireysel yetenekleri destekleyen eğitim sistemi 🎯 Eğitimin Genel Amacı - Bilgiye dayalı toplum oluşturmak - Küresel rekabet gücü yüksek bireyler yetiştirmek - STEM ve dijital eğitim öncelikli alanlar arasında - Yenilikçi ve eleştirel düşünme becerilerini geliştirmek 🏛 Örgüt Yapısı, Yönetim ve Finansman - Eğitim Bakanlığı politikaları belirler ve yönetir. - Devlet okulları ücretsiz eğitim sunar, özel okullar ücretlidir. - Yükseköğretimde burs ve hibe destekleri mevcuttur. - Uluslararası iş birlikleri ile eğitim kalitesi artırılmaktadır. 📚 Örgün ve Yaygın Eğitim Kazakistan’da örgün ve yaygın eğitim, bireylerin akademik ve mesleki gelişimini destekleyen önemli sistemlerdir. Devlet, eğitim reformlarıyla sistemin modernleşmesine öncülük etmektedir. Sürekli öğrenme anlayışı, toplumun ekonomik ve sosyal gelişimine katkı sağlamaktadır. Örgün eğitim devlet ve özel okullarda verilen düzenli eğitimi kapsar. Yaygın eğitim mesleki kurslar, yetişkin eğitimi ve uzaktan eğitim programlarını içerir. 🏫 Genel Eğitim Yapısı: Okul Seviyeleri 1995’te Kazakistan’da yeni anayasa kabul edilmiş ve genel zorunlu ve ücretsiz orta eğitimi hakkında yasa yayınlanmıştır. Kazakistan Cumhuriyeti “Eğitim Hakkındaki” adlı yeni yasada (7 haziran 1999) genel ilkokul (1-4 sınıflar), ortaokul (5-9 sınıflar) ve lise (10-11 sınıflar) olarak üç basamağın olmasını onaylanmıştır. Ortakokul ve lise (11-17 yaş) Okul Öncesi (3-6 yaş): Anaokulları ve hazırlık sınıfları, çocukların sosyal beceriler kazanması hedeflenir. İlköğretim (6-11 yaş): Genel ve mesleki eğitim, Temel eğitimin başladığı seviye, İlkokul: 4 yıl (zorunlu), temel okuma, yazma ve matematik becerileri geliştirili 5 yıl (zorunlu), 2 yıl daha kapsamlı akademik dersler verilir. Yükseköğretim: Üniversiteler, kolejler ve teknik okullar Kazakistan’da eğitimöğretim yılı dört döneme bölünür ve “toqsan” olarak a d l a n d ı r ı l m a k t a d ı r. 1 Eylül’den itibaren her dönemin (toqsan) sonunda öğrencilere karneleri verilmektedir. Öğrenciler haftanın beş günü okula g i t m e k t e d i r l e r . Dönemlere göre, birinci dönemin sonu kasım ayında 1 hafta, ikinci dönemin sonu aralıkta 10 gün, üçüncü dönemin sonu martta 12 gün ve son yaz tatili üç ay olarak t a t i l z a m a n l a r ı uygulanmaktadır. Kazakistan eğitim sisteminin yapısı Okulöncesi Eğitim Genel Bilgi: •Kazakistan’da 3-6 yaş arası çocuklar için okulöncesi kurumlar mevcuttur. •Erken çocukluk eğitimi, çocukların sosyal ve duygusal gelişimini desteklemeye odaklıdır. Müfredat: •Oyun temelli öğrenme yaklaşımı benimsenir. •Dil gelişimi, temel sosyal beceriler, yaratıcılık ve öz bakım becerileri üzerinde durulur. Anaokul eğitim sınıfları haftada beş gün, günde yaklaşık 2-3 saattir. Haftalık çalışma saatleri, erken yaş grubu (1 yaşından itibaren) - 7-10 dakika süren 7 saat; genç grup (2 yaşından itibaren) - 10-15 dakika süren 9 saat; orta grup (3 yaşından itibaren) - 15-20 dakika süren 11 saat; kıdemli grup (4 yaşından itibaren) - 20-25 dakika süren 12 saat; 5) okul öncesi sınıf (5 yaşından itibaren) -25-30 dakika süren 17 saattir. Kazakistan’da Okulöncesi Okullaşma Oranı (20152024) İlköğretim Süre ve Genel Yapı: •Genellikle 1. sınıftan 4. sınıfa kadar olan dönemi kapsar. •Temel okuma-yazma, matematik, fen ve sosyal becerilerin kazandırıldığı kritik bir dönemdir. Müfredat: •Kazakça veya Rusça dillerinde eğitim verilebilir (bölgeye ve okulun dil politikasına göre). •Temel derslere ek olarak müzik, beden eğitimi ve sanat dersleri de önemsenir. Ders Saatleri ve Sınavlar: •Günlük ders saatleri yaş grubu ve okulun kapasitesine göre değişebilir. •Bu kademede genellikle ulusal sınav bulunmaz, ancak öğretmenler düzenli değerlendirmeler yapar. Ortaokul Kapsam: • 5. sınıftan 9. sınıfa kadar olan dönemi içerir. • Öğrenciler bu dönemde daha fazla dersle karşılaşır ve temel akademik yönelimleri belirginleşmeye başlar. • Matematik ve enformatik, doğa bilimleri, insan ve toplum, beden eğitimi ve teknoloji ve sanat dersleri okutulması zorunlu olan derslerdir. Sınav Sistemi: • 9. sınıf sonunda bazı okullarda seviye belirleme sınavları yapılabilir. • Ortaöğretime (lise) geçişte bu sınav sonuçları veya okul başarı ortalamaları dikkate alınabilir. Lise Süre ve Genel Yapı: •10. ve 11. sınıfları kapsar (reform çalışmalarıyla 12 yıllık sisteme geçiş planlanıyor). •Öğrenciler, üniversiteye veya mesleki eğitime hazırlanır. •Genel ortaöğretim programı yüksek sınıflarda (10-11) doğa bilimleri ve matematik, sosyal ve beşeri bilimler olarak iki taraflı uygulanmaktadır. İki ayrı yönlerdeki sınıflarda genel zorunlu dersler dışında detaylandırılmış derslerde bulunmaktadır. Ortaöğretimin temel alanları ve dersleri Kazakistan’da genel ortaöğretim kurumlarından mezun olanlar, genel ortaöğretimi bitirdiğine dair diploma (attestat) almak için okulun nihai sınavına (okulu bitirme) katılması gerekmektedir. Genel ortaöğretimi tamamladıktan sonra yükseköğretime başlamak için bir okul yılı içinde 4 kere Birleşik Milli Test’e başvurup sınavdan geçmesi gerekmektedir. Örneğin, bir başvuru sahibi nisan ayında test edilmişse, birkaç gün içinde veya mayıs veya haziran aylarında tekrar başvurabilmektedir. Test elektronik formatta gerçekleştirilir. Elektronik format “test edilen bir kişi - bir bilgisayar - bir kamera” ilkesine göre düzenlenmektedir. BMT'deki adayları hariç tutmak için modern bir gözetleme ve video gözetim sisteminin yanı sıra Face ID(yüz tanıma) dijital tanımlama sağlanmıştır. Elektronik testinin avantajı, testtamamlandıktan sonra sınav sonucunu ve yanlış cevap verdiği soruları hemen görülmesidir Test edilecek ders sayısı beştir. Bunların; üçü zorunlu ve ikisi profil dersleridir. Bunlardan, Kazakistan tarihi – 15, matematik okuryazarlığı – 15, okuma okuryazarlığı – 20 ve iki profil alanı – 35 olmak üzere toplam 120 soru verilmektedir. Test süresi 4 saat (240 dakika)’dır. BMT’deki testler ve soru sayıları, soru şekili Yüksek Öğretim Alanındaki Program Türleri ve Nitelikleri Yükseköğretim, genel, mesleki veya ek eğitim programlarını tamamlayan kişiler tarafından alınabilir. Vatandaşlar rekabete dayalı ücretsiz yükseköğrenim alma hakkına sahiptir. Aşağıdaki seviyeler ve yeterlilikler KC “Eğitim Üzerine” Yasası tarafından onaylanmıştır: 1) İlk eğitim seviyesi (Lisans programı), en az 4 yıl süren lisans programlarını içerir. Lisans eğitim sürecinin tamamlanması için temel kriter, en az 129 kredilik teorik eğitimin yanı sıra en az 6 kredilik uygulama, en az 2 kredi bitirme tezi yazımı ve savunması (Diploma projesi) ve devlet sınavının hazırlanması ve geçişi için en az 1 kredinin öğrenilmesidir. 2) İkinci seviye (Yüksek lisans), profil ve bilimsel-pedagojik yüksek lisans programlarını içerir. Eğitim süresi bilimsel ve pedagojik yönden 2 yıldır, profil 1 yıldır (60120 AKTS'den). 3) Üçüncü seviye (PhD Doktora programı), yüksek nitelikli bilimselpedagojik personel yetiştirmeyi amaçlamaktadır. Doktora çalışmalarında eğitim süresi 3 yıldır (en az 60 kredi). Klinik, yüksek lisans, staj programları, doktora programları, araştırma stajları vb. Avrasya Milli Üniversitesi sosyal pedagoji ve kendini tanıma programı 1. ve2. dönem dersleri Avrasya Milli Üniversitesi sosyal pedagoji ve kendini tanıma programı seçmeli dersler Öğretmen Adaylarının Seçimi ve Atama Süreci - Öğretmen adayları üniversitelerde lisans eğitimi alarak yetiştirilmektedir. - Üniversiteye girişte öğretmenlik bölümlerine belirli puan türleriyle girilir. - Atamalar genellikle devlet tarafından yapılır. - Fakülte içinde pedagojik formasyon derslerini başarıyla tamamlamak gerekir. - Eğitim fakültelerinde uygulamalı eğitimler önemli bir yer tutmaktadır. - Öğretmenlerin mesleki gelişimi için sürekli eğitim programları bulunmaktadır. Kazakistan’da öğretmen yetiştirme kurumları Kazakistan'ın öğretmen yetiştirme sistemi kaliteli öğretmeni sağlamak için yüksek puan kazanan öğrencileri seçerek, öğretim süreci boyunca bir süreklilik ilkesine dayanan sistemden oluşmaktadır. Kazakistan öğretmen yetiştirme sistemi Hizmet İçi Eğitim Uygulamaları ve Öğretmenlik Kariyer Gelişimi Hizmet İçi Eğitim Öğretmenlerin mesleki gelişimi için düzenli seminerler, kurslar ve atölyeler yapılır. Dijital beceriler, yeni müfredat ve ölçme-değerlendirme yöntemleri öncelikli konulardır. Kariyer Gelişimi Kıdem, uzman öğretmenlik, başöğretmenlik gibi kademeler bulunur. Performans değerlendirmesi ve mesleki yeterlilik kriterlerine göre terfi imkânı vardır. Yüksek lisans ve doktora eğitimi öğretmenlerin kariyer basamaklarını hızlandırabilir. Yönetici pozisyonlarına yükselme imkanı bulunmaktadır. Başarılı Öğretmenlerin Teşviki “Yılın Öğretmeni” gibi ulusal/yerel ödüller düzenlenir. Proje veya araştırma yapan öğretmenler ek destek alabilir. Kırsal bölgelerde çalışan öğretmenler ek teşvik alabilir. Yurtdışında eğitim programları ile öğretmenlerin uluslararası deneyim kazanması teşvik edilmektedir. Kazakistan’da öğretmenin hizmete atanma şartları Kazakistan’da öğretmen yetiştirme kurumundan mezun olan öğrenci “Öğretmenin Statüsü Hakkında” yasa çerçevesinde 2022 yılından itibaren mesleğe atanmak için sadece diploma değil aynı zamanda pedagojik yeterlilik sertifikası elde etmesi gerekmektedir. Bu öğretmen adaylarının kariyerlerinin başlangıcından itibaren daha yüksek bir öğretmen kategorisine erişim sağlamaktadır. Atanan öğretmen her beş yılda bir öğretmen yeterliliğini kanıtlaması ve yeterlilik kategorisinin sonraki aşamasına geçmesi gerekmektedir. Öğretmen yeterlilik kategorilerileri olarak öğretmen (kategorisiz), öğretmen-moderatör (ikinci kategori), uzman öğretmen (birinci kategori), araştırma öğretmen (en yüksek kategori) ve usta öğretmen olarak bölünmektedir. Bu bağlamda, artan yeterlik kategorisine göre maaş yükselmektedir. Milli Test Merkezi tarafından yapılan Milli Yeterlik Testi yılda bir kez ücretsiz, ikinci kez ücretli şekilde yapılmaktadır. Yeni mezun olan öğrencilerin MYT’i 70 sorulu “Eğitim konusunun içeriği” ve 30 sorulu “Pedagoji, öğretim metodu” gibi iki bölümden oluşmaktadır. Sınav sonucunda adaylar Alan içeriğiden %75 ve Pedagoji ve Öğretim yöntemleri %75 puan aldığı şartıyla pozitif olarak kabul edilir ve kendi istediği okula mülakat yoluyla işe atanabilmektedir. Bu belirtilen uygulamanın gerekçesi Kazakistan Cumhuriyeti Eğitim ve Bilim Bakanı'nın 27 Ocak 2016 tarihli No.83 emridir (Kazakistan Cumhuriyeti Eğitim Bakanlığı, 2018). Öğretmenlerin Özlük Hakları • • • • Devlet okullarında çalışan öğretmenler maaş ve ek ödeneklerden yararlanır. Çalışma saatleri ve ders yükü kanunlarla belirlenmiştir. Sağlık sigortası ve emeklilik hakları bulunmaktadır. Hizmet yılına bağlı olarak kıdem tazminatı ve ek avantajlar sağlanır. Kazakistan'da Öğretmen Maaşlarının Yıllara Göre Değişimi 📊 Teftiş ve Denetim Sistemi - Eğitim Bakanlığı tarafından düzenli okul denetimleri yapılır. - Uluslararası akreditasyon sistemleri uygulanmaktadır. - Eğitim müfredatı sürekli güncellenerek modernize edilir. - Öğretmenlerin yeterlilikleri sürekli değerlendirilir. Sonuç ve Değerlendirme - Kazakistan eğitim sistemi sürekli gelişmekte ve uluslararası standartlara uyum sağlamak için reformlar yapılmaktadır. - Öğretmenlerin yetiştirilmesi ve müfredatın güncellenmesi kritik öneme sahiptir. - Devlet desteğiyle daha fazla öğrenciye ulaşılması hedeflenmektedir. - Uluslararası standartlara uyumlu müfredatlar geliştirilmektedir. - Dijital beceriler ve teknoloji eğitimi artırılmaktadır. - Eğitim fakülteleri için kalite akreditasyonları uygulanmaktadır.
