Cümle Vurgusu Konu Anlatımı Cümlede anlamca en çok önemsenen öge, vurgulanan öğedir. Cümlede vurgu, asıl olarak öğelerin yerlerine göre değişir. Yüklemi sonda olan cümlelerde vurgu, yüklemden önceki öğededir. Cümle Vurgusu örnekleri Aşağıdaki cümlelerde koyu renkli sözcükler cümledeki vurgulu öğelerdir. ➥ Özlem yarın trenle İzmir’e gidiyor, (dolaylı tümleç) ➥ Özlem trenle İzmir’e yarın gidiyor, (zarf tümleci) ➥ Özlem yarın İzmir’e trenle gidiyor, (ilgeç tümleci) ➥ Yarın trenle İzmir’e Özlem gidiyor, (özne) ➥ Gidiyor yarın trenle İzmir’e Özlem, (yüklem) Soru eki “mı, mi” vurguyu kendinden önce gelen öğeye çeker. ➥ Özlem mi yarın trenle İzmir’e gidiyor? (özne) ➥ Özlem yarın trenle mi İzmir’e gidiyor? (ilgeç tümleci) “de, da” bağlacı vurguyu kendinden önceki öğeye çeker. ➥ Özlem de yarın trenle İzmir’e gidiyor, (özne) ➥ Özlem yarın da trenle İzmir’e gidiyor, (zarf tümleci) Soru anlamı taşıyan sözcükler vurguyu kendi üzerinde taşır. ➥ Akşam kim bizi buradan alacak? (özne) ➥ Ne zaman eve geleceksin? (zarf tümleci) ➥ Nerede şimdi o akşamlar? (yüklem) ÖRNEK SORU “Cümlede önemsenen öğeyi vurgulamanın bir yolu da onu yükleme yaklaştırmaktır.” Bu açıklamaya göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde dolaylı tümleç vurgulanmaktadır? A. Beni en çok onlar ilgilendirmişti. B. O sonsuz maviliği yeniden gördüm. C. En güzel yıllarım köyde geçti. D. Binlerce kuş birden havalandı. E. Ertesi gün tekrar geleceğini biliyordum. Ara Söz (Ara Cümle) Konu Anlatımı Cümle arasına giren ve cümlenin herhangi bir öğesi olmayan söz, sözcük grubu ya da cümlelerdir. Ara sözler iki virgül ya da iki kısa çizgi arasında yazılır. Ara söz, cümlede herhangi bir öğenin açıklayıcısı durumunda olabilir. Ara Söz cümle örnekleri: Aşağıdaki cümlelerde ara sözler koyu renkle, hangi öğelerin açıklayıcısı oldukları ayraç içinde gösterilmiştir. ➥ Babası, can dostu, dün vefat etmiş. (Öznenin açıklayıcısı) ➥ Yahya Kemal, Divan edebiyatının son temsilcisi, törenlerle anıldı. (Öznenin açıklayıcısı) ➥ Bu gizemler ülkesinden, Mısır’dan, yarın ayrılıyoruz. (Dolaylı tümlecin açıklayıcısı) ➥ Doğup büyüdüğüm o yeri, Ayvalık’ı, çok özledim. ?(Nesnenin açıklayıcısı) ➥ Zafer, portakalı –vitamin deposunu- çok severdi. “ (Nesnenin açıklayıcısı) ➥ Bunu, hayatını bana adayan kadına –anneme– aldım. (Dolaylı tümlecin açıklayıcısı) ➥ İki gün önce, salı günü, pikniğe gittik.(Zarf tümlecinin açıklayıcısı) Ara söz konuşan kişinin araya girerek düşüncesini bildirmesiyle cümle biçiminde de olabilir. Bu durumda ara söz, “ara cümle” adını da alır. ➥ Dünkü kaza –Allah beterinden saklasın- çok korkunçtu. ➥ Geçen sonbahar bu sahilde, belki unutmuşsundur, saatlerce dolaşmıştık. ➥ Ben, ne yalan söyleyeyim, henüz acıkmadım. ➥ O, adım gibi eminim, bir gün bu şehre yine gelecek. ÖRNEK SORU Aşağıdakilerden hangisinde, cümlenin öğesi olmayan açıklayıcı bir arasöz vardır? A. Bu olaydan sonra, sen de anımsayacaksın, onlarla ilişkimi kesmiştim. B. Uzun süredir, böyle bir fırsat beklediğini biliyordum. C. Şimdi ellisinde olanlar, bu olayı çok iyi anımsarlar. D. Bu acayip sesi duyan herkes, balkonlara çıkıyor, sokaklara fırlıyordu. E. Onlar benden çok, size inanırlar. Açıklama: A seçeneğinde “sen de anımsayacaksın” ara sözü herhangi bir öğenin açıklayıcısı olarak kullanılmamıştır. Cevap A seçeneğidir.
