cümlenin öğeleri

ERDAL AĞAOĞLU
TÜRKÇE ÖĞRETMENLİĞİ(İ.Ö)
2.SINIF
CÜMLENİN ÖĞELERİ
ÖZNE
YÜKLEM
YER TAMLAYICISI
NESNE
ZARF
CÜMLENİN ÖĞELERİ
Temel Öğeler
Yüklem
Yardımcı Öğeler
Özne
Nesne
Belirtili Nesne
Dolaylı Tümleç
Belirtisiz Nesne
Zarf Tümleci
YÜKLEM
 Cümlede yargı bildiren, iş, hareket, oluş ve
durumu karşılayan çekimli unsurdur.
Özellikleri
Genellikle cümlenin sonunda bulunur.
Bir kelime grubu olabilir.
Bir cümlede yüklem tektir.
Bazı cümlelerde yüklem bulunmaz.
Örnekler
İçimde en güzel duygular saklıdır.
Bin yıldan uzun bir gecenin bestesidir.
Kızıl havaları seyret.
Şimdi korkunç bir sükut…(Yüklemi yok)
ÖZNE
Yüklemin gösterdiği işi,hareketi,oluşu ve durumu
üzerine alan unsurdur.
Özellikleri
 Yükleme sorulan “kim, ne” soruları özneyi
bulmaya yardım eder.
 Bazı cümlelerde bir kelime veya kelime grubu
olarak yer almayabilir.
 Bir cümlede birden fazla özne bulunabilir.
 Özne yüklem arasında şahıs uygunluğu vardır.
Örnekler
Ayı balık avladı.
(ben)Uçurumun başına çöktüm.
Güneş, yer, deniz iç içe kaynaşır.
Ben ona mı kaldım?
NESNE
Cümlede yüklemin bildirdiği öznenin yaptığı işten
etkilenen unsurdur.
Özellikler
 Nesne fiile yükleme hali ile bağlanır.Yükleme eki
taşıyan belirtili, yükleme eki taşımayan belirtisiz
nesnedir.
 İsim cinsinden bir kelime grubu olabilir.
 Yükleme sorulan neyi kimi ve ne soruları nesneyi
bulmaya yardım eder.
 İsim cümlelerinde seyrek görülür.
Örnekler
Ben elli senedir onu kovalıyorum.
Ruhi, ona sigara uzatıyordu.
Sabahları odadan odaya gezinerek
düşünmeyi severim.
DOLAYLI TÜMLEÇ
Cümlede yaklaşma bulunma ve uzaklaşma
bildirerek yüklemi tamamlayan unsurdur.
Özellikler
 İsim cinsinden bütün kelime grupları yer
tamlayıcısı olabilir.
 Kime, kimden, kimde, neye, nede, neden soruları
yer tamlayıcısını buldurur.
 Bir cümlede birden fazla yer tamlayıcısı
bulunabilir.
Örnekler
Ayağını toprağa basmaktan ürküyordu.
Dağlardan, tepelerden şimşek gibi geçti.
Köpüklü fallarda yudumlanır kader.
ZARF TÜMLECİ
Yön, zaman, tarz, sebep,miktar, vasıta ve şart
bildirerek yüklemi tamamlayan unsurdur.
Özellikler
 Bir cümlede aynı veya ayrı türden birden fazla
zarf bulunabilir.
 Nasıl, ne zaman, kiminle, niçin, hangi yöne gibi
sorular zarfı buldurur.
 İsimler eksiz veya yön bazı hal ekleriyle fillerde
zarf fiil ekleriyle zarf görevi yaparlar.
Örnekler
 Tekir boş, yorgun, kimsesiz bakakaldı.
 Toprak derin derin ürperdi.
 Onu en son yalnız gördüm.
CÜMLE TAHLİLİ
Vakit vakit ince bir yağmur serpeliyordu .
Serpeliyordu :yüklem
İnce bir yağmur : özne
Vakit vakit : zarf
CÜMLE TAHLİLİ
Ey gamlı ülke taşın toprağın ne bitmez bir
sabır ve mukavemet hazinesidir .
Ne bitmez bir sabır ve mukavemet
hazinesidir : yüklem
Taşın toprağın : özne
Ey gamlı ülke : zarf
TEŞEKKÜRLER…