KAVRAMALAR Kavrama Dönen bir milin hareketini aynı doğrultuda başka bir mile iletmek yada kesmek için kullanılan mekanizmaya kavrama denir. Kavramaların görevleri: Motordan aldığı hareketi vites kutusuna iletmek yada kesmek Taşıt sabit dururken motorun çalışmaya devam etmesine imkan vermek Yumuşak bir kavraşma sağlamak Motordaki titreşimleri absorbe etmek KAVRAMA ÇEŞİTLERİ A) Disk tipine göre kavramalar 1- Kuru diskli kavramalar 2- Yağlı diskli kavramalar B) Disk sayısına göre kavramalar 1) Tek diskli kavramalar 2) Çok diskli kavramalar C) Ayırma parmak düzenine göre kavramalar 1) Long tipi kavramalar 2) Yarı santrifüj long tipi kavramalar 3) Borg-berg kavramalar 4) Diyafram yaylı kavramalar D)Hareket iletim şekillerine göre kavramalar 1) Mekanik kavramalar 2) Hidrolik kavramalar 3) Elektrikli kavramalar Otomobillerde yaygın olarak kullanılan kavramalar mekanik, kuru tip tek diskli diyafram yaylı kavramalardır. Bu kavramalar yapısal bazı farklılıklar ile Amerikan ve Avrupa üretimi araçlar üzerinde kullanılmaktadır. Hidrolik kavramalar ve Tork konverterler ise otomatik transmisyonlu araçlarda kullanılmaktadır. Günümüz araçlarında kullanılan tek diskli kuru tip kavrama altı ana parçadan meydana gelmektedir. 1) VOLAN Motorun çalışmasını düzene koyması ve marş motoru ile birlikte üzerindeki dişliler yardımıyla motora ilk hareketin verilmesini sağlamak görevlerinin yanında Kavramanın üzerine yerleştirildiği temel yapıyı oluşturup motorun hareketini kavrama mekanizması ile birlikte vites kutusuna iletmek görevi de vardır. 2) DEBRİYAJ DİSKİ ( Balatalı Disk) Yüksek kaliteli çelikten dairesel yapıda yapılmış ve ortasına freze diş açılmış bir göbek geçirilmiştir. Vites kutusu giriş mili ( prizdirek mili ) hareketini frezeli göbekten alır. Diskin prizdirek mili üzerinde mil ekseninde hareket sınırlaması yoktur. Diskin dış yüzeyleri balata ile kaplanmıştır. Balata diske perçinler ile sabitlenmiştir. Yumuşak bir kavraşma sağlamak için balatanın sabitlendiği disk dilimler halinde yapılmıştır. 3) BASKI PLAKASI Genellikle dökme demirden yapılır ve debriyaj diski büyüklüğündedir. Balatalı diske basan yüzeyi hassas işlenmiştir ve baskı yaylarının itme kuvveti ile diski volan yüzeyine bastırır, kavraşma süresince baskı altında tutar. Baskı plakasının diğer yüzeyi ise baskı yayları ve ayırma mekanizmasının bağlanmasına imkan verecek şekilde yapılmıştır. 4) KAVRAMA MUHAFAZASI Dökme demir veya alüminyum alaşımından yapılan kavrama muhafazası volan ve kavrama mekanizmasının üzerini tamamen kapatır. Ayrıca kavrama muhafazası vites kutusunu üzerine monte edildiği bazı araçlarda marş motorunun da üzerine monte edildiği parçadır. 5) BASKI YAYLARI VE KAVRAMAYI ÇALIŞTIRAN BAĞLANTILAR Bunlar baskı yayaları, debriyaj bilyası, ayırma çatalı, debriyaj teli ve debriyaj pedalıdır. Parçaların tamamı kavrama mekanizmasının istenildiğinde kavraşıp istenildiğinde motor ile vites kutusunu ayırmasını sağlamak için çalıştıran bağlantılardır. KAVRAMALARDAN BEKLENİLEN ÖZELLİKLER Sarsıntısız tatlı bir kavraşma sağlamalıdır. ( Yastık diskin görevi) Kavraşmış durumda kaymamalıdır. Kısmi kavraşmalardaki kaymadan doğan ısıya dayanıklı olmalıdır ve ısıyı kolaylıkla üzerinden atabilmelidir. Kolay ve sessiz vites değişimi için disk atalet momenti az olmalıdır. Serbest duruma geçmesi için pedala uygulanacak kuvvet az olmalıdır. ( Binek araçlarda ortalama 100 N ) Krank milindeki titreşimleri absorbe ederek vites kutusuna titreşim iletmemelidir. Ekonomik olmalıdır. * Baskı plakasının geri çekilme hareketi tam ayrışmış pozisyonda yaklaşık 1,5 mm dir. Kavrama Tork İletme Kapasitesi 1) Düzgün Dağılmış Basınç Yöntemi Kavramanın maksimum tork iletme kapasitesi kullanıldığı motorun maksimum torkundan fazla olmalıdır. Hesaplamada belli bir emniyet katsayısı kullanılarak bu sağlanır. Yüzeydeki aşınma baskı yayının özelliğinin zamanla ısıya bağlı olarak bozulması hesaplamalarda emniyet katsayısı kullanılmasını zorunlu kılar. Binek araçlar için EKS 1,3 - 1,5 Büyük araçlar için ise 2 olarak alınır. Eğer yay basıncı ayarlanabiliyor ise EKS = 1,25 kabul edilir. Gerekli Eksenel Kuvvetin Hesaplanması ( Yay kuvveti ) Kavrama diski göbeği ile pirizdirek mili arasındaki eksenel sürtünme ve kumanda sistemindeki sürtünme kayıplarıda göz önüne alındığında kavrama verimini de hesaba katmak gerekir. Kavrama verimi helisel yaylı kavramalarda 0,80 diyafram yaylı kavramalarda ise 0,85 kabul edilir. İletilen Torkun Hesabı
