1-Hadis Usûlü-1 Talat Koçyiğit ve İ.Lütfi Çakan

‫ميحرلا نمحرلا هللا‬
R
‫بسم‬
BU TABLO HADİS USÛLÜ (İ.Lüfti ÇAKAN-Talat KOÇYİĞİT) KİTABINDAN HADİSLERİN KISIMLARI (Merfu, Mütevatir, Sahih vb…) BAHSİNİ ANLATMAKTADIR
‫الحمد هلل رب العالمين‬
Tablo1
Hadis İlimleri İki Kısımda İncelenir: Rivayet İlmi ve Dirayet İlmi. (Rivâyetü’l-Hadîs ve Dirâyetü’l-Hadîs)
‫اللهم صل على سيدنا دمحم‬
Rivayet İlmi: Rasulullah, sahabe ve Tabiine ait söz, fiil ve takrirlerin, güvenilir bir şekilde bize ulaşmasını sağlar.
Dirayet İlmi: Bize ulaşan hadislerin kabul ve red yönünden inceleyen ilim dalıdır. (Mustalah’ul Hadis, Ulumu’l Hadis de denir.)
Mervî: Rivayet edilen, nakledilen hadis, haber.
Sünnet: Rasulullah’ın peygamberlik öncesi veya sonrası her türlü söz, fiil, takrir(onay) ve ahlâkî sıfatları (yaşama, yeme, içme vb) ile ilgili bütün davranışlarıdır.
Hadis: Genel olarak Rasulullah’a ait olan söz, fiil ya da takrîrlerdir. (Bazen de Sahabe veya Tâbiûna ait olan rivayetler için kullanılır.)
İnkıta’: Senette bulunan kopukluğa (Herhangi bir ravinin düşmesine) inkıta’ denir.
Haber/Eser: Genel olarak Sahabe veya Tâbiûndan gelen her türlü bilgi ve rivayettir. (Bazen de Rasulullah’tan gelen rivayetler için kullanılır.)
Mesrûk Hadis: İlgi çekmek için, senetteki bir ravisi, aynı dönemdeki başka ravi ile değiştirilmiş hadis.
Mütevatir: Senedin başından sonuna kadar her tabakada, aklen yalan üzere birleşmeleri mümkün olmayacak kadar çok sayıda ravinin rivayet ettiği hadislerdir.
Ahad: Mütevâtir hadis şartlarını taşımayan hadislerdir.
Hadisler olarak 4 Kısımda incelenmektedir: 1-Kabul ve Red Açısından
2- Ravi Sayısına Göre :
3- Kaynağına Göre:
4- Sıhhat Derecesine Göre
1- Kabul ve Red Açısından:
Makbul ve Merdud olmak üzere 2 kısımdır.
A- Makbul Hadis (Kabul edilen Hadis):
Râvîsinin doğruluğu kabul edilen ve kendisiyle
amel edilmesi gereken hadistir.
(Ma’mulun Bih veya Me’huzun bih de denilir.)
İki kısımda incelenir.
a- Araştırma/İncelemeye Tabi Olmadan
Makbul Olanlar: Mütevatir Hadislerdir.
b- Araştırma/İnceleme Sonucunda
Makbul Olanlar: Sahih ve Hasen Hadisler.
B- Merdud Hadis:
Senet veya metni bakımından Rasulullah’a ait
olma ihtimali bulunmayan veya ait olması az bir
ihtimale dayanan hadislerdir. İki Kısımdır:
a- Araştırma/İnceleme Sonucunda
Merdud Olanlar: Zayıf Hadislerdir
b- Araştırma/İncelemeye Tabi olmadan
Merdud Olanlar: Mevzu sözlerdir.
Not: Bu kısımdaki rivayetlere
Hadis denmesi dahî uygun değildir.
2- Ravi Sayısına Göre:
Bu hadisler Mütevatir ve Ahad olmak üzere 2 kısımdır.
(Not: Hanefiler bu kısmı 3’e ayırır: Mütevatir-Meşhur-Ahad)
A- Mütevatir Hadisler:
Senedin başından sonuna kadar her tabakada,
aklen yalan üzere birleşmeleri mümkün olmayacak
kadar çok sayıda ravinin rivayet ettiği hadislerdir.
Kesin bilgi ifade ettiği için tetkike (araştırma/inceleme)
tabi tutulmazlar. İki kısımda incelenir: Lafzî ve Manevî
a-Lafzî mütevatir: Bütün rivayetlerde lafızları
aynı olarak rivayet olunan mütevatir hadislerdir.
Bu tür hadisler yok denilecek kadar azdır.
Örnek: Her kim bana isnâd ederek kasten yalan
uydurursa, cehennemdeki yerine hazırlansın.
3- Kaynağına Göre:
Senedin ulaştığı zâta göre hadisler Kudsî, Merfû, Mevkûf ve
Maktû olmak üzere 4 kısımdır.
rivayet olunması örnek olarak verilebilir.
B- Âhad Hadisler (Haberi Vâhid):
Mütevâtir hadis şartlarını taşımayan hadislerdir.
(Yani senedin herhangi bir yerinde râvi sayısı tevatür
derecesine ulaşmadan rivayet olunan hadislerdir.)
*Hadis usûlünde tetkîke (İnceleme ve Araştırmaya) tabi
tutulan hadis çeşitleri bu başlık altında incelenmektedir.
3 Kısımdır: Meşhur, Aziz ve Garîb
a- Meşhur Hadis: Senedinin her tabakasında en az 3 râvi tarafından rivayet olunan ya da en az 3 farklı
senetle rivayet edilen hadislerdir.
Not: Burada açıkladığımız Meşhur hadis, senetteki râvi sayısına göre Meşhur olan hadistir. Bir de halk
arasında meşhur olduğu için bu isimle (Meşhur diye) anılan hadisler vardır ki birbirine karıştırılmamalıdır.
a- Sarahaten Merfû:
Rasulullah’a nisbeti, ravi tarafından açık bir şekilde
belirtilen hadislerdir. (“Rasulullah şöyle dedi,
Rasulullah’ı şöyle yaparken gördüm” vb…)
b- Sahih Li Gayrihî: Râvilerden birisinde bulunan bir
kusur (zabt kusuru) sebebiyle sahih olamayan ancak
başka bir sahih isnad ile bu kusurun giderilmesi
sonucunda sahih derecesine çıkan hasen hadistir.
Bu tür hadisler kendi zatıyla Sahih olmadığı için
sıhhat yönünden Sahih Li-zatihî’nin bir altındadır.
b- Hükmen Merfû:
İsrailiyatla tanınmamış bir Sahabinin İçtihad ve Rey
dışındaki ( Geçmiş ve gelecekten haberler, azab ve
sevap gibi) bir alanda yaptığı rivayetlere denir.
Çünkü bu konular ancak vahy ile bilinebilir.
B- Hasen Hadis:
Adalet sahibi olup fakat zabt sahibi olmayan râvilerin
muttasıl bir senetle, şaz ve muallel olmadan rivayet
ettikleri hadislerdir. (Sahih ile tek farkı râvinin zabtıdır.)
2 kısımda incelenir:
C- Mevkûf Hadis:
Senedi muttasıl veya munkatı olarak Sahabeye nisbet edilen
söz, fiil veya takrîrlerdir. (Senedi Sahabede son bulan hadisler.)
D- Maktu’ Hadis:
Senedi muttasıl veya munkatı olarak Tâbiuna nisbet edilen söz,
fiil veya takrîrlerdir. (Senedi Tabiunda son bulan hadislerdir.)
b- Aziz Hadis: Senedinin herhangi bir tabakasında râvi sayısının 2’e düştüğü ya da en az 2 farklı senetle
rivayet edilen hadislerdir. Not: Sahabe ravisi tek olsa da genel kanaate göre yine aziz sayılır.
c- Garîb Hadis: Senedinin herhangi bir tabakasında ravi sayısının 1’e düştüğü hadislerdir. 2 kısımdır.
*Nisbî Garib (Ferd-i Nisbî):
Senedin başında (Sahabi) değil de
diğer tabakalarda ravinin tek kalmasıdır.
a- Sahih Li Zâtihî: Sahih olmanın bütün şartlarını
bizzat taşıyan (Kendi şartlarıyla sahih olan) ve sıhhat
yönünden en üst derecede bulunan hadislerdir.
(Yani; Muttasıl senetle, şaz ve muallel olmadan,
Adalet ve zabt sıfatlarını tam olarak taşıyan ravilerin
rivayet ettiği hadislerdir.)
B- Merfû Hadis:
Senedi muttasıl veya munkatı olarak Rasulullah’a açıkça
ya da hükmen nisbet edilen söz, fiil veya takrîrlerdir.
2 kısımdır: Sarahaten Merfû ve Hükmen Merfû
farklı lafızlarla rivayet olunan mütevâtir hadislerdir.
Bu tür hadislerin sayısı çoktur.
Örnek: Rasulullah’ın dua ederken ellerini kaldırdığının
A- Sahih Hadis:
Adalet ve Zabt sahibi (Sika) râvilerin muttasıl bir senetle,
şaz ve muallel olmadan rivayet ettikleri hadislerdir.
2 kısımda incelenir:
A- Kudsî Hadis:
Mânâsı ALLAH’a, lafzı Rasulullah’a ait olan hadislerdir.
Kur’ân’ı Kerîm dışında “ALLAH teâlâ şöyle buyurmuştur”
diyerek Rasulullah’ın ALLAH’a nisbet ettiği hadislerdir.
İlâhî veya Rabbânî hadisler de denilebilir.
b-Manevî Mütevâtir: İçeriği aynı olmakla beraber
*Mutlak Garîb (Ferd-i Mutlak):
Senedin başında ravinin tek kalmasıdır.
(Yani Sahabi ravisinin tek kalmasıdır.)
***Önemli Notlar:
*Unutmamak gerekir ki bir hadis aynı anda birden fazla özelliği taşıyabilir. Mesela Meşhur bir hadis aynı anda zayıf da olabilir.
Ya da Kudsi bir hadis Sahih ve Aziz olabilir. Aynı şekilde Kudsî ya da Merfû bir hadis aynı zamanda mevzû olabilir.
**Hadisçilere göre Meşhur olan bir hadis, Fıkıhçılara göre Müstefîd hadistir.
Meşhur Hadis (Muhaddisler): Senedin bütün tabakalarında en az üç ravisi olan hadislerdir. Bu, Fıkıhçılara göre Müstefiddir.
Meşhur Hadis (Fıkıhçılara göre): Senedin başında bir ravisi olsa da sonraki tabakalarda şöhrete ulaşan hadislerdir.
4- Sıhhat Derecesine Göre:
Sahih, Hasen ve Zayıf olmak üzere 3 kısımdır.
a- Hasen Li Zâtihî: Başka rivayetlerin desteğine
ihtiyaç duymadan kendi zatında hasen olan hadistir.
Mutabi’ ile takviye edilirse, Sahih Li Gayrihi olur.
b- Hasen Li Gayrihî: Çok hata yapmayan ve yalanla
itham edilmemiş ravilerin ehliyeti tam tesbit
edilemediğinden dolayı aslında zayıf olan ancak
başka rivayetlerin desteğiyle hasen derecesine çıkan
hadislere denilir.
C- Zayıf Hadis: Sahih ve Hasen hadis şartlarını taşımayan hadislerdir.
Yani Kabul Şartlarını taşımadığı için Merdud hadis olarak değerlendirililr.
Bir hadisin Merdud(Zayıf) olması iki sebepten dolayıdır:
1- Senette bulununan kopukluktan dolayı
2- Râvide bulunan kusurdan dolayı
***ZAYIF HADİSİN KISIMLARI SONRAKİ TABLODA İŞLENECEKTİR.***
Hadislerin Sıhhatine Göre Hükümleri (Hangi hadisle amel edilip edilmeyeceği):
*Mütevatir: Kesin bilgi ifade eder, amel etmek vaciptir, inkar eden kâfir olur.
**Sahih: Hüccettir, amel etmek vaciptir.
***Hasen: Çoğunluğa göre hüccettir, amel bakımından makbuldür.
**** Zayıf: 3 Görüş vardır: 1-Mutlak amel edilmez. 2-Mutlak amel edilir. 3- Üç şartla amel edilir: Bu şartlar şöyledir;
Şiddetli zayıf olmayacak, İslam’ın temel esaslarına uygun olacak ve Zayıf hadisle amel edildiği bilinerek ihtiyatlı davranılacak.