Slayt 1 - Dr. Metin BERBER

MAKRO EKONOMİK
KAVRAMLAR
7.11.2017
Prof. Dr. Metin BERBER
1
MAKRO EKONOMİK KAVRAMLAR
Gayrı Safi Yurt içi Hasıla;
Bir ekonomide bir yıllık bir sürede o ülkenin sınırları içinde üretilen nihai malların
değerleri toplamıdır.
-İthal edilen malların değerini kapsamaz, sadece ithal vergilerini kapsar
-Üretim açısından ve harcamalar açısından olmak üzere iki farklı şekilde
hesaplanır.
-Üretim Açısından GSYİH ;
GSYİH = tüketim malları + yatırım malları + kamu hizmetleri + ithalat vergileri
Dayanıklı tük. Malları
Dayanıksız tük. Malları
Özel hizmetler
7.11.2017
Makine-teçhizat
Tesisler
Konutlar
Stoklar
Prof. Dr. Metin BERBER
Eğitim
Sağlık
Adalet
2
Harcamalar Açısından GSYİH
GSYİH = C + GSI + G + TM
C = Tüketim harcamaları
GSI = Yatırım harcamaları
G = Kamu harcamaları
TM = İthalat Vergileri
7.11.2017
Prof. Dr. Metin BERBER
3
Gayri Safi Milli Hasıla (GSMH);
GSMH= GSYİH ± (F)
SMH = GSMH - IA
MG = SMH - (T1-SUB)
ŞG = MG- (MG İçinde Olduğu Halde
Kişinin Cebine Girmeyen Gelirler) +
(Transferler)
YD = ŞG- T2
YD = C+ S
F = Faktör Geliri yada Gideri
IA= Yenileme Yatırımı
T1 = Dolaylı Vergiler
SUB = Sübvansiyonlar
ŞG= Şahsi Gelir
YD = Kullanılabilir Gelir
T2 = Dolaysız Vergiler
MG İçinde Olduğu Halde Kişinin Cebine Girmeyen Gelirler;
Emekli Kesenekleri – SSK Aidatları , Dağıtılmayan Şirket Karları, Kurumlar Vergisi
7.11.2017
Prof. Dr. Metin BERBER
4
MİLLİ GELİRİ HESAPLAMA YÖNTEMLERİ
a. Üretilen Yönüyle b. Kazanılan Yönüyle c. Harcanılan Yönüyle
Üretilen Yönüyle
1. Tarım
2. Sanayi
3. İnşaat
4. Ticaret
5. Ulaştırma ve Haberleşme
6. Mali Kuruluşlar
7. Konut Sahipliği
8. Serbest Meslek Hizmetleri
9. (-) İzafi Banka Hizmetleri
10. Kamu Hizmetleri
11. Kar amacı Gütmeyen Kuruluşlar
12. İthalat Vergileri
1+2+3+4+5+6+7+8+10+11+12- (9)
GSYİH
7.11.2017
Prof. Dr. Metin BERBER
5
Gelir Yöntemi
1.Ücret ve Maaş Gelirleri
2.Teşebbüs ve Serbest Meslek Gelirleri ( Karlar)
3.Şirket Gelirleri ( Dağıtılmış ve Dağıtılmamış Karları)
4.Kira Gelirleri
5.Faiz Gelirleri
6.(-) Devlet tahvil faizleri ve Tüketici Borç Faizleri
(1+2+3+4+5)- (6)= Toplam Yurt içi Gelir (TYİG)
(TYİG ) ± F = MG
7.11.2017
Prof. Dr. Metin BERBER
6
Harcama Yöntemi
1. Tüketim Harcamaları (C )
2. Yatırım Harcamaları ( I )
3. Kamu Harcamaları ( G)
1 +2 +3 = Toplam Yurt içi Harcama ( TYİH)
(TYİH ) + ( E-M) ± F = GSMH
7.11.2017
Prof. Dr. Metin BERBER
7
GSYİH’nın Ölçülmesindeki ve Güvenilirliğindeki Bazı Sorunlar
1.Sadece piyasada alım-satıma konu olmayan mal ve hizmetleri dikkate almaması sorunu
2.Kayıt dışı ekonomi sorunu
3.Dışsal maliyetleri dikkate almama sorunu
4.AGÜ’lerde tahmine dayalı hesaplamalar yapılması sorunu
5.İstatistiki anlamda güvenilirlik sorunu
Tasarruf-Yatırım Özdeşliği
1.Devlet ve Dış alem’in Olmadığı Basit Bir Ekonomi
Y=C+S
Y=C+I
C+S=C+I
S=I
2. Devletin ve Dış Alem’in Olduğu Bir Ekonomi
T= Vergiler G= Kamu Harcamaları (Kamu Yatırımları Dahil) yada Hükümet Alımları
E= İhracat
M= ithalat olmak üzere bir ekonomide milli gelir özdeşliği
Y= C+I+G+NX
şeklinde ifade edilir.
Burada C yalnız bırakılırsa;
C = Y- I - G- NX yazılır.
(1 no’lu eşitlik)
Diğer taraftan Kullanılabilir gelir şu şekilde ifade edilebilir;
YD= Y+TR-T,
YD= C+S , birbirine eşitlenirse, yani C+S = Y+TR-T olursa
C = Y+TR-T -S yazılır
(2 no’lu eşitlik)
1 ve 2 no’lu denklemlerdeki eşitlikler de birbirine eşitlenirse
Y- I - G- NX = Y+TR -T- S olur.
Y-I-G-NX-S = Y+TR-T olur.
S’ yi diğer tarafa geçirirsek;
S-I’yı yalnız bırakır, diğerlerini sağa geçirirsek;
S-I = Y+TR-T-Y+G+NX ve Y’ler birbirini götürdüğünde S-I = (G+TR-T) + NX kalır.
S-I = (G+TR-T) + NX ifadesinde;
G+TR = kamu harcamalarını ,
(G+TR-T) bütçeyi
T ise vergileri ifade eder
G+TR> T ise Bütçe Açığı olur
G+TR = T ise Denk Bütçe olur
G+TR < T ise Bütçe Fazlası olur
Diğer taraftan NX “ Dış Ticaret Dengesi” ni temsil eder ve
E> M ise dış ticaret fazlası E=M ise dış ticaret dengesi E<M ise dış ticaret açığı olur.
Sonuç olarak dışa açık bir ekonomide tasarruf-yatırım eşitliği şu şekilde ifade edilebilir;
S-I = (G+TR-T) + NX ifadesi tasarruf ve yatırımı ifade edecek şeklide şu şekilde
sonlandırılabilir;
(S+T) – ( G+TR) = I + NX yazılabilir
Burada; ( S+T) – (G+TR)
I+NX
milli tasarrufları
milli yatırımları ifade eder.
S-I = (G+TR-T) + NX eşitliğini dikkate alarak bize verilen bir tabloyu yorumlamaya
çalışalım;
Tasarruflar (S)
Yatırımlar (I)
Bütçe Açığı
Dış Ticaret Dengesi (NX)
250
250
0
0
250
200
50
0
250
225
0
25
250
260
50
- 60
1. Satırın Yorumu; özel sektör tasarruf ve yatırımları birbirine eşit. Bütçe açığı ve dış
ticaret açığı yok, her ikisinde de denge söz konusu
2. Satırın Yorumu ; özel sektörün tasarrufu yatırımından 50 birim fazladır. özel sektör
bu tasarruf fazlasını 3 şekilde değerlendirebilir,
a. Devlet tahvili satın almak suretiyle hükümete borç vererek
b. yurtdışından tahvil satın alarak yani yabancılara borç vererek
c. kendi aralarında birbirine borç vererek
Burada, bütçe açığı 50 birim olduğuna göre devletin özel sektörden 50 birim borç
aldığını söyleyebiliriz.
Tasarruflar (S)
Yatırımlar (I)
Bütçe Açığı
Dış Ticaret Dengesi (NX)
250
225
0
25
250
260
50
- 60
3. Satırın Yorumu; özel sektör tasarrufları yatırımlarından 25 birim fazla, bütçe açığı
ise yok. Bu durumda özel sektörün 25 birimlik fazlayı yabancı ülkelere borç
verdiğini (yabancı tahvilleri satın almak suretiyle) söyleyebiliriz. Çünkü dış ticaret
dengesi +25 birim fazla vermiş durumdadır.
4. Satırın Yorumu; Diğer satırlardan farklı olarak burada özel sektörün yatırımları
tasarruflarından 10 birim fazladır. Bütçe açığı 50 birim, dış ticaret de 60 birim açık
vermiş durumdadır.
Demek ki; özel sektör tasarruf açığını kapatmak için yabancılardan 10 birim borç
almıştır. (özel sektör dış borcu) Bütçe açığı da 50 birim olduğuna göre demek ki
devlet te yabancılardan 50 birim borçlanmıştır. (kamu sektörü dış borcu)
Toplamda yabancılara (50+10=60 birim) borçlanılmış yani dış ticaretimiz 60 birim
açık vermiştir.
Hem bütçenin hem de dış ticaretin açık vermesi hali “ikiz açık” olarak adlandırılır.
GSYİH’nın Nominal ve Reel Değişmesi
Yıllar
Üretim (Q)
Fiyat(P)
GSYİH= Q x P
2007
2008
10 Birim
10 Birim
2 TL
4 TL
20 TL
40 TL
NOMİNAL
ARTIŞ
2007
2008
10 Birim
20 Birim
2 TL
2 TL
20 TL
40 TL
REEL
ARTIŞ
Nominal ve Reel GSYİH Ayırımı
Nominal yada Cari Fiyatlarla GSYİH ;
Herhangi bir yılın üretim miktarı yine o yılın fiyatlarıyla çarpılıyorsa nominal yada cari fiyatlarla
GSYİH elde edilmiş olunur.
Nominal GSYİH 2009 = 2009 yılı üretim miktarı x 2009 yılı fiyatları
Reel yada Sabit Fiyatlarla GSYİH ;
Herhangi bir yılın üretim miktarı o yılın fiyatlarıyla değil de seçilen herhangi bir baz yılın
fiyatlarıyla çarpılıyorsa reel yada sabit fiyatlarla GSYİH elde edilmiş olunur.
Reel GSYİH 2009 = 2009 yılı üretim miktarı x 1998 yılı fiyatları ( 1998 = 100)
Nominal GSYİH’nın Reel GSYİH’ya Çevrilmesi
Reel GSYİH = (Nominal GSYİH / GSYİH Deflatörü ) x 100
GSYİH Deflatörü;
belirli bir baz yıla göre GSYİH’yı meydana getiren bütün mal ve hizmetlerin fiyatlarındaki
değişmeyi gösteren bir endeks sayısıdır. Türkiye’de TÜİK tarafından hesaplanır ve
yayınlanır.
Belirli bir yıl baz yıl seçilir ve değeri 100 kabul edilir. Daha sonra her yıl fiyatlarda meydana
gelen artış belirli bir formül yardımıyla endeks haline dönüştürülür.
GSYİH Deflatörü = Nominal GSYİH / Reel GSYİH
Örn ; 19980=100 olmak üzere GSYİH deflatörünün bazı yıllar itibariyle aldığı değerler;
2003= 595 2004= 670
2005=720
2006= 784
2007 = 830 2008= 930 gibi
Nominal GSYİH = (Reel GSYİH X GSYİH Deflatörü ) /100
GSYİH ve Milli Servet
GSYİH; belirli bir zaman aralığı için hesaplanır . Bu nedenle “Akım Değişken”dir.
Milli servet ise; GSYİH’ların kümülatif ( birikimli) toplamını ifade eden “Stok Değişken”dir.
İktisadi Refahın Ölçülmesi
A. Kişi başına düşen gelir yada GSYİH; Döviz Kuru Yaklaşımı
B. Kşi başına Düşen Gelir yada GSYİH ; satın Alma Gücü Paritesi Yaklaşımı
Büyüme Hızı
Büyüme Hızı= Herhangi bir yılın reel GSYİH’sı – Bir önceki yılın GSYİH’sı X 100
Bir önceki yılın GSYİH’sı
Bu şekilde hesaplanan büyüme hızı aynı zamanda Brüt Büyüme Hızı olarak bilinir.
Brüt Büyüme hızı “ÜLKENİN ÜRETİM GÜCÜNÜN” bir göstergesidir.
Net Büyüme hızı ise “TOPLUMUN REFAHININ” göstergesidir.
Net Büyüme Hızı = Brüt Büyüme Hızı – Nüfus Artış Hızı
Brüt Büyüme Hızı > Nüfus Artış Hızı Toplumun Refahı Artar
Brüt Büyüme Hızı = Nüfus Artış Hızı Toplumun Refahı Değişmez
Brüt Büyüme Hızı < Nüfus Artış Hızı Toplumun Refahı Azalır