iletişim

ÖĞRETİM TEKNOLOJİLERİ VE MATERYAL GELİŞTİRME
3. Bölüm
3. Hafta
2
ÖĞRETİM TEKNOLOJİLERİ VE MATERYAL GELİŞTİRME
Eğitimde İletişim Süreci
 Öğrenci, eğitim sırasında öğretmenle ve onun düzenlediği çevreyle




etkileşimde bulunur.
Etkileşimde, aynı anda birden fazla öznenin etkilenme eylemini birlikte
ve karşılıklı olarak gerçekleştirmesi söz konusudur.
Etkileşimde bireylerin birbirlerinin duygularını, düşüncelerini,
tutumlarını, ilgilerini, alışkanlıklarını ve değer yargılarını iletişim
sürecine katmaları, paylaşmaları, paylaştıklarını değişik açılardan
denetlemeleri ve bunların sonucunda elde edilenleri çevreleriyle
bütünleştirmeleri önemlidir.
Davranış değişikliği meydana getirmek amacıyla, bilgi, duygu, düşünce
ve becerilerin paylaşıldığı sürece iletişim denir.
İletişim:


İnsanlar arasında anlamları ortak kılma süreci;
Kaynak ve alıcı arasında gerçekleşen ve her ikisinin de ortaklaşa
yararlandığı süreç
olarak da tanımlanabilir
3
İLETİŞİM SÜRECİ
 İletişimin gerçekleşebilmesi için bir kaynak bir de
alıcı olmalıdır. (insan-insan; hayvan-hayvan;
makine-makine; insan-hayvan; makine-insan vb.)
 Öğretmen ve öğrenci arasındaki iletişimde olduğu
gibi eğer kaynak ve alıcı birer insan ise bu tür
iletişime sosyal iletişim veya kişiler arası iletişim
denir.
 Kaynağın insan olmadığı iletişimler de mevcuttur.
Örneğin bir öğrencinin sınıftaki bir afişi inceleyerek
davranış değiştirmesi süreci de iletişime bir örnektir.
Burada kaynak afiş, alıcı öğrencidir.
 İletişim sürecinin beş temel ögesi vardır. Bunlar:
kaynak, mesaj (ileti), kanal, alıcı ve geribildirim
(dönüt)
4
Kaynak
Davranışlar
(Kazanımlar)
Bilgi
Fikir
Duygu
Tutum
*
*
İleti
Kanal
Beceri
?
Geri Bildirim
Alıcı
İletici Araç ve
Yöntemler
Davranışlar
(Kazanımlar)
Sözsüz iletişim
Ses ileten araçlar
Sözlü iletişim
Resim ileten
araçlar
 Basılı ve yazılı
araçlar
 Yöntemler
Bilgi
Fikir
Semboller
 Gerçek eşya
 Modeller
 Hareket
 Ses
 Çizim
 Resim
 Yazı
 İşaretler
*




Duygu
Tutum
Beceri
*
*: Gürültü
5
Öğrenme Süreci
Öğretme Öğrenme Ortamı
Davranışlar
Bilgi
Duygu
Beceri
Semboller
Gerçek eşya
Modeller
Hareket
Ses
Çizim
Resim
Yazı
İşaretler
Kanal
İletici Araç ve
Yöntemler
Sözlü ve
sözsüz
iletişim
Ses ve
Resim ileten
araçlar
Basılı ve
yazılı araçlar
Yöntemler
Kod açma
KAYNAK
Kodlama
İleti
ALICI
Davranışlar
Bilgi
Duygu
Beceri
Geri Bildirim
6
ÖĞRETİM TEKNOLOJİLERİ VE MATERYAL GELİŞTİRME
KAYNAK
 Kaynak iletişimi başlatan, herhangi bir konuda sahip olduğu
düşünce ve duygularını alıcı durumunda olan kişi ya da
kişilerin duyu organlarına ulaşabilecek bir biçime getiren
kişidir.
 Kaynak sahip olduğu bilgi ve becerileri karşıdaki ile paylaşmak
istediğinde bunları karşıdakinin anlayacağı bir forma
dönüştürmek zorundadır.
 Sınıf için düşünüldüğünde, öğretmen (kaynak) kazandırmak
istediği davranışları önce hareket, yazı, formül, tablo, grafik
çizim vb sembollere veya sembol takımına çevirir.
 Kaynağın sahip olduklarını karşıdakinin çözebileceği
sembollerden oluşan bir mesaj (ileti) haline çevirmesine
iletişimde kodlama adı verilir.
7
Kodlama:
 Öğretmen, kazandırmak istediği davranışları önce
hareket, yazı, formül, tablo, grafik, çizim gibi benzeri
sembollere veya semboller takımına çevirir. Buna
iletişimde kodlama adı verilmektedir.
 Kodlama bir tür şifrelemedir. Zihinde oluşan düşünce
yada anlamı karşımızdakinin anlayabileceğini
düşündüğümüz sembollere dönüştürme işlemidir.
 Öğretmen kodlama yaparken öğrencilerin;
 Gelişim özelliklerini
 Ön öğrenmelerini
 Hazır bulunuşluk düzeylerini
bilmeli ve kodlamayı buna göre yapmalıdır.
8
Kodlama
KODU
AÇMA
KODLAMA
Kimden ?
SözlüSembol dili
Kime ?
SözsüzSembol dili
KAYNAK
ALICI
9
İLETİ (MESAJ)






Yaşantıların kodlanması ile sözlü, sözsüz veya yazılı
hale getirilmiş semboller bütününe ileti (mesaj) denir.
İletiler kaynağın bilgi, düşünce, duygu, tutum ve
becerilerinden oluşur.
Bir ileti alıcının ne kadar çok duyu organına hitap
ederse algılama o ölçüde etkili olur.
Örneğin insanda kan dolaşımının nasıl gerçekleştiğinin
anlatılması……..
Bu süreçte önemli olan kaynağın bilgi, duygu ve
düşüncelerini kodlamak için seçtiği sembol ve şifrelerin
alıcı tarafından anlaşılabilmesidir.
Kaynak, sembolleri ve kanalı ne kadar iyi seçerse,
alıcının zihninde oluşan anlam o kadar kendi
10
zihnindekine (istediğine) yakın olur.
Kaynak sahip olduğu bilgi, duygu ve
becerilerini ileti haline dönüştürürken…
 Öğretim ilkelerini göz önünde bulundurmalı
(Basitten karmaşığa, bilinenden bilinmeyene,
somuttan soyuta, yakından uzağa, öğrenciye
görelik, alenilik/açıklık, vb..)
 Mümkün olduğunda fazla duyu organına hitap
etmelidir.
 Algı ile ilgili temel prensiplere uygun olacak
şekilde hazırlanmalıdır.
(Öğrencinin algısını etkileyebilecek faktörler:
ayırt edilebilirlik, şekil-zemin ilişkisi, gruplama,
bireyin geçmiş yaşantıları, ortamın özellikleri,
vb..)
11
KANAL
 İletinin alıcıya ulaşmasını sağlayan araç, yöntem ve tekniklerin
tümüne kanal denir.
 Mesajın sunuluş biçimi ile ilgili olup, sözlü ve sözsüz iletişim,
yazılı-basılı materyaller, görüntü araçları vb. kanal olarak
kullanılabilir.
12
KANAL
 Etkili iletişimde iletiyi bozmadan taşıyabilecek doğru
kanal seçimi önemlidir. Kanal seçimi; konunun
niteliğine, amaca ve öğrenci özelliklerine göre
değişebilir.
 Öğretmen öğrencilere kazandırmak istediği bilgi ve
becerileri aktarmada ne kadar çok kanal kullanırsa
iletişim o denli etkili olur.
 İletişim sürecinde çok sayıda kanaldan faydalanmaya
çoklu iletişim denir.
 Sınıfta bulunan iletişim köşeleri, panolarda yer alan
resim, şekil ve yazılar, okul gazetesi vb. iletinin
öğrenciye ulaşmasını sağlayan kanallardır.
13
İletişim Türleri
 Sözlü İletişim: alıcıya verilecek bilgi, duygu ve düşünce sözel yolla aktarılır.
Dil: kelimeler, harfler, semboller
 Dil Ötesi: ses tonu, ses şiddeti, vurgu, duraksama gibi ses özellikleriyle
ilgili
 Sözsüz iletişim: jest, mimik ve beden hareketleri. Baş hareketleri, yüz
ifadeleri, göz teması, dudak bükme, kaş çatma vs..
 Teknolojik araçlarla iletişim: bu tür iletişimde sembollerle kodlanan mesaj
(ileti) film, müzik, TV, bilgisayar, slayt, tepegöz gibi kanallarla aktarılır.

 Öğrenme/öğretme ortamlarında hem sözlü hem de sözsüz iletişim birlikte
kullanılmalıdır.
 Bir araştırmaya göre;
 söz (konuşulan cümleler) ün iletişimdeki etkisi %15
 Ses (ses tonu, vurgu, telaffuz) in iletişimdeki etkisi %30
 Beden dili (mimikler, duruş, bakış, mesafe) nin iletişimdeki etkisi %55tir.
14
Sözlü ve sözsüz iletişim için öneriler…
 Sesin kontrolü
 Ses tonunun özelliği
 Duraklama
 Soru sorma
 Dinleme
 Gözle temas kurma
 Hareketler (dinleyiciye tam dönük olma,
hepsinin görebileceği bir yerde olma, el,
bacak gövdenin rahat hareketleri vb…)
15
ALICI
 Kaynağın çeşitli kanallar aracılığıyla alıcıya
gönderdiği ileti, alıcının duyu organları tarafından
algılanır ve beyne gönderilir.
 Beyne gelen ileti burada duyu haline çevrilir. Yani
zihin kaynaktan gelen şifrelenmiş mesajı
anlayabileceği forma dönüştürür. Bu işleme kod
açma (çözme) denir.
 Bu süreçte, alıcı gelen iletiyi önceki yaşantılarıyla
karşılaştırarak anlamlı hale getirmeye çalışır.
 Kod açma (çözme) karşılaşılan sembollerden
anlam çıkarma becerisidir.
 İletişimde; kaynak tarafından gönderilen iletinin
alıcı tarafından doğru anlamlandırılması gerekir.
16
DÖNÜT (GERİ BİLDİRİM)
 Dönüt, alıcının gelen iletiyle ilgili tepkilerini içerir.
 Bu tepkiler kaynağa gönderilir. Bu süreçte alıcı
kaynak, kaynak ise alıcı durumuna geçer. Yani
başlangıçtaki roller değişir.
 Dönütü olmayan iletişimde alıcının gönderilen
iletileri doğru anlayıp anlayamadığı belirlenemez.
Dolayısıyla iletişimin gerçekleştiğini
söyleyemeyiz.
 Bu duruma, iletişimin geri bildirim olmaksızın ki
haline, yani bilgi kaynağından tek yönlü bilgi
iletimine enformasyon (bilgilendirme) denir.
17
Öğrenmenin Oluşum Süreci
Öğretme Öğrenme Ortamı
Öğrenme
Yaşantısı
ETKİLEŞİM
Öğretmen
Öğrenci
18
ÖĞRETİM TEKNOLOJİLERİ VE MATERYAL GELİŞTİRME
İletişim Sürecinde Etkili Olan Faktörler
 İletişim ve Ortak Yaşantı Alanı
 İletişim ve Çoklu Öğrenme Ortamı
 İletişim ve Kaynak Güvenirliği
 İletişim ve Kaynak-Alıcı Benzerliği
 İletişim Sürecinde Gürültü
19
İletişim ve Ortak Yaşantı Alanı
Yaşantı Alanı
Yaşantı Alanı
Kaynak
Kodlama
Mesaj
Kod Çözme
Alıcı
Ortak Yaşantı Alanı
Geri Bildirim
20
ÖĞRETİM TEKNOLOJİLERİ VE MATERYAL GELİŞTİRME
İletişim ve Çoklu Öğrenme Ortamı
Çoklu
Semboller kullanma
Çoklu
İletişim
Ortamı
Çoklu
Kanal kullanma
Çoklu
Öğrenme
Ortamı
Çoklu
Dönütler alınmalı
Bütün bu etkinlikleri dikkate alarak düzenlenen öğrenme
ortamına çoklu öğrenme ortamı adı verilmektedir.
21
ÖĞRETİM TEKNOLOJİLERİ VE MATERYAL GELİŞTİRME
İletişim ve Kaynak Güvenirliği
 Alıcı konumunda olan öğrencinin kaynağı
güvenilir bulması mesajın kolay
kabullenilmesini yani iletişim artırır.
 Güvenirliği etkileyen önemli faktörlerden
bazıları; kaynağın uzmanlığı, inanırlığı ve
objektifliğidir.
22
İletişim ve Kaynak-Alıcı Benzerliği
 Yetişme ortamı, alışkanlıklar, değerler, kültür,
aile, sosyal çevre vb özellikleri birbirine
benzer olan insanlar birbirleriyle daha daha
rahat etkileşim kurarlar ve birbirlerini daha iyi
anlarlar.
23
İletişim Sürecinde Gürültü
 Bir iletinin hedefe ulaşmasını engelleyen
faktörlere gürültü veya parazit denir .
 Anlamsal gürültü kaynağın alıcı özelliklerini
dikkate almadan, kendi düşüncelerini
kodlayarak oluşturduğu iletilerden kaynaklanır.
 Kanala özgü gürültü genellikle iletişim araç ve
yöntemlerinden kaynaklanır (Örneğin ses ileten
aracın bozuk olması, öğretmenin telaffuzunun
bozuk olması, öğretmenin beden dilini etkili
kullanamaması, sınıfa dışarıdan gelen ses,
ortamın loş olması vs …)
24
İletişim Sürecinde Gürültü
 Bir iletişim sisteminde en önemli gürültü kaynaktan çok
alıcıda meydana gelmektedir. İnsanlar farklı nedenlerle
kendilerine ilgi çekici gelmeyen iletişimi yok sayma ve
yanlış anımsama eğilimindedirler. Bu durum için üç
psikolojik durumdan bahsedilir:
 1. Seçici dikkat: Sevdiği ve gereksinim duyduğu
konularda iletişime açık olma (Örneğin sınavda soru
çıkacak konuları daha yoğun ilgi gösterme)
 2. Seçici algılama: Ön yargı ile davranma eğilimi (grupla
yapılan öğretimde diğer grup sözcülerinin söylediklerini
değil de, kendi desteklediği grup sözcüsünün
söylediklerini dikkate almak)
 3. Seçici saptırma: verilen iletiyi anlasa bile, bu anlam
içerisinden sadece istediklerini hatırlama ve yorumlama
eğilimi (sigara ve sağlık seminerinde “Günde 5 sigaradan
fazlası zararlıdır” cümlesi …)
25
İletişimi Engelleyen Nedenler
Öğretmen ve öğrencilerin birbirine güvenmemesi
İletişime girme amacının taraflar tarafından tam
olarak algılanamaması
Ortak yaşantı alanlarının yetersiz oluşu
Öğretmen ve öğrencilerin birbirlerini sevip
sevmemesi, sayıp saymaması
Öğretmenin öğrencilerini iyi tanımaması,
özelliklerin dikkate almaması
Öğretmenin alanında hem bilgi hem de öğretici
yönüyle yeterli olmaması
26
ÖĞRETİM TEKNOLOJİLERİ VE MATERYAL GELİŞTİRME
İletişimi Engelleyen Nedenler
Öğretmenin derse hazırlıksız girmesi
Öğrencinin sınıfta bulunma amacının farkında
olmaması
Öğrencinin sürekli hayal kurarak, kendini
bilerek dersin dışında bırakması,
Öğretilen konuların gerçek yaşamdaki önemine
inanılmaması,
Sınıf ortamının fiziksel olarak uygun olmaması,
Uygun araç gerecin sağlanamaması,
Öğrencinin motivasyonunu düşük olması,
27
ÖĞRETİM TEKNOLOJİLERİ VE MATERYAL GELİŞTİRME

Teşekkür: Dr. Suat Ünal’a teşekkür ederiz.
28