XI. Ders notları: DÖNÜŞÜM EKONOMILERINDE ENTEGRASYON

XI. Ders notları: DÖNÜŞÜM EKONOMILERINDE
ENTEGRASYON POLITIKALARININ TEMELLERI
Azerbaycan Devlet İktisat Üniversitesi
Türk Dünyası İşletme Fakültesi
“DÖNÜŞÜM EKONOMİLERİ ” dersi
Öğr. Gör. Elşen Resul oğlu BAĞIRZADE
BAKÜ -2011
SOSYALIST SİSTEMDE YÜRÜTÜLEN ENTEGRASYON
POLİTİKALARININ TEMELLERİ



SSCB Cumhuriyetlerinin ‘Sovyetlerdışı dünya’ya
kapalı bulundurulmsı. Bu zaman Rusya, Ukrayna ve
Baltik cumhuriyetleri oransal olarak daha fazla dışa
açık pozisyonda olmuştur. Dış ticaret hacmının
yaklaşık % 90’ı SSCB çerçevesinde gerçekleşmiştir.
Merkezi ve Doğu Avrupanın sosyalist ülkeleri dünya
ekonomisile sıkı entegrasyon içerisinde olmuştur.
Fakat genellikle, bu ülkeler dış ilişkilerde COMECON
çerçevesinde entegrasyona yönelik politikalar
uygulamışlardır.
SOVYETLER SONRASI IZLENEN ENTEGRASYON
POLITIKALARI



Eski SSCB ülkelerinin kendi aralarında BDT
çerçevesinde entegrasyona girme çabaları.
Aynı zamanda BDT çerçevesinde işbirliğine
zarar vermeden Batıya yönelik entegrasyon
sürecini yürütmek.
Baltik ve Merkezi ve Doğu Avrupa sosyalist
ülkelerinin Avrupa Birliğine yönelik
entegrasyon sürecine girmeleri.
BDT ÜLKELERİNDE BATIYA YÖNELİK
ENTEGRASYON POLİTİKALARI

GUAM’ın oluşturulması;

Karadeniz Ekonomik İşbirliği (KEİ) teşkilatının oluşturulması;

TACIS programına katılım;

DTÖ’a üyelik yolunda düzenlemeler;

Avrupa Konseyi ile işbirliği;


Enerji politikaları (Petrol ve doğalgaz kaynaklarının Batı şirketlerinin
işletmesine verilmesi, BTC, Bakü-Tiflis-Erzururm doğalgaz boru hattı,
Trans-Hazar petrol ve doğalgaz boru hattlarının ortaya atılması v.s)
Ulaşım politikaları (‘İpek yolu’nun yeniden oluşturulması, Bakü-AkalkalakiKars demiryolu hattı v.s)
MERKEZİ VE DOĞU AVRUPA ÜLKELERİ VE AB -1



AB Macaristan, Poloniya, Çek Cumhuriyeti ve
Slovenyanın piyasa geçiş sürecini politik olarak
desteklemiş ve teknik ve mali yardımlar yapmıştır.
AB 26 Eylül 1988 Macaristanla, 16 Aralık 1988
Çekoslovakiyayla, 19 Eylül 1989 Polonyayla
imzaladığı Ticaret ve İşbirliği Anlaşmaları ile eski
COMECON ülkelerine uyguladığı ayrımcı önlemleri
yürürlükten kaldırmış ve ilişkilerin normelleştirilmesi
için ilk adımı atmıştır.
1990 yılında Macaristan ve Poloniyaya, 1991 yılında
da Çekoslovakiyaya tanınan GSP statüsü bu
ülkelerin üreticilerine AB pazarına çeşitli ürünlerde
vergisiz ancak kotaya tabi giriş imkanı sağlamıştır.
MERKEZİ VE DOĞU AVRUPA ÜLKELERİ VE AB -2




AB bu ülkelerdeki gelişmelerden memnun kaldığı için onlarla
(10 ülke – Çek, Estonya, Macaristan, Polonya, Slovenya,
Bulgaristan, Letonya, Litvanya, Romanya ve Slovenya) daha
ileri düzeyde ilişki gerektiren Avrupa Anlaşmaları (European
Agreements) imzalamıştır.
Bu anlaşmalar Merkezi ve Doğu Avrupa ülkelerile bir serbest
ticaret alanı oluşturulmasına yönelik olarak ticaretin
serbestleştirilmesi; sanayi, bilim ve teknik alanlarda işbirliği;
mali yardım programı; siyasal diyalog konularını içermiştir.
Bu anlaşmalar AB bölgesine artan ticaretle birlikte
reformların uygulanmasını da kolaylaştırmış bu ülkelerin
ticaretinde AB-nin ağırlığı sürekli artmıştır. En önemlisi bu
ülkelere büyük bir yabancı sermaye girişine yol açmıştır.
2000 yılından sonra AB’e tam üye olmuşlar.
ŞANHAY İŞBİRLİĞİ ÖRGÜTÜ-1





ÇHC Rusya Federasyonu ve Türkistan devletleriyle birlikte, öncelikli olarak sınır
sorunları ve terörizm kaynaklı güvenlik problemlerini gidermek gayesiyle
Sanghay Beslisi’nin olusturulmasına öncülük etmistir.
Şanghay İşbirliği Örgütü’nün (ŞİÖ) liderliğini Rusya ile birlikte Çin yapıyor.
Örgütün temelleri Şanghay Beşlisi adı altında Çin, Rusya, Kazakistan, Kırgızistan
ve Tacikistan tarafından 1996 yılında gerçekleştirildiğinde işbirliğinin amacı,
silahların kontrolü ve iyi komşuluk ilişkilerinin geliştirilmesi idi. Bu kapsamda,
sınır bölgelerindeki sorunların çözümlenmesi, güven artırıcı önlemlerin
pekiştirilmesi, ülkeler arasında politika, güvenlik ve ekonomi alanlarında
işbirliğinin geliştirilmesi de hedef olarak saptanmıştı.
Sanghay Beslisi’nin ilk toplantısının yapıldıgı 1996 yılından, birligin üye sayısını
artırarak Sanghay İsbirligi Örgütü (SÖ)’ne dönüstügü 2001 yılına kadar sınır
sorunları büyük oranda giderilmis ve dikkat çekici bir sekilde, Çok Kutuplulugun
dile getirildigi, ekonomik ve siyasi bir yapıya bürünmüstür.
2001 Yılı Haziran ayında Özbekistan’ın da katılımı ile ŞİÖ’nün kurulduğu ilan
edildi.
Bölgedeki petrol ve doğal gaz sahibi ülkelerin de bunun içerisinde yer alması,
enerjinin geçiş yolunda bulunan ülkelerin de örgüt içinde bulunması, İran’ın,
Pakistan’ın, Moğolistan’ın ve Hindistan’ın gözlemci sıfatı ile örgütte olması, bu
yeni oluşumu daha da güçlü kılmaktadır.
ŞANHAY İŞBİRLİĞİ ÖRGÜTÜ-2





Örgüt, 30 milyon kilometre karelik bir alanı kapsıyor ve üye ülkelerin
toplam nüfusu 1 milyar 455 milyon.
ŞİÖ kuruluş bildirgesinde örgütün amacının karşılıklı güveni ve iyi
komşuluk ilişkilerini; bölgesel barış, güvenlik, istikrar amacı ile yeni bir
ekonomik ve politik düzen için üye ülkeler arasındaki işbirliğini
geliştirmek olduğu ifade edilmişti.
Kurulduğunda, ŞİÖ ‘nün öncelikli amacının terörle mücadele olduğu da
deklare edilmişti.
2005 Yılı ŞİÖ için bir dönüm yılı oldu ve örgüt ciddi inisiyatifler
uygulamaya başladı. Astana’da yapılan liderler zirvesinde ŞİÖ, ABD’yi
ima ederek Batılı güçlerin Orta Asya’dan çekilmesini istedi.
Bu zirvede Moğolistan’dan sonra İran, Pakistan ve Hindistan da örgüte
gözlemci statüsü ile katıldılar. Böylece, enerji zengini Rusya, İran,
Kazakistan, Özbekistan ile önemli enerji tüketicisi ülkeler Çin ve
Hindistan aynı örgüt içinde bir araya geliyordu.
KAYNAKLAR

İbrahim ÖRNEK, Seyhan TAŞ, Metin YILDIRIM,
Geçiş Ekonomileri, Bursa, 2009

Betül DURAL, Geçiş Ekonomileri: Plandan
Piyasaya, İstanbul, 2007


Hasan YAVUZ, Geçiş Ekonomileri, Gelişmekte
olan Ülkeler ve Türkiye, Basılmamış Yüksek
Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi, Adana, 2005
http://www.wikipedia.org – ONLINE Ensiklopedi