doğu roma imparatorluğu dönemi karadeniz

DOĞU ROMA İMPARATORLUĞU DÖNEMİ KARADENİZ
BÖLGESİ YOLLARI
ESRA KESKİN

Roma İmparatorluğuna bağlı eyaletlerden biri olan ve o dönemde Küçük Asya
olarak adlandırılan Anadolu coğrafi konumundan dolayı tarih boyunca önem
kazanmıştır. Ancak İmparatorluğun bu dönemdeki Anadolu yollarının tamamını
anlatan herhangi bir belge günümüze ulaşmamıştır. Konu tarihçiler, seyyahlar ve
araştırmacılardan elde edilen bilgilerden yola çıkılarak ele alınmıştır. Tarihi
dönemler boyunca kullanılan ana yollar aynı kalmıştır. Nitekim Roma Döneminde
kullanılan yollar Bizans döneminde de kullanılmıştır. Doğu Roma toprakları
içerisinde bağlantıyı sağlayan bu yollar için belirleyici unsur genellikle topografinin
sunduğu arazi şartları olmuştur. Bu yollar üzerinde ve yakınında bulunan
yerleşimler de buna paralel olarak önem kazanmıştır.
M.S. 330 yılında
Konstantin’in
imparatorluğun
yeni
başkenti
olarak
Nova
Roma’yı
(Konstantinopolis/ İstanbul) kurmasını müteakip kent ana yolların birleştiği ve
çıktığı bir merkez haline gelmiştir. İmparatorluğun en güçlü olduğu dönem olan
Jüstinien Döneminde ana yol şebekesi tamamlanmıştır. Bu yollara yeni yollar ve ara
bağlantılar eklenmesi suretiyle yol yapımı gelişmeye devam etmiştir. Bu bildiri
kapsamında Doğu Roma İmparatorluğu Dönemi’nde Karadeniz Bölgesi üzerinde
devam eden yol güzergâhları ele alınmıştır. Bu yol rotaları Doğu-batı ve kuzeygüney yönlerinde uzanan ve önemli olarak kabul edilen birinci derece yollar ile bu
ana yollara bağlanan, ikinci derece daha önemsiz tali yollardan oluşmaktadır.
“Ticaret yolu” veya “Kuzey yolu” olarak bilinen yol bir Karadeniz liman Kenti olan
Amisos’tan (Samsun) başlayarak güneye Caesareia’ya (Kayseri) doğru devam
etmektedir. Özellikle Bizans Döneminde “Hacılar yolu” olarak ikinci önemli yol
“Doğu-Batı yol”udur. Hacıların yanısıra askeri ve ticari amaçlarla da kullanılan bu
yol Nikomedia’dan (İzmit) başlayarak Gangra (Çankırı) üzerinden ikiye
ayrılmaktadır. Bir kolu Amisos’a, diğer kolu Neoclaudiopolis/Andrapa
(Vezirköprü),
Euchaita (Çorum), Amaseia (Amasya), Tavium (Yozgat)
istikametinde devam etmektedir.
Anahtar Kelimeler: Roma Yolları, Bizans Dönemi, Karadeniz, Hitit Üniversitesi,
KARM

Yrd. Doç. Dr. , Hitit üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Sanat Tarihi Bölümü, Karadeniz Arkeolojisi
Uygulama Araştırma Merkezi, Ulukavak Mah. Çiftlik Çayırı Cad. No:61 Çorum/Türkiye. E-mail:
[email protected]