KIYMETL* EVRAK ve TAK*P HUKUKU B*LG*S
advertisement
Faruk ÖZBAY Ders notu çeşitli kaynaklardan yararlanılarak, hazırlanmıştır. Kıymetli Evrak Tanımı, Unsurları, Benzeri Senetler Kıymetli Evrakın Sınıflandırılması Kıymetli Evrakın Ziyaı ve İptali Mevzuatımızdaki Kıymetli Evrak Türleri Kambiyo Senetleri İcra Hukuku Kavramı, İcra Organları İcra Hukukunda Süreler İcra Organları İşlemlerine Karşı Şikayet İcra Hukukunda Takip Yolları Tasfiye Süreci İhtiyati Haciz Konkordato TTK 645. maddesine göre, “Kıymetli evrak öyle senetlerdir ki, bunların içerdikleri hak, senetten ayrı olarak ileri sürülemediği gibi başkalarına da devredilemez.” Tanımdan hareketle kıymetli evrak unsurları: A.Senet: üzerine alacak ve borçlara ilişkin metin yazılmasına ve imza atılmasına uygun her tür araçtır. B.Hak: her kıymetli evrak içerisinde alacaklılık, ortaklık, katılma gibi haklar içermektedir. C.Bağlılık: Senet içerisinde yer alan hakların senetten ayrı olarak devri veya talebi söz konusu değildir. Senet, kıymetli evrakın içerdiği hakkın ifade aracıdır. Senet kavramı, yazı ve imzaya elverişli her türlü ifade aracını kapsayacak genişliktedir. Üzerine bir senet metni yazılmaya ve bu metnin borçluya izafe edilmesini sağlamak üzere imza atılmaya elverişli herhangi bir materyal (kâğıt, tahta, metal vb.) bu kapsamda yer alır. Bu nedenle senedi, üzerinde hakkın somutlaştığı, ondan ayrılmayan, onunla birlikte kullanılan ve birlikte devredilen ifade ortamı şeklinde tanımlamak mümkündür. Senet, kıymetli evrak tanımında yer alan temel bir unsur olmakla birlikte bütün kıymetli evrak türlerinin olmazsa olmaz şartı değildir Kıymetli evrak bir hak içerir. Bu, bir özel hukuk hakkıdır. Sıradan bir evrakı kıymetli evrak hâle getiren, öncelikle bu hakkı içermesidir. Kıymetli evrakın içerdiği hakkın devredilebilir olması gerekir. Örneğin, bir alacak hakkı kural olarak devredilebilir nitelikte olduğundan kıymetli evraka konu olabilir. Başkasına devredilemeyen haklar kıymetli evraka konu olamaz. Bazı hakların devri mümkün değildir. Örneğin kamu hukukundan doğan haklar (vatandaşlık hakkı gibi) ile aile ve soybağı hukukundan doğan hakların (velayet hakkı ve kişiye sıkı bir şekilde bağlı haklar gibi) başkasına devri mümkün değildir. Bu nedenle bir kıymetli evraka konu olmazlar. Kıymetli evrakta hak ile senet kaynaşmış durumdadır. Bu özellik, hak ve senet arasındaki kader birliği şeklinde ifade edilebilir. İstisnai hâller hariç, hak ve senet kıymetli evrakın ihdasından itibaren sürekli bir arada bulunur. Hakkın kullanılabilmesi için kural olarak senedin ibraz edilmesi gerekir. (İbraz, senedin içerdiği hakkın, senedi elinde bulunduran hak sahibine verilmesi karşılığında senedin borçluya terk edilebileceği anlamına gelen bir sunumdur.) Kıymetli Evrak Tanımı: Kıymetli evrak, üzerinde yazılı hakkın senede sıkı sıkıya bağlı olduğu, bu nedenle hakkın ancak bu belgeyle talep edilebileceği ve bu belgeyle devredilebildiği senetlerdir. Kıymetli evrak, alacaklının veya hak sahibinin elinde bulunur. Borçlunun vaadini ve alacaklının hakkını gösterir. Alacağı gösteren alelade senetlerden önemli farkları vardır. Bu farkları anlayabilmek için özellikle kıymetli evrakın özelliklerinin bilinmesi gerekir. Kıymetli Evrakın Özellikleri: - Hak başkasına devredilebilir olmalıdır. - Hak nakden değerlendirilebilmelidir. - Hakla senet arasında sıkı bir bağ vardır. Senetsiz hak ileri sürülemez ve devredilemez. - Soyutluk ilkesi yürürlüktedir. Senedin düzenlenmesine neden olan temel borç ilişkisi, kıymetli evraktan anlaşılamaz. - Kıymetli evrak sıkı şekil şartlarına tabidir. - Kıymetli evrak tipleri kanunda sınırlayıcı sayıda belirtilmiştir. Bir borç ve hak doğurmak ya da bir borcu veya hakkı kanıtlamak amacıyla oluşturulan borçlunun imzasını içeren belgedir. Adi senetler düzenlenme biçimlerine göre; resmi senetler, yarı resmi senetler ve özel senetler ve düzenlenmekteki amaçları bakımında ise, bir hak ya da borcu yaratan senetler ile bir hak ve veya borcu yaratmamakla birlikte, böyle bir unsurun varlığını kanıtlayan senetler olmak üzere sınıflandırılırlar. Resmi bir makam ya da memur katılmaksızın, taraflarca özel biçimde hazırlanan yazılı belgelerdir. adi senetlerde yazı kısmı el ile ya da makine ile hazırlanmış olabileceği gibi daha önceden basılmış da bulunabilir. Her ikisi de borç ödeme taahhüdünü içeren birer belge olmakla birlikte aralarında temel farklar şöyledir: Kıymetli evrak, para alacağı, ortaklık, mülkiyet veya rehin gibi hakları konu alır. Oysa adi senetlere bunlar dışındaki (bir bilgisayarın tamiri, makinenin bakımı, elbisenin dikimi…vb.) yükümlülükler yazılabilir. Kıymetli evrakta borçlu, taraflardan birisi olur. Oysa adi senetlerde her iki tarafa da borç yüklenmesi mümkündür. Kıymetli evrak sıkı şekil şartlarına bağlıdır, bunlara aykırılık senedi geçersiz kılar. Adi senette sıkı şekil şartı yoktur. Kıymetli evrak senetten ayrı ileri sürülemez ancak adi senet sürülebilir ve senetten ayrı ödenebilir. 1.EMTİA SENETLERİ * Makbuz Senedi * Varant * Konşimento 2.KAMBİYO SENETLERİ * Poliçe * Bono * Çek 3.MENKUL KIYMETLER * Hisse Senedi * Tahvil * İntifa Senedi Emtia kelimesi Arapça "meta" kelimesinin çoğuludur ve "mallar" anlamına gelir. Bu nedenle emtia senetleri kavramını mal senetleri olarak ifade etmek mümkündür. Emtia senetleri bir umumi mağazaya ya da bir taşıyıcıya tevdi edilen mallara karşılık verilen ve bu malları temsil eden senetlerdir. Senedin devri yoluyla mallar üzerindeki zilyetlik de devredilmiş olur. Emtia senetleri, temsil ettikleri malın mülkiyetini ele geçirmek veya o malı rehnetmek için başkalarına devredilebilen Kıymetli Evrak durumundadır. TTK’ya göre kambiyo senetleri, poliçe, bono ve çektir. Diğer kıymetli evraklardan ayrılan en önemli özelliklerinden biri, kambiyo senetlerinin tedavül, yani el değiştirme, devredilebilme kabiliyetlerinin çok yüksek oluşudur. Bu hususu sebebiyle kambiyo senetleri ticari ilişkilerde vazgeçilmez bir kredi ve ödeme aracıdır. Tedavül kolaylığının en önemli sebeplerinden biri, kambiyo senedinin tarafların gerçek amacı olan temel hukuki ilişkiden (örn. satım sözleşmesi) bağımsız olmasıdır. Kanunen emre yazılı olarak düzenlenen, içerdikleri hak bakımından mutlaka bir para alacağını konu edinen, ekonomik alanda çok işlem ve etki gören önemlerine binaen Türk Ticaret Kanunu’nda özel olarak düzenlenmiştir. Kişilerin yatırım amacı ile edindikleri, ortaklık veya alacak hakkı sağlayan ve çıkarılması için Sermaye Piyasası Kurulundan(SPK) izin alınan kıymetli evraklara menkul kıymet denir. Menkul kıymetlerin özellikleri: - Yatırım amacı ile alınır. - Belirli şekil şartlarını taşıması gerekir. - Sahibine ortaklık veya alacak hakkı sağlar. - Nama veya hamiline düzenlenmiş olabilir. Menkul kıymetlerin üzerinde yazılı olan değerleri (nominal değer) ve piyasa değerleri vardır. KIYMETLİ EVRAK BENZERİ SENETLER İbraz Senetleri Teşhis (Tanı) Senetleri İBRAZ SENETLERİ: içerdikleri hak açısından borçlunun borcunu, senedi ibraz edene karşı ifa etmesi suretiyle borcundan kurtulduğu (tek taraflı ibraz kaydı), ancak borçlunun borcunu senet ibraz edilmeden de alacaklı olduğunu maddi hukuk açısından ispat edene karşı ifa etmesi suretiyle borcundan kurtulabildiği (borçlu lehine ibraz kaydı) senet türüdür. Örn; bankalara açık depo olarak bırakılan menkul kıymetler karşılığında alınan makbuzlar. MAKBUZ: “A’dan 800 adet Hisse Makbuz KORDEMİR senedini senetleri saklanmak üzere teslim aldık. İşbu makbuzun ibrazı karşılığında iade edilecektir.” TEŞHİS (Tanı) SENETLERİ: içerdikleri hak açısından borçlunun borcunu, senedi ibraz edene karşı ifa etmesi suretiyle borcundan kurtulduğu (tek taraflı ibraz kaydı), ancak senedin ibraz edilmesine rağmen, borçlunun senedi ibraz edenin alacaklı olduğunu bir de maddi hukuk açısından ispat etmesini talep edebildiği senet türüdür. Örn; emanet makbuzu, vestiyer makbuzu gibi. • • • Teşhis senetleri üç gruba ayrılır: İsim taşıyan teşhis senetleri (kurum/öğrenci kimlikleri), İsim taşımayan teşhis senetleri (otopark fişleri), Değer markaları (posta / damga pulu) Keşideci: Çek veya poliçeyi düzenleyip imzalayarak, muhataba ya da lehdara yapılacak ödeme için, ödeme emri veren gerçek ya da tüzel kişidir. Lehdar: Çek, bono, poliçe gibi ticari senetlerde, bu senetlerden yaralanabilecek, yani senet üzerinde adı yazılı olan kişidir. Hamiline veya emrine yazılı senetlerde ise lehdar senedi elinde bulunduran ya da emrinde tutan kişidir. Ciro: emre yazılı senetlerde saklı hakların üçüncü bir şahsa devredilmesidir. Ciranta: Emre yazılı bir ticari senedi ciro eden kimseye denir. İlk ciro lehdar, yani senetten faydalanacak olan kimse tarafından senedin arka yüzü imzalanmak suretiyle yapılır. Halefiyet İlkesi (intikal ilkesi): hukuk sistemlerinde malvarlığını oluşturan hak ve borçların devredilmesi ilkesidir. Külli Halefiyet İlkesi (tamamıyla intikal ilkesi): hukuk sistemlerinde malvarlığını oluşturan tüm hak ve borçların tamamının tek bir işlemle devredilmesi ilkesidir. Kavramlar(devam…): Def’i: Borçlunun borcunu yerine getirmekten kaçınmasını sağlayan hukuka uygun mazeretlerdir. • Mahiyetlerine Göre Def’iler: - Mutlak Def’iler; borçlu tarafından herkese karşı ileri sürülebilme ihtimali olan def’ilerdir. - Nisbi Def’iler; ancak belli bir borçlu tarafından belli bir alacaklıya karşı ileri sürülebilen def’ilerdir. • Niteliklerine Göre Def’iler: - Senet Metninden Anlaşılan Def’iler (Mutlak Def’i) - Senetteki Bir Taahhüdün Geçersizliğine İlişkin Def’iler (Nisbi Def’i) - Şahsi Def’iler (Senetle İlgisi Olmayan Def’iler) Kreasyon Teorisi (Yaratma Teorisi) Akit Teorisi (Sözleşme Teorisi) Görünüşe İtimat (Güven) İlkesi ile Birleştirilmiş Akit (Sözleşme) Teorisi Bu teori savunucularına göre, kıymetli evraktaki hakkın doğumu için keşideci (düzenleyen) tarafından düzenlenip, imzalanması yeterlidir. Senedin devredilmesine gerek duyulmaz. Bu teori savunucularına göre, kıymetli evraktaki hakkın doğumu için senedin keşideci tarafından düzenlenip, lehtara teslim edilmesi gerekir. Senedin lehtara teslimi sözleşme niteliği taşır. Bu teori savunucularına göre, senedin düzenlenip, lehtara teslimi ile hak doğacaktır. Ancak keşideci tarafından düzenlenip, imzalanmış olan senet henüz lehtara teslim edilmeden iyi niyetli üçüncü kişinin eline geçerse, hak yine o anda doğacaktır. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. Temsil ettiği hakkın türüne göre Kamu güvenliğine sahip olup olmama bakımından Düzenlenmelerine sebep olan hukuki muamele ile ilgisine göre Hakkın senetten önce mevcut olup olmamasına göre Kıymetli evrakın çıkarılması (ihracı) bakımından Asli – tali kıymetli evrak Senede bağlı olup olmamasına göre Hak sahibinin tespit şekline göre (devir şekline ) Alacak Senetleri (Para Senetleri): Para borcunu temsilen düzenlenen senetleridir. Kambiyo senetleri, Tahviller. Pay Senetleri: Bir anonim şirkete ya da sermayesi paylara bölünmüş komandit şirkete getirilmiş sermayeyi temsilen çıkarılan senetlerdir. Pay senetleri HAMİLİNE veya NAMA YAZILI‘ dır. Yeni Türk Ticaret Kanunu – YTK. Mad ; 484 Bedelleri tamamen ödenmemiş paylar için HAMİLİNE pay senedi çıkarılamaz. Eşya Hukuku Senetleri (Karma Senetler): Eşya hukukunca düzenlenen senetlerdir. İpotekli borç senedi, irat senedi. İrat; gelir getiren mülk anlamına gelir. İrat senedi ise, bir alacak nedeniyle üzerinde gayrimenkul mükellefiyeti kurulan bir taşınmazın değerinin, taşınmazdan ödenmesi gerekli bir para borcu biçiminde bağımsızlaştırılarak, sürümünü artırmak için bağlandığı kıymetli evraktır. Taşınmaz rehni, ancak ipotek, ipotekli borç senedi veya irat senedi şeklinde kurulabilir. Bir alacak nedeniyle taşınmazın rehni söz konusu olduğu durumlarda «irat senedi» kullanılır. Emtia Senetleri: Senedi elinde bulunduran kimseye umumi mağazada ya da taşıyıcıda bulunan malların teslimini isteme hakkı veren senetlerdir. Makbuz senedi, varant. Katılma Senetleri: Bir anonim şirkette sadece kar payına katılma, tasfiye bakiyesinden yararlanma ve yeni pay çıkarıldığında ön alım hakkı (rüçhan hakkı) veren senetlerdir. Katılma intifa senetleri, kara iştiraklı tahvil. *Kara iştiraklı tahvil: (Faize ek olarak şirketin karından da pay alma hakkı veren tahvil türü). Kamu Güvenliğine Sahip Olanlar (Tedavül Koruması Bulunanlar): Emre yazılı senetler ciro ve teslim, hamiline yazılı senetler ise salt teslim yoluyla devredilir ve devir sonunda karşı tarafa yalnızca senet içerisinde yer alan hak intikal eder. Bu tür senetleri elinde bulunduran kimsenin devretme yetkisine sahip olmasa bile devralanın kazanımı korunur. Örn; A, silah zoruyla B’ye kendisini lehtar olarak gösterttiği emre yazılı bir senet düzenletir. A, bu senedi ticaret hayatında iş yaptığı C’ye devreder. C, senedin zorla düzenletildiğini bilmediği için iyi niyetle yaptığı bu kazanım korunur. Kamu Güvenliğine Sahip Olmayanlar (Tedavül Koruması Bulunmayanlar): Nama yazılı senetler alacağın temliki(mülk olarak verme) ve teslim yoluyla devredilirler. Devir sonucu, senedi devredene karşı sahip olunan tüm defiler halefiyet ilkesi gereğince devralana karşı da ileri sürülebilir. Bu nedenle nama yazılı senedi elinde bulunduran kimse, devretme yetkisine sahip olmadan senedi devrederse şayet, devralanın kazanımı korunmaz. Örn; A, silah zoruyla B’ye kendisini lehtar olarak gösterttiği nama yazılı bir senet düzenletir. A, bu senedi ticaret hayatında iş yaptığı C’ye devreder. C, senedin zorla düzenletildiğini bilmese bile iyi niyetle yaptığı bu kazanım korunmayacaktır. Uyarı: İpotekli borç senedi ve irad senedi nama yazılı olmalarına rağmen, kamu güvenliğine sahiptir. İlli (Sebebe Bağlı) Kıymetli Evrak: temel ilişkinin geçersizliği senedi geçersiz hale getiriyorsa, bu tür senetlere illi kıymetli evrak denir. Örn; taşıma senedi, konşimento, sigorta poliçesi, makbuz senedi, varant. Mücerret (Soyut) Kıymetli Evrak: temel ilişkinin senet metninden anlaşılma imkanı olmayan senetlerde, temel ilişkideki geçersizlik senedi geçersiz hale getirmeyecektir. Örn; kambiyo senetleri. Kurucu (İhdasi) Nitelikte Kıymetli Evrak: Hakkın doğumu açısından senedin düzenlenmesi zorunlu ise bu tür senetlere kurucu kıymetli evrak denir. Örn; kambiyo senetleri. Bildirici (İhbari) Nitelikte Kıymetli Evrak: hakkın doğumu açısından senedin düzenlenmesi zorunlu değil ise yani, hak senetten önce doğmuş ise ve senet bu hakkı temsilen düzenleniyorsa, bu tür senetlere bildirici kıymetli evrak denir. Örn; A.Ş.’lerin hisse senetleri. Seri Halinde Çıkarılan Kıymetli Evrak: çok sayıda çıkarılan senetlerdir. Örn; hisse senetleri, tahviller. Tek Tek Çıkarılan Kıymetli Evrak: daha az sayıda çıkarılan senetlerdir. Örn; poliçe, bono, çek. Asli Kıymetli Evrak: temel ilişkiden kaynaklanan alacağı içinde barındıran senetlerdir. Örn; kambiyo senetleri, hisse senetleri, tahviller. Tali Kıymetli Evrak: Asli kıymetli evraka bağlı olan senetlerdir. Örn; temettü(kar payı) kuponları, faiz kuponları, talonlar(hisse senedinin kuponlarından oluşan kısmı). Senede Bağlı Kıymetli Evrak: TTK madde 645’e göre, hak ile senet bir bütündür. Bu nedenle TTK’ya göre, senetsiz kıymetli evrak söz konusu olamaz. Örn; kambiyo(çek, bono, poliçe) senetleri. Evraksız (Senetsiz/Varakasız/Kaydi) Kıymetli Evrak: SPK madde 10’a göre, sermaye piyasası araçları ve bunlara ilişkin haklar, özel hukuk tüzel kişiliğine haiz bir Merkezi Kayıt Kuruluşu tarafından izlenir ve bilgisayar ortamında tutulur. Kayden izlenen bu araçlar için senet bastırılmaz. Öncelikle borsada işlem gören hisse senetleri ve yatırım fonu katılma belgelerinin kayden izleneceği kabul edilmiştir. Nama Yazılı Kıymetli Evrak Emre Yazılı Kıymetli Evrak Hamiline Yazılı Kıymetli Evrak TTK madde 654’e göre; “Belli bir kişinin adına yazılı olup da onun emrine kaydını içermeyen ve kanunen de emre yazılı senetlerden sayılmayan kıymetli evrak nama yazılı senet sayılır.” - Bir kıymetli evrakın nama yazılı kıymetli evrak sayılabilmesi için; Belli bir kişinin (lehtarın) adını taşıması, «Emre kaydı» içermemesi, Kanunen emre yazılı senetlerden biri olmaması, Kanunen emre yazılı senetlerde açıkça “emre olmadığı”, “nama yazılı” veya “menfi emre kaydı” içermesi gerekmektedir. T.C. Ziraat Bankası A.Ş. Şube adı ve kodu: 6001 Adana Çek Tutarı: #750,00 TL. Keşide Yeri ve Tarihi: Adana, 02.10.2013 Bu çek karşılığı Levent Candan namına yazılıdır emre yazılı değldir. Yalnız yediyüzelli Türk Lirası ödeyiniz. Müşteri Hesap No: 6001 012 34 56 Çek No: 0112 Kerim Kaptan (imza) Nama yazılı senetler, alacağın temliki ve teslim yoluyla devredilebilmektedir. Bu yazılı devir beyanı, hem senet üzerine hem de senedin eki olan alonj üzerine yapılabilecektir. Ancak bu durumda külli halefiyet ilkesi gereğince, devredenin senet dolayısıyla sahip olduğu tüm hak ve borçlar iyi niyetli devralana geçecektir. Bu nedenle nama yazılı senetler, devri en zor olan türdür. * (Temlik= Bir hakkın diğer bir kimseye geçirilmesi) * (Alonj= Bono, çek ve poliçenin arka yüzünde işlem yapmak için yer kalmadığında, yapılacak işlemler için bono, çek veya poliçeye eklenen kâğıt parçasıdır.) Nama yazılı senetlerde borçlu, devredene karşı sahip olduğu tüm def’ileri senedi elinde bulunduran herkese karşı ileri sürme hakkına sahiptir. Bu nedenle nama yazılı senetlerde def’iler, mutlak niteliktedir. ***Poliçe, bono ve çek isme yazılı olarak düzenlendikleri anda emre yazılı senet sayılırlar. Bu tür senetleri, nama yazılı hale getirmek için keşidecinin senet üzerine “menfi (olumsuz) emre kaydı” koyması gerekmektedir. Bu kayıt, “nama yazılıdır”, “emre yazılı değildir” ve “ciro edilemez” gibi bir takım ibareler içerir! Nama yazılı senedi elinde bulunduran kişinin hakkı talep edebilmesi için senedi borçluya ibraz etmesi gerekmektedir, aksi halde hakkın kendisine ifasını talep edemez. Borçlu, ancak senedin hamili bulunan ve senette adı yazılı olan veya onun hukuki halefi olduğunu ispat eden şahıslara ödeme yapmak zorundadır. Bu durum ispat edilmediği halde ödemede bulunan borçlu, senedin gerçek sahibi olduğunu ispat eden bir üçüncü kişiye karşı borcundan kurtulmuş olmaz. Nama Yazılı Düzenlenebilen Senet Türleri: - Tahvil - Kurucu intifa senetleri - Konşimento - Hisse senetleri - İpotekli borç senetleri - İrat senetleri - Tüm kambiyo senetleri Nama Yazılı Düzenlenemeyen Senet Türleri - Yatırım fonu katılma belgesi - Finansman bonosu - Banka bonosu - Banka garantili bonosu - Altın, gümüş ve platin bonoları No TAHVİLLER HİSSE SENETLERİ 1 Tahvil bir borç senedidir. Hisse senedi ise, bir mülkiyet senedididr. 2 Tahvil sahibi, tahvil çıkaran kuruluşun uzun vadeli alacaklısıdır. Hisse senedi sahibi, hisse senedini çıkaran kuruluşun ortağıdır. 3 Tahvil sahibinin bir şirkete sağladığı sermaye yabancı sermayedir. Hisse senedi sahibi, şirkete belli bir oranda sahiptir. Kullandırdığı sermaye özsermayedir. 4 Tahvil sahibi, şirketin aktifi üzerindeki alacağından başka hiçbir hakka sahip değildir. Şirketin yönetimine katılamaz. Buna karşılık, şirketin brüt kârından, önce tahvil sahiplerine faiz ödenir. Bundan sonra, bilanço kâr gösterirse, hisse senetlerine temettü ödenir. Tahvil sahipleri alacaklarını aldıktan sonra, şirketin mal varlığı üzerinde hiçbir hak iddia edemezler. Hisse senedi satın alarak şirketin ortağı olan hak sahipleri, kendilerine tanınan tüm ortaklık haklarından yararlanabilirler. 5 Tahvilde kesin bir vade vardır, bu vade sonunda tahvil sahibi ile şirket arasındaki hukuki ilişki sona erer. Hisse senedinde vade olmadığı gibi, hisse senedi sahibi ile şirket arasındaki ilişki ebedidir, sadece hisse senedinin sahibi değişebilir. Tüketici Kanunu madde 6’ya göre; “Taksitli satışlarda sözleşmeden ayrı olarak kıymetli evrak niteliğinde senet düzenlenecekse, bu senet, her bir taksit ödemesi için ayrı ayrı olacak şekilde ve yalnızca nama yazılı olarak düzenlenmelidir. Aksi takdirde söz konusu kambiyo senedi geçersizdir.” TTK madde 824’e göre; “Emre yazılı olan veya kanunen böyle sayılan kıymetli evrak, emre yazılı senetlerdendir .” - Bir kıymetli evrakın emre yazılı sayılabilmesi için, Belli bir kişinin ismini taşıması, Emre kaydını taşıması veya kanunen emre yazılı senetlerden sayılması gerekmektedir. T.C. Ziraat Bankası A.Ş. Şube adı ve kodu: 6001 Adana Çek Tutarı: #750,00 TL. Keşide Yeri ve Tarihi: Adana, 02.10.2013 Bu çek karşılığında Selim Candan veya emrine yalnız yediyüzelli Türk Lirası ödeyiniz. Müşteri Hesap No: 6001 012 34 56 Çek No: 0112 Kerim Kaptan (imza) Emre yazılı senetler, ciro ve teslim yoluyla devredilir. Ciro ve teslim sonunda artık alacak hakkı senedi elinde bulunduran üçüncü kişiye devrolmuş sayılır. Bu kişi artık ciranta olarak adlandırılır. Ciranta da isterse, ciro yoluyla senet içerisinde yer alan hakkı devredebilecektir. Borçlu da düzgün ciro silsilesi içerisinde senedi elinde bulunduran meşru hamile borcunu ödemekle, borcundan kurtulmuş olur. Borçlu, emre yazılı bir senetten doğan alacağa karşı ancak senedin geçersizliğine ilişkin veya senet metninden anlaşılan def’ilerle alacaklı kim ise ona karşı, şahsen haiz bulunduğu def’ileri ileri sürebilir. Keşidecinin bir senedi emre yazılı olarak düzenlemesi için üzerine emre yazılı olduğuna dair açık bir kayıt koyması gerekmektedir. Bazen senetler, kanunen emre yazılı sayılır. Bu durumda, üzerinde yalnızca lehdar isminin bulunmasıyla kanun hükmü gereğince emre yazılı sayılırlar. Örn; kambiyo senetleri. Emre yazılı senedi elinde bulunduran kişinin hakkı talep edebilmesi için senedi borçluya ibraz etmesi gerekmektedir, aksi halde hakkın kendisine ifasını talep edemez. Borçlu, ancak senedin hamili bulunan ve senette adı yazılı olan veya onun hukuki halefi olduğunu ispat eden şahıslara ödeme yapmak zorundadır. Bu durum ispat edilmediği halde ödemede bulunan borçlu, senedin gerçek sahibi olduğunu ispat eden bir üçüncü kişiye karşı borcundan kurtulmuş olmaz. Emre Yazılı Düzenlenebilen Senet Türleri: - İradi Olarak Emre Yazılı Senet * Konşimento * Deniz ödüncü senedi - Kanunen Emre Yazılı Senet * Kambiyo senetleri Emre Yazılı Düzenlenemeyen Senet Türleri - İpotekli borç senetleri - İrat senetleri - Hisse senetleri Fark bu senetlerin devir şekli açısındandır. Nama yazılı senetler temlik beyanı+teslim yoluyla, emre yazılı senetler ciro+teslim yoluyla devredilir. Bazı senetler, yalnızca emre yazılı olarak düzenlenir. Bunlar üzerine ciro edilemez gibi ibareler konulası halinde senet “adi senet” halini alır. Örn; taşıma senetleri TTK madde 658’e göre; “Senedin metninden veya şeklinden, hamili kim ise o kişinin hak sahibi sayılacağı anlaşılan her kıymetli evrak, hamile veya hamiline yazılı senet sayılır.” Keşidecinin bir senedi, hamiline yazılı olarak düzenlemesi için senet üzerine hamiline ibaresi koyması gerekmektedir. Üzerinde belli bir kişinin adı yazılı olmayan, hamilin (onu taşıyan) hak sahibi sayıldığı senetlerdir. bunların elden ele dolama (tedavül) kabiliyetleri çoktur ve senedin teslimi ile senetteki hak da devredilmiş olur. T.C. Ziraat Bankası A.Ş. Şube adı ve kodu: 6001 Adana Çek Tutarı: #750,00 TL. Keşide Yeri ve Tarihi: Adana, 02.10.2013 Bu çek karşılığında HAMİLİNE veya emrine yalnız yediyüzelli Türk Lirası ödeyiniz. Müşteri Hesap No: 6001 012 34 56 Çek No: 0112 Kerim Kaptan (imza) Hamiline yazılı senetler, en kolay ve hızlı devredilebilen senetlerdir. Burada hakkın devri için senedin teslimi yeterlidir. Borçlu da senedi kendisine ibraz eden kişiye meşru hamil olup, olmadığını araştırmaksızın ödemede bulunarak borcundan kurtulacaktır. Borçlu, hamiline yazılı bir senetten doğan alacağa karşı, ancak senedin geçersizliğine ilişkin veya senet metninden anlaşılan def’ilerle alacaklı kim ise ona karşı, şahsen sahip olduğu def’ileri ileri sürebilir. - - Hamiline yazılı senetlere özgü def’iler; “Senedin, borçlunun rızası olmaksızın tedavüle çıkarıldığı yolunda bir def’i ileri sürülemez.” çünkü hamiline yazılı senedi iyi niyetle iktisap eden kişinin iyi niyeti korunacaktır. “Borçlu hamiline yazılı faiz kuponlarından doğan alacağa karşı anaparanın ödendiği def’inde bulunamaz.” Hamiline yazılı senedi elinde bulunduran kişinin hakkı talep edebilmesi için senedi borçluya ibraz etmesi gerekmektedir, aksi halde hakkın kendisine ifasını talep edemez. Borçlu, ancak senedin hamili bulunan şahıslara ödeme yapmak zorundadır. Bu durum ispat edilmediği halde ödemede bulunan borçlu, senedin gerçek sahibi olduğunu ispat eden bir üçüncü kişiye karşı borcundan kurtulmuş olmaz. Hamiline Yazılı Düzenlenebilen Senet Türleri: -Çek - İpotekli borç senetleri - İrat senetleri - Tahviller - Rehinli tahvilat - İntifa senetleri - Hamiline yazılı havale - Hisse senetleri - Faiz ve temettü kuponları - Yatırım fonu katılma belgesi - Banka bonosu - Banka garantili bonosu - Kar-zarar ortaklığısenedi Hamiline Yazılı Düzenlenemeyen Senet Türleri - Poliçe - Bono - Hayat sigortası poliçesi - Makbuz senedi ve varant - Konşimento - Nakliye senedi Faiz ve temettü kuponları, yalnızca hamiline yazılı olarak düzenlenmektedir.
