mistir. İnsani bir hareket olan bu hüküm yerin de

9—
mistir. İnsani bir hareket olan bu hüküm yerin­
de görülmüştür, iş veren arzu ederse fazla da
bırakabilir.
Madde 25 : İşçi iş verenin yedieminidir. Bi­
naenaleyh işe ait alâtı ve malzemeyi iş veren
gerek iş sonunda ve gerekse iş arasında istiyebilir. işçi de vermeye mecburdur. Bütün akit­
ler gibi iş akdi de bu hususu umumî kaidelere
tâbi tutulmuştur, işçi muhasip, veznedar veya­
hut diğer bunlara benzer işler yapıyorsa zama­
nında ilgili olan defterler ve kayıtlara bakabi­
lir ve hesabını o suretle verebilir. Bu da onun
görevi »icabındandır. Madde vuzuhiyle hükmü
dercetmiş bulunmaktadır.
Ancak bu defterlere bakmak keyfiyeti, tica­
ri mahremiyeti korumak için, mahkeme karariyle olması Ticaret Komisyonunun teklifi daire­
sinde yerinde görülerek ilâve yapılmıştır.
Madde 26 : Bu madde; işçi istediği takdirde
iş veren kendisine çalıştığı işin nevi ile mahi­
yeti ve ne kadar müddet çalıştığına dair belge
vermeyo mecburdur.
Eğer kendisinin hal ve hareketini ve çalışma­
nın ne halde olduğunu da ilâve .etmesini isterse,
işçinin sicilini verir. Şu kadar ki, işçinin işine mâ­
ni olacak doğru olmıyan malûmat ve işaret ko­
yamaz. Konacak olursa işçi zabıta marifetiyle
tahkikat yaptırır. Hattâ böyle bir işçiyi iş ve­
ren işe alır ve iş veren dahi işçi namına tah­
kikatı yaptırır ve eski iş verenden tazminat istiyebilir diyerek işçinin umumi durumunu ele
almış bir hükümdür.
Madde 27 : tş veren işçinin yedieminidir. O
da, işçi gibi elindeki işçiye ait vesaik ve belge­
leri istek vukuunda derhal iade ile mükelleftir.
Madde 28 : Bu madde ehemmiyeti dolayısiyle üzerinde durulmuştur.
Memleketimizde
meslek ve sanat kollarının henüz kemaliyle iler­
lemiş olmaması birçok mütehassıs ve gençlerimi­
zin mütaaddit iş yerlerinde çalışanlarını zaruri
kılmakta ve güçlerinden istifadeyi icabettirmektedir. Hükümet tasarısı çok tahditli gelmiş ise
de komisyonumuz bu maddeyi
realitelere ve
mevcut hukuki mevzuatımıza, ekonomik duru­
mumuza ve hayat endeksine göre yumuşatmış­
tır. Maddenin sarahati veçhile işçi, iş verenin
yaptığı iş nevinden olmamak şartiyle her işi ya­
pabilecektir. Şüphesiz bu; iş verenle olan muka­
velesi saatleri dışında olacaktır. Taahhüdüne za­
rar vermiyeoektir. Bundan başka yine iş vere-
nin işinin nev 'inden olmamak şartiyle her han­
gi bir ticari işi kendi nam ve hesabına işletebi­
leceği gibi başkasının nam ve hesabına da işlet­
mekte zarar görülmemiştir.
Hükümde daha ileri gidilerek: Eğer iş ve­
ren müsaade ederse aynı neviden işleri de yap­
masında mâni görülmmiştir.
Şu hale nazaran fikir işçisine çalışma ala­
nında ihtisasından daha fazla fayda vermesi yo­
lu açık bırakıldığı gibi ilim ve fen adamlarımı­
zın mesleklerine daha iyi sarılmalarını ve ser­
best teşebbüslere atılmalarını sağlamış buluna­
caktır. Madde ve hüküm bu suretle kabul edil­
miştir.
Madde 29 : Bu madde ücreti tâyin etmiştir.
Ücrette para, mal ve her hangi bir menfaat ola­
bilecektir. Taraflar tâyinde serbesttir.
Madde 30 : Ücret; para ile tâyin edilmiş ise
en geç ay sonunda ödenecektir. Hilâfına muka­
vele muteber değildir. Çünkü hem hesap cihe­
tinden ve hem de işçinin müzayaka sebebiyle
böyle bir hükmü kabul etmiş olabileceğinden çe­
kinmek lâzımdır. Ama aşağıda görüleceği veç­
hile ücreti kâra iştirak, ve belli işler karşılığı
ücret ve menfaat gibi hususlarda mukavelede
zaman tâyini caizdir. Eğer sarahat bulunmazsa
mahallî örfe, âdete bakılarak halledilecektir.
Ana prensipi böylece kabul ettikten sonra bu
hüküm konmuştur.
Madde 31 : Her ne kadar Ticaret Komisyo­
nu bu maddenin kalkmasını istemiş ise de iş
verenle fikir işçisi arasındaki akdin devamı za­
manında her türlü harekâtı ihtilâfı mucip ola­
bileceği ve böyle ihtilâfların da hükmen halli­
ne zaruret olacağı bedihi olduğundan yerinde
görülmemiştir.
işe bağlı seyahate çıkarılan veya çıkan işçi­
lere yol masrafları ve ikamet yevmiyeleri tabiî
olarak hareketinden evvel iş veren tarafından
verilir. Bunlara aynı zamanda ücretinin tuta­
rından bir miktar ödenek vermekteki âdet ba­
kidir.
Şayet seyahati esnasında işi feshedilirse dö­
nüş masrafı da gönderilir. Bu suretle muadele­
te riayet edilmiş olacağından madde böylece ka­
bul edilmiştir.
Madde 32 : işin hitamında işçi ücretinin tamamiyle verileceğini âmir olan bir hükümdür..
Madde 33 : Ücret tediyesinde işçiye hesap
puslası verilmesi veya elindeki karneye işaret
( S. Sayısı : 155 e e k )