Slayt 1 - nefretsoylemi.org

Medyada Nefret Söyleminin İzlenmesi
Ocak-Nisan 2012 Bulguları
Projenin amacı
• Irkçılık, ayrımcılık ve ötekileştirmenin üretilmesinin
araçlarından biri olan medyada ayrımcı dil ve nefret
söyleminin azalmasına katkıda bulunmak
• Bu konuda hem medyanın hem de sivil toplumun aktif bir
rol almasını sağlamak
• Türkiye’de ırkçılık, ayrımcılık ve hoşgörüsüzlükle
mücadeleye katkı sağlamak.
Aktiviteler
Medya Taraması
• Medya takip merkezi aracılığıyla anahtar kelimeler
üzerinden ulusal ve yerel basının taranması
• Tirajlar dikkate alınarak seçilmiş 16 ulusal gazetenin elden
taranması
• Doğrudan ve açık bir biçimde belli bir gruba karşı ayrımcılık
veya düşmanlık içeren haber ve köşe yazılarının
www.nefretsoylemi.org sitesi ve sosyal medya aracılığıyla
duyurulması
Aktiviteler
• Toplanan yazıların istatistiki ve içerik analizlerini içeren 4
aylık rapor
• Gazetecilerle atölye çalışmaları
• Konuyla ilgili alanlarda çalışan, uluslararası tanınırlığı olan
akademisyenlerin katılımıyla gerçekleşen nefret söylemi
panelleri
Nefret Söylemi Kategorileri
• Abartma / Yükleme / Çarpıtma
Bir kişi ya da olaydan yola çıkarak bir topluluğa yönelik
olumsuz genellemeler, çarpıtmalar, olumsuz atıflar
• Küfür / Hakaret Aşağılama
Bir topluluk hakkında doğrudan küfür, aşağılama, hakaret
içeren ifadeler
• Düşmanlık / Savaş Söylemi
Bir topluluk hakkında düşmanca, savaşı çağrıştıran ifadeler
• Simgeleştirme
Doğal kimlik öğesinin nefret, aşağılama unsuru olarak
kullanılması
OCAK-NİSAN 2012 BULGULARI
Dönemlere Göre Nefret Söylemi İçerik Sayısı
2011 yılı boyunca hazırlanan üç raporda, nefret söylemi tespit
edilen içeriklerin sayısı 50’nin altında kalırken, son dönemde
bu sayı dramatik bir yükselişle 115’i bulmuştur.
140
120
115
Haber Sayısı
100
80
60
38
41
40
27
20
0
2011(1)
2011(2)
2011(3)
2012(1)
Dönemlere Göre Hedef Grupların Sayısı
• 2011 yılının son dört aylık döneminde nefret söylemine maruz kalan
grupların sayısında bir artış gözlemlenmiş, sabit kategoriler olarak
değerlendirilebilecek Ermeni, Kürt, Yahudi, Rum ve Hıristiyanlara; Laz,
Gürcü, Arnavut, Arap, Boşnak, Zerdüşt ve Abaza gruplar eklenmişti.
• 2012 yılının ilk dört aylık döneminde de hedef gruplardaki çeşitlenme
önceki döneme benzer biçimde devam etmiştir.
18
17
17
Hedef grupların sayısı
16
14
12
10
8
9
7
6
4
2
0
2011(1)
2011(2)
2011(3)
2012(1)
Hedef Gruplara Göre Nefret Söylemi
60
58
Haber Sayısı
50
40
34
34
30
20
16
10
4
0
3
3
2
1
1
1
1
1
1
1
1
1
Hedef Gruplara Göre Nefret Söylemi
• 2012’nin Ocak-Nisan döneminde nefret söylemi içeren haber ve köşe
yazılarının büyük bölümü Ermenileri hedeflemiştir. Söz konusu içeriklerin
önemli bir bölümü Ocak ve Şubat aylarına aittir. Ermenilerin ardından eşit
biçimde Hıristiyanlar ve Yahudiler, daha sonra ise Rumlar hedeflenmiştir.
• 2012 yılının ilk döneminde Kürtlere yönelik nefret söylemi bir önceki
döneme benzer şekilde Kürtlerden BDP’ye yönelmiştir.
• Siyasi parti veya siyasetçileri hedef alan içerikler ifade özgürlüğü
kapsamında olduğu için istatistiki analizlere dahil edilmemiştir.
• Ancak söz konusu içeriklerde, haklarını talep eden Kürtlerin “iyi
Kürtler” olmadığı ve “bölücü” oldukları BDP üzerinden
marjinalleştirilip anlatılmıştır.
• Analize dahil edilen içeriklere, Kürtlerin «bölücü» olduğu anlayışından
hareketle sıranın Laz, Çerkes, Arnavut ve Boşnaklara geleceği yönünde bir
tehdit anlayışı hakimdir.
Türlere Göre Nefret Söylemi
Nefret söylemi bu dönemde de yine en fazla köşe yazılarında
(%80) kendine yer bulmuş, incelenen içeriklerin %17’sini
haberler, %2’lik bir bölümünü ise okur mektupları
oluşturmuştur.
%2
%17
Haber
Köşe Yazısı
Okur Mektubu
%80
Ulusal Basında Nefret Söylemi
Milliyet
Türkiye
Günboyu
Aydınlık
Önce Vatan
Vatan
Ortadoğu
Milli Gazete
Anayurt
Yeniçağ
Yeni Akit
Yeni Mesaj
0
5
10
15
Haber Sayısı
20
25
Yerel Basında Nefret Söylemi
Yeni Alanya
Sivasın Sesi
Samsun Halk
Mersin İmece
Konya Memleket
Kocaeli Derince
Kıbrıs Halkın Sesi
Kastamonu Sözcü
Karadenizde İlk Haber
İstanbul Bizim Anadolu
Gazetem Ege
Çorum Hakimiyet
Bursa Olay
Antalya Hilal
Ankara Son Söz
Akdeniz Beyaz
Karadeniz Güne Bakış
İstanbul Son An
İstanbul
0
1
2
Haber Sayısı
3
4
Kategorilere göre Nefret Söylemi
İncelenen dört aylık dönemde, Düşmanlık/ Savaş Söylemi önemli bir yer
tutmaktadır. Ardından sırasıyla Abartma/ Yükleme/ Çarpıtma ve Küfür/
Hakaret/ Aşağılama gelmiştir, en az izlenen yöntem ise Simgeleştirme
olmuştur.
%12
%26
%21
%40
Abartma/ Yükleme/ Çarpıtma
Düşmanlık/ Savaş Söylemi
Küfür/ Hakaret/ Aşağılama
Simgeleştirme
KATEGORİLERDEN ÖRNEKLER
Düşmanlık / Savaş Söylemi
Hocalı mitingi sırasında gerçekleşen tartışmalar
Ermenilerin «katliamcı, hain ve Türk düşmanı»
olduğu vurgusu üzerine kurulmuştur.
Buna örnek teşkil eden yandaki köşe yazısında
Necdet Sivaslı, Hocalı mitinginin «Ermenilere asıl
katliamcılar sizlersiniz denildiği» için çok başarılı
geçtiğini söylemiştir.
Necdet Sivaslı, Anayurt, 28.02.2012
Abartma / Yükleme / Çarpıtma
Nazif Kurucu, «…maktulün (Hrant Dink)
o günlerde ‘Bu topraklardaki pis Türk
kanını yok edip’ şeklinde bir fikir ortaya
attığını okumuştum. Yalnızca bu sözler
bile Trabzon gibi milliyetçi bir ilimizdeki
kanı kaynayan bir delikanlının aklını
zıplatıp çılgınlıklara yöneltmez mi?»
diyerek Hrant Dink’in ifadelerini
çarpıtıyor, işlenen cinayeti olumluyor ve
nefret suçlarını meşrulaştırıyor.
Nazif Kurucu, Ortadoğu, 30.01.2012
Küfür / Hakaret /Aşağılama
Hocalı olaylarını birebir yaşayan bir
kişinin tanıklığına yer verilen haberde
söz konusu kişinin böyle bir ifadesi
olmamasına rağmen başlıkta, «Ermeni
kelimesi hastalığı çağrıştırıyor» dediği
iddia edilerek Ermenilere yönelik
olumsuz bir algı oluşturuluyor.
İHA, Anayurt, 29.02.2012
Düşmanlık / Savaş Söylemi
Akın Aydın, Hocalı mitingini anlattığı
yazısında, «Hepimiz Türk’üz ve öyle
büyük bir milletiz ki, bu ülkenin
suyundan içip ekmeğinden yiyip yine
bu milletin tarihine ve bu gününe
iftira atanlara, suçlama yapanlara söz
hakkı veriyoruz, daha ne
istiyorsunuz?» diyerek Ermenileri
ötekileştiriyor ve düşman konumuna
yerleştiriyor.
Akın Aydın, Yeni Mesaj, 29.02.2012
Düşmanlık / Savaş Söylemi
Çoraklı, «Ey İnananlar! Yahudileri ve
Hıristiyanları dost edinmeyin. Onlar
birbirinin dostudurlar. Sizden kim onları
dost tutarsa, o onlardandır. Şüphesiz Allah
zalim topluma hidayet etmez.» diyerek
söz konusu grupları düşman konumuna
yerleştiriyor.
Selim Çoraklı, Önce Vatan, 20.03.2012
Simgeleştirme
Haberin söylemi, zaten «terör örgütü bağlantısı nedeniyle şüpheli olan BDP»yi
bir başka şüpheli durum olarak Hıristiyanlarla işbirliği içinde göstermek
yönünde kurularak BDP kriminalize ediliyor.
BDP milletvekilinin kilise ziyareti bir tür suç unsuru gibi sunularak Hıristiyanlar
da ötekileştiriliyor.
Yiğit Doğaner, Yeni Akit, 20.04.2012
Diğer dezavantajlı gruplar
Kadın, eşcinsel, travesti ve transeksüelleri hedef alan 13 içerik
tespit edilmiştir.
%20
%46
Eşcinsel
Travesti-Transeksüel
Kadın
%33
Örnekler
BDP’nin Ailenin Korunması ve Kadına
Karşı Şiddetin Önlenmesine Dair Kanun
Tasarısı’na eşcinsel ve transseksüellerin
de dahil edilmesi için önerge vermesini
haberleştiren gazete, LGBTT bireyleri
doğrudan “sapkınlar” olarak
nitelendiriyor; BDP’yi de «sapkınların
savunucu» addediyor.
Hasan Tosun, Yeni Akit, 09.03.2012
Örnekler
“Kadın ve kızlar sokaklarda açık saçık
dolaşarak erkekleri şehvete, fuhuşa ve
zinaya sürüklüyorlar. Sokaktaki kadına
bakan erkek, evdeki eşini beğenmiyor
ve bir kirli çamaşır misali onu bırakıyor.
Böylece aile yuvası bozuluyor ve kadın,
erkek ve çocuklar perişan oluyor. Bu
durumda ahlaksızlık ve anarşistlik
toplumu çürümeye ve çökmeye
sürükler.”
Şok, 16.04.2012
Medya Eleştirisi
İstatistiki analize dahil edilmeyen içerikler:
• Newroz kutlamaları sırasında yaşananların haberleştirildiği üç köşe
yazısı,
• Yeniçağ gazetesinde yayımlanan Ermeni Mezalimi başlıklı iki yazı
dizisi,
• Meral Okay’ın ölümü dolayısıyla ateistliğin tartışıldığı iki haber ve
• Hrant Dink davasıyla ilişkili olarak, Dink ailesinin avukatı Fethiye
Çetin ve yazar Etyen Mahçupyan’ın hedef alındığı üç köşe yazısı
Bölücülerin Bayramı: Newroz
«Bunların milletvekilleri
‘Türkiye’yi cehenneme çeviririz’
diyorlardı ya, yapıyorlar. Bizim
ülkemizi cehenneme çevirmeye
çalışıyorlar.» diyerek BDP
üzerinden Kürtleri hedef alıyor.
Mehmet Memiş Hoca, Güneş,
21.03.2012
Ermeni Mezalimi: Asıl Ermeniler
Türkleri katletti
«Adana’da, biri çocuğunu biraz
fazla dövmeye kalkıştığı zaman
çevreden: “Yeter artık Ermeni misin
nesin? Ermeni’den beter misin
yahu? Acımasız zalim Ermeni,
öldüreceksin çocuğu…”, sözleri
duyulduğunu belirtmek gerekir.
Yakın geçmişte Ermeniler’in
yaptıkları zulüm ve işledikleri feci
cinayetleri ve bunların bıraktığı
izleri bu sözler ne kadar güzel
anlatmaktadır.»
Kerrar Esat Atalay, Yeniçağ,
25.04.2012
Meral Okay: O kadın öldü
«Kanuni’nin arkasından
yalan yanlış şeyler söylemek
‘ölülerin arkasından
konuşmak’ olmuyor da,
ateistliği sabit olan birisi
nereden ‘bizim ölümüz’
oluyor ki, onu hayırla yad
edelim.»
Yeni Akit, 11.04.2012
Türk düşmanı Mahçupyan/ Hrantçı Çetin
«’İslamcı’ geçinenlerimiz, işbirlikçileri sol
liberallerle Hrant için imza kampanyası
başlattılar. Maksat Hrant’ın ‘gerçek’ katillerinin
bulunması değildir; onlar ‘Hepimiz Ermeniyiz!’
diyen Hrant türbecilerinin ‘vesvese’sine
kanmışlar, ‘şeytan’ın oyununa gelmişlerdir.»
Arslan Tekin, Yeniçağ, 07.04.2012
Düşmanlık / Savaş Söylemi
«Bu kan o günden beri yerde
kalmamıştır, kalmayacaktır.»
İdris Naim Şahin, 26 Şubat 2012 Taksim
Hocalı Mitingi’ndeki konuşmasından…