kadın üreme organlarının enfeksiyonlarının belirtileri ve bakımı
advertisement
Dersin Adı Ünite(#9) : Kadın Sağlığı ve Hastalıkları : Kadın Üreme Organlarının Enfeksiyonlarının Belirtileri ve Bakımı ünite 9 KADIN ÜREME ORGANLARININ ENFEKSİYONLARININ BELİRTİLERİ VE BAKIMI Öğr.Gör.Atife Çetin Amaçlar Bu üniteyi okuduktan sonra; • Üreme organların sıkça görülen enfeksiyonlarını,tanısı,tedavisi ve bakımını • Üreme organları enfeksiyonlarından korunma yollarını öğrenmiş olacaksınız 1.1. NORMAL VAJİNAL FLORA Vajinal mukoza çok katlı yassı epitelden oluşmaktadır. Puberte ile salınımı artan ve normalde tüm üreme çağı boyunca salgılanması devam eden östrojen hormonu, vajina epitelinin çoğalması ve glikojen depolanmasını sağlar. Bu epitelyum döküldüğü zaman, vajinal florada bulunan laktobasiller tarafından parçalanır ve laktik asit ortaya çıkar. Böylece asit olan vajen pH’sı(3.5-4.5) oluşur. Üreme çağındaki kadınlarda normal vajinal florayı oluşturan birçok saprofit mikroorganizma bulunur. Vajinal florada en çok laktobasiller (döderlein basilleri) bulunur. Bununla beraber peptokoklar, S.epidermidis, C.albikans, Gardnerella, E.koli de florayı oluşturan organizmalar arasında yer alır. Normal vajinal flora; yaş, yoğun yaşanan stres, kullanılan antibiyotik ve kullanılan kontraseptif yöntemler, cerrahi girişimler gibi nedenlere 1 Dersin Adı Ünite(#9) : Kadın Sağlığı ve Hastalıkları : Kadın Üreme Organlarının Enfeksiyonlarının Belirtileri ve Bakımı bağlı olarak değişiklik gösterir. Bu değişiklik sonucu, üreme sistemi enfeksiyonlarına karşı yatkınlık artabilir. Normalde fizyolojik bir vajinal akıntı mevcuttur. Bu akıntı; servikal mukus, dökülmüş epitel hücreleri, vajina florasını oluşturan saprofit bakteriler ve artıklarından oluşur. Puberte ile başlayan bu akıntının özelliği; sulu, berrak beyaz renkte, kokusuz ve asidik olmasıdır (pH: 3.5-4.5). Ayrıca siklik periyoda bağlı olarak miktar değişikliği gösterir, yani östrojen hormon düzeyinin arttığı ovulasyona yakın günlerde akıntı; saydam,yapışkan,kaygan bir özellik kazanır, miktarı artar ve uzama eğilimi gösterir. Menstruasyona yakın günlerde ise progesteron hormon etkisi ile miktarı azalır ve kıvamı koyulaşır. Ayrıca cinsel ilişki süresince ve gebelik dönemimde de vajinal akıntı miktarı artar.Tüm bu fizyolojik değişiklikler dışında vajinal akıntı miktarının anormal artması,renginin,kıvamının değişmesi,kötü kokması patolojik olarak kabul edilir. 1.2. KADIN ÜREME ORGANLARININ ENFEKSİYONLARI Üreme organlarını etkileyen enfeksiyonlar üreme sistemi enfeksiyonları (ÜSE)/ genital yol enfeksiyonları (GYE) olarak ifade edilir. Kadın sağlığını bozan etkenler arasında yer alan ve toplumumuzda yaygın görülen genital yol enfeksiyonları dış ve iç üreme organlarında ortaya çıkabilir. 1.2.1. VULVAVAJİNİT Vulva ve vajina mukozasının enflamasyonuna vulvovajinit denir. Jinekolojik şikâyetlerin en sık nedenlerinden birini oluşturur. Kadınların çoğunun yaşamlarının bir döneminde bu sorunla sıklıkla karşılaştıkları belirtilmektedir. Vulvovajinit Riskini Artıran Faktörler; • Prepubertal dönem (östrojenin olmaması prepubertal dönemde bulunan kız çocuklarında, bakteriyal enfeksiyona yatkınlığı artırır.) • Postmenopozal dönem (östrojen düzeyinin azalması nedeniyle enfeksiyonlara yatkınlık artar) • Diyabet • Gebelik • Yetersiz ve dengesiz beslenme • Yoğun seyreden ve uzun süren stres • Sosyoekonomik düzeyin düşük olması • Hijyen koşullarının yetersiz olması • Antibiyotiklerin, steroid içerikli kontraseptiflerin uzun süreli kullanılması • Aşırı doğurganlık • Uygun olmayan koşullarda yapılan doğum ve kürtajlar • Çok eşlilik • Yabancı cisimler (pamuk,tuvalet kağıdı gibi materyallerin vajinaya konulması.) • Kimyasal tahriş edici maddeler • Mekanik irritasyon ve allerjen ajanlar • Dar, emici özelliği olmayan, ısıyı tutan giysiler 2 Dersin Adı Ünite(#9) : Kadın Sağlığı ve Hastalıkları : Kadın Üreme Organlarının Enfeksiyonlarının Belirtileri ve Bakımı Vulvovajinit Etkenleri; • Kandida (monilial vulvovajinit) • Trikomonas vajiniti • Bakteriyel vajinozis • Viral enfeksiyonlar • Parazitoz (Askaris) • Kandidiyazis (monilial vulvovajinit);Normalde vücut boşluklarında yaşayan mantarların birçok türü mevcuttur. Ancak insanda en çok hastalığa sebep olan mantar türü Candida albicans’dır. Normalde ağızda, boğazda, kalın barsakta ve vajende bulunan Candida albicans çeşitli nedenlerle aktive olur ve kandida ya da mantar enfeksiyonları olarak bilinen enfeksiyonlar ortaya çıkar. • Vulvovajinal kandidiyazis’in (VVC) %80-95 kadarında patojen C.albicans’dır. Üretken çağdaki kadınların %75’i en az bir kez, %40-50’si iki veya daha fazla, %5 kadarı rekürren VVC atakları geçirmekte, %10-20’sinde de VVC’e bağlı komplikasyonlar görülmektedir. • Kandida; hasta kişilerin sekresyonlarıyla bulaşmış çamaşırların, havluların, banyonun kullanılmasıyla veya cinsel yolla bulaşır. Ayrıca anne enfekte ise doğum sırasında C.albikans yenidoğana geçerek pamukçuk denilen ağız lezyonlara sebep olabilir. • İnkubasyon süresi 3–28 gün olan hastalık genellikle belirtilerin ve akıntının olduğu dönem ve tedavi bitiminden sonraki bir haftaya kadar bulaşabilir. • Diyabetes mellitus gibi sistemik bir hastalığın olması, gebelik, kortikosteroid, antibiyotik, oral kontraseptif kullanımı, kanser, kronik stres, obezite, kronik anemi, çok miktarda şeker içeren diyetle beslenme monilial vulvovajinitis riskini artıran faktörler olarak sayılabilir. Klinik Bulgular En tipik belirtisi koyu, süt kesiği tarzında, peynirimsi beyaz vajinal akıntının olmasıdır. Ayrıca vajina ve servikse tutunmuş beyaz plaklar, vulva ve vajinada kaşıntı vardır. Kaşıntı nedeniyle vulvada irritasyon, kızarıklık, ödem, idrar yaparken yanma hissi ve disparoni olabilir. Belirtiler cinsel ilişki sonrası ve menstrüasyonda şiddetlenir. Bununla beraber kadınların çoğu asemptomatiktir. Tanı Tanı tipik klinik belirtilerin görülmesi ve vajenden alınan örnek üzerine SF ya da KOH damlatılarak hazırlanan preparatın mikroskopik incelenmesiyle konur. Tedavi Tedavi, antimikotik preparatların oral ya da oral+intravajinal olarak, hem sistemik hem de lokal kullanılması ile yapılır. Ancak oral alınan preparatların barsaklardan emilimi sınırlı olduğu için lokal vajinal tedavi tercih edilmektedir. Lokal ilaçlar vajinal ovül veya krem şeklinde olabilir. Vajinal ovül uygulaması, tek dozluk tedaviden, günde birkaç kez ve haftalık kullanım şeklinde devam eden sürelerde olabilir. Aynı durum oral alınan ilaçlar içinde geçerlidir. Tedavi süresi; şikâyetleri şiddetli olmayan olgularda 3 gün, kronik, dirençli olgularda ise 14 gün ve üzerine kadar uzatılabilir. Tekrarlayan enfeksiyonlarda ve peniste kaşıntılı iritasyon (balanit) mevcutsa eş tedavisi de gerekir. Tedavi ile akut şikayetler büyük ölçüde giderilir. 3 Dersin Adı Ünite(#9) : Kadın Sağlığı ve Hastalıkları : Kadın Üreme Organlarının Enfeksiyonlarının Belirtileri ve Bakımı Ancak hastaların %5-25’inde hastalık daha sonra tekrarlar. Ebe, hastaya ilaçların kullanımı ile ilgili bilgi vermelidir. Ayrıca tedavi süresince cinsel ilişkide bulunmaması, emici özelliği olan ve sıkı olmayan iç çamaşırı giymesi, parfümlü, renkli hijyenik ped ve tuvalet kağıdı kullanmaması, vulvaya deodorant uygulamaması, vajinal yıkama yapmaması ve perineyi kuru ve temiz tutması hakkında bilgi vermelidir. Trikomonas Vajiniti; Etkeni tek hücreli, kamçılı bir protozoa olan Trikomonas vajinalis’dir. Kadınlarda vulva, vajen ve serviksi, erkeklerde ise prostat bezi ve üratrayı etkileyen enfeksiyona yol açar. T.vajinalis vulvovajinitlerin %15-20’sinden sorumludur. İnkubasyon süresi 3-28 gün olan olan hastalıkta, bulaşma, cinsel yolla olup diğer yollarla (havuzlardan, jinekolojik muayene sırasında kontamine araç-gereçten) bulaşma nadirdir. Hastalık, belirtilerin ve akıntının olduğu dönemde ya da tedaviden sonra bir haftaya kadar olan dönemde bulaşır. Trikomonas vajiniti menstrüasyon sırasında ve sonrasında, gebelikte kötüleşmeye eğilimlidir. Gebelikte insidansı artan trikomonas, erken membran rüptürü, erken doğum, düşük doğum ağırlığı gibi olumsuz sonuçlara yol açabilir. Çok sayıda cinsel eş, enfeksiyon riskini artırır. Klinik Bulgular Kadınlar asemptomatik olabilir. En yaygın bulgu sarımtırak yeşilimsi, aşırı köpüklü, bol miktarda, kötü kokulu, sürekli ve kalıcı bir vajinal akıntıdır. Kronik enfeksiyonlarda akıntının miktarı azalır ve renk griye ya da açık yeşilden sarıya doğru değişir. Vulva ve vajinada kaşıntı, eritem, yanma, ödem vardır. Ayrıca cinsel ilişki sırasında ağrı ve idrar yaparken yanma hissi olabilir. Spekulumla bakıldığında vajen mukozasında çok sayıda küçük kırmızı noktalar (çilek manzarası) görülebilir. Erkekler genellikle asemptomatiktir ve kadınlarda tekrarlayan enfeksiyona neden olurlar. Tanı Tanı, vajinal akıntıdan bir damla alınıp serum fizyolojik ile karıştırılarak hazırlanan taze preperatın mikroskop altında incelenmesi ve hareketli, kamçılı trikomonasların görülmesiyle konulur. Akıntıdan örnek alınırken spekulumun kuru olması ve kadının vajinal yıkama yapmamış olması önemlidir. Tedavi Tedavide ilk seçenek metronidazol’dur. Oral 2 gram, tek doz metronidazol ya da 500 mg günde iki kez, 7 gün süre ile uygulanabilir. Her iki eş birlikte tedavi edilmelidir. İlacın istenmeyen yan etkileri arasında en önemlisi özellikle alkolle birlikte kullanıldığında bulantı,kusma ve baş ağrısının olmasıdır. O nedenle hastalara tedavi süresince alkollü içecekler içmemesi önerilir. Metronidazol gebelikte, emzirme döneminde, kan ve merkezi sinir sitemi hastalıklarında kullanılmamalıdır. Hastalara tedavi sırasında cinsel ilişkiden 4 Dersin Adı Ünite(#9) : Kadın Sağlığı ve Hastalıkları : Kadın Üreme Organlarının Enfeksiyonlarının Belirtileri ve Bakımı Bakteriyel Vajinozis (BV); Bakteriyel vajinozis; normal vajen florasında bulunan vajina bakteriyel ekosistem içinde bir değişiklik olması nedeniyle hem anaerobik bakteriler hem de gardnerella vajinalisin floraya hakim olması sonucu ortaya çıkar. Bakteriyel vajinozis tek bir bakteri türü ile oluşmaz, bu nedenle baskın olan etkene göre isimlendirilir. Ancak neden olan etken belli değilse nonspesifik vajinalis terimi kullanılır. Genellikle menarş öncesinde bulunan kız çocuklarında ve cinsel olarak aktif olan ileri yaştaki kadınlarda en sık karşılaşılan vajinit türüdür. Cinsel yolla bulaşan bir enfeksiyon değildir. BV erken membran rüptürü, erken doğum, koryoamniyonit, post abortal ateş, postpartum endometrit ve pelvik inflamatuar hastalığa (PID) yol açabilir. Klinik Bulgular Kadınların yarısı asemptomatiktir. En sık rastlanan belirti ise; gri-beyaz renkte, yapışkan, az miktarda, balıksı kötü kokusu olan vajinal akıntıdır. Vulva ve vajinada kaşıntı ve irritasyona sık rastlanır. Tanı Klinik belirtilerin görülmesi, vajinal pH’nın 4,5’den fazla olması, vajinal akıntıdan serum fizyolojik ile hazırlanan taze preparatta %20’den fazla “Clue” hücrelerinin görülmesi ve vajinal akıntıya %10’luk KOH eklendiğinde balık kokusunun ortaya çıkması ile tanı konur. Tedavi Tedavi metronidazol veya klindamisinin oral/vajinal olarak kullanılmasıyla yapılmaktadır. Önerilen oral doz; metronidazol 500 mg günde iki kez, 7 gün oral veya kindamisinin 300 mg oral günde 2 kez, 7 gün kullanımı şeklindedir. Eş tedavi yapılmalıdır. İntravajinal uygulanacak ilaçların kullanılmasında dikkat edilmesi gereken noktalar hakkında kadına bilgi vermelidir. (krem ya da ovülleri uyuma saatlerinde sırt üstü yatarak yerleştirmelerini, bir süre ayağa kalkmamalarını ve akıntı miktarının artabileceğini, günlük ped kullanması gerekebileceği ve bu pedleri sık değiştirmeleri konusunda kadınlar bilgilendirilmelidir. Viral enfeksiyonlar; herpes zoster, herpes simpleks, papilloma virüsü, pox virüsü vulvovajinite neden olan virüslerdir. Yabancı cisimler; Vajinaya kağıt, pamuk gibi yabancı cisimlerin yerleştirilmesi sonucu kız çocuklarında vulvavajinitler görülebilir. Yetişkin kadınlarda da tamponların unutulması, rahim içi araç ve 5 Dersin Adı Ünite(#9) : Kadın Sağlığı ve Hastalıkları : Kadın Üreme Organlarının Enfeksiyonlarının Belirtileri ve Bakımı peserlerin kullanılmasına bağlı nadirde olsa enfeksiyon gelişebilir. Klinik bulgular Kanlı ve ya kötü kokulu pürulan bir akıntı vardır. Nadiren vulva veya vajinada iritasyon, ülserasyon olabilir. Tanı Klinik bulgulara göre ve yabancı cismin vajende görülmesi ile konulur. Tedavi Yabancı cisim çıkartılır, antibiyotik verilir. Atrofik Vajinit; Endojen estrojen düzeyi prepubertal dönemde olan kız çocuklarında, emziren annelerde ve postmenopozal kadınlarda azalmıştır. Bu nedenle vajen mukozası atrofik ve ince, vajen pH’sı alkalendir. Bu özellikleri gösteren vajina enfeksiyonlara ve yaralanmalara karşı açık hale gelir. Klinik Bulgular Atrofik (senil) vajinitte kadınların çoğu asemptomatiktir. Sarımsı ya da kanlı akıntı, vulvada kaşıntı ve iritasyon, vajende yanma hissi vardır. Postmenopozal kadınların çoğunun şikayeti vajinal kuruluk ve cinsel ilişki sırasında ağrıdır. Tedavi Östrojen içeren preparatlar kullanılır. 1.2.2. VULVADA LÖKOPLAKİ Postmenapozal dönemde estrojen hormon yetersizliği sonucu vulvada kalınlaşmış gribeyaz plaklar görülmesi lökoplaki vulva olarak tanımlanır. Kerozis vulva ise; yine estrojen yetersizliği nedeni ile vulva derisinin incelmesi, kırılgan olması ve vulvanın ileri derecede atrofiye uğraması ile karakterizedir. Bu özellik gösteren vulva dayanıksız, enfeksiyona ve yaralanmaya eğilimi artar. 1.2.3. BARTHOLİNİT Bartolin bezinin enflamasyonuna bartholinit denir. Akut veya kronik olarak ortaya çıkan enfeksiyona N.gonore, C.trachomatis, streptokok, stafilokok, E.coli gibi her türlü organizma sebep olabilir. Enfeksiyon sonucu bez kanalı tıkanırsa bartholin absesi gelişebilir. 6 Dersin Adı Ünite(#9) : Kadın Sağlığı ve Hastalıkları : Kadın Üreme Organlarının Enfeksiyonlarının Belirtileri ve Bakımı Klinik Bulgular Akut bartholinitte ağrı, hassasiyet ve ateş vardır. Abse gelişmiş olanlarda ise;çok küçük abseler her hangi bir belirti vermeyebilir.Labiada büyüyen tek taraflı yada iki taraflı şişlik, ağrı, kızarıklık ve hassasiyet,yürümede güçlük, cinsel ilişkide ağrı, ateş ve halsizlik vardır. Ayrıca flüktüasyon veren, sıcak bir şişlik palpe edilir. Tedavi Tedavide geniş spektrumlu antibiyotikler ve analjezikler verilir. Büyük abselerin tedavisi cerrahi drenaj ve beraberinde antibiyotik kullanılarak yapılır. Cerrahi işlem de en çok tercih edilen marsupializasyon ameliyatıdır. Bu işlem uygulanan hastalara bir süre cinsel ilişkide bulunmamaları ve dört- altı hafta takip edileceği konusunda bilgi verilmelidir. Bartholin absesi tedavisinde alternatif olarak uzun süreli drenaj yöntemi de kullanılmaktadır. Bu cerrahi girişimde bartholin kisti veya bartholin absesi üzerine 1 cm’lik bir kesi yapılır, içerik boşaltıldıktan sonra, mevcut abse lojuna özel kateterler yerleştirilerek, 4-6 hafta bırakılır. Bu uygulamada, hastalara haftada bir kontrole gelmeleri ve tedavi bitinceye kadar cinsel ilişkiden kaçınması gerektiği anlatılmalıdır. Ayrıca kadınlara perine hijyeni, güvenli seks ve periyodik jinekolojik muayenenin önemi hakkında bilgi verilmelidir. 1.3. SERVİSİT Servikal epitel ile ve stromanın enfeksiyonuna servisit denir. Alt ve üst genital organlar arasında yer alan serviks sahip olduğu hem hücresel hem de sekretuar özelliği ile üst genital organların, enfeksiyonlardan korunması için bir bariyer oluşturur. Ancak serviks, koitus travması, hormonal değişiklik ve kronik irritasyona bağlı metaplazi, doğum ve müdahaleleri, düşük ve sonrası küretaj işlemlerinin travmaları nedeniyle risk altındadır. Servisite neden olan patojen mikroorganizmalar; klamidya, trikomonas, N.gonore, streptokok, stafilokok gibi ajanlardır. Akut Servisit: Alt genital organ enfeksiyonlarının yayılması ile gelişebilir. Özellikle kandidal vajinit, trikomonal vajinit ve neisseria gonore serviksi etkileyerek enfeksiyona yol açarlar. Enfeksiyon nedeni ile servikste ödem ve konjesyon gelişir. İlk belirtisi koyu yapışkan ya da beyaz bir akıntıdır. Kronik Servisit: genellikle akut enfeksiyonu takiben gelişir. Ayrıca doğum, düşük, obstetrik yaralanmalar sonrasında da ortaya çıkabilir. Kronik servisit sonucu genellikle servikal erozyon gelişir, bazen de servikal ülser oluşur. Ayrıca kronik servisit; vajinal akıntıya (lökore), cinsel ilişki sırasında ağrıya (disparoni), infertilite veya düşüklere neden olabilir. Servikal erezyon; servikal os’un çevresindeki yüzeyel epitel tabakasının kaybolmasıyla gelişen ülserli, mükopürülan akıntılı, endoservikal dokuların enfekte olması ile karakterize lezyondur. Klinik Bulgular Çoğu kadında semptom görülmez. Semptomları olan kadınlarda ise primer bulgu; bol miktarda, ,sarımsı-beyaz renkte, pürülan bir akıntıdır. Servikste eritem ve ödem vardır. Cinsel 7 Dersin Adı Ünite(#9) : Kadın Sağlığı ve Hastalıkları : Kadın Üreme Organlarının Enfeksiyonlarının Belirtileri ve Bakımı ilişki sırasında ağrı, ara kanamalar, postkoital ve muayene sonrası kanamalar görülebilir. Tanı Şikayetlerin değerlendirilmesi, servikal lezyonların görülmesi, kültürde organizmanın üremesi, pap smear ile yapılan sitolojik inceleme tanı ve tedavi için önemlidir. Malignensiyi ekarte etmek için pap smear, gerekirse kolposkopi ve biyopsi yapılması gerekir. Tedavi Tedavi şekline; olgunun özelliği, kadının yaşı, gebelik isteği gibi kriterler değerlendirilerek karar verilmelidir. Etkene yönelik antibiyotik tedavisi yapılır. Ayrıca kriyo cerrahi, konizasyon veya lazer tedavisi gerekebilir. Erken tanı ve tedavi edilmeyen akut servisit sonrası kronik servisit ve PID gelişebilir, bu nedenle erken tedavi önemlidir. 1.3.1. PELVİSİN İNFLAMATUVAR HASTALIĞI (PID) Kadınlarda uterus, fallop tüpleri, overler ve pelvik organlarının bir veya bir kaçının etkilemesiyle gelişen enfeksiyonun genel adıdır. Vajen ve serviksteki enfeksiyonlar sonucu gelişen bu hastalık tekrarlayan, subakut veya akut bir enfeksiyon olarak görülür. Genelde seksüel yönden aktif, genç olan bayanlarda görülür ve cinsel yolla bulaşan hastalıklarla arasında yakın bir ilişki vardır. PID’ye neden olan en yaygın enfeksiyonlar gonore ve klamidyadır. Bunlardan başka streptokok, stafilokok, E.koli, sitomegalovirüs, HSV gibi etkenlerde enfeksiyona sebep olabilir. Ayrıca nadir olarak Tüberküloz kan yolu ile pelvik dokularına ulaşarak PID’ye neden olabilir. Alt genital organları tutan enfeksiyonlar komşuluk yolu, hematojen veya lenfatik yolla pelvik organlarına yayılır. Enfeksiyonlar endometriuma sonra fallop tüplerine geçerek salpinjite (tubaların enfeksiyonu) neden olurlar. Tüpler boyunca oluşan pürülan inflamasyon tubal uçlardan periton boşluğuna dökülmesi sonucu adneksiyel (tuba-overlerin enfeksiyonu) enfeksiyon ve peritonit gelişir. Ayrıca tubo-ovaryen ve pelvik abseler de gelişebilir. Klinik Bulgular Akut PID de; abdomenin alt bölgesinde genellikle iki taraflı nadiren tek taraflı akut gelişen ya da zamanla artış gösteren ağrı, düzensiz kanama, pelviste dolgunluk hissi, bacaklara yayılan sırt ağrısı şikayetleri vardır. Çoğu kadında belirtiler menstrüasyonun başlangıcından veya bitiminden sonra ortaya çıkar ve mükopürülan bir vajinal akıntı vardır. Belirtilere yüksek ateş (38 C üzerinde), bulantı ve kusmanın eklenmesi peritonit ve abse geliştiğini gösterir. Bimanuel muayenede serviks hareketleri ileri derecede hassastır, abdomende gerginlik, hassasiyet ve dolgunluk olabilir. Laboratuar bulgularında lökositlerde yükselme görülebileceği gibi normal sınırlarda da olabilir. Kronik PID’de kadınlar uzun süre devam eden pelvik ağrı ve cinsel ilişki sırasında ağrıdan şikâyet ederler. Ayrıca kötü kokulu akıntı mevcuttur. Tanı Akut apandisit, ektopik gebelik, korpus luteum kanaması, adneksiyal kitle torsiyonu, 8 Dersin Adı Ünite(#9) : Kadın Sağlığı ve Hastalıkları : Kadın Üreme Organlarının Enfeksiyonlarının Belirtileri ve Bakımı septik abortus, myom dejenerasyonu, akut üriner enfeksiyon ve ülseratif kolit gibi olasılıklar ortadan kaldırıldıktan sonra klinik belirtileri olan hastalara PID ön tanısı konulabilir. Tanıda vajen ve servikal kültür, laparoskopi, ultrasonografi, direkt batın grafisi gibi yöntemler yardımcı olarak kullanılır. Tedavi Hastaların çoğu genellikle ayakta tedavi edilir. Ancak, kesin tanı konulmayan, acil cerrahi girişim olasılığı bulunan, pelvik abse şüpheli, tedaviyi takiben ilk 48-72 saat içinde kontrolü yapılamayacak veya tedaviye 72 saat içinde cevap vermeyen, durumu ağır hastaların ve gebelerin tedavisi hastaneye yatırılarak yapılmalıdır. Tedavide geniş spektrumlu antibiyotikler (doksisiklin, azitromisin,veya ampisilin) ve analjezikler verilir, RİA varsa çıkartılır. Hastaya yatak istirahatı önerilir. Genellikle tedavi başladıktan 48-72 saat sonra ve bir hafta sonra hastanın yeniden değerlendirilmesi gerekir. Tedavi ve takip yapılmazsa tekrarlayan enfeksiyon sıktır. Hastaneye yatırılan hastalara; yatak istirahatına alınarak, antibiyotik, analjezik ve intravenöz sıvı verilir. Barsak sesleri yoksa oral gıda verilmez, vajinal drenaj sağlamak için, yarı “fowler” pozisyon verilir. Hemşire veya ebe hastayı hayati bulguları, ağrı, vajinal akıntının rengi, kokusu, miktarı yönünden yakın takip etmeli, sık perine bakımı yaparak hasta rahatını sağlamalıdır. Tekrarlayan enfeksiyonları önlemek için hastalara ilaçlarını düzenli kullanması, tedavi süresince cinsel ilişkiden kaçınması, kontrollere gelmesi, yeterli ve dengeli beslenmesi, yeterli istirahat etmesi, perine hijyen kurallarına uyması tavsiye edilmeli ve CYBH’lardan korunmaya yönelik bilgi verilmelidir. Pelvik abse gelişen olgularda abse, cerahi olarak açılarak drene edilir. İlerlemiş PID ve fertilitesini tamamlamış hastalarda histerektomi ve bilateral salpingoooferektomi yapılabilir (mümkünse overler bırakılmalıdır). Kronik ve tekrarlayan PID nedeni ile tubo-ovaryen abse ,infertilite, ektopik gebelik (ektopik gebelik riski%10’dur) ve pelvik ağrı gibi komplikasyonlar görülebilir. 1.4. ÜREME ORGANLARI ENFEKSİYONLARINDA HEMŞİRELİK/ EBELİK BAKIMI • Amaç; tedavi sürecini hızlandırmak tekrarlayan enfeksiyonları ve bulaşmayı önlemek, hastanın kendi tedavi ve bakımına katılımını sağlamaktır. • Hastalara enfeksiyonların bulaşma ve korunma yolları, etkin tedavinin önemi açıklanır • Hekim tarafından verilen ilaçların doğru olarak ve önerilen süre boyunca kullanılması gerektiği vurgulanır. • İlaçların kullanılması sırasında dikkat edilecek noktalar ve ilaçların yan etkileri hakkında bilgi verilir. Örneğin:İntravajinal ilaçlar litotomi pozisyonda uygulanması, uygulama sonrası bir süre ayağa kalkmaması, akıntı miktarının artabileceği ve bu nedenle günlük ince pet kullanabileceği, petleri sık değiştirmesi gerektiği gibi bilgiler verilir. • Ağrıyı hafifletmek için soğuk oturma banyosu ya da soğuk kompres uygulayabileceği, işlem sonrası vulvayı saç kurutma makinesi ile soğuk olarak 9 Dersin Adı Ünite(#9) : Kadın Sağlığı ve Hastalıkları : Kadın Üreme Organlarının Enfeksiyonlarının Belirtileri ve Bakımı kurutabileceği söylenir. • Kaşıntıyı gidermek için önerilen hidrokortizon pomatların uzun süre kullanılmaması gerektiği vurgulanır. Ayrıca kaşıntıyı azaltmak için perine ye soğuk kompres uygulayabilir. • Hastalara eşinin de tedavi edilmesi, tedavi boyunca cinsel ilişkiden kaçınması gerektiği belirtilir ve önerilen zamanlarda kontrollere gelmesinin önemi açıklanır. • Tuvaletlerin kullanımı sonrasında dezenfektanla temizlenmesi önerilir. • Üreme sistemi enfeksiyonlarının, aynı zamanda cinsel yolla da bulaşan hastalıklar olması, eşlerde önemli ölçüde kaygı ve endişe yaratır. Kötü kokulu ve fazla akıntının olması kadında huzursuzluk, gerginlik ve utanma duygusunun gelişmesine neden olur. Ayrıca Tekrarlayan enfeksiyon oranının yüksek olması kadınlarda güvensizlik ve bıkkınlık yaratır. Bu nedenle hemşire/ebeler enfeksiyonun tekrarlamaması ve etkin tedavisi için dikkat edilmesi gereken noktalar hakkında hastalara bilgi vermeli ve onlara psikolojik destek sağlamalıdır. 1.5. ÜREME SİSTEMİ ENFEKSİYONLARINDAN KORUNMA • Metabolik hastalığı varsa tedavi edilmelidir. • Etkili aile planlaması yöntemleri kullanılarak sık aralıklarla doğum, küretaj engellenmelidir. • Vücut direncini artırmak ve enfeksiyonlardan korunmak için, yeterli ve dengeli beslenmesi, düzenli ve yeterli uyku, düzenli egzersiz ve stresten uzak bir yaşam tarzı önerilmelidir. • Tek eşli cinsel hayat tercih edilmeli, tek eşli ilişki yoksa mutlaka kondom kullanılmalıdır. • Herhangi bir şikâyet olmasa bile 6-12 aylık sürelerle periyodik olarak jinekolojik muayeneye gidilmelidir. • Üreme sistemi enfeksiyonlarından korunmak ve genital sağlığının sürdürülmesi için uyulması gereken hijyen kuralları hakkında kadınlara bilgi verilir. Bu kurallar: • Her eliminasyon öncesi ve sonrası eller özenle yıkanmalıdır. • Vulva kuru ve temiz tutulmalıdır. • Tuvalet sonrası mutlaka önden arkaya doğru temizlik yapılmalıdır. Temizlik tuvalet kağıdı aracılığı ile yapılmalıdır. • Vajinal duş yapılmamalı, vulvanın temizliğinde deodorant, sprey, parfüm gibi maddeler kullanılmamalıdır. • Vücudu saran sıkı giyecekler,dar pantolonlar giyilmemelidir. • Pamuklu, sıkmayan, beyaz renkli iç çamaşırlar tercih edilmelidir. İç çamaşırlar iyi durulanmalı, ütülenmeli ve her gün değiştirilmelidir • Renkli, kokulu tuvalet kâğıtları ve petler kullanılmamalı, vulvaya deodorantlar uygulanmamalıdır. • Menstruasyon döneminde pedler sık değiştirilmeli, bu dönemde cinsel ilişkiden kaçınılmalıdır. • Yeterli kayganlık oluşmadan cinsel ilişkiye başlanmamalı, cinsel ilişki sonrası mesane boşaltılmalıdır. • Başkalarının havluları ve iç çamaşırları kullanılmamalıdır • Havlu ve bornozlar kuru tutulmalı ve ıslak mayo hemen değiştirilmelidir. • Genital kılların temizliğinde jilet tercih edilmemelidir. 10 Dersin Adı Ünite(#9) : Kadın Sağlığı ve Hastalıkları : Kadın Üreme Organlarının Enfeksiyonlarının Belirtileri ve Bakımı • Bir ayna ile vulva düzenli kontrol edilmeli, anormal bulgular mevcutsa ise hekime başvurulmalıdır. Ülkemizdeki çoğu kadın mahremiyet duygusu nedeni ile jinekolojik muayeneye karşı çekingen davranmakta, korku ve endişe yaşamaktadır. Bu nedenle üreme sistemi enfeksiyonların önlenmesi, erken tanı ve tedavisi için hemşirelere/ebelere önemli görevler düşmektedir. 11 Dersin Adı Ünite(#9) : Kadın Sağlığı ve Hastalıkları : Kadın Üreme Organlarının Enfeksiyonlarının Belirtileri ve Bakımı 1.6. KAYNAKLAR • Scot R.J., Disaıa J., Hammond B., Spellacy N. Danfort Obstetrik ve Jinekoloji. Çeviri Editörü: Selçuk Erez , Çeviri : Reyhan Erez, Yedinci Edisyon , J.B. Lıppıncott Company • Hatcher,MD.,Kowal,D.,Guest,F.,Trussel,J.,Stewart,F.,Stewart,G.,Bowen,S.,Cates, W.(1990).Kontraseptif Yöntemler: Uluslar Arası Basım,Çeviri Editörü:Prof.Dr.Ayşe Akın,Ankara:Demircioğlu Matbaacılık • T.C. Sağlık Bakanlığı Ana-Çocuk Sağlığı Ve Aile Planlaması Genel Müdürlüğü.(1996). Aile Planlaması Klinik Uygulama El Kitabı.2.basım. Ankara: Sağlık Bakanlığı Ana-Çocuk Sağlığı Ve Aile Planlaması Genel Müdürlüğü Basımevi. • T.C. Sağlık Bakanlığı Ana-Çocuk Sağlığı Ve Aile Planlaması Genel Müdürlüğü.(1995). Ulusal Aile Planlaması Hizmet Rehberi.Aile Planlaması ve Üreme Sağlığı.Cilt I.’. Basım. İstanbul:Anadolu Matbaası. • T.C.Sağlık Bakanlığı Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Genel Müdürlüğü.(2005). Cinsel Sağlık/Üreme Sağlığı,Güvenli Annelik.Ankara. • Gilbert & Harmon.(2002).Yüksek Riskli Gebelik ve Doğum El Kitabı,Çeviri Editörü:Lale Taşkın. 2. Baskıdan Çeviri, Palme Yayıncılık, Ankara. • Şirin,A.,Kavlak,O.(2008). Kadın Sağlığı,Bedray Basın Yayıncılık LTD.ŞTİ., İstanbul. • Coşkun,A.,Ekizler,H.,İnanç,N., ve diğerleri.(2000).Doğum ve Kadın Hastalıkları Hemşireliği El Kitabı,Editör: Anahit Coşkun,İkinci baskı,Vehbi Koç Vakfı Yayınları, Birmat Matbaacılık,İstanbul. • Martin,L.,Pernoll,MD.(1994).Obstetrik & Jinekolojik Teşhis & Tedavi,Çeviri Editörü Ferit Saraçoğlu,Barış Kitapevi,Cilt: 2,İstanbul. • Taşkın, L.(2007). Doğum ve Kadın Sağlığı Hemşireliği, Genişletilmiş VIII. Baskı, Sistem Ofset Matbaacılık, Ankara. • Hart,D.M.,Norman,J.,CallanderR.,Ramsden,I.(2003).Resimli Jinekoloji.Çeviri Editörü. Prof.Dr.A.Sertaç Batılıoğlu, Güneş Kitapevi. Ankara. • Atasözü,T.,Şahmay,S.(2001).Jinekoloji.2.Baskı.İstanbul:Nobel Tıp Kitapevleri Ltd.Şti. • Ünal,S.(Nisan 2003).Cinsel Yolla Bulaşan Hastalıkların Tedavisi.3.Uluslararası Üreme Sağlığı ve Aile Planlaması Kongre Kitabı.Ankara.S.147-148 • Cherney,A.H.D.,Nathan,L.(2003).Current obstetrıc and Gynecologıc Diagnosis&Treatment Ninth Edition.Copyright.United States of America • Schorge,J.O.,Schaffer,J.I.,Halvorson,L.M.(2010).Williams Jinekoloji. Çeviri Editörleri: Dr. Yavuz Ceylan, Dr. Gökhan Yıldırım, Dr.Halil Aslan. İstanbul:Nobel Tıp Kitapevleri. • Kaya, A.(1993).Genital Enfeksiyonların Kadının Psiko-Sosyal Sağlığına Etkisi.Yüksek Lisans Tezi.İstanbul • (Ocak 2007). Türkiye de Sık Karşılaşılan Hastalıklar Sempozyum Dizisi No:55.S:195214 İ.Ü.Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Sürekli Tıp Eğitimi Etkinlikleri 12
