denizel fanerogamlar

DENİZEL
FANEROGAMLAR
GİRİŞ
Tüm bitkilerin suya gereksinimi vardır, fakat bazıları sürekli ve belirgin bir şekilde suda yaşar
ve bu yaşama uyum sağlamıştır.Su ortamına uyum sağlamış bitkilerin yaşamlarına
bakıldığında bu bitkilerin belli bir kısmı suyun içerisinde,belli bir kısmının ise suyun dışında
bulunduğu bazende periyodik olarak yüzeye yakın veya yüzeyin biraz altında yaşamlarını
sürdürdükleri gözlenir.
Su bitkileri, su bulunan çevrelerin doğal ve yararlı varlıklarından olup, besin ağının
başlangıcındaki canlılarla diğer bitki ve hayvanlar arasında önemli bir bağ oluşturur. Bu
bitkilerin su böcekleri, su memeli hayvanları, su kuşları ve balıklar için; korunma, beslenme
ve üreme ortamı sağladıkları; suyun niteliklerini iyileştirdikleri; kıyıların ve su tabanının
aşınmasını önledikleri bilinmektedir. Su bitkilerinin gelişebilmesi için, besin maddeleri ve
güneş ışığına gereksinimleri vardır. Bu nedenle su içerisinde gelişebildikleri derinlik, güneş
ışınlarının ulaşabildiği derinlikle; gelişme düzeyleri ise, özellikle azot ve fosfor olmak üzere,
suda bulunan diğer besin maddeleriyle olur.
İnsanların yaşamsal, tarımsal ve endüstriyel etkinlikleri sonucunda; tarımsal alanlardan gelen
yüzeysel sular, fabrika atıkları; temizlik maddeleri; arıtma tesislerinden boşalan sular;
kanalizasyonlar ve gübreler, su kaynaklarının besin maddelerince zenginleşmesine ve
döküldükleri ortamlarda ( akarsu, dere, nehir, göl, deniz vs) aşırı derecede su bitkisinin
çoğalmasına ve gelişmesine neden olmaktadır. Bunun sonucu olarak doğal çevre için temelde
yararlı olan su bitkileri ileriki aşamada ( sulama, boşaltma, içme, kullanma ve endüstriyel
amaçlı depolama ve su dağıtım tesislerinin kapasitelerini düşürerek; kanallardaki su akışını
sınırlayıp, taşmalara yol açarak; su hızını azaltıp askıdaki katı maddelerin çökmesine neden
olarak; hastalık etmeni taşıyıcı zararlı böcekler için, korunma ve üreme yerleri sağlayarak;
parçalanma ve ayrışma sonucunda balık ölümleri ve koku sorunları yaratarak)
zararlı bitkiler olarak karşımıza çıkabilirler.
Yurdumuz, yeryüzünün bitkiler açısından en zengin olan bölgelerinden biridir. Bu zenginliğin
çok sayıdaki nedenlerinden biri de, çok farklı ekolojik ortamların yaşam yerlerinin
bulunmasıdır.
Phanerogamae’nın Yunanca’daki açılımının karşılığı olarak ;
Phaneros= Açık, belli, görülebilen,
Gamos= Evlilik olarak tanımlanmaktadır.
Ayrıca Çiçekli Bitkiler olarak bilinen ;
Anthophyta= Anthos : Çiçek, Phyta= Bitki
Tohumlu bitkiler = Spermatophyta = Sperma : Tohum, Phyta: Bitki olarak bilinmektedir.
Yumurta nukleusu (n) + sperma nukleusu (n)-------- Zigot (2n) -------- Embriyo
Embriyo kesesi sekonder nukleusu (2n) + Sperma nukleusu (n) --------- Endosperma (3n)
Zigot ve endospermanın oluşumuna “ Çifte Döllenme “ adı verilir. Bu durum Angiospermlere
(Kapalı Tohumlulara) özgüdür. İntegümentler testa (tohum kabuğu) ‘ya dönüşür.
Dinlenme halindeki; Embriyo + Endosperma + Testa’dan oluşan üreme ve yayılma organına
“Tohum” adı verilir.
Bitkiler aleminde;
Thallophyta’nın çoğu,
Bryophyta’nın protonema (spordan gelişen ipliksi yapı) evresi--------- tamamen suda yaşar.
Mantar sporları,
Bryophyta’nın gametofit ( yapraklı yapısı )
Pteridophyta’nın protal (haploid gametofit) evresi -------------------- nemli ortamlarda yaşar.
Tohumlu bitkilerin çoğu (ağaçlar, otsu bitkiler) kara ortamında yaşarlar. Bu dersimizde
bitkiler aleminin sekonder olarak su hayatına uymuş ve tüm yaşamlarını su içinde geçiren
bitkileri incelemeye ve anlatmaya çalışacağız.
CANLILARIN SUYA OLAN GEREKSİNİMLERİNE GÖRE SINIFLANDIRILMASI
Canlı varlıklar suya olan gereksinimlerine göre çeşitli ekolojik guruplarda incelenebilirler.
Bunlar Akuatik, hidrofil, mezofil ve kserofil formlardır.
Akuatik (Hidrofil veya Higrobi) Organizmalar ; Ancak çok rutubetli karasal ortamlarda
yaşayabilen hayvanlardır. Bitkiler için higrofit deyimi kullanılmaktadır.
Mesofil (Mezobi) Organizmalar ; Suya veya atmosferik neme olan gereksinimleri nispeten
azalmış organizmalardır. Mevsim nemlilik değişimlerine dayanabilirler. Bu guruba dahil
bitkilere Mezofit adı verilir.
Kserofil (Kserobi) Organizmalar; Kurak ortamlarda yaşayabilen canlılar olup, çöllerde ve
sahil kumsalında olan organizmalar bu guruba girerler. Bitkilerden özellikle Cactaceae
(Kaktüsler) ve Lichenes (Likenler) bu guruba dahil olup, Kserofit olarak tanımlanır.
H i d r o f i t (Su bitkileri) deyimi ilk kez 1922 yılında SCHOUW tarafından kullanılmıştır.
Schouw hidrofitleri 2 guruba ayırmıştır.
1- Primer su bitkileri ; Yaşama ortamı su olan bitkiler olup bunların büyük kısmını
Thallophyt (Alg) ‘ler oluşturur.
2- Sekonder su bitkileri; Primer su bitkileri dışında kalan, kara hayatından su ortamına uyum
sağlayan Kormofita (Cormophyta = iletim demetleri, kök, gövde, yaprak farklılaşması
bulunan) gurubu bitkilerdir. Bu bitkiler yaşadıkları ortamın ekolojik özelliklerine,
yapraklarının suyun altında veya üstünde oluşlarına göre guruplara ayrılır.
1- Bitkinin bir kısmı su altında diğer kısmı su üstünde yaşayan ( Emers) bitkiler:
Su kenarında dalga hareketleri ile ıslanan littoralin üst bölgelerinden (Eulittoral) veya veya
kenarındaki sığ sularda kökleriyle toprağa bağlı bitkiler Scirpus (Sazotu), Carex (Ayakotu)
Juncus (Hasırotu) Typha (Hasır kamışı) vs. Emers bitkilerin gövde ve yapraklarının bir kısmı
suyun dışında gelişir. Bazende su çizgisinin başladığı bölgeden itibaren biraz daha ileride,
devamlı suyun bulunduğu kısımlarda yani sublittoralde; Ranunculus ( Düğün Çiçeği ),
Sagittaria ( Su oku), Alisma (Su sinirliotu), Butomus ( Hasır sazı) gibi bitki cinslerine
rastlanır.
2
Şekil 1. Su bitkilerinin bölgelere göre dağılımı
Bu bitkilerin kök, gövde ve yapraklarının bir kısmı su altında, yapraklarının bir kısmı ile
çiçekleri su üstünde yer alır. Su üstünde veya su içerisinde bulunuşlarına göre yapraklar
değişik şekillerde olabilir ( Heterofili; Ranunculus aquatilis= Su Düğün çiçeği).
Juncus (Hasır otu)
Carex arenaria (Ayakotu)
Typha angustifolia (Dar yapraklı hasır sazı)
Schoenoplectus (syn. Scirpus = Saz Otu)
3
Ranunculus aquatilis (Su Düğünçiçeği)
Sagittaria sagittifolia (Suoku)
Alisma plantago-aquatica (Su sinirotu), Butomus umbellatus (Su menekşesi)
2- Su altı (Submers) bitkileri :
Su içinde kıyıdan biraz daha uzaklaşıldığında derinliğin artışı ile birlikte Potamogeton,
Myriophyllum, Ceratophyllum, Elodea, Vallisneria gibi tatlı su bitkileri ile Zostera (Deniz
çayırı) ve Posidonia(denizotu) gibi deniz bitkilerinin tamamen su altında yaşadıkları görülür.
4
Potamogeton nodosus
Zostera marina (Deniz çayırı)
Myriophyllum spicatum (Su otu)
Ceratophyllum submersum ( Tilki kuyruğu)
Posidonia oceanica (Erişte-Delile)
Vallisneria spiralis
3- Yüzen yapraklı su bitkileri :Littoral bölgenin derinliklerine doğru ilerledikçe kıyıdan
biraz daha uzakta, çamurlu zeminlere rizom ve kökleri ile tutunup su yüzeyinde yüzen
nilüferler (Nymphaea) görülür. Tropik sularda bulunan ve yaprakları yaklaşık 1 m. çapında
olan Victoria ve Euryale gibi büyük yapraklı nilüfer türleri yer alır. Bu tip su bitkileri de
yüzen yapraklı bitkilere örnektir.
5
Victoria cruziana (Santa-Cruz Nilüferi)
Euryale ferox (Dev Nilüfer)
4- Su üzerinde yüzen bitkiler : Azolla sp., Salvinia sp.,(Su eğreltisi), Eichhornia sp.,( Su
sümbülü), Lemna sp. (Su mercimeği), Trapa natans (Su cevizi) gibi bitkilerde su yüzeyinde
rüzgar ve dalga hareketleri neticesinde serbestçe sürüklenen ve toprakla ilişkisi olmayan
yüzen su bitkileridir. Küçük ve az derin suların littoral bölgesindeki akuatik makrofitlerden
(Makroalg, Bryophyta, Pteridophyta ve Angiospermae) oluşan bu vejetasyon kuşağının
önemi büyüktür. Litoraldeki bitki zenginliği suyun verimliliğini ve su ekosistemini düzenler.
Azolla (Su eğreltisi)
Eichhornia crassipes (Su sümbülü)
Salvinia (Su eğreltisi)
Trapa natans (Su cevizi)
6
SULARIN KİMYASAL ÖZELLİKLERİ
Su molekülü bipolar yapısından dolayı iyi bir çözücüdür. Bugün deniz suyunda 80’den fazla
elementin çözünmüş halde bulunduğu saptanmıştır. Hidrosferi oluşturan sular içerdikleri
çözünmüş madde miktarına göre Tatlısu, Acısu, Deniz suyu ve Çok tuzlu su olmak üzere dört
gurupta toplanabilirler. Suların içerdiği tuz konsantrasyonu organizmaların dağılışında önemli
bir etkiye sahiptir.
Tatlısular: İçerdikleri tuz konsantrasyonu 0.5 gr/lt ‘den aşağı olan doğal sulardır.bunların
içeriğinde bulunan en önemli iyonlar karbonatlardır; daha sonra sülfat ve klorürler gelir.
Bunları Ca, Mg, Na ve K izler. Tatlısular CaCO3 içeriğine göre; Yumuşak su ,Orta su ve Sert
su olmak üzere üç gurupta incelenirler.Yumuşak sular litrede 9 mg’dan az, Orta sular 9-15 mg
arasında, Sert sular ise 25 mg’dan fazla CaCO3 içerirler. Sularda geçici ve devamlı olmak
üzere iki tür sertlik ayırd edilir. Bunlardan geçici sertlik karbonat ve bikarbonattan
kaynaklandığı için bu sular kaynatıldığında sertlikleri ortadan kaldırılır. Devamlı sertlik ise
klörür ve sülfatın varlığından ileri gelir. Tatlısular hidrosferin içsular bölümünü oluştururlar.
Bunlara akarsu, göl, gölet ve baraj suları dahildir.
Deniz suyu ve Tuzluluk: Litrede 35 gr. Çözünmüş madde içeren sular deniz suyu olarak
tanımlanır. Deniz suyunda yapılan incelemelerde 80’den fazla çözünmüş elemente
rastlanmıştır. Ancak bunların sudaki konsantrasyonları düşük olup % 35 civarında olduğu
saptanmıştır. Bununla beraber tuzluluktan sorumlu element sayısı 11 ( Sodyum, Potasyum,
Kalsiyum, Stronsyum, Klor, Sülfat, Bikarbonat, Brom, Flor ve Boraks) adet olup, tuzluluğun
% 99.7’lik bölümünü oluştururlar.
Tuzluluk (Salinite)= 1 Kg deniz suyunda çözünmüş halde bulunan katı cisimlerin tümünün
gram olarak miktarıdır. Tuzluluk doğrudan ölçülmeyip kloriniteden yararlanılarak saptanır.
Klorinite : 1 Kg. deniz suyunun içerdiği halojenlerin gram olarak kütlesidir.
Salinite = % O.S.= 0.030 + (1.8050) x Klörür bağıntısından saptanır. Suların tuzluluğu
Knundsen, mohr ve Kondaktivite yöntemleriyle ölçülmektedir. Günümüzde kondaktivite
yöntemine dayalı Salinometre adı verilen aletlerden yararlanılmaktadır. Denizlerin tuzluluk
derecesi vertikal ve horizontal yönde değişmeler gösterir. Bu değişimler İsohalin (eşdeğer
tuzluluğa sahip noktaların birleştirilmesinden elde edilen eğri) adı verilen eğrilerle
gösterilmektedir. Bu eğriler mevsimsel veya bölgesel olarak hazırlanır. Denizlerdeki ekolojik
araştırmalarda sıcaklık-tuzluluk grafiklerinden de yararlanılmaktadır. Klimatograflara analog
olarak hazırlanan bu graflara T-S Diyagramı veya Hidroklimatoğraf adı verilir.
Acı sular: Tuzluluk derecesi % 0.34 ‘ten aşağı olan sular Acısu veya Miksohalin su olarak
tanımlanmaktadır. Bu tip sulara lagün veya nehir ağızlarında rastlandığı gibi Baltık denizi,
Karadenizde de rastlanabilir. Acısular tuzluluk derecelerine göre kendi içlerinde 3 guruba
ayrılırlar. Tuzluluğu % 0.05-0.5 arasında değişen acısulara Miksooligohalin; % 0.5-0.18
arasında değişen acısulara Miksomesohalin; % 0.18-0.34 arasında değişen acı sulara da
Miksopolihalin sular adı verilir. Tuzluluk derecesi nehrin denize boşaldığı bölgeden yukarıya
doğru düzenli olarak azalır. Ancak bu düzenlilik sabit olmayıp isohalinler med-cezir nedeni
ile gün içerisinde birkaç kez yer değiştirebilirler. Bu nedenle acısular bir günlük periyotta
miksooligohalinden miksomezohaline ve hatta miksopolihalin duruma dahi değişebilir.
Miksohalin ortamların organizmaları euriyök olup, farklı iki ortamdan (Deniz-tatlısu) gelen
ekolojik valansları geniş formlardır.
Çok Tuzlu sular: Tuzluluk derecesi % 0.40 ‘tan yukarı olan sulardır. Bunlara hiperhalin sular
da denir. Bu tip sular nadir olup, belli bölgelerde lokalize olmuşlardır.
7
ÇÖZÜNMÜŞ ORGANİK MADDELER
Suda çözünmüş halde bulunan organik madde konsantrasyonunun organizmalar üzerinde
önemli etkisi vardır. Örneğin organik madde yönünden zengin kirlenmiş sularda sadece birkaç
yeşil alg türü yaşayabilir.
ÇÖZÜNMÜŞ GAZLAR
Sularda çözünmüş halde bulunan atmosferik gazların başlıca kaynağını su ve atmosfer
arasındaki alış-veriş oluşturur.Yüzey tabakasında çözünen bu gazlar daha sonraki su
hareketleri sırasındaki difüzyon ve adveksiyon (ısının yatay olarak bir bölgeden bir başka
bölgeye taşınması)’la daha derin tabakalara geçerler. Ekolojik yönden etkin role sahip bu
gazların başında oksijen, karbondioksit, hidrojen sülfür ve metan gelir. Denizlerde önemli
çayırlar oluşturan denizel çiçekli bitkiler gece süresince oksijeni sıfıra düşürdüklerinden
gündüzleri burada yaşayan hayvanların buraları terk ettikleri gözlenmiştir. Denizel çiçekli
bitkilerden Zostera ve Cymodocea türlerinin hidrojen sülfür içeren ortamlarda rahatlıkla
yaşadıkları saptanmıştır.
Göllerin Morfolojisi : Göllerin kıyı bölgesi kendisine özgü sucul makrofitlerden oluşan bir
vejetasyon kuşağı ile çevrilidir. Göllerin sığ kıyı kesimlerinde yer alan büyük boyutlu bu
çiçekli bitkiler dip sedimanlarına rizom veya kökleri ile tutunmuşlardır. Bazı göllerde yüksek
su bitkilerinden olan saz ve kamışlar bolca yayılış gösterirler. Bazı göllerde ise bu bitkiler çok
az veya hiç yoktur. Mevsimlere bağlı olarak gölün su seviyesinin değişmesi kıyı kesimindeki
su bitkilerinin azalmasına ve büyük bir kısmının kurumasına neden olur. Mevsimlere göre
olan bu değişimler daha çok sığ veya yavaş derileşen göllerde görülür. Birden derinleşen
göllerin morfolojik yapılarında önemli değişimler olmaz. Göllerde bulunan diğer bir tip su
bitkisi ise çiçeksiz bitkiler gurubuna giren alglerdir. Gerçek anlamda kök gövde ve yaprak
farklılaşması göstermeyen bu bitkilerin bazıları dip sedimanları üzerinde veya diğer bitki
kuşağı üzerinde kaygan bir film tabakası oluştururlar. Diğer Alg gurubu ise, fitoplankton
olarak adlandırılırlar ve suyun hareketi ile yer değiştirirler.
Göllerde Zonasyon ( Bölgelere ayrılma)
Göl çukurunun (yatağının) kıyıdan başlayarak derinleştiği göl tabanına bentik bölge (zemin
bölgesi) göl çanağını dolduran açık su kütlesine de pelajik bölge adı verilir. Ayrıca göllerin
çevresinde su kıyısı canlı topluluklarını bataklık çayır ve sazlıkları kapsayan zon da ıslak zon
olarak adlandırılır. Bu zonda yıl içinde birbirini takip eden bitki kuşağı yer alır. Bu kuşağın
son halkasını sazlıklar ve kargılar (Phragmites communis) oluşturur.
Şekil 2. Gölde ve göl kenarında bitkilerin dağılımı
8
Geniş yapraklı kamışlar (Typha latifolia) özellikle ötrof iç sularda önemli bir kuşak yaparlar.
Bu büyük boyutlu bitkiler iç suların giderek dolup kıyılarının sığlaşmasına neden olurlar. Sığ
kıyılarda bazen aylarca zemin su dışında kalır. Su kuşağının yakınındaki bu ıslak zonda
Cyperaceae familyası üyelerine özellikle de pek çok Carex türlerine rastlanır. Ayrıca
Euphorbia ve Equisetum türleri de sıkça bulunur. Bu zonun ormanla veya kara ile birleştiği
kesimi Söğütler ( Salix) karakterize ederler. Yine bu zonda çeşitli kavak ( Populus) türleri de
bulunur. Alüvyonlu zonlarda su seviyesi ve alüvyon tabakasının kalınlığı bitki cinsini tayin
etmektedir.Bu zonlarda Polygonum, Ranunculus, Scirpus, Juncus, Carex türleri ve Lamiaceae
familyası üyelerine de sıkça rastlanır.
Pragmites communis (Kamış-Saz kamışı)
Polygonum amphibium (Su Çobandeğneği)
Euphorbia cyparissias (Sütlegen)
Equisetum telmateia (At Kuyruğu)
GÖLDEKİ SU BİTKİLERİNİN DAĞILIMI
Bentik zon (Zemin Bölgesi) :
Bentik bölge derinliğine ve içerdiği bitki türlerine göre Supralittoral zon (Su dışında kalan
göl sahili) Littoral zon (10 m. derinliğe kadar olan bitkili dipler), Sublittoral zon 10 m.
derinlikten itibaren bitkilerin ortadan kalktığı bölgeye kadar olan dipler) ve Derin zon
( bitkilerden yoksun derin dipler) olmak üzere 4 bölümde incelenebilir.
Gölün dibini oluşturan ve bentik bölgede yaşayan bitkisel ve hayvansal topluluklara Bentos
adı verilir.
Bentosu oluşturan organizmalar ekolojik özellikleri yönünden 4 gurupta incelenir.
Rhizomenon (kökleri ve iletim demetleri olan sucul bitkiler)
Biyotekton ( Taşların üzerini örten organizmalar)
Perifiton ( sucul bitkiler üzerinde yaşayan diğer canlılar)
Pisammon (kum ve çamur gibi yumuşak zeminlerde yaşayan organizmalar).
9
Supralittoral zon = Su dışında kalan bu bölge zaman zaman dalgalarla ıslatılır. Canlı
yönünden fakir bir zondur.
Littoral zon ( Kıyı bölgesi )= Bu zon zengin bir bitki örtüsü içerir. Bitkilerin dağılışı
derinliğe göre farklılıklar gösterir. Diğer bir deyişle kıyıda su yüzüne çıkan bitkiler (Saz,
Kamış vs.) daha sonra yaprağı su yüzeyinde yüzen bitkiler ( Nilüfer vb.) ve en son olarakta su
altında kalan bitkiler ( Elodea, Chara vb.) yer alır. Gölün kıyı noktasından başlayarak çiçekli
su bitkilerinin kaybolduğu noktaya kadar olan bölge aynı zamanda derinliğinin az oluşuyla da
tanımlanır. Littoral zonda ışık aşağıya doğru kolaylıkla nüfuz eder, sıcaklık değişkendir.
Şekil 3. Su bitkilerinin göllerdeki vertikal (dikey) dağılışları ( Smith 1986)
Litoral bölgenin genişliği göllerin yapısına göre değişebilir. Genellikle sığ göl veya
gölcüklerde bu bölge çok geniş olduğu halde derin ve verimsiz göllerde çok dardır. Gölün
verimliliğinde litoral zonun geniş veya dar oluşu çok etkilidir. Bu bölge birçok göl balığının
üreme ve beslenme yeri olması bakımından önemlidir. Organik maddenin bol olduğu bu
bölgede bitki ve hayvan guruplarından çok sayıda organizma yaşar. Littoral zonda yaşayan
canlılar, aşağıdaki ekolojik guruplarda incelenebilir. Taşların yüzeyini örten, Cladophora gibi
organizmalar bu gurubu oluştururlar
Perifiton= Aquatik bitkiler üzerinde yaşayan bazı Diatome ve Mollusca türlerinin oluşturduğu
topluluklardır.
Pisammon= Chironomid larvaları gibi kumlu zeminlerde sedimentler üzerinde yaşayan
organizmalardır. Littoral zonda bulunan su bitkilerinin dağılımıda derinliğe göre farklılıklar
gösterir. Littoral bölgenin kıyı çizgisinde yarısı su altında yarısı su üstünde yaşayan (Emers)
bitkilerden Saz (Scirpus) Kamış (Typha) Hasırsazı (Juncus) gibi bitkiler bulunur. Daha sonra
yüzücü yapraklı su bitkileri Nilüferler (Nymphea) ve su üzerinde yüzen bitkilerden Su
mercimeği (Lemna) ile bir Su eğreltisi olan (Azolla) bulunduğu suyun yüzeyini kaplar. Bu
bitkilerin ötesinde litoral zonun sonuna kadar devam eden ve göl tabanında tamamen su
altında yaşayan bitkilerden Elodea, Ceratophyllum, Potamogeton vs. submers bitki türleri
mevcuttur.
10
Nymhaea caerulea (Mavi nilüfer)
Azolla filiculoides (Su eğreltisi)
Potamogeton nodosus
Lemna minör (Su mercimeği)
Elodea canadensis (Su vebası)
Ceratophyllum submersum (Dikensiz tilki kuyruğu)
Talus ( Meyil Bölgesi)
Litoral zonun alt kısmından başlayarak profundal zona kadar devam eden meyilli kısım Talus
bölgesi olarak nitelendirilir. Bu bölgenin derinliği genellikle 10 m. yi aşmaz. Akarsularla
göllere taşınan ve dalgaların aşındırdığı göl yamaçlarından kopan erozyon materyali ( çakıl,
kum, kil) bitki ve hayvanların ölmüş, parçalanmış artıkları göllerin bu bölgesinde birikir.
Profundal Zon ( Derin Bölge)
Göllerin en dip bölgesidir. Işığın ulaşamadığı bu kısımda ölü bitki ve hayvan artıkları bulunur.
Tabanda biriken bu organik maddelerin parçalanması esnasında oksijen tüketimi fazladır. Bu
durum bazen dip balıkları için tehlikeli olabilir. Ancak çok derin göllerde bu zon vardır.
11
Şekil 4. Gölde bölgelere ayrılma
Limnetik Zon (Pelajik Bölge)
Göl çukurunu dolduran, bentiği örten tüm su kitlesini içine alır. Gölün genişliğine ve
büyüklüğüne göre limnetik zon genişler veya daralabilir. Pelajik bölgenin üst kesimleri
Trofofen (veya öfotik) alt kesimleri ise Trofolitik (veya Afotik) zon olarak adlandırılır.
Planktonca zengin ilk zonda fotosentez olayı hakimdir. Bunun altında yer alan trofolitik zonda
ise ayrışma (dekompozisyon) olayı görülür. Fotosentez ile üretilen oksijenin solunum olayı ile
tüketilene eşitlendiği su kesimi seviyesine Kompenzasyon derinliği adı verilir. Bu derinlik
genel olarak su yüzeyine düşen ışığın % 1 ‘inin ulaştığı derinliğe denk gelmektedir. Limnetik
zonda aşağıda belirtilen canlı toplulukları barınır.
Nekton= Aktif olarak yer değiştirebilen, yüzen hayvanlardır. ( Balık, Cephalopoda ve
Decapoda üyeleri vb.)
Nöston = Suyun havayla temas ettiği su filminin yüzeyindeki organizmalardır.Bazı göllerde
belirli periyodlarda özel şartların oluşmasıyla (sıcaklık ve besin tuzlarının aşırı artışında)
gölün yüzeyini kaplayan organizmalar nöston’a örnek teşkil edebilirler. Suçiçeği oluşumu
(Fleur d’eau) diye tanımlanan bu biyolojik olaya genellikle Cyanophyceaea gurubunda gaz
vakuolleri olan organizmalar ( Microcystis, Anabaena, Aphanizomenon türleri) sebep olur. Bu
algler aşırı çoğalıp kalın, renkli bir örtü şeklinde su yüzeyini kaplar. Suyun yüzeyinde
yaşamlarını devam ettiren organizmalara diğer örnekte Chrysophyceae’den Ochromonas
vischeri( Bourrely 1974), veya Chroococcaceae’den Nautococcus algleridir. Bu organizmalar
su yüzeyine tıpkı metal bir levha üzerinde duran bir civa damlası şeklinde diskleriyle
yapışarak yüzer halde kalırlar.
Seston= Su içinde yüzen partiküllerin tümüdür. A)- Plankton, B)- Tripton olmak üzere iki
kısma ayrılır. Plankton = Pelajik bölgede pasif olarak yer değiştirerek yaşamını sürdüren
organizmalardır.Tripton = Organik orijinli atıklardır.
Bitkiler suya bağlı olarak yaşadıkları ortama uygun ekolojik tipler meydana getirirler. Bu
ekolojik tiplerde stomaların yapısıda bazı değişiklikler gösterir. Bitkilerin bir kısmında hiç
stoma bulunmaz. Çoğunluk suda yaşayan ve epidermaları çok ince olan bu bitkilere Hidrofit
bitkiler adı verilir. Örnek= Elodea (Su vebası), Egeria Nemli yerlerde yaşayan, epidermaları
12
ince çeperli ve büyük hücreli, stomaları dışarıya doğru çıkıntılar oluşturan ve vücutlarındaki
fazla suyu dışarı vermek için mücadele eden bitkilere Higrofit Bitkiler denir. Örnek= Juncus
(Kofalık), Cucurbita pepo (Sakız kabağı). Kısmen kurak kısmende nemli bölgelerde yetişen
bitkilere Mezofit bitkiler adı verilir. Örnek= Bellis perennis (Koyun gözü) Bu bitkilerin
stomalarında herhangi bir değişiklik görülmez stomalar epiderma ile aynı hizadadırlar. Kurak
yerlerde yaşayan bitkilere Kserofit Bitkiler adı verilir. Bu tip bitkiler bünyelerindeki suyu
kaybetmemek, terlemeyi mümkün olduğu kadar azaltmak zorundadırlar. Dolayısıyla bunların
stomaları çoğu kez epiderma hizasının altında kalan daha derince kısımlarda, çukurlarda
bulunur. Bu tip stomaların ön kısımlarında bir dış solunum boşluğu meydana gelmiştir. Örnek
= Laurus (Defne), Myrtus (Mersin), Ficus elastica (Lastik Ağacı)
Microcystis sp.
Aphanizomenon sp.
Juncus effusus (Kofa)
Anabaena sp.
Ochromonas sp.
Bellis perennis (Koyun gözü)
13
Laurus nobilis ( Defne Ağacı)
Myrtus communis (Mersin Ağacı)
CANLILARIN AKUATİK YAŞAMA UYUMU
Kara ve su ortamının fiziko-kimyasal ve biyolojik özellikleri birbirinden çok farklı olmasına
karşın doğal seleksiyon ile bu ortamlara uyum gösterebilen canlılar gelişerek topluluk
oluştururlar. Örneğin suda çözünmüş oksijen yoğunluğu havaya oranla 30 defa daha düşüktür.
Canlı solunumunda yeterli oksijeni alabilmek için solunum organlarının yüzeyini maksimum
arttırır (nilüfer yaprakları, canlı solungaçları vs.) Kara bitkilerinde genellikle yaprak
epidermasında yer alan stoma adı verilen açıklıklarla solunum yapılmakta ve bu açıklıklar
terleme yoluylada su kaybını sağladıkları için yaprakların alt yüzeyinde bulunmaktadırlar. Bu
bitkilerde ayrıca gaz alış-verişi yaprak yüzeyindeki koruyucu kütiküla tarafından da
sınırlanmaktadır. Oysa su bitkilerinde epiderma yoluyla solunum ve gaz alış-verişi
sağlanmakta, stomalara rastlanmamakta ve yüzeyde kütiküla bulunmamaktadır. Tamamen su
içinde yaşayan bitkilerin bazılarında yaprak çok sayıda ince parçalara bölünmüştür. Örneğin;
Ceratophyllum sp., Myriophyllum sp., Ranunculus sp. Diğer bazılarında ise yüzeyi çok büyük
yüzücü yapraklar oluşturmuştur. Örneğin; Nymphae sp., Potamogeton sp. Bu son örneklerde
stomalar yaprağın üst yüzeyinde yer alır ve cilalı bir kütiküla ile kaplıdır. Bu türlerde gövde
ve yaprak sapları boşlukludur. Akuatik bitkilerde yüzmeyi arttırıcı değişimler görülür.
Özellikle yüzey hacim ilişkisi önemlidir. Bu bitkilerde yoğunluk düşüktür. Hava dokuları
yüzmeyi kolaylaştırır. Örneğin; Potamogeton natans, Lemna gibba gibi. Planktonik canlılarda
kamçı, diken, çıkıntı, süs gibi yüzey arttırıcı yapılar canlının yüzmesine katkıda bulunur. Yağ
gibi yoğunluk düşürücü yapılar da canlının yüzme kapasitesini arttırır. Yoğunluk ve
yüzücülük su canlılarının önemli özelliğidir. Su canlılarının bir diğer özelliği de
hidrodinamik oluşlarıyla heterofilidir. Çok çeşitli şartlarda gelişen su bitkileri ortamın
özelliğine göre morfolojileri değişim ve uyum gösterir. Bitkinin bu özelliği heterofili olarak
adlandırılır. Örneğin Sagittaria sagittifolia’da bitkinin su üstündeki yaprakları ok şeklinde
olduğu halde su altı yaprakları şerit şeklinde ince ve uzundur. Ayrıca aynı bitkinin yüzücü
yaprakları ise oval kalp şeklinde değişim göstermiştir. Şeritsi yapraklar su akıntılarına iyi
dayanmakta, geniş kalpsi yapraklar ise bitkinin yüzmesini sağlamaktadır. Bir diğer su bitkisi
olan Ranunculus aquatilis’te iki tip yaprak görülür. Yüzeydeki ( saniculifolius) yapraklar
yuvarlak ve loblu olduğu halde su altı yaprakları çok sayıda bölünerek ipliksi görünüm
almışlardır. Canlıların hayat devresinde üreme ve yayılma önemli yer tutar. Sucul ortamın bu
olayda bazı dezavantajları olmakla birlikte avantajları daha fazladır. Planktonik canlıların
üremesi genellikle hücre bölünmesi şeklinde gerçekleşir. Çiçekli su bitkilerinin üremesinde
ise polenler çok önemlidir. Bu nedenle sucul bitkilerin çiçekleri su yüzeyinde olgunlaşır.
14
Şekil 5. Valisneria spiralis’in morfolojik yapısı
Vallisneria spiralis adlı su bitkisinde tozlaşma (polinizasyon) olayı dahada gelişmiştir
(LACROİX 1991). Dioik olan bu bitkide erkek çiçekler bir brakte içinde olgunlaştıktan sonra
braktenin (kendisini saran örtü yaprağı) yırtılması ve dokularındaki hava boşlukları sayesinde
su yüzeyine çıkarlar. Tomurcuk şeklindeki bu erkek çicekler güneşin etkisiyle açılırlar ve
polenleri taşıyan stamenler ortaya çıkarlar. Ayrı bitkide olan dişi çiçek, genç safhasını spiral
şeklindeki sapı ile su altında geçirir. Olgunlaştığında spiralin düzleşmesi sonucu dişi çiçek su
yüzeyine çıkar. Rüzgar ve akıntılar ile polenler dişi çiçeğe ulaşır ve döllenme tamamlanır.
Döllenmeyi ardışık dişi çiçek tekrar kapanır ve su içerisine gömülür. Meyva ve tohum
oluşumu su içerisinde gerçekleşir. Sucul bitkilerde polenlerin meyva ve tohumların
dağılımında rüzgar ve hayvanların yanı sıra su çok önemli yer tutmaktadır. Bu bitkilerde
meyva ve tohumlar suda yüzebilecek şekilde değişime uğramışlardır. Örneğin nilüferde
döllenmeden bir süre sonra tohumları taşıyan kapsül ( bileşik meyva) (dişi organ) düşerek su
dibinde parçalanır. Dışarı çıkan tohumlar testalarındaki hava kabarcığı sayesinde su yüzeyine
ulaşırlar. Burada çeşitli etkenlerin testayı parçalaması sonucu tohumlar tutundukları zemin
üzerinde çimlenerek yeni bitkiyi oluştururlar. Eşeysel üremenin yanı sıra sucul bitkilerin
büyük çoğunluğu vegetatif olarak çoğalırlar. Yeni filizler bir gövdeden veya toprak altındaki
rizomdan tomurcuklanırlar. Bunun en tipik örneği Elodea canadensis adlı su bitkisinin
vejetatif üremesinde görülmektedir. Sucul canlılarda kuraklığa karşı duyarlılık sistemleri
gelişmiştir. Saz ve kargı (Phragmites communis) gibi su bitkilerinin toprak altındaki rizomları
kurak periyodunda canlının yaşamını devam ettirmesini sağlar. Suların yükselmesi ile yeni
sürgünler vererek populasyon tekrar canlanır. Çeşitli su hayvanları kist oluşturarak sedimanlar
ve çamur içerisinde gizlenip yaşamsal faaliyetlerini azaltarak kurak periyodu geçirirler.
DENİZLER VE ORGANİZMALARI
Biosfer olarak adlandırılan canlılar dünyası yeryuvarı yüzeyini oluşturan karasal ve denizel
ortamda geniş dağılım gösterdiği halde yeryuvarını saran atmosferde birkaç formla temsil
edilmiştir. Atmosfer ve karasal ortamda yaşayan canlılar hava ile okyanus ve denizlerde
yaşayan canlılar ise su ile sarılmış olduklarından yaşamlarında önemli farklılıklar meydana
gelir. Bu nedenle karasal ve denizel ortam yaşam koşulları yönünden önemli farklılıklara
sahiptirler.
15
Şekil 6. Biosferin Dünya yüzeyindeki dağılışı
YAŞAM SAHASI OLARAK DENİZLER
Canlılar dünyasının yaklaşık 2.000.000 civarındaki türünün büyük bir bölümünü (9/10) içeren
karasal ortamın sadece yüzeyi ve 1 m. derinliğe kadar olan bölümü canlıların yerleşmesi için
uygun olduğundan ortamdaki canlılar ancak 20 m. kalınlığa sahip bir tabakada yaşamlarını
sürdürebilirler. Halbuki denizler canlı organizmalar için üç yönlü bir yaşam sahasını
oluştururlar. Denizel canlıların bir bölümü suda asılı veya yüzer halde diğer bir bölümü ise
dipte sabit veya gezer durumda yaşamlarını sürdürürler (Şekil 6).
Bu nedenle dünyanın yüzeyinin % 70.8 bölümünü oluşturan ve ortalama 4000 m. derinliğe
sahip okyanus ve denizler karasal ortama göre 300 defa daha geniş bir yaşam sahasına
sahiptirler. Ancak denizel ortamdaki yaşam tüm derinliklerde homojen olarak dağılmamıştır.
Yüzey tabakaları ve sahiller mevcut biotanın önemli bir bölümünü içerdikleri halde derin
bölgeler oldukça fakir bir özellik gösterirler. Karasal ve denizel ortam yaşama olanakları
yönünden karşılaştırıldıklarında denizel ortamın birçok yönü ile daha avantajlı olduğu
görülür. Bu ortamın fiziko-kimyasal özellikleri karasal ortamınkine göre daha az ve daha
değişkendir. Örnek olarak temparatürü ele alacak olursak; denizel ortamın yüzey sularında -2
ile 30 derece arasında değişirken, karasal ortamda çok daha geniş sınırlarda değişim gösterir.
Diğer taraftan denizel ortam bitkisel organizmaların gelişimi için gerekli pek çok çözünmüş
organik veya inorganik maddeleri içerdiği gibi yoğunluğu da protoplazma yoğunluğuna yakın
16
olduğundan içindeki canlılar fazla enerji sarf etmeden hareket edebilirler. Tohumlu bitkiler
bölümü denizlerde sadece birkaç cinsle temsil edilmiş olmasına rağmen geniş çayırlıklar
oluşturmaları yönünden önemli bir gurup özelliğini kazanır ve sahilden 50 m. derinliğe kadar
yayılış gösterirler.
DENİZEL ORTAMIN SINIFLANDIRILMASI
Denizel ortam ekolojik yönden Bentik bölge ve Pelajik bölge olmak üzere iki bölüme ayrılır.
Bunlardan bentik bölge sahil çizgisinden itibaren en derin yere kadar tüm dib bölgesinden,
pelajik bölge ise bentiği de örten tüm su kütlesinden oluşmuştur. Denizlerin iki büyük
sistemini oluşturan bu bölgeler de kendi içlerinde alt bölgelere ayrılırlar.
PELAJİK BÖLGE ZONASYONU
Pelajik bölge, bentik zonları örten tüm su kütlesini içine alır. Bu bölge dikey yöndeki ekolojik
özelliklere göre ; Epipelajik, Mezopelajik, Batipelajik, Ağabeyssopelajik ve Hadopelajik
zon’a ayrılır. Ayrıca ışığın ortamda dikey yöndeki dağılışına, aydınlanma durumuna ve oluşan
döngülere göre pelajik bölgenin üst kesimleri Trofojen veya Öfotik alt kesimleri ise Trofolitik
veya Afotik zon olarak adlandırılırlar. Planktonca zengin öfotik zonda fotosentez olayı
görülür. Afotik zonda ise ayrışma (dekompozizyon) olayları baskındır. Genellikle afotik zon
500 m. derinlikten deniz dibine kadar olan bölgeyi kapsar, Bunların dışında pelajik bölgenin
kıta sahanlığının üstünde kalan kısmı N e r i t i k , daha açığındaki kesimi ise O s e a n i k
b ö l g e olarak adlandırılır.
Epipelajik zon : Genellikle 0-50 m. ler arasındaki derinlikleri kapsarsa da bu derinlik sınırı
bazı bölgelerde 199 m. bulabilir. Bu zon öfotik zon olarakta adlandırılır.
Mezopelajik zon : 50 – 100 metreden 200 metreye kadar olan derinlikleri kapsayan zondur.
İnfrapelajik zon: 200 ile 500 -600 m. derinliğe kadar olan bölgeleri kapsar.
Batipelajik zon : 500 – 600 m. ile 2000 – 2500 m. derinliğe kadar olan bölgeyi kapsar.
Abissopelajik zon : 2000 – 2500 m. derinlikten, 6000 – 7000 m. derinliğe kadar olan zondur.
Hadopelajik zon : 6000 – 7000 m. derinlikten sonra gelen bölgeyi içerir.
DENİZEL BİOTA
Bugünkü bilgilere göre denizlerde 180.000 ile 200.000 civarında bitki ve hayvan türünün
yaşadığı bilinmektedir. Birkaç türün dışında bitkisel formların tümü çiçeksiz bitkiler gurubuna
dahildir.
PELAJİK BÖLGENİN CANLI TOPLULUKLARI
Pelajik bölgede yaşayan canlıların diple ilişkisi yoktur. Bunların tümüne Pelagos denir. Diple
doğrudan ilişkisi olmaksızın sularda serbest olarak yaşayan bu organizmaları hareket
yeteneklerine göre Nekton Plankton ve Nöston olmak üzere başlıca 3 guruba ayırmak
mümkündür.
Plankton : Pelajik bölgede pasif olarak yer değiştirebilen genelde mikroskobik olan ancak
makroskobik formlarıda bulunan (örneğin= Sargassum, Medüz türleri) organizmalardır.
Araştırıcılar planktonu biyolojik özelliklerine göre bitkisel (Fitoplankton) ve hayvansal
(Zooplankton) olmak üzere 2 guruba ayırmışlardır Zooplankton içinde yer alan
organizmaların bir kısmı tüm yaşam evreleri içinde planktonik yaşam sürerler. Bu nedenle H
o l o p l a n k t o n’u oluştururlar. Bir kısmı ise yaşamının yalnızca bir kısmında planktoniktir
ve M e r o p l a n k t o n olarak adlandırılırlar. Fitoplanktonun büyük bir bölümünü tek
hücreli organizmalardan özellikle Diatom’lar , Dinoflagellat’lar, Phytofilagellat’lar,
Coccolithophorid’ler, Xanthophyceae ve Myxophyceae’nin çeşitli cins ve türleri oluşturur.
Bazı bölgelerde planktonik olan çok hücreli alglere (Sargassum türlerine)’de rastlanır.
17
Şekil 7.Bentos ve Pelagos
Şekil 8. Pelagos ve Bentos canlıları
18
Guruplar
Yaklaşık tür sayısı
Deniz
Tatlısu
Kara
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------Schizophyta
3450
Schizomycetes
1450
++
++
++
Cyanophyceae
2000
+
+++
++
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------Phycophyta
32800
Euglenophyceae
1000
+
++++
Pyrrhophyceae
1000
+++++
+
(Dinoflagellatae)
Chrysophyceae
Chrysomonodales
Coccolithinae
Silicoflagellianae
1000
++++
++
Diatomales
16000
+++
++
+
Xanthophyceae
500
+
+++
++
Chlorophyceae
8000
+
+++
+
Phaeophyceae
1500
+++++
(+)
Rhodophyceae
3700
+++++
(+)
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------Mycophyta
32325
Myxomycetes
425
Phycomycetes
1400
+
+++
++
Ascomycetes
15500
(+)
(+)
++++
Basidiomycetes
15000
++++++
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------Lichenes
16000
(+)
(+)
++++
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------Bryophyta
20000
Hepaticae
6000
Musci
14000
+
+++++
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------Pteridophyta
9771
Psilophytineae
5
++++++
Lycopodinae
400
++++++
Isoitinae
34
++
++++
Equisetinae
Filicinae
9300
++++++
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------Spermatophyta
264000
Gymnospermae
600
++++++
Angiospermae
250000
(+)
+
+++++
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------Tablo 1. Bitkiler Alemindeki gurupların tür sayısı ile Kara, Deniz ve Tatlı sulardaki
dağılışları
DENİZ BİTKİLERİNİN BİYOLOJİK ŞEKİLLERİ
Akuatik bitkiler daha önce belirtildiği gibi algler ve bazı çiçekli bitkiler (Fanerogam)’lerden
oluşmuştur. Algler yaşam ortamları su ve nemli yerler olan tek veya çok hücreli olabilen,
onlarca metrelik uzunluklara ulaşan ancak buna karşılık tallus yapısı gösteren organizasyonu
19
ve anatomisi bakımından basit kök, gövde ve yaprak farklılaşması göstermeyen bitkilerdir.
Deniz çiçekli bitkileri gelişmiş organizasyona sahip olsalarda gerek anatomik, gerekse
morfolojik açıdan akuatik yaşama uyum gösteren değişimlere uğramışlardır. Ortam şartları
alglerin morfolojilerini ve biyolojilerini etkiler örneğin; çırpıntılı ortamlarda alglerin
tutunmasını sağlayan kramponlar oluşur. Bitkilerin morfolojilerine göre yapılmış çeşitli
sınıflandırmalar vardır. Ancak sadece bitki morfolojilerine bakılarak yapılan sınıflandırmalar
eksik kalmaktadır. Örneğin RAUNKİER çiçekli bitkilerin kötü mevsimlere dayanıklılık
şekillerine göre bir sınıflandırma önermiştir. Buna göre bitkilerin sınıflandırılması aşağıdaki
şekildedir.
Şekil 9. Bitkilerdeki yaşam formları : A-C= Fanerofitler, D-E= Kamefitler, F-I, M=
Hemikriptofit, J-K= Geofit, L= Terofit, N= Helofit, O= Hidrofit (Dajoz 1985)
1-T e r o f i t = Bu guruptaki bitkiler baharda çıkarak çiçek, meyve ve tohumlar verirler. Kötü
sezonu ise tohum şeklinde geçirirler.
2- G e o f i t = Bu tip bitkiler depo maddelerini rizomlarında veya yumrularında biriktirirler.
Kötü sezonda toprak üstünde kalan kısımları dökülür.
3- H e m i k r i p t o f i t= uygun sezonda gelişir. kötü sezonda topraküstü kısımları dökülür,
yalnızca rozet şekilli kısımları kalır.
4- K a m e f i t = Bitkinin topraküstü dayanıklı kısımları toprağa yapışık vaziyette
yaşamlarını sürdürür.
5- Fanerofit= Topraküstü kısımları çalı, maki, ağaççık ve ağaç şeklindedir. Bazıları kışın
yapraklarını döker.
6- Helofit: Alüvyonlu veya turbalık zeminlerde gelişmelerine bağımlı olarak yaşayan çeşitli
canlı türleridir.
Benzer bir sınıflandırma FELDMANN tarafından algler için yapılmıştır. Deniz bitkilerinde de
tıpkı karasal bitkilerde olduğu gibi tek yıllık (annual) ve çok yıllık (perennial) yaşama sahip
olabilirler. Her iki ana gurup içerisinde yaşam şekillerine göre çeşitli alt guruplar
bulunmaktadır.
BENTİK BÖLGENİN CANLI TOPLULUKLARI
Bentik bölgede yaşayan fauna ve floranın oluşturduğu topluluğa genel olarak bentos adı
verilir. Bentos’da Fitobentos (bitkilerin oluşturduğu bentos) ve Zoobentos ( Hayvanların
20
oluşturduğu bentos) olmak üzere 2 kısma ayrılır. Denizlerdeki fitobentosu dipte yaşayan çok
hücreli algler ile bazı fanerogamlar ( Posidonia, Zostera, Cymodocea) türleri oluşturur
FİTOBENTOS
Göllerin litoral bölgesinde yaşayan algler, akuatik ortama uyum sağlamış bazı Bryophyta
(Kara yosunu) ve Pteridophyta (Eğrelti) üyeleri ile Angiospermler (Kapalı tohumlu
bitkiler)’den tohumlu su bitkileri fitobentosu oluştururlar.
Şekil 10. Fitobentos örnekleri.
a- Posidonia oceanica, b-Laminaria clustoni, c- Punctaria plantaginea d- Fucus vesiculosus
e- Udotea petiolata f- Halimeda tuna g- Acetabularia meditteranea h- Codium bursa
i- Cystoseira compressa k- Enteromorpha linza ı- Valonia macrophysa
Spermatophyta gurubu yüksek bitkiler göl kıyısında veya içinde yaşayarak litoral bölgede bir
vejetasyon kuşağı oluştururlar. Bu bitkilerin hepsi çiçekli bitkilerin Angiosperm olarak
isimlendirilen kapalı tohumlular gurubundandır. Litoral bölgenin en önemli zenginliği olan
yüksek bitkiler bentosu oluşturan diğer organizmalarla yakın ilişkili olup bilhassa gölcüklerde
daha yoğun olarak görülür. Göller derinlik nedeni ile daha az yoğundur. Akuatik bitki örtüsü
çok sayıda mikroskobik canlıyı üzerinde barındırır. Örneğin Diatome’ler, Protozoa, Rotifera
(Lacinularia) sucul bitkilerin gövde ve yaprakları üzerinde tutunmuş olarak yaşarlar. Çok
sayıda Cladocera (Graptoleberis, Paracantha, Chydorus vb.) ve Rotifera ( Philodonia,
Rotaria vb.) cinsi ise bu bitkilerin yaprakları arasında yüzerler. Potamogeton, Ceratophyllum
ve Nympheae’ların bulunduğu yerde bitki hayvan ilişkileri farklıdır. Örneğin Volga nehrinde
Chironomides larvaları Potamogetonlar üzerinde m² de 43.000 tane oldukları halde Rosa ve
Typha üzerinde 1500 tane bulunmuştur. Sucul bitkiler ve su içindeki taşlar ile diğer sert
zeminler üzerinde yaşayan epifitik diatomeler, ipliksi algler ve kamçılılar bazı araştırıcılar
tarafından Periphyton olarak da tanımlanmaktadırlar. Bu canlılar gıda oluşumunda önemli
role sahiptirler.
21
BENTİK BÖLGENİN ZONLARI
Sahil çizgisinden itibaren okyanusların en derin bölgesine kadar olan tüm dibi kapsayan
sahaya Bentik Bölge denir. Bentik bölge önce Littoral (Fital) sistem ve Derin deniz (Afital )
sistemi olmak üzere iki bölüme ayrılır. Bentik bölgede yaşayan bitki ve hayvanların
oluşturduğu topluluğa Bentos adı verilir. Bunlardan littoral sistem 4 zonla ; Supralittoral,
Mediolittoral, İnfralittoral ve Sirkalittoral, Derin deniz sistemi ise 3 zonla ; Batial, Abissal
ve Hadal zon olarak temsil edilmişlerdir.
Şekil 11. Bentik ve Pelajik bölgenin Zonları (Peres 1976)
Supralittoral zon: Su dışında kalan fakat deniz suyu hareketleriyle genellikle nemli kalan
zondur.
Mediolittoral zon: Periyodik olarak dalga ve med-cezir etkisiyle su altında kalan veya su
dışına çıkan bölgedir.
İnfralittoral zon : Devamlı olarak su altında kalan sınırdan başlar ve fotofil alglerin veya
deniz fanerogamlarının ulaştığı deriliğe kadar devam eder. Bu derilik bölgeden bölgeye
değişmekle beraber genel olarak 30 m. olarak saptanmıştır.
Sirkalittoral zon : Deniz fanerogamları veya fitofil alglerin ortadan kalktığı derinlikten
itibaren başlar ve zayıf ışığa toleranslı alglerin yayılış sınırına kadar devam eder. Genellikle
bu zonun sınırı 200 m. yi bulur.
Batial zon: Alglerin ortadan kalktığı derinlikten itibaren başlar ve takriben 3000 m. derinliğe
kadar uzanır.
Abissal zon : 3000 m. derinlikten itibaren başlar ve takriben6000 – 7000 m. derinliğe kadar
olan zeminleri kapsayan zondur.
Hadal zon : 6000–7000 m. derinlikten sonra gelen vadi ve çukurları içeren zondur. (Şekil 11.)
BENTİK FORMLARIN ZONLARLARDAKİ DAĞILIŞI
Bentik formlar çevresel faktörlerin etkisinde derinliğe bağlı olarak bazı yerleşme düzeni
gösterirler. Bu yerleşme düzenine bağlı olarak ta bentik bölgenin Littoral ve Derin deniz
sisteminde bazı biosönozları oluştururlar. Littoral sistemin canlılarını oluşturan littoral zon;
Supralittoral, Mediolittoral, İnfralittoral ve Sirkalittoral zon olmak üzere 4 zondan meydana
gelmiş olup deniz fanerogamları açısından en önemli zon infralittoral zon’dur.
İnfralittoral zon : Bu zonun en önemli özelliği zengin bir alg veya deniz fanerogam çayırları
ile örtülmüş olmasıdır. Katı substratumlarda birçok fasiesi içeren fotofil alg biosönozu
bulunur ki bu biosönozda tüm alg ve hayvan guruplarına ait temsilcilere rastlanır. Hareketli
substartumda ise çakıl biosönozu, kum biosönozu, Posidonia çayırlarının biosönozuna
22
rastlanır. Bu zonun çamurlu veya kumlu dibi çok zaman bu zonu karakterize eden Zostera,
Cymodocea ve Posidonia oceanica gibi deniz fanerogamları ile örtülüdür.
DENİZ BİTKİLERİNİN DAĞILIMINA ETKİ EDEN EKOLOJİK FAKTÖRLER
Deniz bitkilerinin dağılımına etki eden faktörler 4 gurupta toplanmıştır.
1-) Fiziksel
2-) Dinamik
3-) Kimyasal
4-) Biotik faktörler
FİZİKSEL FAKTÖRLER
A-) SUSTRATUM= Deniz ekosisteminde organizmaların üzerinde yaşadığı ortam
substratum olarak adlandırılır. Bu ortamın kimyasal yapısı özellikle deniz algleri için önemli
değildir. Zira algler gelişimleri için üzerinde yaşadıkları ortamdan besleyici elementleri
almazlar, subrtatum bitkiler için yalnızca tutunmak için gereklidir. O nedenle kimyasal
yapısından çok fiziksel yapının bitkinin gelişmesinde önemi vardır. Denizlerde subtratumun
tiplerine göre farklı bitki türlerinin geliştiği gözlenmiştir. Örneğin; çamurlu biotoplarda
Caulerpa türlerine, kumlu kesimlerde Posidonia, Zostera ve Dasycladus’a, çakıllı yerlerde
Dictyota. Acetabularia, ve Padina’ya blok kayalıklarda ise Cystoseria, Corallina ve diğer
alglere daha sık rastlanır. Subtratum içinde yaşayan hayvanlar endofauna, bitkiler ise
endolitik algler, subtratumun üzerinde yaşayan hayvanlara epifauna, bitkiler ise epilitik
algler olarak adlandırılırlar.
Şekil 12. Deniz canlılarının yaşam bölgeleri ve dağılışları
23
B-) SICAKLIK= suların biyolojik yapısı ve fiziko-kimyasal evolüsyonunda rol oynayan
önemli bir fiziksel faktördür. Suyun sıcaklığı mevsimlere, coğrafik yapıya, akıntı rejimine,
derinliğe, sudaki madensel tuzlara ve absorblanan güneş ışınlarına göre değişir. Tropikal
denizlerde yüzey suyu sıcaklığı 25 Co’nin üstündedir ve yıllık sıcaklık farkı 2-3 Co’yi geçmez,
bu fark ılıman denizlerde daha büyüktür. Örneğin; Akdenizde kışın suyun sıcaklığı 12-13,
yazın ise 24 Co’dir. Kutupsal denizlerde ise bu fark çok az olup sıcaklık genellikle 0 C’e
civarındadır. Mevsimsel sıcaklık farkı derinlik arttıkça azalmaktadır. Örneğin; Akdenizde
yüzeyde 11-12 Co’e olan bu fark 50 m. derinde 2 Co’yi geçmez. Sıcaklık canlıların fizyolojik
faaliyetlerinde, şekillenmelerinde ve yeryüzündeki dağılışlarında etkin bir role sahiptir.
Atmosfere oranla hidrosferde mevsimlik sıcaklık değişimleri seviyesi daha düşük ise de en
sıcak ve en soğuk sıcaklık arasındaki farklılık deniz canlılarının dağılım limitlerini
belirlemektedir. Ancak belirli sıcaklık derecelerinde yaşayabilen canlılara stenoterm
formlar, geniş sıcaklık değişimlerinde yaşayabilen canlılara ise öriterm formlar adı verilir.
Canlıların tercih ettikleri sıcaklık derecesi türden türe değişebildiği gibi aynı türün gelişimine
bağlı olarak ta değişebilir. Enerjinin serbest kalmasına yarayan metabolik olaylar sıcaklık
artışına paralel olarak çabuklaşır. Bentik ve planktonik algler üzerinde yapılan gözlemlerde
sıcaklığın solunum ve fotosentez üzerinde etkili olduğu saptanmıştır. Sıcaklık artışı ile oksijen
tüketimi ve gelişme hızları da değişmektedir.
C- IŞIK= Işık yaşam için gerekli bir faktör olduğu gibi yaşamı sınırlayıcı bir çevre koşulu
olarakta rol oynar. Denizlerin ön önemli ekolojik faktörlerinden olan ışık, sıcaklık, tuzluluk
gibi tek düze olmayıp birbirinden farklı periyotlar (gece-gündüz) gösterir. Işığın dalga boyu
ve miktarı deniz canlılarının özellikle alglerin derinlere doğru dağılımında önemlidir. Deniz
suyundaki cansız partikül maddeler ve canlı planktonik organizmalar deniz suyunun ışık
geçirgenliğinin azalmasına neden olur neticede ışık nicel ve nitel olarak değişime uğrar.
Güneş ışınları dalga boylarına göre de denizin derinliklerinde emilime uğrarlar ve nitel
yönden değişirler. Mavi ve mor ışık en fazla derine ulaşabilen ışınlardır. Farklı derinlikteki
ışık dalgaları deniz alglerindeki çeşitli fotosentetik pigmentler tarafından değerlendirilir.
Suyun ışık geçirgenliği İtalyan araştırıcı SECCHİ tarafından düşünülen 30 cm. çaplı beyaza
boyanmış S e c c h i d i s k i ile tayin edilir.
Işık yoğunluğu derinlikte ters orantılı olduğu gibi deniz yüzeyinde yansıyan ışık ile de
ilgilidir. Deniz yüzeyinin dalgalı oluşu yansımayı etkiler. Ayrıca deniz suyundaki asılı yük
miktarı da ışık geçirgenliğinde ve ışık yoğunluğunda önemlidir. Işığın kalitesi ( dalga boyu ve
rengi) şiddeti ve süresi canlıların dağılımında, gelişiminde, ekosistemin veriminde ve
biyolojik ritimler üzerinde önemli role (fotosentez ve solunum olayları gibi) sahiptir. Deniz
suyundaki aydınlanmanın günlük ve mevsimsel değişimleri akuatik organizmaların
faaliyetlerinde periyodik bir ritmin oluşmasına neden olmaktadır. Işık suların primer
prodüktivitesinde gerekli olan en önemli faktörlerden birini oluşturur.
Deniz bitkileri ışığa olan toleranslarına göre 2 gurupta incelenirler.
1-) Işığı seven (fotofil algler) bitkiler= Yaşantıları boyunca fazla ışığa gereksinim duyan
bitkilerdir. Zostera marina, Halophila stipulacea, Padina pavonia, Dictyota dichotoma, Jania
rubens
2-) Karanlığı seven (siyafil algler) bitkiler= Az ışıklı ortamlarda gelişme gösterebilen
bitkiler (algler)’dir. Posidonia oceanica, Udotea petiolata
24
D-) TURBİDİTE (Bulanıklık)= Doğadaki sular hiçbir zaman tamamıyle saf değildir. Sular
içindeki süspansiyon halindeki maddeler oranında berreklığını kaybederek bulanır. Bu
duruma suların T u r b i d i t e s i denir. Suların bulanıklığını seston adı verilen su içinde
yüzen veya asılı duran parçacıkların bolluğu etkiler. Seston toz, kil, şist, balçık gibi inorganik
partiküller, organik detritus (tripton- ağabeyoseston) ve canlı olan planktonik organizmaların
(Biosestonun) tümüdür.
Doğal sular değişik miktarlarda canlı organizma ve süspansiyon halindeki partiküller
içerdiğinden farklı türbiditelere sahiptirler. Akarsular genellikle yukarı havzalardan
kopardıkları erozyon materyallerini nehir yatağı boyunca taşıyarak parçalarlar. Anorganik
partikülce zengin olan bu sular (Büyük menderes, Gediz gibi) berrak değildir. Türbiditeleri
(bulanıklığı) yüksektir.
Planktonik organizmaların bol olduğu sularda organik artıkların mineralizasyonu da farklı
olacağından bulanıklık dahada artar. Değişik şekil ve ve yoğunluktaki partiküllerin dibe çöküş
hızlarının farklı oluşundan göllerde mevsimlere göre suyun bulanıklığı değişir. Genelde
ilkbahar ve sonbaharda göllerin bulanıklığı artar. İlkbaharda ısınan suda plankton çoğaldığı
gibi yağmur ve karsularınında getirdiği erozyon materyali gölde birikmeye başlar. sonbaharda
yine yağmur suları ve rüzgarın etkisi ile sularda bulanıklık fazlalaşır. Bulanıklık ayrıca
organizmaların beslenme ve üreme alanlarının dibe çöken partiküllerle örtülmesi nedeni ile
öldürücüde olabilir veya hayatta kalma şansınıda azaltır.
Genellikle sular % 4’ten fazla süspansiyon halde katı madde ihtiva ettiği zaman bu
maddelerin etkisi görülmeye başlar. Türbiditenin yüksek oluşu güneş ışınlarının su içerisinde
dağılımını etkiler. Işık şiddetinin azalması veya önlenmesi fotosentez yapan bitkisel
organizmaları, dolayısıylada diğer organizmaları etkileyerek verimliliği (prodüktiviteyi)
düşürür. Bulanık sular, balıkların gözlerinin küçülmesi veya körelmesine, derilerinin
süspansiyon haldeki maddeleri toplayan mukus salgısı oluşturmasına ve solungaç yapılarının
değişmesine neden olur.
2- KİMYASAL FAKTÖRLER
A-) T u z l u l u k : daha önce anlatılmıştır.
B-) Ph : logaritmik olarak iyon halindeki hidrojen konsantrasyonunun tanımıdır. Suyun asitlik
özelliğini tanımlamada yararlanılır. Deniz suyu genellikle bazik olup Ph= 8.1– 8.3 arasında
değişir. Suyun bu bazikliği genellikle bol bulunan karbonat ve bikarbonatlardan kaynaklanır.
Ph değişimleri canlıların biyokimyasal aktiviteleri üzerinde önemli etkiler gösterir. Örneğin
asiditenin artması sonucu solunum hızlanır. Sıcak ve ışık faktöründe olduğu gibi Ph
değişimlerinden bazı organizmalar etkilenmedikleri halde (öriyonik) örneğin; Enteromorpha,
Cladophora vs. bazıları çok etkilenir. (stenoiyonik). Genellikle derin deniz formları Ph
değişikliklerine karşı fazla toleranslı değildir.
C- Deniz suyunda çözünmüş olarak bulunan gazlar
1-) O k s i j e n : deniz canlılarının solunumu için gerekli olan bir faktördür. Genellikle yüzey
sularında doygunluk noktası civarında çözünmüş oksijen bulunur. Denizel canlıların
dağılımında besleyici ve sınırlayıcı etkiye sahiptir. Deniz suyunda çözünmüş olarak bulunan
oksijen miktarı iki zıt faktörün etkisi ile azalır veya çoğalır. Deniz suyundaki oksijen
miktarının artışı fotosentez, oksijence fakir yüzey sularının atmosfer ile ilişkide olması, akıntı
25
ve rüzgarların etkisi ile artarken, denizde yaşayan bitki ve hayvanların solunumu, oksidasyon
olaylarını içeren çeşitli kimyasal ve biyolojik olaylar ile (organik madde çürümesi) atmosfer
ile ilişkide olan ve oksijence daha zengin yüzey sularından oksijen kaybı söylenebilir.
Oksijensiz zonlarda denizel bitkiler bulunmaz. Çiçekli bir deniz bitkisi olan Posidonia
oceanica fotosentez yaparak oksijen üretir ve besin zincirinin ilk halkasını oluşturur.Yani su
ekosistemindeki canlıların varlığını sağlaması için gerekli olan ilk öğeyi sağlar. Önemli bir
oksijen kaynağı olan Posidonia oceanica 1 m2 de günde 10 ila 14 lt arası oksijen üretir. Deniz
suyunda canlı yaşamı için gerekli olan çözünmüş oksijen miktarı en az 5 mg/lt olmalıdır.
2-) K a r b o n d i o k s i t= Bitki ve hayvanların solunumu sırasında üretilen bir gazdır.
Atmosferde çok düşük miktarda bulunduğu halde sudaki yüksek çözünürlüğü nedeniyle deniz
suyundaki miktarı çok daha fazladır. Diğer ekolojik faktörün aksine karbondioksit miktarı
(CO) derinliğe paralel olarak önemli artışlar göstermektedir. Hemen hemen 50 m. derinliğe
kadar sabit olan karbondioksit miktarı bu derinlikten sonra biyolojik solunumlar nedeniyle
aniden artmaya başlar ve bu artış dibe doğru devam eder. Çözünmüş karbondioksitin
organizmaların çoğunun dağılışını sınırladığı halde bitkiler fotosentez için kesinlikle
karbondioksite ihtiyaç duyar.Yapılarında CaCO3 içeren planktonik ve bentik alglerin
morfoloji ve anatomilerinin karbondioksite bağlı olarak değiştiği doğadan yapılan gözlemlerle
saptanmıştır.
d-) Besleyici tuzlar, oligoelementler ve vitaminler= bitkilerin üremesi için gerekli
elementler, besleyici elementler olarak tanımlanırlar. Bu elementlerin başında gelen Azot (N)
ve Fosfor (P) doğada tuz halinde bulunduklarından besleyici tuzlar olarakta adlandırılırlar.
Nitrat ve fosfatın yoğunluğu bölgelere ve mevsimlere göre farklılık gösterir. Nitrat ve fosfatın
eksikliği fitoplankton gelişimini sınırlar fazlalığı nitrofil alglerin aşırı çoğalmasına sebep olur.
Örneğin; Ulva ve Enteromorpha
Canlıların biyokimyasal olaylarında katalizör rolü oynayan 11 kadar element vardır. Bu
elementler Fe, Si, Zn, Rb, Cu, Mn, Br, I, Al, Pl. Et. olup oligoelementler adını alırlar ve
vitaminler ile enzimlerin yapısını oluştururlar. Deniz suyunda bakteri faaliyetleri sonucu B 12
olmak üzere çeşitli vitaminler bulunur. Bazı algler gelişimleri için vitamine ihtiyaç
göstermedikleri halde (fotototrof) bazıları için B12 biotin, thiamin gibi vitaminler gereklidir
(oksotrof). Bazı kalkerli algler CaCO3’ı kalsit veya aragonit şeklinde depo ederler, bazıları ise
silisi depolarlar. Örneğin; Corallina, Halimeda, Liagora ve Diatomea
3- DİNAMİK FAKTÖRLER
Dinamik faktörleri deniz çalkantısı (ajitasyon), deniz seviye değişimi, akıntılar ve basınç
oluşturur.
a-) Deniz çalkantısı (Ajitasyon)= Denizin sakin veya çalkantılı oluşu deniz kıyısındaki
canlıların dikey dağılımına ve kıyı üstü katmanlarının (medio ve supralittoral) oluşumuna etki
eder. Denizin sakin olduğu kıyılarda bu katmanlar daha dar ve özellikle bitkisel organizmalar
daha gelişmiş ve dallanmış yapı gösterdikleri halde çırpıntılı kıyılarda supra ve mediolittoral
kat geniş alanlar işgal etmekte, bitkisel organizmalar yoğun ve bodur bir yapılaşma göstererek
tutunma organları gelişmektedir. Su hareketlerinin fazla olduğu zonlardaki algler örneğin;
Cystoseira fimbriata küt yapılı olduğu halde sakin sularda olanlarının daha çok dallandığı
gözlenmiştir.suyun çalkantısı birçok ekolojik faktörün, örneğin: sıcaklık, besin tuzları, oksijen
vs. homojen hale gelmesinde önemlidir. (FELDMAN, 1978). Algler üzerinde yapılan
26
gözlemlerde su hareketleri ile ilgili olarak fotosentez ve solunum şiddetinin değiştiği
gözlemlenmiştir.
Şekil 13. Çırpıntılı kıyılarda deniz bitkilerinin dikey dağılımı (CİRİK, 1978)
b-) Deniz seviyesi değişimi ve su dışında kalma (Emersiyon)= Ayın çekimgücü, baskın
rüzgarların etkisi, hava basıncı ve kıyının konumuna bağlı olarak deniz seviyesinde
değişimler görülür. Bu değişimler okyanuslarda çok önemli boyutlarda olduğu halde
Akdeniz’de birkaç bölgenin ( örneğin; Tunus’taki Gabes körfezi gibi) dışında önemli
büyüklükte olmayıp 25-30 cm. civarındadır.
Bazı deniz algleri için su dışında kalma (emersiyon) bir gereklilik olduğu halde (örneğin;
Fucus, Pelvetia, Ascophyllum gibi) büyük bir çoğunluğu uzun süre su dışında kalamaz su
seviyesi dışına yerleşen deniz canlıları, deniz seviyesi değişimleri nedeniyle çeşitli ekolojik
faktörlerde oluşan farklılıklara dayanıklı olup öriterm ve öriyonik canlılardır.
27
c-) Su hareketleri (Akıntılar - Dalgalar)= Su hareketin sağlayan en önemli nedenler;
rüzgarlar, dünyanın dönüş hızı, su yoğunluğu ve basınçtır. Su hareketleri ritmik veya ritmik
olmayan hareketlerdir. Dalgalar ritmik hareketlere örnek olarak verilirken akıntılarda ritmik
olmayan hareketlerdendir. Akıntılar primer ve sekonder kuvvet olmak üzere iki kuvvet
etkisiyle oluşur. Primer kuvvet akıntıları yaratan ve besleyen kuvvetlerdir. Bunların başında
rüzgarların etkisi, yoğunluk ve seviye değişimleri gibi faktörler gelir.sekonder kuvvetler ise
dünyanın dönmesi sonucu oluşan yöresel akıntılar (upwelling vs.) med-cezir akıntıları ve
türbidite akıntılarıdır.
Bentik algler üzerinde yapılan gözlemlerde tallus boyunun su hareketleri ile ilgili olduğu
bulunmuştur. Su hareketlerinin fazla olduğu bölgelerde talluslar çok kısa ve sert, sakin olduğu
bölgelerde ise uzun ve yumuşak olmaktadır. Denizlerdeki flora ve faunanın üreyip
gelişmesinde su hareketlerinin 2 şekilde etkin olduğu bilinmektedir. Bunlardan birincisi
üreme elemanlarının ( spor, gamet, yumurta, sperm, meyva, tohum vs.) su hareketleri ile
çeşitli yerlere taşınması ve döllenmelerinin kolaylaştırılması, ikincisi ise genç bireylerin
yerleşme anında oluşan negatif veya pozitif etkilerdir. Planktonik alglerin biyocoğrafik
dağılışlarının akıntılarla ilgili olduğu kabul edilmektedir.
d-) Basınç= hidrostatik basınç tıpkı atmosferik basınç gibi birim yüzeye bir su sütunu
tarafından yapılan basınç olarak tanımlanmaktadır. Bu faktör canlıların dikey dağılımında
önemlidir. Hidrostatik basıncın genel olarak denizel bitkilerin dağılımına etkisi pek
belirlenmemiş olmakla birlikte Codium bursa adlı yeşil alg türünün yüzeysel formları birkaç
cm. çapında olduğu halde 40-50 m. derinlerde olanlarının çaplarının yaklaşık 1 m.’ye kadar
ulaştığı gözlenmiştir.
4- BİYOTİK FAKTÖRLER
Besin ve beslenme ilişkileri= Canlıların besinleri bitkisel veya hayvansal kökenlidir.
Ortamdaki besin dengesinin canlıların davranışlarında önemli yeri vardır. Örneğin; göç,
saldırganlık vb. kendi besinlerini fotosentez veya kemosentez yoluyla sağlayan bitkisel
kökenli canlılar beslenme rejimi yönünden O t o t r o f olarak guruplandırılırlar. Hayvanlar,
mantarlar ve bazı bakteriler ise ototrof organizmaları veya çürüyen maddeleri besin olarak
kullandıkları için bu tip canlılarada H e t e r o t r o f c a n l ı l a r adı verilir.
Heterotrof canlılar beslenme şekillerine göre;
a-) P a r a z i t i k
b-) S a p r o f i t i k
c-) H o l o z o i k olmak üzere 3 sınıfta toplanırlar.
Bitkisel veya hayvansal kökenli olabilen parazitik canlı konukçu olarak tanımlanan canlılar
üzerinde yaşarlar ve gıdalarını bu canlılardan temin ederler. Bitkisel kökenli parazitler bir
başka bitkisel canlı üzerinde gelişebildiği gibi omurgasızlardan süngerler, Hydrozoa ve
Bryozoa gibi çeşitli hayvan guruplarının üyeleri üzerinde de gelişebilirler. İki canlının ilişkisi
bazen karşılıklı yararlanmaya dönüşebilir. Bu durumda S i m b i y o t i k ilişki söz konusudur.
Örneğin; mavi-yeşil alg türleri ile sünger ilişkisinde olduğu gibi. Yine mavi-yeşil Algler ile
Asklı yada basidli mantarlar arasındaki simbiyotik ilişki sonucu L i k e n oluşumu bu olayın
önemli örneklerden birini oluşturur. (FELDMANN, 1978)
28
SU BİTKİLERİNİN YAPRAK ÖZELLİKLERİ
1-Yüzücü yapraklar : Su yüzeyinde yüzen büyük yapraklardır. Nymphaea, Victoria, Euryale
Nymphaea regia
Nymphaea alba
2- Şeritsi yapraklar: Genellikle su içerisinde gelişirler. Uzun ve dardırlar. Posidonia ve
Cymodocea denizde, Vallisneria tatlı sularda yaşayan şeritsi yapraklı bitkilerdir. Denizlerde
yaşayan çiçekli su bitkileri “ Deniz çayırları “ olarak ta adlandırılır. Bu bitkilerde kök ve
gövdeler indirgenmiştir. Yapraklar şeritsi olup boyları uzundur.
Posidonia oceanica
Vallisneria spiralis
3- Parçalı yapraklı bitkiler: Bazı bitkilerde yapraklar yüzeylerini arttırmak için parçalı veya
ipliksi şekil gösterirler. Ceratophyllum ( Boynuz otu), Myriophyllum ( Su civanperçemi )
parçalı yapraklı su bitkileridir.
Ceratophyllum
Myriophyllum
29
TOZLAŞMA ( POLİNİZASYON)
Polen tanesinin döllenmeyi sağlamak amacıyla, herhangi bir şekilde dişi organın stigması
üzerine ulaşması veya konmasına olayına Tozlaşma (polinizasyon) adı verilir. Rüzgar ve su
vasıtasıyla taşınan polenlerin yüzeyi genellikle düzgün, böcek veya kuş gibi hayvanlar
vasıtasıyla taşınan polenlerin yüzeyi farklı şekillerde girintili ve çıkıntılıdır. Eksin’e ait olan
bu süsler polenlerin gerek hayvanlara gerekse dişi organın stigmasındaki girintili çıkıntılı
yüzeylere tutunmasını sağlar. Tozlaşma 3 şekilde gerçekleşir ;
1-) Anemogami (rüzgar ile)
2-) Zoogami ( hayvanlar ile)
3-) Hidrogami (su ) vasıtasıyla olur.
Bitkilerde tozlaşmayı sağlayan polen örnekleri
1-Anemogami ; Rüzgar ile tozlaşma= Anemogam (rüzgar ile tozlaşan) bitkilerin filamentleri
gayet ince, anterler çoğunlukla versatil (her yöne dönebilen), polen çoğunlukla toz gibi hafif
veya Çamlarda olduğu gibi hava keseleri bulunur. Dişi organdaki en önemli değişiklik stilüs
çok parçalı olup kabul yüzeyini arttırarak polenleri rahatlıkla tutacak tarzda gelişmiştir.
Gymnospermae (=Açık tohumlular), Poaceae (= Gramineae= Buğdaygiller) familyasının
tamamı, Fagaceae, Betulaceae, Salicaceae’den Populus (Kavak), Plantago (Sinir otu) vs.
Corylus (Fındık)ve Populus (Kavak)ve Betula (Huş Ağacı)’nda amentum çiçek durumu
30
Pinus (Çam)’da polen yağmuru ve hava keseli çam poleni
Şekil 14. Poaceae (Buğdaygillerde) çiçek durumu ve versatil (oynar) stamenler
2- Zoogami: Zoogami ile tozlaşan bitkilerin polen tanelerinin yüzeyleri pürüzlü ve
yapışkandır. Zoogam çiçeklerde hayvanları çekimlemek için nektaryum ( Balözü)’lar
gelişmiştir. Bazı hallerde nektaryumlar çok bol olup gelen böceklere hem balözü hemde polen
besin olarak sunulur. Stamen adedi fazladır. Ayrıca zigomorfi, göz alıcı ve parlak renkler ile
polenin bolluğu göze çarpar. Örnek= Anemone (Dağ lalesi) ve Papaver rhoeas (Gelincik).
Hayvanlar vasıtasıyla meydana gelen tozlaşma 3 guruba ayrılır.
A)- Entemogami= (Böceklerle tozlaşma) ; Ficus carica (İncir), Viola (Menekşe), Salvia (Ada
çayı) vs. ayrıca gece açan çiçeklerde gece kelebekleri vasıtasıyla tozlaşırlar. Orchis (Salep)
ve Ophrys gibi.
31
B)- Ornitogami= ( Kuşlar vasıtasıyla tozlaşma): Ornitogam çiçeklerde çiçeğin yapısı ile
kuşun gagası arasında tozlaşma açısından yakın bir ilişki vardır. Bu tip çiçekler genellikle tüp
gibi uzun, parlak renkli, gösterişli olur. Proteaceae, Cactaceae, Bombacaceae, Passifloraceae
ve Loganiaceae familyası üyelerinde olduğu gibi.
C)- Kiropterofili = (Yarasalar vasıtasıyla tozlaşma); Genellikle büyük, gösterişli çiçeklere
sahip olan bitkilerde görülen tozlaşma şekli olup meyva yiyen yarasalar tarafından
gerçekleştirilir.. Musaceae, Bombacaceae, Bignoniaceae familyalarında görülür.
3- Hidrogami= (Su vasıtasıyla tozlaşma); Su içinde yaşayan bitkilerde görülen tozlaşma
şeklidir. Angiospermlerin sucul çiçekli bitki guruplarından (Zostera, Vallisneria, Elodea,
Helobia) gibi cinsleri hariç dier guruplarda hiç görülmez.
32
Şekil 15. Sucul bitkilerde çiçek morfolojisi
ÜREME VE YAYILMA
Su bitkilerinin meyva ve tohumları genel olarak suda yüzebilecek bir yapıya sahiptir.
Yayılmaları su akıntısı veya su kuşları yardımıyla olur. Su bitkilerinde vegetatif üremeye
eşeyli üremeden daha çok rastlanır. Bitkilerin kök, dal veya yaprak, soğan ve yumru gibi
vegetatif organları vasıtasıyla çoğalmasına V e g e t a t i f Ç o ğ a l m a adı verilir.
Vegetatif çoğalma doğada kendiliğinden gerçekleşir ve aşağıdaki olduğu gibi meydana gelir.
1)- Ana eksenin koparak her parçanın yeni bir bitki meydana getirmesi; Bu tip çoğalmada ana
eksenin belirli kısımları parçalanır. Parçalanan kısımlardan her biri bağımsız bir bitki gibi
gelişir. Tatlı su bitkilerinden Elodea, Ceratophyllum; Deniz bitkilerinden; Cymodocea vs.
2)- Rizom ile çoğalma; Suda yaşayan bitkilerin rizomları yan sürgünler vererek buralardan
yeni bitkileri oluştururlar. Deniz bitkilerinden Posidonia ve Zostera ile tatlı su bitkilerinden
Nymphaea ve Potamogeton’da görülür.
3)- Kış tomurcukları ile çoğalma; Su bitkilerinin bu yolla çoğalmaları oldukça yaygındır.
Havaların değişmesi halinde bitki canlılığını korumak için kış tomurcukları meydana getirir.
Bu kısım bitkiden ayrılarak elverişsiz şartları zarar görmeden geçirmeye çalışır. Şartlar uygun
hale geldiğinde ise çoğalarak hayatını devam ettirir. Tatlı su bitkilerinden Myriophyllum ve
Potamogeton’da görülür.
VEGETATİF ÇOĞALMANIN SU BİTKİLERİNE SAĞLADIĞI AVANTAJLAR
1-) Küçük su bitkilerinin uygun koşullarda hızla çoğalmaya ihtiyaçları vardır. Doğa eşeyli
üreme ile bu bitkilere istedikleri bu çabukluğu verememektedir. Çünkü bu tip bitkilerde;
çiçeğin açması, tozlaşması, döllenmesi, meyva ve tohum oluşumu ve dinlenme periyodu için
uzun bir zamana ihtiyaç vardır. Bu nedenle vegetatif çoğalma kısa ve hızlı yoldan çoğalmanın
en uygun şeklidir.
2-) Su bitkilerinin bazıları dioiktir. Bu nedenle aynı bitkinin iki eşeyini de aynı anda ve aynı
suda bulma olanakları her zaman mümkün olmaz, bu nedenle bu tip bitkilerde vegetatif
çoğalma canlının hayatını devam ettirebilmesi için tek çare olmaktadır. Örneğin; Elodea dioik
33
bir su bitkisidir. Anavatanı Amerika olan bu bitkinin sadece dişi bireyleri Avrupa’ya
getirilmiş havuz, göl veya akvaryumlarda vegetatif olarak süratle çoğaltılmıştır.
DENİZLERİN ORGANİK MADDE VERİMİ
Okyanus ve denizlerdeki organik maddelerin oluşumu ve bu ortamlardaki biyokimyasal
dolaşımı karasal ortamlarınkine benzer. İlk organik maddenin oluşumunu sağlayan fotosentez
olayı güneş ışığı altında CO2 ve sudan yararlanarak tek ve çok hücreli algler ile birkaç deniz
fanerogamı tarafından gerçekleştirilir. Bir fabrika gibi çalışan ve üreticiler olarak
isimlendirilen bu bitkisel organizmaların faaliyeti sonucu önce karbonhidratlar daha sonra
organik maddenin bir bölümünün tüketildiği Solunum olayı gelir. Bu olay sonucunda CO2
mineral maddeler ve enerji açığa çıkar. İşte karasal ve denizel ortamlarda ard arda devam
eden bu iki olay doğadaki organik madde dolaşımını sağlar. Fotosentezi gerçekleştiren ve
üreticiler olarak isimlendirilen bitkisel organizmaların oluşturduğu organik maddeye Birincil
ürün ( primer prodüktivite) adı verilir. Bunlar beslenme zincirinde ilk halkayı oluştururlar.
Denizlerin organik madde verimini çevresel faktörlerden özellikle ışık, temparatür, besleyici
element ve su hareketleri etkiler. Bunlardan en önemlisi ışık faktörü olup, fotosentez miktarı
ile ışık şiddeti arasında sıkı bir ilişki vardır. Maksimum fotosenteze, ışık şiddetinin 1/3
düştüğü 20 m. civarındaki derinliklerde rastlanır. Yine ışığın etkisi ile fotosentez olayı 100 m.
derinlikten sonrada çok indirgenmiş durumda olup, 200 m. derinlikten sonrada tamamen
ortadan kalkar.
DENİZEL FANEROGAMLAR VE SİSTEMATİĞİ
Deniz çiçekli bitkilerinin Akdeniz, Ege ve Marmarada 4 cinsi (Posidonia, Zostera,
Cymodocea, Halophila) vardır. 50 kadar türü olan deniz çiçekli bitkilerinin ataları karasal
olup bu bitkiler deniz ortamına 200 milyon yıl önce dönmüşlerdir. Deniz ortamına uyum
sağlayabilmek için anatomik ve morfolojik olarak çeşitli değişimler göstermişlerdir. İletim ve
destek dokuları stomaları azalmış, tozlaşmaları kara bitkilerine göre farklılaşmıştır. Akuatik
ortamdaki tozlaşmada su önemli bir yer tuttuğu için üreme organlarıda buna göre değişim
göstermiştir. Bu çeşit bitkilerde vegetatif çoğalma çok yaygın olduğundan denizlerin
zemininde deniz çayırlarını oluştururlar.
Karasal çiçekli bitkilere göre çok az türü olan bu bitkiler Hydrocharitaceae ve
Potamogetonaceae, Zosteraceae, Cymodoceaceae, Posidoniaceae, Zannicheliaceae gibi
familyaların içerisinde yer alan 10 cinsle temsil edilirler. Bu cinslerin anahtar kriterleri
arasında en önemli yapı rizomlardır. Daha sonra kök ve üzerindeki nodların sayısı, yaprak
morfolojisi ve salgı hücreleri ile çiçeklenme sayılabilir.
Bölüm: SPERMATOPHYTA (Tohumlu bitkiler)
Alt Bölüm: ANGIOSPERMAE (Açık tohumlular)
Sınıf: MONOCOTYLEDONEAE (Tek Çenekliler)
MONOKOTİLLERİN GENEL ÖZELLİKLERİ
1- Embriyo genellikle endospermadan besin alabilmek içinhavstor (Emeç) kök gibi iş gören
ve kaide olarak embriyonun tepesinde gelişen bir kotiledon (Çenek) içerir.
2- Ana kök kısa ömürlü olup yerini etrafından çıkan çok sayıda Ek (Adventif) kökler alır.
3- Gövde kesitlerinde iletim demetleri dağınık dizilmiştir.
4- Kambiyum tabakası olmadığından sekonder kalınlaşma görülmez (nadir hallerde görülen
sekonder büyüme dikotillerden farklı tarzda oluşur. Örnek= Dracaena, Yucca sp. vs.).
5- Yapraklar genellikle sapsızdır. Bazen kın oluşturan tabanlarıyla gövdeyi sarar. Yaprak
şekilleri basit, tam kenarlı, şeritsi veya eliptiktir.
34
6- Yapraklarda genellikle paralel damarlanma vardır. Nadiren ağsı damarlanma görülür.
(Örnek: Smilax = Saparna , Gıcır)
7- Çiçekler trimer (üç parçalı) ve daireler şeklindedir, çiçek örtüsüne Perigon, perigonun
her bir parçasına Tepal adı verilir. (Kaliks = sepal), Korolla = petal ayırımı yoktur.)
8- Çiçek formülleri P 3+3, A 3+3, G3
Anlamı:
P3+3 = Petallerin, 3’ü iç, 3’ü dış dairede dizilmiş anlamındadır
A3+3 = (Androkeum = Stamen) = 3 adedi içteki, 3’ü dıştaki petallerde =A 3+3
G3 = (Ginekeum = Ovaryum)= 3 bölmeli
9- Monokotillerin çoğunda, rizom, bulb, korm, tuber gibi dayanıklı yeraltı organları (gövde
metamorfozu) meydana gelmiştir
Şekil 16. Monokotil ve dikotil bitkilerin genel özellikleri
Familia: HYDROCHARITACEAE
Suya batık veya yüzücü olarak tatlı sularda, denizlerde yaşayan otsular. Yapraklar suya batık
veya yüzücü, petiollü veya petiolsüz, lamina linear, oblong, orbikular, kenarları dişli veya
tam. Brakte 2 karşılıklı veya spataya benzer, ikiye yarık. Çiçekler iki veya bir eşeyli, periant
segmentleri serbest, 1 veya 2 serili, her seri üçlü; en dıştaki seri eğer varsa genellikle petaloid.
Stamenler 3- çok sayıda. Ovaryum alt durumlu. Plasentasyon parietal. Meyva globostan
lineara kadar. Tohumlar çok sayıdadır. Hydrocharitaceae familyası 18 cins 80 tür
içermektedir. Bu cinslerden 3 tanesi denizlerde yaşar.Apalanthe, Appertiella, Blyxa, , Egeria
,Elodea, Enhalus Halophilla, Hydrilla, Hydrocharis, Lagarosiphon, Limnobium,
Maidenia, Nechamandra, Ottelia, Stratiotes, Thallasia, Vallisneria,
35
Yurdumuzda bulunan cinsler için ayırım anahtarı
1- Yapraklar petiyollü
2- Yapraklar karşılıklı,lamina lineardan oblonga kadar; bitki denizlerde yaşar
1. Halophila
2- Yapraklar dipte rozet durumunda, lamina yuvarlakça; bitki tatlı sularda yaşar
2. Hydrocharis
1- Yapraklar petiyolsüz
3- Denizlerde yaşar; yaprakların hepsi karşılıklı
1. Halophila
3- Tatlı sularda yaşar; yapraklar dipte, çevresel veya yalnız alttakiler karşılıklı
4- Yapraklar dipte, genellikle 10 cm.’den daha uzun
5- Yapraklar linear-lanseolat, serrat, sert yapılı; petaller 15-20 mm. meyvalı pedisel
spiral şekilde kıvrık değil
3. Stratiotes
5- Yapraklar kordela şeklinde, uç tarafı dentat, gevşek duruşlu; petaller küçük; meyvalı
pedisel spiral şekilde kıvrık
6. Vallisneria
4- Yapraklar çevresel veya alttakiler karşılıklı, 5 cm.’den küçük
6- Üst ve orta kısımlarda bir halkada bulunan yaprakların sayısı 4-5, 15-40 mm.
4- Egeria
6- Üst ve orta kısımlarda bir halkada bulunan yaprakların sayısı 3(4), enfazla 12 mm .
5. Elodea
HALOPHİLA Thouars
Denizlerde suya batık olarak yaşayan çok yıllık otsu bitkilerdir. Rizomları ince ve sürünücü,
nodyumlardan köklenir. Yapraklar bir çift, petiyollü veya petiyolsüz. Spata 2 valfli, sapsız.
Çiçekler tek eşeyli genellikle tek. Erkek çiçekler saplı, dişi çiçekler sapsız veya kısa saplı.
Periant parçaları 3, Stamenler 3, Ovaryum elipsoid. Stilüsler 3-5. Meyva ovoid, globos
elipsoid.
Şekil 17. Halophila türlerinin morfolojik görüntüsü
36
Halophila stipulacea Ruiz, H. Ballantine, D. L.
Denizlerde suya batık olarak yaşayan çok yıllık deniz otlarıdır. Rizomları ince ve sürünücü,
her nodyumdan bir adet kök çıkar. İnternodları 1-4 cm.dir.Yapraklar bir çift, saplı veya
sapsız, 30-60 x 6-8 mm., yaprak ayası şeritsi-elipsoid, serrulat, 3 damarlı. Spata 2 kapaklı ve
sapsız. Çiçekler tek eşeyli genellikle tek, erkek çiçekler saplı, dişi çiçekler sapsız veya kısa
saplı. Periant parçaları ve stamenler 3’er adet, ovaryum elipsoid.
Meyva: elipsoid, 5 mm. gagalı, gaga uzunluğu 4-6 mm.
Çiçeklenme: 8-9
Bulunduğu ortam: Kumlu zeminler
Yaşadığı yer: Ege-Akdeniz
Halophila ovalis (R.Br.) Hook.f. “ Paddle weed”
Denize batık yaşayan sürünücü gövdeli otsu türlerdir. Deniz çayırlarını oluştururlar.Her
nodyumdan tek bir kök çıkar, köklerin uzunluğu 80 cm. olabilir. Brakte vardır. Yapraklar iki
adet, karşılıklı, saplı ve lanseolattır. Dişi çiçek sapsız, üst kısmında ipliksi stilüsler bulunur.
Denizlerimizde bulunmaz. Tropiklerde “Dugong” olarak bilinir ve insanlar tarafından besin
olarak tüketilir. Hint Okyanusunda yaşar.
37
Thallassia testudinum Konig and Sims. ( Kaplumbağa otu) (Turtlegrass)
Dioik (iki evcikli) deniz bitkileridir. Dişi çiçekler tek, erkek çiçekler ikili-üçlü guruplar
halinde bulunur. Polenler müsilaj bir kılıfla sarılı olup boncuk dizileri şeklinde suya
dökülürler. Deniz kaplumbağalarının en önemli besinini oluştururlar. Hint, Batı Pasifik, Batı
Atlas Okyanusu ve Antilerde yaşar, ülkemiz denizlerinde bulunmaz.
Bilinen türü Thallassia hemprichii’dir
Enhalus acoroides (L.f.) Royle (Dugong) (Dugong çimi)
Paralel damarlı yaprakları oldukça uzun (130-150 x 1-2 cm) kayış gibi derimsi, kırılmaya
dayanıklı, koyu yeşil renkli ve kurdela şeklindedir. Hint okyanusundan Batı Pasifik
okyanusuna, İndo-Malezyadan ve Filipinlere kadar yayılış gösterir. 0- 4 m. derinliğe kadar
kumlu ve çamurlu zeminlere tutunur. Rizom gövde 1.5 cm kalınlığında, monopodiyal dallanır
ve yeni sürgün verme yeteneğindedir. Rizomdan çıkan kökler basit, iplik şeklinde, içinde hava
kanalları yer alır. Kökler 10-30 cm x 3-5 mm kalınlığındadır. Çiçekler beyaz renklidir. Erkek
çiçekler çok küçük, dişi çiçekler ise çok büyüktür. Enhalus her yıl çiçek açar. Tohumdan
38
yetişme oranı %20 ‘dir. Küçük canlıların barınak ve yaşam ortamlarını oluşturur. Dugong
olarak bilinir ve sahilde yaşayan insanlar tarafından meyvaları ve tohumları yiyecek olarak
tüketilir. Küresel ısınmanın aktif olduğu yerlerde bulunduğu ortama bol miktarda oksijen verir
karbondioksiti ise tutar.
Familya: JUNCAGINACEAE
TRİGLOCHİN L.
Tatlı ve tuzlu su bataklıklarında yayılış gösteren dik duruşlu çok yıllık otsulardır. Toprakaltı
gövdesi rizom veya soğan.Yapraklar tabanda alternat, linear, yarı yuvarlak, tabanı kınlı, Çiçek
durumu rasemus. Çiçekler küçük hermafrodit, stigmalar stamenlerden önce gelişir. Periant
segmentleri 6, serbest, otsu ve erken dökülür. Stamenler 6-3 adet. Ovaryum üst durumlu,
Karpel 6; verimli karpellerdeki tohum taslakları basal plasentasyonlu ve dik duruşlu. Meyva
eksene yakın yerden açılır.
Yurdumuzda T. maritima, T. palustris ve T. bulbosa ssp. barrelieri türleri mevcuttur.
1- Tüm karpeller verimli; çiçek durumu sık
1- Yalnız 3 karpel verimli; çiçek durumu gevşek
2- Toprakaltı gövdesi rizom
2- toprakaltı gövdesi soğansı
T. maritima
T. palustris
T. bulbosa subsp. barrelieri
39
Triglochin bulbosa L. ssp. barrelieri ( Loisel) Rouy (Soğansı köklü Ok otu)
Olgunlaşmış toprakaltı gövdesi soğansı, üstü ipliksi lifler ile örtülü. Gövde 7-35 cm.
uzunluğunda ve dik durumlu yaprakların boyunca veya biraz daha uzun, 2-5 mm. çaplıdır.
Yapraklar 1-2 mm. genişliktedir. Çiçekler hermafrodit, viole renkli, çiçek durumu oldukça
gevşek, orta kısımlarda 1 cm. lik yerde 2-4 çiçek vardır. Stigma 3 parçalı, Pedisel dağınık
duruşlu ve olgun meyvada hemen hemen 5 mm. uzunlukta, Meyva; 5-9 x 1-1.5 mm., dar
elipsoidden silindirik şekile kadar; yalnız 3 karpeli verimli.
Çiçeklenme zamanı: 3-5
Bulunduğu ortam: Deniz kenarlarına yakın tuzlu, sulak çayırlarda
Familya : RUPPIACEAE ( Ördekotugiller )
RUPPIA: (Ördekotları): İnce rizomlu, suya batık çok yıllık otsular. Gövdeler ince, uzun.
Yapraklar dar şeritsiden ipliksiye kadar, almaşlı veya karşılıklı, kenarları küçük dişli,tabanı
kınlı. Kınlar kısa kulaklı. Çiçekler hermafrodit, braktesiz, pedunkuller aksiler 2 çiçekli spika.
Periant yok. Stamenler 2, Anterler sapsız. Karpeller 4, serbest, meyvada saplı, stigmalar
sapsız, kalkansı. Meyva drupaya benzer fındıksı. 2 türü vardır.
40
1- Yapraklar 0.5 mm. kadar genişlikte; meyvalı pedunkul6 cm.’ye kadar olabilir, spiral değil
1- R. maritima
1- Yapraklar 1 mm. kadar genişlikte; meyvalı pedunkul 8 cm.’den daha uzun ve spiral
2- R. cirrhosa
Ruppia maritima L. (Sahil ördekotu) :
Yapraklar 0.5-0.7 mm. genişlikte, involukral yaprakların kınları hafif şişkin. Pedunkul (çiçek
kümesi sapı) meyvada 3-6 cm., genellikle kıvrılır ancak hiçbir zaman spiral değildir.
Anterler 0.5-1 mm., eliptik.
Fındıksı meyvalar 2-3 mm., kuvvetli oblik-ovoid, ovaryum sapçığı meyvada 0.5-2.5 cm.
Çiçeklenme zamanı: 3-6
Bulunduğu Ortam: Acı su lagünleri, göller, dereler, dere-deniz ağızları
Kuzeybatı, batı, Güney Anadolu ve Ege adaları. Dünyada Batı, Kuzey ve Orta Avrupa,
Akdeniz Bölgesi, Suriye, batı İran, Batı Pakistan, Hindistan, Kuzey Amerika.
Ruppia cirrhosa (Petagna) Grande (Sülüklü Ördekotu)
Ruppia maritima’ya benzer, ancak daha sağlam ve kuvvetli yapılı; yapraklar genellikle 1 mm,
kadar genişlikte; pulsu yaprakların kınları şişkin değil. Anterler 1.5 mm. kadar. Reniform
Çiçek kümelerinin sapı meyvada 8 cm.den daha uzun ve spiral.
Fındıksı meyvalar karşılıklı olmayan ters yumurtamsı, ovaryum sapçığı meyvada 0.5-1.2 cm.
Çiçeklenme; 6-7
Bulunduğu Ortam: Acı su lagünleri, göller ve küçük koylarda, deniz seviyelerinde
Kuzey ve Güney Anadolu, Kuzey, Batı ve Orta Avrupa, Akdeniz Bölgesi, Kafkasya, Afrika,
Kuzey Amerika
41
Familya: ZOSTERACEAE (Deniz çimleri)
ZOSTERA (Denizçimi):
Denizlerde suya batık olarak bulunan bir evcikli çok yıllık otsu bitkilerdir. Rizomları
sürünücü yapraklar linear, tabanı kınlı, kenarları tam veya uç kısmı dentikulat. Kınlar zarsı
yapılı kulaklı ligulalı, çiçekli sürgünler yanal duruşlu veya uçta. Çiçek durumları spadiks veya
spata ile sarılmış, Erkek ve dişi çiçekler spadiks üzerinde alternat olarak dizili. Stamenler
sapsız. Dişi çiçekler tek lokuluslu, 1 karpelli. Stigmalar filiform ve 2 adet. Meyva elipsoid
kapsül.
2 türü vardır.
1- Çiçekli sürgünler uçta; yaprak kını kapalı, yaşlandığı zaman yırtılarak açılır; Yapraklar 4-6
mm. genişlikte
1- Z. marina
2- Çiçekli sürgünler yanal duruşlu; yaprak kını açık; yapraklar enfazla 2 mm. genişlikte
2- Z. noltii
42
Zostera marina L. (Deniz çimi)
Yapraklar 20-120 x 0.2-1.2 cm., 5-11 damarlı, uç kısmı yuvarlak ve genellikle mucronat.
Spatayı oluşturan lamina kısa ve dar. Kın 5-20 cm.kapalı, yaşlandığı zaman yırtılarak açılır.
Çiçekli sürgünler 1.5 m’ye kadar uçta yer alır. Spatalar çok sayıda, 40-85 mm. Anterler 4-5
mm. Stilüs 2 mm., ovaryumdan daha kısa. Meyva 2.5-4 mm., genellikle gagalı.
Çiçeklenme: 6
Bulunduğu ortam: Kum zemin,
Yaşam yeri: Marmara, Ege, Akdeniz Denizlerde Yılanbalıklarının besinlerini oluşturdukları
için “Yılanbalığı otu “ olarak ta bilinirler.
Zostera noltii Hornem.
Yapraklar 18-25 x 0.05-0.2 cm., 3 damarlı uç kısmı emarginat ve genellikle asimetrik. Kın
0.5-4 cm., açık. Çiçek sürgünleri 10 cm., kadar, yanal duruşlu ve 1-3 spatalı, spata kulakları
12-20 mm., Anterler 2 mm., stilüs ovaryum boyu kadar. Meyva 1.5-2 mm., kadar gagalı
Çiçeklenme: 7
Bulunduğu ortam: Sığ sular, çamur zeminler
Yayılışı: Marmara ve Ege Denizi
43
Phyllospadix scouleri Hook. ( Surfgrass)
Japonya ve Kuzey Amerikanın Büyük Okyanus kıyılarında yayılış gösterir. Genellikle sörf
otu olarak bilinir. Sürünücü gövdeli, kapalı tohumlu bir bitkidir. Sürünücü gövdesi Alglerin
sürünücü gövdeli olanlarına benzemez. Yapraklar düz, 2-4 mm genişliğinde, şişkin rizomların
kaide kısmından çıkarlar. Çiçekler gövdenin kaide veya kaideye yakın kısmından kısa saplı
olarak çıkarlar. Çiçek saplarının uzunluğu 1-6 cm’ dir. Tek bir Spadiks vardır. Güney
Kaliforniya’nın Vankover adasındaki küçük göllerde med-cezir çizgisinde veya biraz altında
yaşamlarını sürdürürler.
Heterozostera tasmanica (Setchell) den Hartog
Bilinen tek türdür. İlk defa Tazmanyada bulunan bitkinin, yeni bir tür olup olmadığı halen
tartışma konusudur. Heterozosterase tasmanica, Zosteraceae familyasına ait deniz altında
kumullarda veya kumlu balçıklarda yayılış gösteren bir türüdür. Bazı bilim adamları
tarafından halen Zostera tasmanica olarak tanımlanmaktadır. Heterozostera monoik bir tür
olup dişi ve erkek çiçekler farklı bitkilerde yer alır. Çiçekler spatanın tepe kısmından aşağı
doğru gelişir, gevşek ve karşılıklı dizilidirler. Spata 20 cm.uzunluğundadır. Den Hartog ve
Cambridge’deki ark.tarafından 1970 yeni tür olarak tanımlanmış, 1983 yılında deskripsiyonu
yapılmıştır. Çoğalması vegetatif olarak yan sürgünlerden olmaktadır. Aynı zamanda apikal
meristem ve dik sürgünler kırılarak veya kesilmek sureti ile üretilmesi sağlanır.
44
Familya: CYMODOCEACEAE
CYMODOCEA:
Denizlerde suya batık olarak yaşayan iki evcikli çok yıllık deniz otlarıdır. Rizomlar sürünücü
nodyumlardan köklenir. Her nodyumda kısa sürgünler bulunur. Yapraklar çok sayıda distik
dizilişlidir. Yaprak kınları aurikulat ligulat, Çiçekler tek ve uç kısımlarda periant yok. Erkek
çiçekler saplı stamenler 2; anterler birbirine kaynaşık. Dişi çiçekler sapsız. Karpeller 2, Stilüs
2, filiform, Meyva Aken ve gagalı. Denizlerimizde tek türü (Cymodocea nodosa) bulunur.
Cymodocea nodosa (Ucria) Ascherson
Rizomlardaki internodyumlar 3-6 cm. Nodyumlarda bir kök ve bir gövde yeralır. Yapraklar
her gövdede 2-5 adet, yaprak uzunluğu ve genişliği 30 x 0.35 cm’dir. Yapraklar 7-9 damarlı,
45
yaprak kenarları uca doğru dikenli-dentat, uç kısmı optus, Kın 5 cm’ye kadar. Erkek çiçekleri
taşıyan sap 7-10 cm. Anterler 11-15 mm. Dişi çiçekler sapsız; Stilüs 2-3 mm. Stigmalar 25
mm’ye kadar. Meyva: gaga kısmı hariç 8 mm. kadar.Yarı dairemsi, yandan basık, gaga 2mm.
Çiçeklenme zamanı: Mayıs-Ağustos
Bulunduğu ortam: 3 m.’ye kadar derinliklerde kumluk alanlarda
Yaşadığı yer: Ege, Akdeniz
Familya: POSIDONIACEAE
POSIDONIA C. König
Denizlerde suya batık olarak bulunan çok yıllık otsular. Rizomları ve kökleri dallı, sürünücü,
sağlam yapılı ve kına benzer pulsu yapılar ile kaplı. Yaprakların tabanı kınlı, linear kenarları
tam. Çiçek durumu saplı çiçekler yaprağa benzeyen brakteler ile desteklenen spikalarda,
hermafrodit veya en üsttekiler erkek. Periant yok, Stamenler 3 anterler sapsız. Düzgün
olmayan şekilde loblu, ovaryum eksene yakın kıvrılmış, tek ovüllü, Meyva: drupa, merikarp
etli. Denizlerimizde tek türü ( Posidonia oceanica) vardır.
Posidonia oceanica (L.) Delile (Neptün çayırı)
46
Rizomları 1 cm kadar kalınlıkta, bitkinen tabanı yaşlanmış ipliksi ve pulsu yapılar ile kaplı.
Kınlar 3-5 cm. Yapraklar 50x0.9 cm. kadar olabilir. Uç kısımları optus veya emarginat, 13-17
damarlı. Pedunkul 25 cm’ye kadar. Spika1-4 herbiri 3-5 çiçekli.
Meyva: ovoid 12 mm’ye kadar büyüyebilir.
Çiçeklenme: 11-12
Bulunduğu ortam: İzmir-Urla denizin 4-7 m. derinliğinde
Yayılışı: Ege ve Akdeniz sahillerinde 1- 40 m. derinliklerde bulunur.
Posidonia australis ve Posidonia ostenfeldii türleri Avustralyada yaşar, yaprakları
paketlemede, hayvanlara yatak yapımında, gübre sanayiinde, hayvan yemi ve izolasyon
malzemesi olarak kullanılır. Bitkinin lifleri yün ile karıştırılarak tekstil sanayinde kullanılır.
Familya: ZANNICHELIACEAE
Bir evcikli tatlı veya acı sularda suya batık olarak bulunan otsular, rizomlar sürünücü.
Gövdeler ince uzun. Yapraklar alternattan opposite kadar, linear, tabanı kınlı. Çiçekler tek
eşeyli küçük tek, erkek çiçekler periant var veya yok. Stamen 1 dişi çiçeklerde periant var.
Karpeller 1 veya çok Meyva; Aken veya fındıksı. 2 cinsi bulunur. Althenia ve Zannichelia
Cins ayrım anahtarı:
Yapraklar alternat, kın yaprak tabanına kaynaşık, erkek çiçeklerin periantı kadeh şeklinde dişi
çiçeklerde periant 3 segmentli…………………………………………………….. Althenia
Yapraklar verimsiz sürgünlerde alternat, verimli sürgünlerde karşılıklı gibi,kın yaprak
tabanına kaynaşık değil serbest, erkek çiçeklerde periant yok, dişi çiçeklerde periant kadeh
şeklinde…………………………………………………………………
Zannichellia
47
ALTHENIA Petit
Bir veya (?) iki evcikli suya batık çok yıllık otsular. Gövdeler ve rizomlar ince uzun.
Yapraklar alternat kın yaprak tabanına kaynaşık, aurikulat. Çiçekler aksilerde tek. Erkek
çiçeklerin periantı kadeh biçiminde ve 3 dişli; stamen 1 anter 1 tekalı, dişi çiçeklerin periantı
3 segmentli. Karpeller 3, Meyva: Fındıksı
Althenia filiformis Petit
Gövdeler 50 cm’ye kadar. Yapraklar 3-40 x 0.1- 0.3 cm. Kın 5 mm., aurikuller 3 mm. kadar.
Stilüs filiform 1-3 mm., Meyva: Elipsoid, meyva sapçığı 1.5 mm.
Çiçeklenme zamanı: Mayıs
Bulunduğu ortam: Deniz kenarlarındaki tuzlu göllerin sığ sularında
Yaşadığı yer =Tuzla gölü Adana-Karataş
48
ZANNICHELIA L.
Bir evcikli suya batık çok yıllık otsular. Rizomlar ince sürünücü, yapraklar linear 1 damarlı
karşılıklı gibi, kın yaprak tabanından ayrı, serbest. Erkek çiçeklerde periant yok; Stamen 1
anterler 2-4 tekalı, dişi çiçeklerde periant zarsı ve kadeh şeklinde karpeller 1-9, Meyva: Aken
ve yandan basık.
Zannichellia palustris L. ssp. repens (Boenn.) Schübler & Mantens (Bataklık Susümbülü)
Bitki enaz 1 m. boyunda. Gövdeler dallı ve yapraklı. Yapraklar 50 (100) x 0.2-1.2 mm.
Filamentler 5-12 mm. veya daha fazla. Karpeller 1-7. Meyva :Aken (1.5-3.4 x 0.6-1.4 mm.),
hafif kıvrık sırt kısmı omurgalı ve üstü murikat
Çiçeklenme zamanı: 4-9
Bulunduğu ortam: tatlı ve acı sular, göl, su birikintileri, dere ve kanallarda 0 ile 1660 m.
49
Boynuz otu - yabani boynuz otu olarak da bilinen bu bitki dayanıklı türlerden arasındadır.
Yurdumuz göllerinde sıkça rastlanır. Erkek ve dişi çiçekler ayrı bitkiler üzerinde olabildiği
gibi aynı bitki üzerinde de bulunabilir. Arıtma tesislerinde, çamurun iyileştirilmesinde ve
direkt olarak pis suların arıtılmasında ve soğuk su havuzlarında oksijen üretici olarak
yetiştirilir.
Fam. POTAMOGETONACEAE ( Susümbülleri)
Rizomlu veya kış tomurcukları bulunan çok yıllık otsu su bitkileridir. Yaprakları suya batık
veya su üstünde yüzücü olarak bulunur. Gövdeleri uzun ve esnek. Yapraklar alternat ve
karşılıklı, (nadiren bir halkada üçlü) basit, tabanı kınlı, kınlar yaprak petiyolüne bağlı veya
yaprak ile gövde arasında serbest, yüzücü yaprakları geniş, suya batık olanlar linear. Çiçek
durumu su içinde veya su dışında saplı spika. Çiçekler aktinomorf, hermafrodit. Periant
segmentleri 4., Stamenler 4, periantın tabanına bağlı, ovaryum üst durumlu, 4 karpelli
(nadiren az) serbest veya tabanda birleşik. Stigmalar kısa veya uzamış, sapsız.
Meyva: Drupa veya Aken
50
Şekil 18. Potamogetonaceae’de morfolojik görünüş
Lepilaena bilocularis Kirk (Su yumağı)
Tatlı sularda yaşayan tek veya kısa yaşamında çok yıllık dioik su içine batık yaşayan otsu
bitkidir. Gövde 1 cm. yüksekliğinde, 1 m. uzunluğundadır. Rizomları ince ve sürünücüdür.
Yapraklar almaşlı nadiren karşılıklı kulaklı, kınlı, erkek çiçekler 3 küçük periantlı, stamen 1-3
anterler 2 tekalı, dişi çiçekler 3, kısa saplı, periant segmentleri 3 adet yaklaşık 2 mm.
uzunluğunda karpeller ayrı 3 adet, sitilüs ince ve narin gelişmiş ovaryumla aynı uzunlukta,
stigma geniş, deri parçalara ayrılmış ve sitilüsle aynı uzunlukta, Meyva; Silindire benzeyen,
1-1.5 mm. uzunluğunda yüzeyi pürüzsüz veya çok küçük çıkıntılıdır. Meyva üzerinde aynı
zamanda çiçek örtüsü ve stilüs bakiye olarak kalır. 4 türü Avustralyada, Lepilaena bilocularis
ise Yeni Zelandada yaşar. L. bilocularis : Yerli halk tarafından balçıkta yaşayan “Claypan”
adı ile bilinir. Durgun sularda ince sık çalımsı görüntüler göstermelerinden dolayı su
51
Yumakları adını da alırlar. Suya batık halde yaşamlarını sürdüren ve çamur veya balçık
içerisinde büyüyen birkaç bitki türünden biridir.
Amfibolis griffithi (J.M.Black)Hartog
Denizde yaşar. Hint Okyanusu ve Avustralyada bulunur.
Familya : NAJADACEAE ( Su Perisigiller)
NAJAS L.
Şekil 19. Najadaceae familyasının genel görünüşü
52
Tek veya iki evcikli acı ve tatlı sularda suya batık olarak yaşayan tek yıllık otsular. Gövdeler
ince dallı tabandan ve alt kısımlardaki nodyumlardan köklenir. Yapraklar karşılıklı veya
yalancı halkalarda dizili, linear, 1 damarlı, tabanı kınlı çoğunlukla aurikulatlı; yaprakların,
aurikulatların bazende orta damarın alt yüzü dikenli-dişli çiçekler küçük aksilerde, tek eşeyli,
tek veya çok sayıda. Erkek çiçekler tek zarımsı yapıda perianta benzeyen 2 dudaklı bir yapı
ile sarılmış veya sarılmamıştır. Stamen 1 anter kısa saplı,1-4 tekalı, uçtan açılır. Dişi çiçekler
çıplak veya zarımsı bir spata ile sarılı. Ovaryum 1 karpelli, plasentasyon basal, ovül 1.
stigmalar 2-4 linear.
Meyva: elipsoid-oblong. 4 türü bulunur.
1. İki evcikli; yapraklar 1 mm.’den geniş (dişler dahil), kenarları belirgin dişli ……N. marina
1. tek evcikli; yapraklar 1 mm’den dar (dişler dahil), kenarları çok küçük dişli
2. Yaprak kını aurikulatsız ……………………………………………………
2. Yaprak kını aurikulatlı
N. orientalis
3. Yaprak kını kısa aurikulatlar yuvarlak …………………………………….. N. minor
3. Yaprak kını uzun aurikulatlar üçköşeli ………………………………
N. graminea
Najas marina L. (Dikenli su perisi)
Bitki iki evcikli ve 10-50 cm. uzunluğunda, nodyumlar arası tüysüzden dikenliye kadar
değişken, Yapraklar 6-50 x 1-4 mm., kenarları dikenli-dişli; dişler kaba ise her iki kenarında
4-12 adet, kın 4 mm.’ye kadar, her kenarında 0-2 adet dikensi yapı bulunur. Aurikulatlar yok.
Çiçekler tek; erkek çiçekler spatalı, anterler 4 tekalı. Meyva 3-6 mm. 3 alt türü bulunur.
N. marina ssp. marina, N. marina ssp. intermedia ve N. marina ssp. armata
53
Najas minor All. (Küçük su perisi)
Bitki tek evcikli uzunluğu 80 cm. kadardır. Nodyum araları tüysüz. Yapraklar 10-30 x 0.5-1
mm., kenarları dikenli-dişli, her kenarında 5-17 adet olup bazende orta damarın alt yüzünde
de bulunur. Yaprak kını 2-3 mm. aurikulatlar 0.5 mm. kadar, yuvarlak, dentat.
Erkek çiçekler spatalı, anterler 1 tekalı; dişi çiçekler 1-3 ve küçük demetler oluşturur.
Meyva 2.5 mm. kadar
Çiçeklenme zamanı; 6-9
Bulunduğu ortam: Göller ve su birikintileri 0-50 m.
Y: Trakya-Anadolu
Najas orientalis (Doğu Superisi)
Najas minor’e benzer, fakat yapraklarında airukulatlar yoktur. Orta damarın alt yüzünde
dikenli-dişler bulunmaz. Anterler 4 tekalıdır.
Çiçeklenme zamanı: Eylül
Bulunduğu ortam: Hendek içlerindeki su birikintileri
Yaşadığı yer : Edirne-İpsala (Gala gölü)
Najas graminea Delile ( Dar yapraklı su perisi)
Najas minor’a benzer, fakat; yapraklarındaki dikenli dişler çok küçük ve her kenarda 30’dan
fazla değildir; kın 2 mm. kadar, aurikulatlar kın boyu kadar, dar üç köşeli, çok küçük dikensi
dişli; erkek çiçekler spatasız, anter 2-4 tekalı.
54
Çiçeklenme zamanı: Ağustos
Bulunduğu ortam: Su kanallarında 0-70 m.
Yayılışı: Seyhan barajı
Balıklar için iyi bir yiyecek olan Najas türleri aynı zamanda gübre olarak kullanılmaktadır.
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
KAYNAKLAR
Kocataş A. 1993:Oseanoloji deniz bilimlerine giriş, Ege Üniversitesi Fen Fakültesi Kitaplar
serisi No: 114. Bornova-İZMİR
Cirik,Ş, Cirik, S. 2005: LİMNOLOJİ (Ders Kitabı) Ege Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi
yayınları No. 21., Bornova-İZMİR
Cirik,Ş, Cirik, S. 2004: SU BİTKİLERİ (Deniz bitkileri Biyolojisi Ekolojisi Yetiştirme
Teknikleri. Ege Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi yayınları No. 58 Bornova-İZMİR
Seçmen,Ö., Gemici, Y., et all 1986= Tohumlu Bitkiler Sistematiği. Ege Üniversitesi Fen
Fakültesi kitaplar serisi No: 116 Bornova -İzmir
Seçmen,Ö.,Leblebici E. 1996: TÜRKİYE SULAK ALAN BİTKİLERİ VE BİTKİ ÖRTÜSÜ
Ege Üniversitesi Fen Fakültesi Yayınları No: 158 Bornova / İZMİR
http://www.ruhr-uni-bochum.de/boga/html/Euryale.ferox.ho4.jpg
http://ginux.univpm.it/didattica/dispense/bavestrello/zoologia/immagini/halopsti.jpghttps://w
ww.eoearth.org/upload/thumb/6/67/Posidonia.jpg/300px-Posidonia.jpg
http://www.seagrasswatch.org/ID_Seagrass/images/HO4.jpg
http://tinypic.com/6hi2y1.jpg
http://203.158.191.28/aquarium/board/data/imagefiles/R521.jpghttp://web.ipb.ac.id/~dedi_s/images/stories/lamun/ekosistem/gbr1.jpghttp://lh5.ggpht.com/ronyeo/Rf3qFn0dVnI/AAAAAAAAAPs/hAtJD1f-voo/09enhalus.
jpghttp://farm1.static.flickr.com/183/425240179_9b3106912a_m.jpg
http://farm1.static.flickr.com/183/437130819_65f55874a9.jpg?v=0
http://yoohoo.euweb.cz/cantor2004/aktual/aktual6-06/6pictimg/enhalus_acoroides.jpg
http://serc.carleton.edu/images/microbelife/extreme/alkaline/Microcystis.jpg
http://botit.botany.wisc.edu/images/130/symbiosis_images/Azolla/Anabaena.low.jpg
http://labradorpark.wordpress.com/2008/10/14/enhalus-acoroides/
http://www.bluestem.ca/images/juncus-goldstrike.jpg
http://img142.imageshack.us/img142/5092/laurusnobilisho1at0.jpg
http://www.plant-identification.co.uk/skye/juncaginaceae/triglochin-maritima.htm
http://counties.cce.cornell.edu/suffolk/habitat_restoration/seagrassli/ecology/seagrass/7.jpg
http://restorationday.noaa.gov/images/widgeon_grass.jpg
http://www.wahlens.se/bildsidor/2007_08/stora/ruppia_cirrhosa_close_vall_070805STOR.jpg
http://www.ars-grin.gov/npgs/images/sbml/Ruppia_cirrhosa_fruits.jpg
http://images.google.com.tr/imgres?imgurl=http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/
thumb/4/47/Ruppia_cirrhosa_ruoc6_001_pvd.jpg/99pxRuppia_cirrhosa_ruoc6_001_pvd.jpg&imgrefurl=http://commons.wikimedia.org/wiki/Ruppia
_cirrhosa%3Fuselang%3Dde&usg=__yzNQixXhCF0GnYIjU_qCD61C1M=&h=120&w=99&sz=4&hl=tr&start=12&um=1&tbnid=QS430ZAd7gcWM:&tbnh=88&tbnw=73&prev=/images%3Fq%3Druppia%2Bcirrhosa%26um%3D1%2
6hl%3Dtr
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/95/Vallisneria_spiralis_Erasmus_D
arwin_1789.jpg/407px-Vallisneria_spiralis_Erasmus_Darwin_1789.jpg
http://www.taysidebiodiversity.co.uk/Pics/Coastal4.jpg
http://www.padillabay.gov/images/gwozdzfig1.jpg
http://www.floralimages.co.uk/images/zostera_marina_db7.jpg
http://delta-intkey.com/angio/images/zoste810.gif
http://delta-intkey.com/angio/images/zoste145.gif
http://pagespersohttp://www.floridamarine.org/images/gallery/halophila_dec_line_0229.jpg
http://www.pantai.netfirms.com/halophila%20ovalis.gif
71
http://farm1.static.flickr.com/165/430210043_ed96591c00.jpg?v=0
orange.fr/gonzales.manuel/textes/la%20mer/Plantes_a_fleurs/Zostera_noltii2.jpg
http://www.eoearth.org/upload/thumb/6/67/Posidonia.jpg/300px-Posidonia.jpg
http://www.hartfordhwp.com/Taino/photos/bird.pnghttp://farm4.static.flickr.com/3092/2529728189_28b27ebc69.
jpg?v=0
http://www.wildsingapore.com.sg/wildfilms/blog/blogfotos/0606sent/060628sntd3825m6.jpg
http://www.colibriridge.com/images/hummer.jpg
http://soer.justice.tas.gov.au/2003/image/432/cem_habitat/p-seagrass_heterozostera-m.jpg
http://pagespersohttp://images.google.com.tr/imgres?imgurl=http://bp0.blogger.com/_Vxu_tx5NynY/RkHHrsf
LtXI/AAAAAAAAApw/GmIW13r3Zy8/s400/enhalus2.jpg&imgrefurl=http://iyor08singapor
e.blogspot.com/2008_08_01_archive.html&usg=__kHQWkFVFg7DltQXnEy7_oXdpSE=&h=197&w=400&sz=27&hl=tr&start=22&tbnid=gY_avGUJodWe7M:&tbnh=61&tbnw
=124&prev=/images%3Fq%3Denhalus%26start%3D20%26gbv%3D2%26ndsp%3D20%26hl
%3Dtr%26sa%3DN
http://erick.dronnet.free.fr/belles_fleurs_de_france/images/triglochin_bulbosum_barrelieri1.jp
g
http://restorationday.noaa.gov/images/widgeon_grass.jpg
http://myfwc.com/manatee/images/seagrass/wgrassb.jpg
http://flora.nhm-wien.ac.at/Bilder-P-Z/Ruppia-maritima-2.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/47/Ruppia_cirrhosa_ruoc6_001_pv
d.jpg/280px-Ruppia_cirrhosa_ruoc6_001_pvd.jpg
http://www.azote.se/repository/temp/f6e9e3e6h6b9h9e3b3f33f36h6f6f3b3e6f3b3h6f6e3h3h6
b3b9/largew/fmi00005.jpg
http://farm3.static.flickr.com/2234/2534307554_44955a11d6.jpg?v=0
http://beachwatchers.wsu.edu/ezidweb/seagrasses/images/eelgrass.jpg
http://www.plantsystematics.org/users/sv22/sjv/working/phyllospadix.png
http://plantnet.rbgsyd.nsw.gov.au/HerbLink/multimedia/37/107/1039.png
http://pagespersoorange.fr/gonzales.manuel/textes/la%20mer/Plantes_a_fleurs/Cymodocea_nodosa.jpg
http://personal.telefonica.terra.es/web/cumacea/imag/posidonia.jpg
http://gvc03c17.virtualclassroom.org/Site/pic/posidonia_big.jpg
http://www.5terreacademy.com/imagines/Posidonia%20oceanica.jpg
http://zr.molbiol.ru/b_pictures/6_016.gif
http://www.tela-botanica.org/~photoflo/photos/hc/max/3665.png
orange.fr/gonzales.manuel/textes/la%20mer/Plantes_a_fleurs/Cymodocea_nodosa.jpg
http://flora.nhm-wien.ac.at/Seiten-Arten/Cymodocea-nodosa.htm
http://hablemosdelamar.files.wordpress.com/2008/04/posidonia-oceanica_mediterraneansea_by-manu-sanfelix.jpg
http://farm1.static.flickr.com/183/425240179_9b3106912a_m.jpg
http://www.naturamediterraneo.com/Public/data3/giamba/Olive%20di%20mar.jpg_20062318
746_Olive%20di%20mar.jpg
http://www.5terreacademy.com/imagines/Posidonia%20oceanica.jpg
http://www.tela-botanica.org/~photoflo/photos/hc/max/3665.png
http://zr.molbiol.ru/b_pictures/6_016.gif
http://www.unterwasser-weltostsee.de/assets/images/AZannichellia_palustris_subsp_pedicellata_k.jpg
72
http://images.google.com.tr/imgres?imgurl=http://flora.nhm-wien.ac.at/Bilder-PZ/Zannichellia-palustris-pa-3.jpg&imgrefurl=http://flora.nhm-wien.ac.at/SeitenArten/Zannichellia-palustrispa.htm&usg=__VrKpLHcvBRCct22kw14aKWRb7CI=&h=553&w=700&sz=80&hl=tr&start
=16&um=1&tbnid=BpYsTNPydVyNdM:&tbnh=111&tbnw=140&prev=/images%3Fq%3DZ
ANN%25C4%25B0CHELL%25C4%25B0A%26um%3D1%26hl%3Dtr%26sa%3DX
http://www.digitalnaturalhistory.com/images/Zannichellia2PeterviewSaltMarshJuly282006.jp
g
http://yuumezawa.com/Research/diagram.jpg
http://oceanworld.tamu.edu/students/forams/images/arctic_marine_food_web_90.jpg
http://subject.forest.gov.tw/species/aquaplants/bwpic/065.gif
http://images.google.com.tr/imgres?imgurl=http://www.pallottine.org.au/images/Lepilaena_
Water_Plant.jpg&imgrefurl=http://www.pallottine.org.au/tardun_lakes_4.htm&usg=__8vr1SLJAVPOEJQbB2_G4dZoCog=&h=205&w=250&sz=13&hl=tr&start=1&um=1&tbnid=E
WB3QMw5kEw7VM:&tbnh=91&tbnw=111&prev=/images%3Fq%3DLepilaena%26ndsp%3
D20%26um%3D1%26hl%3Dtr%26sa%3DN
http://www.wvu.edu/~agexten/aquaculture/images/weeds/Weed13.jpg
http://www.karavla.com/sitebuilder/images/Najas-416x344.jpg
http://www.hlasek.com/najas_minor_4598.html
http://www.petfish.net/articles/pix/najas.jpg
http://www.findfish.nl/waterplanten1/images/Najas%20indica_jpg.jpg
73
74
75
76
77
78