Çocuk Glokomu Nedir?

Çocuk Glokomu Nedir?
Glokom optik sinirin (gözden beyne iletiyi götüren sinir ) gözü terk ettiği yerde hasara
uğraması ile neticelenen bir durumdur. Bu tür hasar görme kalitesini etkilemektedir.
Çocuklarda görülen bu tür hasar hemen hemen her zaman yüksek göz içi basıncı ile
seyreder. Göz içi basınç yükselmesi gözü etkileyen enflamasyon ya da diğer
sebeplere bağlı olabilir. Bu tür glokomlar Sekonder Glokom olarak kabul edilir. Erken
çocukluk çağında gelişen Glokomlara Konjenital ya da Gelişimsel Glokom denir. Bu
tür Glokom’ la 10.000 canlı doğumda bir sıklıkta karşılaşmaktayız.
Göz İçi Basıncını hangi faktörler kontrol eder.
Göz bir topa benzer. Bu topun pompa fonksiyonunu göz içini dolduran ve silyer cisim
olarak adlandırılan kısmın oluşturduğu sıvı (hümör aköz ) üslenmiştir. Bu cisim halka
şeklindedir ve gözün renkli kısmı olan irisin hemen yanında yerleşmiştir. İris gözü iki
kısma ayırır; ön kamara ve arka kamara . Hümör aköz iris merkezinde bulunan
boşluktan (pupil, göz bebeği ) gözün ön kısmına doğru ilerler.
Gözün ön kısmını kubbe gibi örten saydam dokuya korna denir. Kornea kökünde
gözün drenaj (suları akıtma, filtrasyon ) sistemi yerleşmiştir. Hümör aköz bu drenaj
sisteminden (trabeküler ağ) geçerek toplayıcı kanala (Schlem kanalı) oradan da
gözün dışına bulunan kan damarlarına geçer. Bu drenaj sisteminde oluşacak direnç
göz içi basıncın artmasına neden olacaktır. Çocuklarda göz içi basıncın
yükselmesinin nedeni büyük çoğunlukla bu drenaj sisteminin düzgün çalışmamasına
bağlıdır. Bu tıkanma (direnç) birçok sebebe bağlı olabilir.
Bebek ve Çocuklarda Glokom belirtileri
Büyük göz
Işık hassasiyeti
Bulanık Kornea
Göz sulanması
Az görme ve titreyen göz (nistagmus)
Şaşılık (strabismus)
Büyük göz
Bebeklerde gözün ön tabakası (sklera) yetişkinlere kıyasla daha esnek ve
yumuşaktır.
Bu yüzden göz içi basınç yükseldiği zaman göz bir balon misali genişleyecek ve
büyüyecektir. Bundan dolayı eskiden Konjenital glokoma buftalmus (öküz gözü)
deniliyordu. Bu belirti bebeklerde yüksek göz içi basıncının en iyi belirtilerinden biridir.
Göz içi basıncın normal sınırla gelmesi bu durumun gerilemesine (normal boyutlara)
sebep olmasa da ilerlemesini durduracaktır.
Işık hassasiyeti
Yüksek göz içi basıncı olan bebekler çoğu zaman ışığa karşı çok hassas oluyorlar.
Bunun birçok sebebi vardır. Gözün ön penceresi olan korna ödemli ve bulanık
olduğundan rahatsızlık verebilir. Kornea tamamen saydam olmadığı zaman
üzerinden geçen ışınları yansıtmakta ve parlaklık oluşturmaktadır. Böyle durumlarda
aydınlık ortamlarda koyu camların kullanımı çok zararlı değildir. Göz içi basınç
normal sınırlara düşürülünce zaman içinde bu hassasiyet geçecektir.
Bulanık Kornea
Kornea iç yüzeyinde korneadan hümör aközü uzaklaştıran ve böylece kornea
saydamlığını koruyan küçük hücreler bulunmaktadır. Göz içi basıncı aniden
yükselince hümör aköz hücrelerin arasından korneaya sızar ve onu ödemleştirir ve
bulanıklaştırır. Eğer korna yüzeyince küçük skarlar (nedbe) var ise onlar da bulanık
görüntü oluşturabilir. Göz içi basınç normal sınırlara düşünce bulanıklık zaman içine
geriler fakat bu bazen birkaç ay ya da daha fazla zaman alabilir.
Göz sulanması
Sulanma irritasyona (tahriş) oluşabilecek doğal tepkidir. Eğer yüksek göz içi
basıncına bağlı olarak ışık yansımaları ve korneal ödem var ise sulanma doğal
refleks olarak gelişecektir. Basınç normal sınırlara düşürülünce sulanma geçecektir.
Az görme ve titreyen göz (nistagmus)
Yüksek göz içi basıncına bağlı olarak korna bulanıklığı ya da optik sinir (görsel iletiyi
gözden beyine ulaştıran sinir) harabiyetine bağlı az görme ve göz titremesi gelişebilir.
Şaşılık (strabismus)
Bazı bebeklerde az gören gözde kayma gelişebilir, bu kayma burun köküne doğru
(içeriye) ya da dışarıya doğru olabilir.
Genetik danışmana neden başvuralım?
Gelişimsel Glokomun tüm çeşitleri kalıtımsal değildir. Bununa rağmen genetik
danışmandan karşılaşabileceğiniz sorunları ve hastalığın riskleri ile ilgili bilgi
edinebilirsiniz. Bu bilgiler çocuğun geleceği için de önem taşımaktadır.
Çocuklarda hangi tür Glokom gelişebilir?
Çocuk ve bebekleri etkileyebilecek çeşitli Glokom türleri vardır.
Aniridi
Sturge Weber Sendromu
Katarakt cerrahisinden sonra gelişen Glokom
Enflamasyon
Primer Konjenital Glokom
Axenfeld yada Reiger Anomalisi
Peter Anomalisi
Aniridi
Çocuklarda gelişecek Glokom bazen irisin yokluğu ya da çok küçük oluşuna bağlı
olabilir.
Sturge Weber Sendromu
Sturge Weber Sendromunda da glokom görülebilir; bu hastalarda şarap lekesi olarak
da bilinen hastalığa özgü alın ve yüz bölgesinde doğum lekeleri ve damarlanmalar
görülür. Bu tarz görünüme sahip çocuklar glokom açısından takip edilmeli ve
gerektiğinde tedavi edilmelidir.
Katarakt cerrahisinden sonra gelişen Glokom
Çocuklarda Glokom katarakt cerrahisini takiben de gelişebilir. Eğer lens kesif ise bu
duruma katarakt denir ve cerrahi yöntemle tedavi edilmelidir. Cerrahiye veya
uygulanan ilaçlara bağlı ameliyat sonrası glokom gelişebilir. Tedavisi genellikle
glokom cerrahisidir.
İnflamasyon
İnflamasyon sonrası glokom gelişme olasılığı vardır. Çocukluk çağında gelişen artrit
sonrası trabeküler ağ inflamatuar hücreler ile tıkanabilir ve böylece glokom gelişebilir.
Bu hastalıkların tedavisinde kullanılan kortizonlu ilaçlar da göz içi basıncını artırabilir.
Primer Konjenital Glokom
Çocukluk çağı glokomların büyük çoğunluğunu teşkil eder. Bu tür hastalarda gözün
drenaj sistemi olan trabeküler ağ normal gelişmemiştir ve bunun neticesi olarak
hümör aköz dışa akımı zorlaşır ve göz içi basınç yükselir. Genellikle bu tür hastalığın
genetik olduğunu düşünmekteyiz, fakat kalıtım türü resesif olduğu için aile hikâyesi
olmayabilir.
• Axenfeld yada Reiger Anomalisi
Bu hastalığı ilk kez tarif eden hekimin ismini taşımaktadır. Bu tür glokomda trabeküler
ağ, iris ya da korneada doğumsal anomali mevcuttur. Bunun dışında dişlerde, yüz,
kulak ve başka uzuvlarda anomali olabilir. Axenfeld yada Reiger Sendromlu
hastaların hepsinde glokom gelişmeyebilir fakat glokomu tespit edilen hastalar sıkı
takip gerektirmekteler.
• Peter Anomalisi
Bu bir lens anomalisi durumudur. Bazen lens korneaya temas edecek şekilde
gelişmiştir
Glokomlu çocuğun takip ve tedavi şeması
Anestezi altında muayene
Tüm bebekler ve çocuklar baştan anestezi altında muayene edilmeli. Eğe göz içi
basıncı yüksek bulunursa cerrahi yapılmalıdır. Her defasında bir daha anestezi
altında muayene gerekebileceğini aileye söylemek gerekir. 5 yaşı üzerinde çocukla
konuşarak anestezi etmeden muayene etmeye ikna etmek gerekir fakat bu her
zaman mümkün olmayabilir.
Uygulanabilecek cerrahi teknikler
• Gonyotomi
Genellikle ilk tercih edilen cerrahi yöntemdir. Çok ince bıçak yardımı ile ön kamaraya
girerek filtrasyon sistem üzerinde kesi yapılır. Bu işlem gelişimsel olarak kapalı
kanalları açmak için yapılır. Ameliyat esnasında gözün içini görebilmek için
gonyoskop olarak adlandırılan özel mercekler kullanılır. Kaliteli görüntü elde
edebilmek için bazen kornea ön yüzeyi olan epitelyum tabası soyulabilir. Bu doku
kendiliğinden 1 ya da 2 gün içinde tekrar gelişir. Bu zaman zarfında çocuk rahatsız ve
uykusuz olabilir. Bu durumda ağrıkesici şuruplar kullanılabilir. Çoğunlukla bu işlem
göz içi basıncı düşürmekte yeterli oluyor fakat bazı olgularda işlemin tekrarlanması
gerekebilir.
Kanallara tekrar içerden müdahile imkânsız olduğunda yeni drenaj kanaları
oluşturmak için diğer cerrahi yöntemler uygulanabilir (trabekülektomi).
• Trabekülotomi
Bu cerrahi yöntemde çok ince alet (prob) yardımı ile önemli toplayıcı (collector) kanal
olan Schlemm kanalına girilir. Bu alet yardımı ile kanalda ilerledikten sonra ön
kamaraya giriliyor ve yeni drenaj yolu oluşturuluyor. Bu yöntem bazı glokom
türlerinde ya da Gonyotomi yapılacak kadar saydam kornea olmadığında tercih
edilmektedir. Bu yöntem tek başına ya da Trabekülektomi (göz sıvısını gözün
kanallarını kullanmadan cerrahi yöntemle açılan suni kanaldan konjonktiva altına
akıtma ameliyatı) ile kombine yapılabilir
• Trabekülektomi
Gözün güçlü ön duvarı sklera ve onu kaplayan konjonktiva dokusu vardır
Bu yöntem ile göz içinde yeni drenaj kanalları oluşturuluyor. Genellikle üst kapak
altında bulunan bölgeye yakın cerrahi yöntemle flab (doku kapağı) kaldırılır. Daha
sonra bu fleb ince iplikler ile tekrar yerine dikilir ve üzeri gözün ön tabakası olan
konjonktiva ile kapatılır. Göz içi sıvı oluşturulan bu kanal ile konjonktiva altına akıyor
ve oradan da kan damarları ile uzaklaştırılıyor. Ameliyat sonrası üst kapağın hemen
altında küçük kabarıklık görülebilir (bleb). Bu durum göz içi sıvının konjonktiva altında
birikmesi ile oluşuyor.
• Tüp imptantasyonu
Bazı çocuklarda göz içi sıvının dışarı atılası için özel olarak tasarlanmış tüpler
kullanılır. Bu yöntem diğer yöntemlerin, örneğin trabekülektomide oluşturulan flebin,
yetersiz kaldığı durumlarda tercih edilir. Bazen cerrahiden 1 ya da 2 hafta sonra çok
düşük seyir eden göz içi basıncı kontrol altına almak için göz içine gaz ya da gel
enjeksiyonu gerekebilir. Çocuklar büyüdükçe tüp değişimi gerekmemektedir, bazı
olgularda tüp 25 yıla kadar göz içinde kalmaktadır.
Cerrahi yaklaşımların başarı oranı nedir?
Cerrahilerin 5 yıllık başarı oranı ortalama %75 dir. Göz içi basıncı tekrar yükselen
çocuklarda, göz içi basıncı kontrole etmek için ek ilaç tedavisi ya da tekrar ameliyat
gerekebilir.
Yan etkiler ve komplikasyonlar
Glokom cerrahisi sonrasında katarakt gelişebilir. Katarakt göz içi lensin
bulanıklaşması durumudur. Bu olgularda görme bulanıklığı ve sisli görme vuku bulur.
Tedavisi cerrahidir, saydamlığını yitirmiş mercek çıkarılıp yerine suni mercek
yerleştirilir.
Uzun dönem komplikasyonlar arasında enfeksiyon sayılabilir.
Tedaviden sonra çocuğumun görmesi nasıl olacak?
Bu konuda kesin bir şey söylemek çok zor, hele çocuk çok küçük ise daha da zor.
Çocukluk çağında glokom tedavisi görmüş birçok çocuk yetişkinliğinde çok iyi
görmeye sahiptir. Göz içi basınç kontrol altına alındıktan sonra gerek gözlük gerekse
kapama tedavisi ile iyi sonuçla anılabilir. Çocuk büyüdükçe nihai görmesi ile ilgili
daha da kesin bir şeyler söylenebilir. Tedavini başarısının önemli parçası devamlı
tekrarlanan kontrollerdir. Bu bebekler tüm hayatları boyunca takip edilmelidirler.
Kapama tedavisi
Glokom özellikle tek gözde ise uygulanan cerrahi işlemlerden sonra göz içi basıncı
normal seviyelere getirilse bile hastanın görmesi düşük kalabilir. Görmesini artırmak
için özel egzersizlere ihtiyaç vardır. Sağlam gözün kapatılması, az gören gözün
çalıştırılması bu yöntemlerin başında gelir, glokomun tedavisi kadar önemlidir.
Tembellik az (zayıf) gören gözden gelen iletilerin beyin tarafından baskılanarak iyi
gören gözden gelen iletileri algılaması ile oluşuyor. Bu burum devam ederse göz ve
beyin arasındaki normal bağlantı zaman içinde kopacaktır. Kapama tedavisi zayıf göz
ve beyin arasındaki bağlantıyı kurmak için kullanılır.
Çocuğumun Glokomla yaşamasına nasıl yardımcı olabilirim?
Glokomlu çocukların ebeleyenlerine çok iş düşüyor. Ve bebeğime nasıl yardımcı
olabilirim en sık sorular arasındadır:
Bebeğim ağrı hissedecek mi?
Ağlamak göze çok mu zarar veriyor?
Bebeğim kafasını bir yerlere çarptığında endişelenmeli miyim?
Çocuğum spor yapabilecek mi, havuza girebilecek mi?
Bebeğim ağrı hissedecek mi?
Doktoru ve aileyi endişelendiren başlıca sorun glokomlu çocukların genellikle mutsuz
olmasıdır. Bebekler çoğu zaman huzursuz ağlamaklıdır, ayrıca zayıf beslenirler ve
çoğu kez gözleri sulanır ve kızarır. Bebekler parlak ışıktan rahatsız oldukları için çoğu
zaman kafalarını yastığın arkasına saklar. Göz rengi değişkenlik gösterebilir ayrıca
göz küresi hacimce büyüyebilir.
Ağlamak göze çok mu zarar veriyor?
Gözün sağlıklı olabilmesi için gözyaşına ihtiyacı vardır. Gözyaşı doğal antibiyotikler
içermektedir. Bebek ağlarken fazla gözyaşı oluşur ve bunun göze hiçbir zararı yoktur.
Bebeğim kafasını bir yerlere çarptığında endişelenmeli miyim?
Tabii ki büyük darbeler bebekte hasar oluşturabilir ve bu durumlarda acil servise
başvurmak gerekebilir. Fakat emeklemek çağında olan bebekler tabii ki ufak tefek
çarpmalar yaşayacaklar ve bunların bir zararı yok. Unutulmaması gereken nokta
normalden daha büyük göz (glokomlu bebeklerde oluşabilecek buftalmus) daha
frajildir (ince, yırtılmaya ve hasara müsait). Eğer görmede azalma, gözde bulanık
görüntü, gözün içinde kan görüntüsü, ya da ağrı fark edilirse hemen doktora
başvurmak gerekir. Eğer glokomlu bir çocuk yüzüne ya da bilhassa gözüne şiddetli
darbe aldıysa mutlaka uzman tarafından muayene edilmelidir.
Çocuğum spor yapabilecek mi, havuza girebilecek mi?
Eğer göz bariz bir şekilde büyük ise darbe alma ihtimali çak fazladır. Bu yüzden fazla
agresif tarz sporlar tercih edilmemeli. Eğer herhangi bir toplu spor tercih edildiyse o
zaman koruyucu gözlükler kullanılabilir. Bazı cerrahilerden (özellikle trabekülektomi)
sonra enfeksiyon almamak adına havuzda yüzmek sakıncalı olabilir.
Not: Çocuğunuzun özel ilgi alanları ve meşguliyetleri ilgili kendi doktorunuza
danışarak bir plan oluşturmak en mantıklısıdır!
Çocuğumun tedavisini, göz damlalarını nasıl uygulamam gerekir?
Göz damlasını damlatmanın en iyi yöntemi hangisidir?
Zamanlama ne kadar önemlidir?
Damlalar acıtıyor mu, zarar veriyor mu?
Damlalar nasıl etki ediyor?
Neden bazı prospektüslerde ‘çocuklar için sakıncalıdır’ ibaresi var?
Çocuğumun görmesini etkiliyorlar mı?
Çocuğum damla yerini hap alamaz mı?
Ne kadar uzun zaman damla kullanması gerekebilir?
Damlalar nasıl (hangi koşullarda) saklanmalı?
Glokom tedavisinde hangi damlalar ya da haplar kullanılabilir?
Çocuğumun diğer hastalıkları ile ilgili doktora bilgi vermek gerekir mi?
Göz damlasını damlatmanın en iyi yöntemi hangisidir?
Eğer ilaç ilk defa reçete edildiyse nasıl damlatılması gerektiğini görmeniz gerekebilir.
Genellikle en basit yöntem bebeğin uyumasını beklemektir. Bebeği battaniyeye sıkıca
sarmak küçük ellerini ve bacaklarını hareket ettirmemesi için yararlı olabilir. Daha
büyük çocuklara oturur, yatar ya da ayakta bile damla damlatılabilir.
Zamanlama ne kadar önemlidir?
Damlaların belli etki süresi vardır. Aynı damladan 2 dalma damlatmakla onun
etkisini artıramazsınız tam tersi zarar bile verebilirsiniz. Eğer iki farklı damla
kullanıyorsanız damlalar arası en az 10 dakika beklemeniz gerekmektedir. Bu
konuda kendi doktorunuzdan zamanlama konusunda etraflı bilgi almanız en doğrusu
olacaktır!
Damlalar acıtıyor mu, zarar veriyor mu?
Bazı damlalar biraz acıtıyor. Ama bu acı en fazla 1 dakika sürüyor bu yanlışlıkla
göze sabun kaçtığı zaman oluşan acıya benziyor. Bazen damladan sonra diğer
gözde de ağrı görülebilir.
Damlalar nasıl etki ediyor?
Çok hazla göz damlası çeşidi vardır. Ama esasında iki etki mekanizması vardır:
1. Göz içi sıvı üretimini azaltan
2. Drenaj kanallarını açan
Neden bazı prospektüslerde ‘çocuklar için sakıncalıdır’ ibaresi var?
O ibareler farmakologlar tarafından yazlamaktadır (bebekler üzerinde yapılan klinik
çalışmalardan bilgileri yok) ayrıca bu damlaların bebeklere reçetelendirilmesi sadece
göz uzmanları tarafından yapılmalıdır.
Çocuğumun görmesini etkiliyorlar mı?
Bebeklerde kullanılan Glokom ilaçları genellikle görmeyi etkilemezler
Çocuğum damla yerini hap alamaz mı?
Çok küçük bebeklerde ne kadar hap aldığını (yuttuğunu) kontrol etmek çok zordur.
Ayrıca bebekler çoğu kez kusarlar. Mide yolu ile alınan ilaçların yararından fazla yan
etkisi oluşacaktır.
Bu yüzden bazı özel durumlar (ameliyat öncesi birkaç günlük) dışında glokom
tedavisinde kullanılmıyor.
Ne kadar uzun zaman damla kullanılması gerekebilir?
Bu sorunu cevabı damlayı ne amaçla kullandığınıza bağlı: ameliyat sonrası
inflamasyonu baskılamak amacı ile mi, enfeksiyona karşı mı, ya da glokomdan dolayı
mı? Bu sorunun en net cevabını kendi doktorunuzdan alabilirsiniz!
Damlalar nasıl (hangi koşullarda) saklanmalı?
Saklanma koşulları ile ilgili bilgi her zaman ilaçla beraber kutuda bulunan
prospektüslerde yazılı oluyor. O bilgileri dikkatle okuyunuz. Genellikle 25 derecede ya
da buzdolabının kapağında gibi uyarılar olabilir.
Her zaman çocuklardan uzak tutulası gerekir. Göz damlası bir ilaçtır ve yutulduğu
takdirde sakınca oluşturabilir. Doktorunuz aynı damlaya devam etmenizi isterse yeni
(zamanı geçmemiş) damla kullandığınızdan emin olmanız gerekir.
Açılan damla sadece 1 ay kullanılabilir(damla bitmemiş olsa dahi).
Çocuğumun diğer hastalıkları ile ilgili doktora bilgi vermek gerekir mi?
Çocuğunuzun sağlık durumuna ilişkin doktorunuza her zaman mümkün olduğu kadar
fazla bilgi vermeniz gerekir.
Özellikle çocuğunuzun alerji, astım, kalp ve böbrek hastalığı var ise bu bilgi çok
büyük önem arz etmektedir.
Takipler sırasında nelere dikkat ediliyor?
Doktor nelere dikkat ediyor?
Muayeneye başlamadan önce neden damla damlatılıyor?
Çocuğum hangi sıklıkla muayene edilmelidir?
Çocuğum kaç yaşına kadar anestezi altında muayene edilecektir?
Glokomlu çocukların kardeşleri ve ebe beyinleri muayene edilmeli mi?
Doktor nelere dikkat ediyor?
Çocukların takibine özen gösterilmeli. Doktor şaşılık varlığına dikkat etmeli. Ayrıca
gözün büyümesine, herhangi bir kızarıklık ya da sulanmaya da dikkat edilmeli. Eğer
mümkünse göz içi basınç da ölçülmelidir.
Muayeneye başlamadan önce neden damla damlatılıyor?
Bazen göz bebeğini (pupil) genişletmek için damla damlatılıyor. Böylece gözünün
arkası (retina tabakası) ve optik sinir muayene edilir. Ayrıca gözlük muayenesi
(görme kusuru) için de kullanılabilir.
Bazı damlalar lokal anestetik ve sarı boya (flüroseyin) içermekteler. Özel aletler ve
mavi ışık altında bu damla yardımı ile göz içi basınç ölçümü yapılır.
Çocuğum hangi sıklıkla muayene edilmelidir?
Muayene sıklığı bebekten bebeğe değişir ve birçok sebeplere bağlıdır. En doğru
kararı hekiminiz verir!
Çocuğum kaç yaşına kadar anestezi altında muayene edilecektir?
Çok büyük değişkenlik gösterse de genellikle 5 yaş civarı çocuklar Goldmann
Tonometre’si (mavi ışık altında, uyutulmadan) ile muayene ediliyor. Daha küçük
yaşlarda air puff (hava üfleyerek ölçüm yapan alet) ile ölçümler yapılabilse de yüksek
göz içi basıncı olan bebeklerde hata payı yüksek olduğu için tercih edilmiyor. Bazı
durumlarda ölçümler kaleme benzeyen (Tonopen) aletle de yapılabilir.
Glokomlu çocukların kardeşleri ve ebeveynleri muayene edilmeli mi?
Bazı Glokom türleri ailesel olduğundan dolayı ebeveynlerin de muayene edilmesi
gerekir.
Genetik danışmana neden başvuralım?
Gelişimsel Glokomun tüm çeşitleri kalıtımsal değildir. Bununa rağmen genetik
danışmandan karşılaşabileceğiniz sorunları ve hastalığın riskleri ile ilgili bilgi
edinebilirsiniz. Bu bilgiler çocuğun geleceği için de önem taşımaktadır.