MAKİNE VE TESİSLERDE İŞ GÜVENLİĞİ
advertisement
İŞ EKİPMANLARINDA İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ GENEL PRENSİPLERİ ABBAS DENİZ Makine Mühendisi İş Müfettişi Sunum Akış Planı; • • • • • Tanımlar Sorumluluklar Makine Tasarımında Güvenlik Prensipleri İş Ekipmanlarında Asgari Gerekler Bir İş Kazası Analizi Tanımlar: İş Ekipmanlarının Yönetmeliği Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları İş ekipmanı : İşin yapılmasında kullanılan herhangi bir makine, alet ve tesisi, İş ekipmanının kullanımı: İş ekipmanının çalıştırılması, durdurulması, kullanılması, taşınması, tamiri, tadili, bakımı, hizmete sunulması ve temizlenmesi gibi iş ekipmanı ile ilgili her türlü faaliyeti, Tehlikeli bölge : İş ekipmanının bünyesinde veya çevresinde yer alan ve kişiler için sağlık ve güvenlik yönünden risklerin bulunduğu bölgeyi, Maruz kişi : Tamamen veya kısmen tehlikeli bölgede bulunan kişiyi, Operatör : İş ekipmanını kullanma görevi verilen çalışan veya çalışanları, Bakım: İş ekipmanında yapılan her türlü temizlik, ayar, kalibrasyon gibi işlemlerin tamamını, ifade eder. Makina Emniyeti Yönetmeliği Makine: En az bir parçası, uygun çalıştırıcı, kumanda ve güç devreleri vasıtasıyla hareket eden muhtelif parça ve gruplardan oluşan, malzemeyi işlemeye, taşımaya veya ambalajlamaya yarayan gereçleri; tek başına kullanıldığında ulaşılan amacı sağlamak için, tek bir bütünmüş gibi çalışmak üzere düzenlenen ve kontrol edilen makineler grubunu, yedek parça veya gereç olmamak kaydıyla, bir makineye veya muhtelif makineler grubuna veya bir traktöre kullanıcı tarafından monte edilmek üzere piyasaya arz edilen ve bir makinenin fonksiyonunu değiştiren değiştirilebilir teçhizatı, Emniyet Parçaları: Değiştirilebilir teçhizat olmamak kaydıyla, bir güvenlik fonksiyonu gerçekleştirmek üzere piyasaya arz edilen ve arızalanması veya hatalı çalışması durumunda, maruz kalan şahısların sağlık ve emniyetinin tehdit altına girdiği parçayı, CE Uygunluk İşareti : Makinelerin çalışırken veya kullanılırken insanların ve çevrenin sağlık ve emniyetini tehdit etmeyecek nitelikte olduğunu belirten işareti, Makineden kaynaklı herhangi bir kaza için İşveren Oysa Bu Tür Olaylarda Sorumluluklar Paylaşılır 6331 sayılı kanununa göre MEVZUAT AÇISINDAN İŞVERENİN YÜKÜMLÜLÜKLERİ 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu 4. Maddesi gereğince İşveren, çalışanların işle ilgili sağlık ve güvenliğini sağlamakla yükümlüdür. İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliğinin 5. ve 6 Maddesi gereğince İşveren, işyerinde kullanılacak iş ekipmanının yapılacak işe uygun olması ve bu ekipmanın çalışanlara sağlık ve güvenlik yönünden zarar vermemesi için gerekli tüm tedbirleri alır. MEVZUAT AÇISINDAN İMALATÇININ YÜKÜMLÜLÜKLERİ TBMM de 1967 yılında kabul edilen Uluslar arası 119 sayılı sözleşmede; Koruyucusu olmayan her türlü makinenin, tezgahın satışı, devredilmesi, kiralanması, ödünç verilmesi yasaklanmıştır. Makine Koruyucuları Yönetmeliği’nde; Koruyucusu bulunmayan makinelerin imal edilmesi, devredilmesi, satılması veya sergilenmesi yasaklanmıştır. Makina Emniyeti Yönetmeliği’nde; imal edilecek makinenin tasarım ve imalat aşamasında uyulması gereken temel emniyet şartları sağlamak zorundadır Makinaların Tasarımında Güvenlik İle İlgili Standartlar TS EN ISO 12100:2010- Makinelerde Risk Değerlendirme Metodolojisinde Tanımlar: Tehlike; Muhtemel zarar kaynağı Risk; Zararın meydana gelme olasılığı ile zararın büyüklüğünün birleşimi. Risk analizi; Makinanın sınırlarının belirtilmesi, tehlikelerin tanımlanması ve risk tahmininin birleşimi. Risk tahmini; Zararın muhtemel büyüklüğü ve meydana gelme olasılığının tanımlanması Risk değerlendirmesi; Risk analizi ve risk tahmininden oluşan toplam işlem. Risk derecelendirmesi; Risk analizini temel alarak risk azaltma hedeflerine ulaşılıp ulaşılmadığının değerlendirilmesi. Bakiye risk; Koruyucu tedbirler alındıktan sonra geriye kalan risk Koruyucu tedbir; Riskin azaltılması için amaçlanan; tasarımcı tarafından uygulanan (güvenli tasarımdan kaynaklanan tedbirler, tamamlayıcı koruma tedbirleri, kullanım bilgileri ) ve kullanıcı tarafından uygulanan (organizasyon: güvenli çalışma işlemleri, gözetim, çalışma izni verilmesi sistemleri; önlemler ve ilâve teknik koruma tedbirleri; kişisel koruyucu donanımların kullanılması, eğitim) tedbirler. Yeterli risk azaltma; Mevcut teknoloji düzeyi göz önüne alınarak en az yasal kurallara uygun olarak riskin azaltılması. Teknik koruma tedbirleri; Güvenli tasarımdan kaynaklanan tedbirler ile ortadan kaldırılamayan tehlikeler veya yeterince azaltılamayan risklerden kişileri korumak için koruyucu araçlar kullanılarak alınan koruyucu tedbirler Makine Sınırlarının Belirlenmesi Kullanım Sınırları; Cinsiyeti, yaşı, baskın el kullanımı, veya sınırlı fiziksel kabiliyeti Operatörler, bakım personeli veya teknisyenler, stajyerler , çıraklar ve genel halkın tahmini eğitim, tecrübe veya kullanıcı kabiliyeti seviyeleri Makinelerle alakalı önceden tahmin edilebilir tehlikelere diğer insanların maruziyeti Makine arızalarında gerekli müdahale prosedürler Boşluk (Alan, Mesafe) Sınırları; Dikkat edilmesi gereken boşluk (alan, mesafe) sınırları: Hareket alanı, İşletim ve bakım esnasında makineyle etkileşim içinde olan kişiler için gerekli boşluklar Makine – güç kaynağı mesafesi Zaman Sınırları; makine ömrü Önerilen servis aralıkları Diğer Sınırlar İşlenecek malzemelerin özellikleri Gereken temizlik seviyesi Çevresel – Önerilen minimum ve maksimum sıcaklıklar, makinenin içerde veya dışarıda, kuru veya ıslak havada, güneş ışığında çalıştırılabilip çalıştırılamayacağı, toza ve ıslaklığa dayanımı vb. Risk Değerlendirmesi Hazard Rating Number System (HRN)/ Risk Derecesi Değerlendirmesi Riskin Azaltılması Risk değerlendirmesinden riski azaltmak için tedbirlerin alınması gerektiği sonucu çıkıyor ise 3 Aşama Yöntemi kullanılır. 3 Aşama Yöntemi: Makine üreticisi, alınacak tedbirlerin seçiminde sırasıyla aşağıdaki prensipleri uygulayacaktır: 1. Güvenli Tasarım: Risklerin mümkün olduğunca ortadan kaldırılması veya en aza indirilmesi (güvenliğin makine konstrüksiyon ve yapımına entegrasyonu) 2. Teknik Koruma Tedbirleri: Yapısal olarak ortadan kaldırılamayan risklere karşı gerekli koruma tedbirlerinin alınması 3. Kalan risklere dair kullanıcı bilgileri 3 adım metodu İŞ EKİPMANLARINDA GÜVENLİK 1- TASARIM VE İMALATTA GÜVENLİK Makina Emniyeti Yönetmeliği (2006/42/AT) 03.03.2009 tarih ve 27158 sayılı R.G. 2- KULLANIMINDA GÜVENLİK İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği 25.04.2013 Resmi Gazete Sayısı: 28628 İŞ EKİPMANLARININ İŞYERİNDE KULLANIMI İşyerindeki iş ekipmanların güvenliği ekipmanın, Kurulumuna, Kullanımına, Bakımına, Periyodik Kontrollerine zamanında yapılmasına, bağlıdır. EKİPMANIN KURULUMU İş ekipmanı alınırken CE işaretine bakılmalı, (98/37/AT Resmi Gazete; Tarih:05.06.2002 18 ay sonra zorunlu) İş ekipmanları, kullanan işçilere ve diğer çalışanlara en az risk oluşturacak şekilde yerleştirilecek ve kurulacaktır. İş ekipmanının kurulması veya sökülmesi, özellikle imalatçı tarafından verilen kullanma talimatı doğrultusunda güvenli koşullar altında yapılacaktır. Bu Standard, yalnızca ezilme tehlikelerinden kaynaklanan risklere uygulanır; darbe, makaslama, içine çekmeler vb. diğer muhtemel tehlikelere uygulanmaz ERGONOMİ Asgari sağlık ve güvenlik gereklerinin uygulanmasında, çalışanların iş ekipmanı kullanımı sırasındaki duruş pozisyonları ve çalışma şekilleri ile ergonomi prensipleri işverence tam olarak dikkate alınır. Amaç, makinelerin iş sistemi içinde insan kabiliyetleri, sınırlamaları ve ihtiyaçları ile tutarlı biçimde tasarımlanmasıdır. Bu sayede insanların çalışma ve yaşam şartlarını iyileştirir ve insan sağlığı üzerindeki olumsuz etkileri ortadan kaldırır. Makinalar operatörlerin karakteristiklerinde olabilecek değişkenliği dikkate alarak tasarımlanmalıdır. Bunlar; - Vücut ölçüleri (antropometrik veriler, TS EN 547-3) - Duruş biçimleri, - Vücut hareketleri, - Fiziksel dayanıklılık , - Zihinsel kabiliyetleri KAPSAM: Kullandığı enerji tipine (elektrik, hidrolik, pönomatik, mekanik vs..) ve teknolojisine bakılmaksızın tüm makinalarda uygulanabilir. AMAÇ: Kumanda sistemlerinin güvenlik ile ilgili kısımlarında güvenlik fonksiyonlarının istenilen güvenlik seviyesinde tasarlanmasıdır. EMNİYET KUMANDA CİHAZI : kendisi veya kendisine bağlı birimlerin arıza yapmasını algılayan, sistemi emniyetli konuma getirerek arızaya geçen, arıza giderilinceye kadar çalışmamayı garanti eden cihazdır. - Tehlikeyi tanımlar - Sinyal üretir - Sinyali değerlendirir - Aktuatöre emir gönderir - Hareketi durdurur - Tehlikeyi giderir İŞ EKİPMANLARINDA ASGARİ GEREKLER ve ALINACAK GENEL TEDBİRLER 1- Kumanda Sistemi Tanınabilir, Açıkça görülebilir, Gerektiğinde uygun şekilde işaretlenecek, Gerekli haller dışında, tehlikeli bölgenin dışına yerleştirilecek ve bunların kullanımı ek bir tehlike oluşturmayacak, İstem dışı hareketlerde tehlikeye neden olmayacaktır Meydana gelebilecek herhangi bir hasar veya kırılma tehlikeli bir duruma neden olmamalıdır. Operatör, ana kumanda yerinden tehlike bölgesinde herhangi bir kimsenin bulunmadığından emin olabilmelidir. Bu mümkün değilse makine çalışmaya başlamadan önce OTOMATİK OLARAK DEVREYE GİREN SESLİ VE IŞIKLI İKAZ SİSTEMİ bulunacaktır. Bir işçinin iş ekipmanının çeşitli kısımlarında çalışması gerektiği hallerde, bir tezgahın birden fazla durdurma ve bir çalıştırma düğmesi bulunacaktır. İş ekipmanının çeşitli kısımlarında birden fazla işçi çalıştığı hallerde, her işçi için bir çalıştırma ve bir durdurma düğmesi bulunacak, ancak bütün çalıştırma düğmelerine basılmadan makine çalışmayacak, buna karşılık, durdurma düğmelerinin birine basmak suretiyle makine duracaktır. 2- Ekipmanı tümüyle ve güvenli bir şekilde durdurabilecek bir sistem bulunacaktır. Her bir çalışma yerinde, tehlikenin durumuna göre, iş ekipmanının tamamını veya bir kısmını durdurabilecek ve bu ekipmanın güvenli bir durumda kalmasını sağlayacak kumanda sistemi bulunacaktır. İş ekipmanlarının durdurma sistemleri, çalıştırma sistemlerine göre öncelikli olacaktır. Göstergeler İçin Renklerin Genel Anlamları Prese çift el kumanda sistemi takılmıştır. Puntalama makinesine el kumanda sistemi takılmıştır. 3-İş ekipmanının tehlikesi ve normal durma süresinin gerektirmesi halinde iş ekipmanında acil durdurma sistemi bulunacaktır. Silindir makinesinde acil durdurma sistemi olmasına karşın neden ipli tipi önerilmiş ? Lazer kesim makinesine acil durdurma teli 4-Parça fırlaması veya düşmesi riski taşıyan iş ekipmanları, bu riskleri ortadan kaldıracak uygun güvenlik tertibatı ile donatılacaktır. Zımpara taşı koruyucusu takılmıştır. Taşlama tezgahı koruyucusu Freze Tezgahının koruyucusu Gaz, buhar, sıvı veya toz çıkarma tehlikesi olan iş ekipmanları, bunları kaynağında tutacak ve/veya çekecek uygun sistemlerle donatılacaktır. Serigrafi lokal havalandırma sistemi Akü şarj bölümünde doğal havalandırma sistemi Kaynak gazlarının emilimini sağlayan lokal havalandırma sistemi Kaynak gazlarının emilimini sağlayan cebri havalandırma sistemi 5. Çalışanların sağlığı ve güvenliği açısından gerekiyorsa, iş ekipmanı ve parçaları uygun yöntemlerle sabitlenir. Sütun matkap yere sabitlenmiştir. Hava tankının yere sabitlenmesi 5- İş ekipmanının çalışılan veya bakımı yapılan bölge ve operasyon noktaları, yapılacak işleme uygun şekilde aydınlatılacaktır. Standarda göre; aydınlatmanın Şiddeti Parlaması Yönü Renk kalitesi Stroboskopi etkisi Ergonomik prensiplere Uygun olması gereklidir. 220V olan gövde aydınlatmaları 24V’a düşürülmüştür 6- İş ekipmanının yüksek veya çok düşük sıcaklıktaki parçaları, işçilerin teması veya yaklaşması riskine karşı korunacaktır. Enjeksiyon makinasının sıcak yüzeylerine karşı koruyucu Enjeksiyon makinasının sıcak yüzeylerine karşı koruyucu 7- İş ekipmanı sadece tasarım ve imalat amacına uygun işlerde ve şartlarda kullanılacaktır. Folyo dilimleme makinesi Çalışanların üretim, bakım ve ayar işlemleri yapacakları yerlere güvenli bir şekilde ulaşabilmeleri ve orada güvenli bir şekilde çalışabilmeleri için uygun şartlar sağlanır. 1. 2. 3. 4. İş ekipmanında erişim vasıtaları; Parmaklı Merdiven Basamaklı Merdiven Normal Merdiven Rampa veya.. Aşağıda belirtilen durumlarda bir asansör en iyi çözüm olabilir: - Birden fazla kişinin sık erişme ihtiyacı, - Düşey uzun mesafeler, - Taşınacak ağır yüklerin olması. Asansöre ilâveten, alternatif bir kaçış yoluna daima ihtiyaç vardır. 8- Bütün iş ekipmanı, işçilerin doğrudan veya dolaylı olarak elektrikle temas riskinden korunmasına uygun olacaktır. Açıkta olan elektrik panoları koruyucu içerisinde Ekipman elektrik bağlantı noktaları yenilenmiştir. İş ekipmanı gövde güvenlik topraklamaları yapılmıştır. EĞİTİM ve TALİMATLAR: İş ekipmanını kullanmakla görevli işçilere, bunların kullanımından kaynaklanabilecek riskler ve bunlardan kaçınma yollarını da içeren yeterli eğitim verilecektir. iş ekipmanlarının tamiri, tadili, kontrol ve bakımı konularında çalışanlara, yeterli özel eğitim verilecektir. Talimat: İşçilere kullandıkları iş ekipmanı ve kullanımına ilişkin yeterli bilgi ve uygun olması halinde yazılı talimat verilecektir. Bu talimat, üretici tarafından ekipmanla birlikte verilen kullanım kılavuzu dikkate alınarak hazırlanacaktır. Bu bilgiler ve yazılı talimatlar en az; 1) İş ekipmanının kullanım koşulları, 2) İş ekipmanında öngörülen anormal durumlar, 3) İş ekipmanının önceki kullanım deneyiminden elde edilen sonuçlar, ile ilgili bilgileri içerecektir. İşçiler, kendileri kullanmasalar bile çalışma alanında veya işyerinde bulunan iş ekipmanlarının kendilerini etkileyebilecek tehlikelerinden ve iş ekipmanı üzerinde yapılacak değişikliklerden kaynaklanabilecek tehlikelerden haberdar edilecektir. İŞ EKİPMANININ KONTROLÜ ve BAKIMI İşveren, iş ekipmanının kullanımı süresince, yeterli bakımını yaptırarak bu maddenin (a) bendinde belirtilen hususlara uygun durumda olması için gerekli önlemleri alır. İş ekipmanlarının bakım, onarım ve periyodik kontrolleri, ilgili ulusal ve uluslararası standartlarda belirlenen aralıklarda ve kriterlerde, imalatçı verileri ile fen ve tekniğin gereklilikleri dikkate alınarak yapılır. Kontrol ve bakım sonuçları kayıt altına alınacak, yetkililerin her istediğinde gösterilmek üzere uygun şekilde saklanacaktır. İş ekipmanı işletme dışında kullanıldığında, yapılan son kontrol ile ilgili belge de ekipmanla birlikte bulunacaktır. İş ekipmanının bakım işleri, ancak iş ekipmanı kapalı iken yapılabilir. Bunun mümkün olmadığı hallerde, bakım işleri yürütülürken gerekli önlemler alınır veya bu işlerin tehlike bölgesi dışında yapılması sağlanır. İş ekipmanlarının enerji kaynaklarını kesecek araç ve gereçler kolayca görülebilir ve tanınabilir özellikte olur. Ekipmanın enerji kaynaklarına yeniden bağlanması çalışanlar için tehlikeye sebep olmayacak özellikte olur. Tamir-Bakım sırasında çıkartılan ekipman koruyucuları ekipmana MUTLAKA takılacaktır. Kilitleme ve Etiketleme Prosedürü Kilitleme, çalışanların tehlikelerden korunması için, ekipman ve makinelerin kontrolsüz hareketini ve enerjisini engelleme metodudur. Etiketleme, ekipmanın, enerji izolasyonunu sağlamak için kilitlendiğinin ya da kapatıldığının diğer kişilere bildirmesi için kullanılan güvenlik ve uyarı işaretidir. Ekipman veya makine üzerine uygulanan kilidin hemen üstüne ya da yakın bir bölgesine konulur. Etiket, kilit gibi fiziksel bir engel oluşturmaz. Kilitleme ve Etiketleme Ekipmanları OPERATÖR NASIL OLMALI? Sağlam bir fiziki yapıya sahip, Kullandığı makinenin teknik özelliklerini bilen, Ehil, eğitimli, Çalışma sırasında meydana gelebilecek tehlikeleri bilen, Makineyi daima bakımlı, temiz ve faal tutan, Üzerine vazife olmayan işleri yapmayıp durumu amirine bildiren, Üzerinde sarkan, döküntülü elbise giymemiş olan, KİŞİDİR Bir Kaza Analizi Kömür Değirmeni Tahrik Düzeni İzinden yeni dönüp 24:00 – 08:00 vardiyasında işe başlayan Mehmet ????? (Değirmen Operatörü) 2.Tesis kömür değirmeninin kaplin koruyucusunun kaplin üzerinde olmayıp yerde olduğunu görüp, bağlamak istemiştir.. Kaplin koruyucusunu yerine yerleştirmek için çalışan değirmene müdahale etmiş ve…… Sağ elini anatahrik motorunun dönen kaplin kısmına kaptırmış sağ elinin üç parmağı kopmuş. (İyi ki kopma olayı olmuş yoksa Mehmet ???? Aramızda olmayacaktı.) KAZANIN NEDENLERİ Risk değerlendirmesi yapmadan işe başlanması Kaplin muhafazasının yerinde olmaması Çalışan makineye müdahale etmesi Üzerine vazife olmayan bir işi yapmak istemesi Senelik izin dönüşü gece vardiyasında işe başlaması İş Güvenliği bilincinin yetersiz oluşu Yapacağı işten amirini haberdar etmemesi, Denetim, Dikkatsizlik (Çalışanların iş güvenliği KENDİ DİKKATLERİNE bırakılamaz. Yargıtay 10.HD. 17.04.1984 T. 2029/2140 E. Sayılı Kararı ) Sabrınız İçin TEŞEKKÜRLER
