1 ra ve faiz politikalarıyla ilgili ne yapmış lar?

T.B.M.M.
B : 97
ra ve faiz politikalarıyla ilgili ne yapmış­
lar? izninizle, ona çok kısa olarak değin­
mek istiyorum.
1980'den beri üzerinde durulan ana
para politikalarından birisi, reel faiz poli­
tikasıdır. Hep sağcı hükümetler, açık eko­
nomiye inanıyoruz diyen hükümetler, re­
el faiz politikasından bahsetmişlerdir. Bu­
gün görüşülmekte olan Altıncı Beş Yıllık
Kalkınma Planı da bunu savunmaktadır.
Faiz politikasıyla, ekonomiyi önemli ölçü­
lerde yönlendirebilirsiniz. Bu nedenle, faiz
politikası, ekonominin yönetilmesi açısın­
dan önemli bir araçtır; ancak, faiz politi­
kasının başta tasarruflar ve diğer alanlar­
daki etkilerini iyice ölçmeden yola çıkan
Özal hükümeti ve onun teorisyenleri ve
uygulayıcıları, ekonomik sorunları daha
da büyütmüşlerdir.
Teorik olarak, yüksek faiz, talebi kı­
sıtlayarak, enflasyonist baskıları hafifletir;
bu doğrudur. Halbuki, Türkiye'nin için­
de bulunduğu koşullarda, yüksek faizle
enflasyonist baskıların hafifletilmesi müm­
kün değildir; işlemez. İstemeyişini yaşa­
dık. Neden işlemez? Bunun üç ana nede­
ni vardır : Birincisi, bir ülkede yatırım
harcamalannın yüzde 50'sine yakını, eğer
kamu yatırımları özelliğindeyse, yüksek
faiz politikası o ülkede işlemez. Yatırım
harcamalarının yüzde 50'sini kamu yapı­
yorsa eğer, -ki öyledir- kamu yatırımları,
faize karşı, faiz oranlarına karşı çok du­
yarlı değildirler; bu nedenle işlemez, işle­
memiştir. Yüksek faizler, özel sektörün ye­
ni yatırımları için belki engelleyici olabi­
lirler; ancak, yenileme, modernizasyon,
tamamlayıcı nitelikteki yatırımlar üzerin­
de bir etkisi olmaz. Çünkü, özel sektör
bunları mutlaka yapmak zorundadır, ya­
hut da kapısına kilit vurmak durumunda­
dır. Bu nedenle de, yüksek faizin Türki­
ye'de, özel sektör üzerinde de çok büyük
etkisinin olmayacağı görülmektedir.
6 . 6 . 1989
O :1
ikinci bir özelliği: Yüksek faizin, kre­
di talebini kısıtlayıcı fonksiyonu Türkiye'­
de pek işlemez ve işlememektedir. Çün­
kü, ülkemizde bugün birçok işletme, ban­
kalara büyük ölçüde borçludur. Bu borç­
larının faizlerini, yeni alacakları krediler­
le ancak ödeyebilmektedirler. Bu neden­
le, yeni kredi almadıkça, işletmelerin ya­
şamlarını sürdürmeleri mümkün değildir.
Demek ki, bugünkü koşullarda, yüksek fa­
iz, kredi talebini de kısıtlayamaz.
Üçüncü bir önemli nokta : Yüksek
faiz politikası, mevduatlara verilecek yük­
sek faiz, tüketim harcamalarını da kısıt­
layabilecek nitelikte değil, Türkiye koşul­
larında. Neden? Bir süre için yüksek faiz
bu söz konusu antienflasyonist etkisini
gösterebilir, Türkiye'de ancak, mevduat
sahipleri, faiz gelirlerinin elde edilmesine
başlandığından itibaren hızlı bir tüketim
yarışı içerisine girerler ülkede ve bunlar
daha çok lüks yatırımlara gider. Altı ay,
yedi ay veya en fazla bir sene, yüksek fa­
iz, tüketim harcamalarını sınırlayabilir ve­
ya tüketim harcamalarından tasarruflara
bir yönelme, mevduatlara bir yönelme söz
konuşu olabilir; ama, o kısa süreden son­
ra bu nemalar, faizler ele geçmeye başla­
dıktan sonra, enflasyonist etkisi daha da
hızlanır.
Devlet harcamalarında, yüksek faiz,
acaba frenleyici oluyor mu, bunun üzerin­
de duralım. Başta da söyledim; aksine,
yüksek faiz, bütçe açıklarını körükler. Büt­
çe açıklarını körükledikçe, devlet daha çok
borçlanma lüzumunu hisseder. Daha fazla
borçlandıkça da, siz, faiz piyasasına mü­
dahale ettiğiniz için, faiz oranları giderek
artar; diğer bir deyişle, kısır döngü içeri­
sine girersiniz, işte, sizin, özellikle üzerin­
de durduğunuz, ekonomiyi yönlendirecek
bir amaç, zamanınızda böyle dejenere
edilmiştir. İşte bu önergede, bunları tar­
tışalım diyoruz, bunları beraberce gözden
geçirelim diyoruz.