krġz ve krġtġk - Kriz ve Kritik Konferansları

KRĠZ VE KRĠTĠK
[email protected]
KONFERANSLARI III
KADIN, KRĠZ, KRĠTĠK
28-29 Kasım 2012
Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
Konferans Bilim Kurulu
Prof. Dr. Fatmagül BERKTAY
(Ġstanbul Üniversitesi)
Prof. Dr. Dilek CĠNDOĞLU
(Mardin Artuklu Üniversitesi)
Prof. Dr. Ömer ÇAHA
(Yıldız Teknik Üniversitesi)
Prof. Dr. Zeynep DĠREK
(Galatasaray Üniversitesi)
Prof. Dr. Yakın ERTÜRK
(Orta Doğu Teknik Üniversitesi)
Prof. Dr. Zehra F. KABASAKAL ARAT
(The State University of New York)
Prof. Dr. Çiğdem KAĞITÇIBAġI
(Koç Üniversitesi)
Prof. Dr. Deniz KANDĠYOTĠ
(University of London)
Prof. Dr. Rana ÖZEN KUTANĠS
(Sakarya Üniversitesi)
Prof. Dr. Mustafa ÖZTÜRK
(Çukurova Üniversitesi)
Prof. Dr. Solmaz ZELYUT HÜNLER
(Ege Üniversitesi)
Doç. Dr. ġule TOKTAġ
(Kadir Has Üniversitesi)
Doç. Dr. Gonca BAYRAKTAR
DURGUN
(Gazi Üniversitesi)
Yrd. Doç. Dr. Fatma FĠDAN
(Sakarya Üniversitesi)
BİLDİRİ ÇAĞRISI
Türkiye‟de KADIN konusunun hem kuramsal hem de
deneyimsel boyutlarının eleĢtirel bir perspektifle
irdelenmesi gerekliliği ortadadır. BireyselleĢme,
demokratikleĢme,
insan
hakları,
liberalleĢme,
küreselleĢme gibi olgular, birey olarak kadını,
eylemlerini ve toplumsal ile olan iliĢkisini de
dönüĢtürmektedir.
Bu durum kadının yüzleĢtiği
krizleri çok boyutlu ve girift bir çalıĢma alanı olarak
ortaya çıkarmaktadır.
Krizlerin ortaya çıkıĢının
ardında yatan örtük güç/iktidar iliĢkilerinin kolayca
anlaĢılabilmesini engelleyen hâkim popüler söylem
zemini de, sorunun akademik olarak incelenmesini
güçleĢtirmektedir. Kapitalizm ve yerellik/geleneksellik ikilemi, iĢgücü piyasalarında ötekileĢtirilme,
popüler kültür aracılığıyla metalaĢma ve dayatılan
medyatik estetik kalıpları, iktidar karĢısında
„güçsüz‟leĢme ve Ģiddet, toplumsal cinsiyet
eĢitsizliğinin ve krizin görünür olduğu durumlardan
sadece birkaçıdır.
Kadının karĢı karĢıya olduğu bu kriz durumunun
eleĢtirel olarak, Türkiye özelinde çözümlenmesinin
gerekliliği düĢüncesi, Kriz
ve Kritik Konferanslarının
üçüncüsüne ilham kaynağı
olmuĢtur.
Birey
olarak
kadının iktidar, ekonomik
yapı, toplumsal ile olan
etkileĢimini, onun eylemleri
ve deneyimleri üzerinden
tartıĢmaya açmak, eleĢtirel
[email protected]
ve kuramsal bir katkı sağlayacaktır.
Konferansta sunulacak bildirilerin, kriz, kritik ve muhtemel çözüm önerileri bağlamında
hazırlanması beklenmektedir. Ele alınacak konu çerçevesinde, kriz alanlarının tanımlanması
ve çözümlenmesi, krize neden olan arka planın sunulması ve etkin aktörlerin saptanması
hedeflenmektedir. Bu yaklaĢımla bildiri önerilerinin kadının karĢılaĢtığı krizlerin kritiğini ve
hakim söyleme karĢı alternatif duruĢ önerilerini ortaya koymaları beklenmektedir.
Sunumların aĢağıdaki panel baĢlıkları kapsamında yapılması öngörülmektedir:
Panel 1: Türkiye’de Kadın Çalışmaları
Disiplinler arası bir konum alan kadın çalıĢmaları, 1970‟li yıllarda dünya genelinde,
Türkiye‟de ise özellikle 1990‟lı yıllarla birlikte yaygınlaĢmaya baĢlamıĢtır. “Kadın
çalıĢmaları” ve “toplumsal cinsiyet çalıĢmaları” lisansüstü düzeyde var olurken, “kadın
araĢtırma merkezleri” de artık birçok üniversitede yer almaktadır. Bu artıĢla birlikte kadın
çalıĢmalarının seyri, yapılanların ve eksik kalanların kritiği Türkiye‟de disiplinin geleceği
açısından önemlidir. Bu bağlamda kadın çalıĢmalarının uluslararası literatüre katkısı, teorik
tartıĢmaların niteliği, kuram-alan arasındaki iliĢki gibi konular kriz alanlarından bir kaçıdır.
Kadın sorununu ele almada akademisyen-feminist-aktivist etkileĢimi de eleĢtirilmesi gereken
baĢka bir konu olarak düĢünülmelidir. Disiplininin Türkiye özelindeki kriz alanlarını tespit
edip, bunların kritiğini yapan bildiriler beklenmektedir. Bu panelin olası alt baĢlıklarını Ģu
Ģekilde sıralamak mümkündür:




Türkiye‟de kadın çalıĢmalarının seyri ve çalıĢmaların uluslararası literatüre katkısı
Tercih sorunu: “Feminizm”, “toplumsal cinsiyet” ve “kadın çalıĢmaları”
Türkiye‟de kuram-alan iliĢkisi ve akademisyen-feminist-aktivist iliĢkileri
Türkiye‟de kadın odaklı çalıĢmalarda kullanılan yöntem ve teknikler, sahadan notlar,
araĢtırma günlükleri, karĢılaĢılan sorunlar
Panel 2: Kadın versus Kadın
Kadının erkekle ve ataerkil değer sistemiyle yaĢadığı kriz çok konuĢulmakla birlikte akıllarda
Ģu temel soru kalmaktadır: Kadının karĢı karĢıya olduğu kriz içerisinde “kendisinin”, “baĢka
kadınların” ve “Öteki kadın‟ın” rolü var mıdır? Özellikle Türk modernleĢme tecrübesi kadını,
aile iliĢkileri ve çalıĢma yaĢamı ile ilgili çeĢitli krizlerle karĢı karĢıya bırakmıĢtır. ÇalıĢma
hayatında yer alma nedeniyle dönüĢen roller bağlamında, kadınların kendileriyle ve “diğer
kadınlarla” (anne-büyükanne-kayınvalide-gelin vb.) yaĢadıkları çatıĢmaların kriz yaratan
sonuçları nelerdir? Öte yandan kadınların çalıĢırken aile yaĢamlarını sürdürülebilmeleri için
baĢka kadınların (gündelikçi, bakıcı vb.) desteğine muhtaç olmalarının kriz yaratan sonuçları
olabilir mi? “Kraliçe Arı Sendromu” olarak bilinen ve kariyerinde zorlukla ilerlemiĢ
kadınların, hemcinsleri ile rekabetinde yaĢadığı durum bir baĢka kriz midir? Güzelliğin bir
üstünlük aracı olarak kullanımı ve buna yönelik tüketim alıĢkanlıkları nasıl bir eleĢtiriye tabi
tutulabilir? Ve son olarak, dönüĢüm sürecinin farkında olup ona eleĢtiri getiren kadının
hemcinslerince ötekileĢtirilmesi bir kriz olarak görülebilir mi?
[email protected]




ÇalıĢma hayatında kadın-kadın arasındaki kariyer iliĢkileri ve farklı kadın rolleri
Aile içi çekiĢme ve kuĢak çatıĢmaları
Kadın programları ve medyada kadın temsil(ci)leri
Güçlü-güçsüz kadın imgesi ve kendi ötekini eleĢtiren kadın
Panel 3: Kadın ve Din
Kadın ve din konusu, Cumhuriyet Dönemi‟nde modernleĢme, batılılaĢma ve sekülerleĢmenin
etkisiyle yaĢanan toplumsal dönüĢümün en ayrıcalıklı ve hassas konularından biridir. Kadın
ve din iliĢkisi hakkındaki tartıĢmalar bir dizi ekonomik, siyasal, toplumsal ve kültürel
değiĢimin etrafında yoğunlaĢmaktadır. Ancak genelde hangi çerçevede ele alınırsa alınsın,
“kadın ve din” problemli bir alan olarak kabul edilmektedir. Zaman içinde kadının dini
algılayıĢının, yaĢayıĢının ve toplumdaki yerinin değiĢmesi, dini metinlerin yeniden tartıĢılıp
yorumlanmasına neden olmuĢtur. Özellikle dindarlığın ne olduğu ve “muhafazakârlaĢıyor
muyuz?” gibi soruların gündemi meĢgul ettiği Ģu günlerde, yine kadın konusunun
tartıĢmaların merkezinde yer aldığını görmekteyiz. Kadın ve din konusundaki tartıĢmalar;
muhafazakâr kadınların değiĢimi ve dönüĢümü, tüketim kültürü ve tesettür modası, tesettürün
algılanıĢı, kamusal alan, çalıĢma hayatı, Ġslam‟da kadının konumlanıĢının ataerkil değerlerle
ilgisi, dinlerin kadına bakıĢı, dini araĢtırmalara feminist yaklaĢımlar, kadın dindarlığı gibi
meseleler etrafında yeniden kritiğe açılacaktır.
Bu bağlamda panel Ģu baĢlıklar üzerinde yoğunlaĢacaktır:






Dinlerin Kadına BakıĢı/ Feminist Teoloji
Ġslam‟da Kadın
Moda ve Tesettür
Kadın, Kamusal Alan ve BaĢörtüsü
Kadın Dindarlığı
Kadın ve Cemaatler
Panel 4: Kadın ve Şiddet
Türkiye‟de Kadın ve şiddet, kadına şiddet, kadına yönelik şiddet Ģeklinde kullanımlarıyla
birlikte Ģiddet konusu, 1987‟de yapılan “dayağa karĢı dayanıĢma” yürüyüĢünden bugüne
değin önemli bir kriz alanını oluĢturmaktadır. Daha öncesinde de bir kriz alanı olan sorun
böylece ilk kez kamusal alana taĢınmıĢtır. Fiziksel, cinsel, ruhsal, ekonomik boyutları bulunan
kadına yönelik Ģiddet konusundaki çözüm önerileri yüzeysel kalmıĢ; konunun derinlemesine
bir kritiği çoğu zaman gözden kaçırılmıĢtır. Günümüzde artan ve artık kamusal alana taĢınan
eski eĢ, eski sevgili gibi erkeklerin kadınların vücut bütünlüğü ve yaĢam hakkına yönelik
fiziksel Ģiddetin derin bir kritiğini içeren bildiriler yanında, Ģiddet kavramının diğer
boyutlarını da en az fiziksel Ģiddet kadar önemli bir kriz alanı olarak gören bildiriler
beklenmektedir.


Türkiye‟de kadına yönelik Ģiddet ve çözüm önerilerinin kritiği
“Duygusal Ģiddet” ve flört Ģiddeti
[email protected]


Patriyarka ve Ģiddet
ġiddetin dayanağı olarak hukuk
Panel 5: Kadın, Beden, Kimlik
Cinsiyet/toplumsal cinsiyet ayrımında biyolojik bir unsur olarak ele alınan beden, toplumsal
ve kültürel olanı belirlemede ve onlar tarafından belirlenme noktasında çift yönlü bir
etkileĢimin durağı haline gelmiĢtir. Farklılık politikalarının temel alanları olan sınıf, din, ırk,
cinsiyet gibi unsurlar kimlik tartıĢmalarında beden konusuyla yakından iliĢkilidir. Bedeni
anlamlandırma, beden denetimi, biopolitik gibi kavramlarla birlikte “beden” konusu daha da
görünür ve tartıĢılır bir hal almıĢtır. Günün “meĢru” ve “normal” kalıplarına uyabilmek için
beden üzerinden gerçekleĢen politikalar ĢeyleĢ(tir)me, nesneleĢ(tir)me, metalaĢ(tır)ma
süreçlerini gündeme getirmekte, bu kriz alanı yapı tarafından olduğu kadar kiĢinin kendisi
tarafından da sürdürülmektedir. Popüler kültür ve tüketim alıĢkanları ile birlikte beden ve
kimlik iliĢkisi daha da karmaĢıklaĢmakta ve kritiğini bekleyen birçok kriz alanları
yaratmaktadır.




Sağlık sektörü, medya, reklam, sinema gibi alanlarda kadın bedeni temsilleri
Türkiye‟de kadın bedeninin din, etnisite, cinsiyet ile iliĢkisi
Birey-devlet iliĢkileri çerçevesinde kadın bedeni ve denetim
Türkiye‟de kadın kimliği inĢa süreçleri
Panel 6: Kadın ve İktidar
Türkiye‟de kadın örgütlerinin çeĢitliliği dikkate alındığında, kadınların ajandalarında iktidar
ile ilgili farklı kriz algılarının var olduğu anlaĢılmaktadır. Buradaki kriz, kadınların iktidar
yapılarıyla dıĢardan kurdukları iliĢki kadar iktidar yapılarının bizatihi içindeyken kurdukları
iliĢkide aranmalıdır. Kadınların siyasal iktidarlarla iliĢkisindeki konumları, bu
konumlanmaların iĢaret ettiği kriz alanları ve söz konusu iktidar yapılarına hangi ölçüde ve
boyutlarda eklemlendikleri tartıĢılması gereken, ancak çoğu zaman ihmal edilen konulardan
biridir. BaĢörtülü milletvekilinin siyasete giriĢ örneği dikkate alındığında, siyasette kadının
gerçek bir temsil alanı var mıdır? O halde mevcut siyasal sistemin içerisine girebilmiĢ olan
kadınlar hangi değerleri temsil etmektedir? Bu kadınların Türk siyasal yaĢamı ve güncel
sorunları için ataerkil değer sistemine alternatif, özgün önerileri var mıdır? Bu bağlamda
dikkat çekilmesi gereken diğer nokta, iktidar alanında erkek egemen yöne evrilen “kadın”
aidiyetinin öz kimliklerine karĢı çeliĢkili bir görüntü açığa çıkarmasıdır. Sadece siyasal iktidar
değil, kamu, özel ve üçüncü sektör iktidar alanlarında (güç, otorite kullanma yetkisi) yer alan
ve yükselme amacında olan kadınların “erkekleĢme” probleminden bahsedilebilir mi? Daha
temel olarak iktidarın görünür olduğu güç pozisyonlarında kadının yeri neresidir gibi
soruların tartıĢılacağı bu panelde Ģu konu baĢlıkları bulunmaktadır:




Kadının iktidar alanındaki temsiliyeti
Kadının iktidar alanını yönetme yetkisi ve erkekleĢme problemi
Ġdeolojik pozisyonlar açısından siyasette kadının yeri
Kadın örgütleri ve iktidar ile iliĢkileri
[email protected]
Panel 7: Türkiye’de Kadın Deneyimleri
Türkiye‟de kadının yaĢadığı krizin farkında olma(sı)nın diğer bir yolu “deneyim”dir. Kadın
deneyimleri yaklaĢımı birçok eleĢtiri almakla birlikte, ikinci dalga feminizmin radikal bir
epistemoloji anlayıĢından beslenerek önemli bir kavram olmayı sürdürmektedir. Kadının
duygularına ve “konumuna” dikkat çeken kadın deneyimleri, “özcülüğe” kaçma noktasında
kritiğe tabi tutulurken, kadın yazınına ve özellikle alan araĢtırmalarına geniĢ bir kaynak
oluĢturmaktadır. Kadının “ses vermesi” ve bu sesin duyulması için bu deneyimlerin ele
alınma Ģekli, daha sonra “tercih yapabilme” aĢamasına ulaĢmak için de kritik bir rol
oynamaktadır. GenelleĢtirilebilir olana karĢı deneyimlerin “biricikliği” vurgusu ve bu
deneyimlerden çıkabilecek olan “özgürleĢim” olanakları halen tartıĢılmaktadır. Deneyim, hem
akademik çalıĢmaların birincil verisi olarak hem de ona alternatif bir “ses” oluĢturarak kriz
alanlarını çözümlemede önemli bir araç olmaktadır. Bu panel kadın konusunu çalıĢan
araĢtırmacıların, kadın deneyimlerine yaklaĢımı ve bunları ele alma noktasında kendi
deneyimlerini yansıtan sunumlarını davet etmektedir. AraĢtırmanın nesnesi değil öznesi
olarak kendi deneyimlerini paylaĢmak isteyen kadınlar da panelin öznesidir.



AraĢtırmacı deneyimleri
Mağdur deneyimleri
Aktivist deneyimleri
Bildiri Özetleri
Bildiri özetleri yukarıda yer alan panel baĢlıkları kapsamında 500 kelimeyi geçmeyecek Ģekilde
kısa bir özgeçmiĢ ile birlikte [email protected] adresine word dosyası olarak
gönderilmelidir. Bildiri Çağrısında yer alan panel baĢlıkları dıĢında ayrı panel teklifleri de
değerlendirmeye alınacaktır.
Konferans Takvimi
Bildiri Özetleri için Son Tarih: 12 Ekim 2012
Kabul Edilen Bildirilerin Ġlan Tarihi: 24 Ekim 2012
Konferans Tarihi: 28-29 Kasım 2012
www.krizkritik.sakarya.edu.tr
[email protected], http://twitter.com/krizkritik
http://www.facebook.com/krizkritik