Gecikmiş Uyku Fazı

Sirkadiyen Ritim Bozuklukları :
Tanımı, Tipleri, Klinik özellikleri ve Tedavisi
Prof. Dr. Hakan Kaynak
08 Mart 2013 – Cuma
TUTD HEKİM KURSU
16:30 – 17:15
• Sirkadiyen ritimler :
•
24 saat
Uyku uyanıklık,
Vücut ısısı
Metabolizma
Ultradiyen ritimler :
24 saatten az
Uykunun 90 dakikalık siklusları
• İnfradiyen ritimler:
24 saatten uzun.
Menstrüel siklus
Sirkadiyen “Marker” lar
• Vücut ısısı ve melatonin düzeyi ölçümleri
• Ölçümleri zor
• Vücut ısısı hareket, yeme-içme ve uyku ile
•
değişkenlik gösterir.
Melatonin salgılanımı ışığa hassasiyeti nedeniyle
örnekler loş ışık şartlarında alınmalı.
Vücut Isısı
•3 noktada düşer
– 20:00 - 24:00
– 3:00 - 5:00
– 13:00 - 16:00
Melatonin Salgılanımı
• Akşam 8 civarında
•
•
artmaya başlar
Sabaha karşı 3
civarında en
yüksek düzeydedir
Uyanmadan önce
en düşük
düzeyde.
Sirkadiyen Ritim Bozuklukları :
Sınıflama
• ICSD-2 de 6 ayrı bozzukluk.
• Sirkadiyen sistemin bozukluğuna veya
dış etkenlerle uyumsuzluğuna bağlı
– Tekrarlayan veya sürekli
– Uyku bozukluğu şikayeti
Sirkadiyen Ritim Bozuklukları
İş veya sosyal hayatla uyumsuzluk
Uyunan periyod süresince uykuda
bozukluk olmayabilir.
Uyku bozukluğu şikayetini daha iyi
açıklayacak başka bir uyku hastalığı
olmamalı.
Sınıflama
Gecikmiş Uyku Fazı
Erken Uyku Fazı
Bağımsız Uyku Fazı
Düzensiz Uyku-Uyanıklık Ritmi
“Jet Lag”
Vardiyalı Çalışma
Gecikmiş Uyku Fazı
• Uyku saatleri sosyal uyumlu saatlerden 3-6 saat daha geç
– 2:00 den önce uyuyamama 10:00 dan önce uyanamama
• Sabah saatlerinde uykulu, akşam saatlerinde ise enerjik
Gecikmiş Uyku Fazı
• Uyku başlangıcında problem,
– ancak uyku başladıktan sonra normal
• En sık rastlanan sirkadiyen ritim bozukluğu
– Prevalans % 0.17
– Prevalans ergenlik döneminde >%15
– Genellikle ailede başka bireylerde de var.
Gecikmiş Uyku Fazı
Gecikmiş Uyku Fazı
• Hastalar sosyal uyumsuzluk
•
olmadığında, genellikle şikayetçi
değiller.
Tedavi :
– Sabah ışık tedavisi
– Melatonin
Gecikmiş Uyku Fazı
• Parlak ışık tedavisi sabah
saatlerinde 1-2 saat süreyle
• Sonuçları 1-2 hafta içinde
görülür.
• Komplians sınırlı.
Gecikmiş Uyku Fazı
• Melatonin
– Salgılanımı başlamadan 5-7
saat önce
– Uzun süre etkili olmayabilir
– Tedavi kesildikten sonra eski
saatlere geri dönüş.
Erken Uyku Fazı
• Erken uyku ve uyanma saatleri
– Uyku başlangıcı 6:00-9:00 uyanma 2:00-5:00 arasında
• Sabah erken uyanma, uykuyu sürdürememe veya gündüz
uykululuk şikayetleri ile başvururlar.
Erken Uyku Fazı
• İleri yaşlarda daha sık
• Genç yaşlarda nadir
• Prevalans orta yaşlılarda
•
yaklaşık %1%
Genetik özellikler var
Erken Uyku Fazı
• Tedavi:
• Akşam saatlerinde ışık
tedavisi
– 19:00 - 21:00 civarında
– Melatonin salgılanımını
geciktirir.
– Komplians sınırlı
• Hipnotik ve stimülanlar
etkisiz.
Bağımsız Uyku Fazı
• Uyku saatinin hergün 1-2 saat
kayması
– Eski uyku saatlerinde yatıldığında
uykusuzluk ve sabah uyanamama
• Olguların çoğunluğu görme engelli.
–
–
–
–
Işık yoksunluğunda
% 50 bağımsız uyku fazı bozukluğu
% 70 uyku bozukluğu şikayeti
Görme engelliler dışında kafa travması
sonrasında
Bağımsız Uyku Fazı
Bağımsız Uyku Fazı
• Tedavi:
– Görme engeli olmayanlarda:
• Düzenli yatma ve kalkma saatleri
• Işık tedavisi
• Melatonin
– Görme engeli olanlarda:
• Düzenli yatma ve kalkma saatleri
• Melatonin, yatma saatinden 1 saat
önce
Düzensiz Uyku Fazı
• Belirli bir ritim yok
• Toplam uyku süresi normal
• Uyku epizodları 24 saate rastgele
•
•
dağılmış
Genellikle 3 saatlik uyku
epizodları
Nadir görülür
– Genellikle primer
– Zaman belirleyicilerin yokluğunda
– Sıklıkla demans, çocuğun gelişim
bozuklukları ve kafa travması
sonrasında
Düzensiz Uyku Fazı
Düzensiz Uyku Fazı
Tedavi :
Zaman belirleyicilerin
güçlendirilmesi
– Belirli zamanlarda sosyal ve
fizik aktiviteler
– Işık tedavisi
– Hipnotikler zaman zaman
faydalı olabilir.
“Jet Lag”
• 2-3 saatlik zaman dilimi
değişiklikleri sonrasında ortaya
çıkan uyku bozuklukları.
• Sirkadiyen ritim,
– Batıya uçuşlarda hergün 90 dakika,
– Doğuya uçuşlarda hergün 60 dakika
adaptasyon yapar
• Tedavi :
– Işık
– Melatonin
– Hipnotik ve stimülarda kullanılabilir
Vardiyalı Çalışma
• Teşhis kriterleri :
– 2 hafta süreyle vardiyalı
çalışma
– 1 aydan uzun süreli gündüz
uyku hali veya uykuya
dalamama şikayeti
Vardiyalı Çalışma
Vardiyalı Çalışma
Vardiyalı Çalışma
• Dönen vardiyalarda daha çok uyku sorunu
• Düzenli dönen vardiyalarda çalışanlarda
uykuya dalamama %30
• Sürekli gece vardiyalarında çalışanlarda
uykuya dalamama %10
• İşe gelememe, iş kazası, iş
memnuniyetsizliği
Vardiyalı Çalışma
• Risk faktörleri :
– Yaş
– 52 yaş, en çok şikayetin
olduğu yaş.
– 62 yaşından sonra şikayetlerde
azalma
– Kadınlar
– Kişisel tolerans özellikleri
Vardiyalı Çalışma
• Tedavi :
• Stimülanlar :
•
Modafinil
İlaç dışı tedaviler
– Uyku hijieni
– Siesta
– Vardiyaların
düzenlenmesi
– Fizik aktivite
– Işık tedavisi