içindekiler - TC Anayasa Mahkemesi

İÇİNDEKİLER
Ü N İ T E I : İ N S A N H A K V E Ö Z G Ü R L Ü K L E R İ İLE İLGİLİ G E N E L
KAVRAMLAR
1
1. " İ n s a n " K a v r a m ı
2
1 . 1 . Kişilik (Şahsiyet) Kavramı
2
1.2. insanlık Kavramı
4
1.3. i n s a n O n u r u Kavramı
:
. .5
2. H a k ve Özgürlük Kavramları
6
2 . 1 . Tanım ve Farklılıkları
6
2 . 2 . Hakkın Türleri
7
2 . 3 . Hakların Oluşturduğu İlişki Statüleri
8
2 . 4 . Hakkın Unsurları ve K a y n a k l a n
.9
2 . 5 . H a k l a r v e K a m u Özgürlükleri
9
3. İnsan Hakları Kavramı
10
3 . 1 . Tanım
10
3 . 2 . D e v l e t l e r Açısından Ö n e m i
11
3 . 3 . Türkiye Açısından Önemi
12
4 . İ n s a n H a k l a r ı D e r s i n i n D i ğ e r B i l i m D a l l a r ı ile İlişkisi
13
5 . İ n s a n H a k l a r ı v e P o l i s İlişkisi
15
5 . 1 . P o l i s i n Gerekliliği
15
5 . 2 . P o l i s i n i n s a n Haklarını i h l a l D u r u m u
16
5 . 3 . P o l i s İçin i n s a n Hakları N e A n l a m İfade E t m e l i ?
17
6 . İ n s a n H a k l a r ı Eğitimi v e P o l i s
19
6 . 1 . Eğitimde D i k k a t E d i l m e s i G e r e k e n H u s u s l a r
19
6 . 2 . P o l i s i n İnsan H a k l a n Eğitiminin Gelişim S e y r i
20
6 . 3 . i n s a n Hakları Eğitiminin i k i Yönlülüğü
21
6 . 4 . P o l i s i n İnsan Hakları Saygı ve Eğitimi Almadığında
O r t a y a Çıkabilecek D u r u m l a r
22
7 . V a t a n d a ş O l a r a k P o l i s i n İnsan Hakları
22
ÜNİTE II : İ N S A N H A K L A R I N I N T A R İ H S E L GELİŞİMİ
25
1. Ç a ğ l a r B o y u n c a İnsan Haklarının E v r i m i
1 . 1 . İlk Çağda İnsan H a k l a n
27
i
27
1.2. O r t a Çağda İnsan Hakları
28
1.3. Y e n i Çağda İnsan Hakları
29
1.4. Yakın Çağda i n s a n Hakları
30
2. Birleşmiş Milletler Sonrası İnsan Hakları
31
2 . 1 . Kişisel v e S i y a s a l H a k l a r
32
2 . 2 . E k o n o m i k , S o s y a l v e Kültürel H a k l a r
33
2 . 3 . Üçüncü N e s i l İnsan Hakları ( Ü N İ H )
33
3. Osmanlı İmparatorluğu'nda İnsan Hakları
35
3 . 1 . S e n e d - i İttifak ( 1 8 0 9 )
• • -36
3 . 2 . Gülhane Hattı Hümayunu ( T a n z i m a t Fermanı) ( 1 8 3 9 )
37
3 . 3 . Islahat Fermanı ( 1 8 5 6 )
37
3.4. K a n u n i Esasi (1876)
. . .
37
4 . C u m h u r i y e t Dönemi Sonrası Türkiye'de İnsan Hakları
. . . .38
4 . 1 . 1 9 2 4 Anayasası
.38
4 . 2 . 1 9 6 1 Anayasası
4 - 3 . 1 9 8 2 Anayasası
• • -.
. . .
'•
39
• • •"
5. Günümüz Türkiye'sinde İnsan Hakları
40
Ü N İ T E III : T E M E L H A K V E Ö Z G Ü R L Ü K L E R
1.
47
T e m e l H a k ve Özgürlüklerin Sınıflandırılması
1.1. K o r u y u c u H a k l a r
39
48
•
1.2. İsteme Hakları
49
...
1.3. Katılma Hakkı
49
49
2. T e m e l H a k ve Özgürlüklerin Sınırlandırılması
50
2 . 1 . H a k v e Özgürlükleri Sınırlamanın Gerekliliği
50
2 . 2 . Sınırlamanın K a n u n l a Yapılması
51
2 . 3 . Sınırlama S e b e p l e r i
52
2 . 3 . 1 . G e n e l Sınırlama
2 . 3 . 2 . Özel Sınırlama
52
••
2 . 4 . D e m o k r a t i k T o p l u m Düzeninin G e r e k l e r i n e U y g u n l u k
52
53
3. T e m e l H a k ve Özgürlüklerin Kötüye Kullanılmaması
53
4. T e m e l H a k ve Özgürlüklerin Durdurulması
54
4 . 1 . Olağanüstü H a l
54
4 . 2 . Sıkıyönetim
58
5 . T e m e l H a k v e Ö z g ü r l ü k l e r i n K o r u n m a s ı n d a Ö z e l Sınırlar . . 6 2
6. İnsan Haklarının K o r u n m a s ı Amacıyla P o l i s i n E y l e m ve
İşlemlerine Karşı
İdari B a ş v u r u Y o l l a r ı
6 . 1 . H u k u k v e P o l i s D e v l e t i n d e İdare Kavramı
VI
.63
64
6 . 2 . Dilekçe hakkı
65
6 . 3 . İptal v e T a m Y a r g ı Davaları
66
6 . 4 . K a m u Denetçisi ( O m b u d s m a n )
67
7 . T e m e l H a k v e Özgürlüklerin İhlali H a l i n d e P o l i s i n
Sorumluluğu
69
7 . 1 . P o l i s i n İdari Sorumluluğu
69
7 . 2 . P o l i s i n H u k u k i Sorumluluğu
70
7 . 3 . P o l i s i n C e z a i Sorumluluğu
70
Ü N İ T E IV: T Ü R K İ Y E ' D E İ N S A N H A K L A R I İLE İLGİLİ F A A L İ Y E T T E
BULUNAN K U R U M VE KURULUŞLAR
.
73
1 . T ü r k İdari Y a p ı s ı İçinde İnsan H a k l a r ı
74
1.1. İnsan Haklarından S o r u m l u D e v l e t Bakanlığı
75
1.2. Başbakanlık İnsan Hakları Başkanlığı
75
1.3. T B M M İnsan Haklarını İnceleme K o m i s y o n u
77
1.4. Dışişleri Bakanlığı İnsan Hakları D a i r e Başkanlığı
78
1.5. İçişleri Bakanlığı İnsan Hakları ve Uluslararası
Kuruluşlar D a i r e s i
78
1.6. E G M Terörle Mücadele v e H a r e k a t D a i r e Başkanlığı,
İnsan Hakları Şube Müdürlüğü
79
1 . 6 . 1 . A v r u p a İnsan Hakları M a h k e m e s i Büro Amirliği
80
1 . 6 . 2 . İhlal İddiaları Büro Amirliği
80
1 . 6 . 3 . Kayıp ve F a i l i Meçhul C i n a y e t l e r Büro Amirliği
81
1 . 6 . 4 . Araştırma ve Geliştirme Büro Amirliği
81
1 . 6 . 5 . Diğer B i r i m l e r
82
1.7. J a n d a r m a G e n e l Komutanlığı Dış İlişkiler ve İnsan Hakları
D a i r e Başkanlığı
82
1.8. İnsan H a k l a n Kurulları
83
1.9. İnsan H a k l a n Eğitimi O n Yılı U l u s a l K o m i t e s i
84
1 . 1 0 . K a m u K u r u m v e Kuruluşlarında B u l u n a n Araştırma
Merkezleri » . , , j » . .
tek^^L^yhiİI'
Öİ
1 . 1 0 . 1 . İstanbul B a r o s u C M U K U y g u l a m a S e r v i s i
85
1 . 1 0 . 2 . T O D A İ E İnsan Hakları Araştırma ve
Dokümantasyon M e r k e z i
1 . 1 0 . 3 . A n k a r a Üniversitesi İnsan Hakları Araştırma M e r k e z i
86
.86
1 . 1 0 . 4 . İzmir B a r o s u İnsan Hakları H u k u k u ve
H u k u k Araştırmaları M e r k e z i
86
1 . 1 0 . 5 . İstanbul Üniversitesi İnsan Hakları H u k u k u
Araştırma v e U y g u l a m a M e r k e z i
87
1 . 1 0 . 6 . H a c e t t e p e Üniversitesi İnsan H a k l a n
F e l s e f e s i U y g u l a m a ve Araştırma M e r k e z i
. . •.
87
1 . 1 0 : 7 . Diğer Araştırma M e r k e z l e r i , K u r u m v e Kuruluşlar . . . . 8 8
2. Ulusal Sivil T o p l u m Örgütleri
2 . 1 . İnsan Hakları Derneği
89
. .'
89
2 . 2 . İnsan Hakları ve M a z l u m l a r için Dayanışma
Derneği ( M a z l u m - D e r )
. . . .
•
2 . 3 . Türkiye İnsan Hakları Vakfı
90
. .
90
2 . 4 . Türkiye İnsan Hakları K u r u m u .:
.90
2 . 5 . Türk D e m o k r a s i Vakfı
.91
2 . 6 . Diğer S i v i l T o p l u m Örgütleri
• • • ••••91
ÜNİTE V : İNSAN HAKLARININ E V R E N S E L B O Y U T L A R I
.95
1 . Birleşmiş Milletler Çerçevesinde Y a p ı l a n Çalışmalar
. . . . .97
1 . 1 . Birleşmiş M i l l e t l e r ve İnsan Hakları
1.1.1. Genel K u r u l
.
97
.'.
1 . 1 . 2 . Güvenlik K o n s e y i
97
•'
1.1.3. E k o n o m i k ve Sosyal K o n s e y
1.2. Birleşmiş M i l l e t l e r B e l g e l e r i n d e İnsan H a k l a n
98
•• . . . .99
. . . . . . . . . . . .101
1.3. İnsan Hakları E v r e n s e l B e y a n n a m e s i . . . . . . . . . . • . . - • : . . • • •
101
1.4. Birleşmiş M i l l e t l e r İnsan Hakları K o r u m a Sözleşmeleri . . . . . . 1 0 4
1 . 4 . 1 . Soykırım Sözleşmesi
105
1 . 4 . 2 . Irk Ayrımcılığının Tüm. Biçimlerinin
Kaldırılması Uluslararası Sözleşmesi
106
1 . 4 . 3 . Irk Ayrımı ( A p a r t h e i d ) Suçunun Cezalandırılması
ve Kaldırılması Uluslararası Sözleşmesi
106
1 . 4 . 4 . Kadınlara Karşı T ü m Ayrımcılık
Biçimlerinin Kaldırılması Sözleşmesi
.-... .106
1 . 4 . 5 . Çocuk Hakları Sözleşmesi ( C H S )
106
1 . 4 . 6 . Kişisel v e S i y a s a l H a k l a r a İlişkin S ö z l e ş m e
107
1 . 4 . 7 . E k o n o m i k , S o s y a l v e Kültürel H a k l a r a İlişkin
Uluslararası S ö z l e ş m e
108
1 . 4 . 8 . İşkence, Başka Z a l i m c e , İnsanlık dışı y a d a
O n u r Kırıcı C e z a y a d a Davranışlara Karşı Sözleşme . . 1 0 9
1.5. Güvenlik K u v v e t l e r i Standartlarının Oluşturulmasında
Diğer Birleşmiş M i l l e t l e r M e t i n l e r i
110
1 . 5 . 1 . Birleşmiş M i l l e t l e r K a n u n Uygulayıcıları
Görevlilerinin Davranış Kuralları K o d u
VIII
. . . . . . . ...'. . . 1 1 0
1.5.2. H e r h a n g i B i r T u t u k l a m a ve Hapsedilme D u r u m u n d a
K a l a n Bütün Şahısların Korunması için ilkeler
111
1 . 5 . 3 . K a n u n Uygulayıcı M e m u r l a r Tarafından
K u v v e t v e S i l a h Kullanımı T e m e l İlkeleri
111
1 . 5 . 4 . Yargı-dışı, K e y f i ve Süratli İnfazların
Araştırılması ve Önlenmesi' İlkeleri
112
1 . 5 . 5 . İşkence ve Diğer Z a l i m a n e , İnsanlık Dışı ve
Küçültücü M u a m e l e y e T a b i T u t u l a n
Bütün Kişilerin Korunması D e k l a r a s y o n u
112
1.5.6. Zorla Kaybolmalardan
Bütün Kişilerin Korunması D e k l a r a s y o n u . . . . . . . . . . 1 1 2
1.6. Birleşmiş M i l l e t l e r i n İnsan Haklarını K o r u m a d a k i
Etkinliği
:
,'.
. ,..113
1.7. İnsani Müdahale, Birleşmiş M i l l e t l e r Barış ve P o l i s
G ö r e v Güçleri
...-
2 . İnsancıl H u k u k v e İ n s a n H a k l a r ı İlişkisi
113
,
3. Azınlıklar, Mülteciler ve Yabancıların K o r u n m a s ı . .'
117
119
4 . İ n s a n H a k l a r ı y l a İlgili U l u s l a r a r a s ı S i v i l T o p l u m
Örgütleri
120
4 . 1 . Uluslararası A f Örgütü ( A m n e s t y International)
120
4 . 2 . İnsan Hakları İzleme Örgütü ( H u m a n R i g h t s W a t c h )
122
4 . 3 . İnsan Hakları İçin Uluslararası H e l s i n k i F e d e r a s y o n u
122
5 . U l u s l a r a r a s ı İlişkiler Y ö n ü y l e İ n s a n H a k l a r ı
5 . 1 . Türkiye Açısından İnsan Hakları
KAYNAKÇA
123
125
129
IX