TMS-18 Hasılat

TÜRKİYE MUHASEBE
STANDARTLARI
TMS-18 HASILAT
SMMM Tevfik DAVUT
İçindekiler
O Standardın Amacı ve Kapsamı
O Standartla İlgili Kavramlar
O Standardın Getirdikleri
O Hasılatın Ölçülmesinde Genel İlkeler
O Mal Satışından Elde Edilen Hasılat ile İlgili İlkeler
O Hizmet Satışından Elde Edilen Hasılat ile İlgili İlkeler
O Diğer Faaliyetlerden Elde Edilen Hasılat ile İlgili İlkeler
O Örnek Uygulamalar
2
TMS-18 Hasılat
SMMM Tevfik DAVUT
Standardın Amacı
Belirli tipteki işlemlerden ve finansal olaylardan
elde edilen hasılat ile ilgili muhasebe işlemlerini
açıklamaktır. Hasılat; gelecekteki ekonomik
faydaların işletmeye girmelerinin olası oldukları
ve söz konusu faydalar güvenilir olarak
ölçülebildikleri durumlarda muhasebeleştirilir.
Bu Standart, söz konusu kriterlerin karşılandığı
ve neticesinde hasılatın muhasebeleştirildiği
durumları açıklar.
3
TMS-18 Hasılat
SMMM Tevfik DAVUT
Standardın Kapsamı
Finansal Kiralama
Sözleşmeleri
Öz kaynak yöntemiyle
muhasebeleştirilen
yatırımlardan sağlanan
temettüler
Madencilik
faaliyetlerinden elde
edilen hasılat
Tarımsal faaliyetlere ilişkin
canlı varlıkların ilk defa
muhasebeleştirilmesi veya
gerçeğe uygun
değerindeki değişmeler
Faiz, İsim
Hakkı,
Temettü vb.
Kapsam Dışı
Diğer dönen varlıkların
değerindeki değişmeler
Mal Satışları
Hizmet
Sunumları
Sigorta Poliçeleri
Finansal varlık veya
yükümlülüklerin gerçeğe
uygun değerindeki
değişmeler veya elden
çıkarılması
Kapsama Dahil
4
TMS-18 Hasılat
SMMM Tevfik DAVUT
Standardın Kapsamı
Hizmet
Sunumları
Mal
Satışları
Faiz, İsim
Hakkı,
Temettü
vb.
Kapsama Dahil
TMS-18 Hasılat
Satış amacıyla işletme tarafından üretilen
mamuller ve bir perakendeci tarafından satın
alınan emtia gibi işletme tarafından tekrar satmak
üzere satın alınan ticari mallar veya satış amaçlı
elde tutulan arsa ve diğer gayrimenkulleri
kapsamaktadır.
Üzerinde anlaşmaya varılmış sözleşmeye bağlı bir
işin taraflarca belirlenmiş sürede işletme
tarafından yapılmasını içerir
Faiz; Nakit ve nakit benzerlerinin kullandırılması
ile yada işletmeye borçlanılmış tutarlar üzerinden
talep edilenler,
İsim hakkı; patent, ticari marka, telif hakkı, yazılım
programları gibi uzun vadeli işletme varlıklarının
kullandırılması karşılığı talep edilenler,
Temettüler; ortaklara sahip oldukları belli tertip
sermaye ile orantılı olarak dağıtılan kârlar.
5
SMMM Tevfik DAVUT
Hasılat Nedir?
Ortakların sermayeye katkıları
dışında, özkaynakta artışla
sonuçlanan ve işletmenin
dönem
içindeki
olağan
faaliyetlerinden elde edilen
brüt ekonomik fayda tutarıdır.
○ İşletmeye gelecekte ekonomik fayda sağlayacak varlıklarda artış
○ İşletmeden gelecekte ekonomik fayda çıkışına sebep olacak borçlarda azalış
6
TMS-18 Hasılat
SMMM Tevfik DAVUT
Neler Hasılat Değildir?
O Üçüncü
kişiler adına
tahsil
edilen
satış
vergileri, mal ve hizmet
vergileri ve katma değer
vergisi gibi tutarlar
O Acentesi olunan işletme
adına yapılan tahsilat
tutarları hasılat değildir.
7
TMS-18 Hasılat
SMMM Tevfik DAVUT
Gerçeğe Uygun Değer Nedir?
Karşılıklı pazarlık ortamında,
bilgili ve istekli gruplar
arasında bir varlığın el
değiştirmesi ya da bir borcun
ödenmesi durumunda ortaya
çıkması gereken tutardır.
8
TMS-18 Hasılat
SMMM Tevfik DAVUT
Hasılatın Ölçülmesinde
Genel İlkeler
Hasılat alınan veya alınacak
olan bedelin gerçeğe uygun
değeri ile ölçülür.
Bir işlemden doğan hasılat
tutarı, genellikle işletme ile
varlığın alıcısı veya kullanıcısı
arasındaki
anlaşma
ile
belirlenir.
Hasılat Hangi
Değerden Ölçülür?
Mal yada hizmetin hasılatın
gerçekleştiği andaki gerçeğe
uygun değeri, içinde faiz
barındırmayan peşin satış
bedeline eşittir
Hasılat, işletme tarafından
uygulanan ticari ıskontolara
ve miktar indirimleri de göz
önünde tutularak belirlenir.
9
TMS-18 Hasılat
SMMM Tevfik DAVUT
Hasılatın Ölçülmesinde
Genel İlkeler
Vadeli Satışlarda Hasılat
ve Faizin Ayrıştırılması
•Vadeli satışlarda alınacak nakit ve benzeri açıkça
belirtilmese de faiz tutarı içerdiği varsayılmaktadır.
•Faiz tutarı emsal faiz oranı kullanılarak toplam vadeli
satış bedelinden ayrıştırılmalı ve gerçekleşen hasılat
geriye kalan tutar üzerinden muhasebeleştirilmeli.
Faizin Ayrıştırılmasında
kullanılacak Emsal Faiz
Oranının Belirlenmesi
•Vadeli mal veya hizmet satışının yapıldığı işletmeye,
benzer özellikler taşıyan bir başka işletmenin alacaklıları
tarafından uygulanan faiz oranı
•Vade farkı dahil edilmiş brüt alacak tutarını hasılatın
ortaya çıkmasıyla ilgili olan mal veya hizmetin peşin satış
fiyatına indirgeyen faiz oranı
Satış Fiyatının Birden
Fazla Hasılat Unsuru
İçermesi Durumu
•Tek bir finansal olay içeriğinde birbirinden ayrıştırılabilir
nitelikte birden fazla gelir unsuru bulunması durumunda,
ilgili gelir unsuru birbirinden ayrı olarak muhasebeleştirilir
10
TMS-18 Hasılat
SMMM Tevfik DAVUT
Mal Satışından Elde Edilen
Hasılat ile İlgili İlkeler
Mal
sahipliğinden
kaynaklanan
fayda ve
risklerin alıcıya
devredilmiş
olması
İşleme ilişkin
yüklenilen yada
yüklenecek
maliyetlerin
güvenilir bir
biçimde
ölçülebilmesi
Hasılatın
Finansal
Tablolara
Yansıtılabilmesi
İçin Gerekli
Koşullar
Hasılata ilişkin
oluşan ekonomik
faydanın
işletmece elde
edilmesinin
yüksek olasılık
taşıması
TMS-18 Hasılat
Satıcının mallar
üzerinde etkin
bir kontrolü
yada yönetim
etkinliğinin
kalmaması
Hasılat tutarının
güvenilir bir
biçimde
ölçülebilmesi
11
SMMM Tevfik DAVUT
Sahiplikten Kaynaklanan Önemli Risk ve
Getirilerin Devredilmemiş Sayıldığı Haller
Yetersiz
performansa ilişkin
garanti hariç
yükümlülüklerin
satıcı için mevcut
olması
Satış hasılatı
tahsilatının alıcının
3.kişilere satış
yapması koşuluna
bağlı olması
Satış sözleşmesinin
montaj
sorumluluğuna
bağlanmış olması
durumunda montaj
işleminin
tamamlanmamış
olması
Alıcının satış
sözleşmesindeki
gerekçeye dayanarak
alımdan vazgeçme
hakkı bulunması ve
malın iade edilip
edilmeyeceğinin
belirsiz olması
Devredilme zamanı mülkiyet yada zilyetliğin
alıcıya devri ile aynı zamanda olur.
TMS-18 Hasılat
12
SMMM Tevfik DAVUT
Satış Hasılatının Tanınmasını
Engellemeyecek Önemsiz Riskler
O Alıcının memnun kalmaması
durumunda satış hasılatı
finansal tablolara alınır. Ancak
iade riski ile ilgili satışın
gerçekleştiği tarih itibariyle,
geçmiş
yıl
tecrübelerine
dayanılarak karşılık ayrılabilir.
O Finansal
kiralama
gibi
işlemlerde
malın
yasal
sahipliğinin satıcı tarafından
taşınmasına devam edilmesi.
13
TMS-18 Hasılat
SMMM Tevfik DAVUT
Hasılatın Muhasebeleştirilmesi
O Belirli bir finansal olayla ilgili gerçekleşen hasılat
ve aynı olayla ilgili gerçekleşen giderler aynı
dönem içerisinde muhasebeleştirilir. (Garanti
kapsamındaki giderler de dahil)
O Hasılatla ilgili gerçekleşen giderler güvenilir bir
şekilde ölçülemiyorsa hasılat finansal tablolara
yansıtılmaz.
O Eğer yapılmış bir tahsilat varsa, bu bedel
bilançoya bir yükümlülük olarak yansıtılır.
O Finansal tablolara yansıtılmış bir hasılatın tahsil
edilebilirliği ile ilgili belirsizlik ortaya çıktığında,
söz konusu tutar gider olarak muhasebeleştirilir.
14
TMS-18 Hasılat
SMMM Tevfik DAVUT
Hizmet Satışından Elde Edilen
Hasılat İle İlgili İlkeler
Hizmet Satışları
Sonuçları
güvenilir bir
şekilde
tahmin
edildiğinde
Bilanço tarihi
itibariyle
tamamlanma
düzeyi
dikkate
alınarak
Finansal Tablolarda Raporlanır
TMS-18 Hasılat
15
SMMM Tevfik DAVUT
Finansal Olayın Sonuçlarının Güvenilir
Biçimde Tahmin Edilebilirliği
Hasılat tutarının
güvenilir biçimde
ölçülebilmesi
İşlem için
katlanılan
maliyetler ile
işlemin
tamamlanması
için gereken
maliyetlerin
güvenilir biçimde
ölçülebilmesi
Güvenilir
tahmin için
tamamının
mevcut olması
gereken
koşullar
İşleme ilişkin
ekonomik
yararların işletme
tarafından elde
edileceğinin
muhtemel olması
Bilanço tarihi
itibariyle işlemin
tamamlanma
düzeyinin
güvenilir biçimde
ölçülebilmesi
16
TMS-18 Hasılat
SMMM Tevfik DAVUT
Tamamlanma Yüzdesi Yöntemi ve
İnşaat İşletmeleri Standardı ile ilişkisi
Tamamlanma yüzdesi yönteminde
hasılat, hizmetin tamamlanan
kısmı oranında kayıtlara alınarak
raporlanır. Hasılatın tamamlanma
yüzdesi
yöntemine
göre
muhasebeleştirilmesinde TMS 11
İnşaat sözleşmeleri Standardı
hükümleri dikkate alınabilir.
Hizmet ile ilgili tahsil edilen hak edişler gerçekleşen hasılattan bağımsızdır.
Tamamlanma oranının hesaplanmasında dikkate alınmazlar.
17
TMS-18 Hasılat
SMMM Tevfik DAVUT
Hizmetin Tamamlanma Yüzdesinin
Belirlenmesinde Kullanılan Yöntemler
Yapılan İşe İlişkin İncelemeler
Bugüne kadar tamamlanmış kısmının,
verilecek toplam hizmete oranı
Hizmetle ilgili katlanılması beklenen
tahmini toplam maliyetlere, bugüne dek
gerçekleşen maliyetin oranı
18
TMS-18 Hasılat
SMMM Tevfik DAVUT
Verilen hizmetin
sonucunun güvenilir
bir biçimde
belirlenmesinin
mümkün olmadığı
durumlarda, hasılat
o dönem söz konusu
hizmetle ilgili,
gerçekleşen
maliyetlerin geri
kazanabilir tutarı ile
sınırlı olacak şekilde
finansal tablolara
yansıtılır.
Sıfır Yansıtma
Belirsiz sayıda işlem
yapılarak sunulan bir
hizmet için hasılat
hizmetin
gerçekleştiği süreye
eşit olarak
dağıtılarak finansal
tablolara yansıtılır.
Sınırlı Yansıtma
Eşit Dağıtım
Hizmetten Doğan Hasılatın Belirlenmesinde
Zorluk Yaşanan Hallerde Uygulama
İşlem sonucu
güvenilir bir biçimde
tahmin edilemiyorsa
ve gerçekleşen
maliyetlerin geri
kazanılması
muhtemel değilse,
finansal tablolara
söz konusu hizmetle
ilgili herhangi bir
hasılat yansıtılmaz.
19
TMS-18 Hasılat
SMMM Tevfik DAVUT
Hizmet ile İlgili Tahminlerin
Güvenilirliği
Hizmetle ilgili
tarafların
yaptırıma
bağlanmış
hakları
Hizmet Bedeli
Ödeme Şekli
ve Koşulları
Bu konular üzerinde anlaşmaya varıldığı takdirde hizmetle ilgili
güvenilir tahminler yapılabileceği kabul edilir.
20
TMS-18 Hasılat
SMMM Tevfik DAVUT
Diğer Faaliyetlerden Elde Edilen
Hasılat İle İlgili İlkeler
Temettü
Hissedarların tahsil
etme hakları ortaya
çıktığında finansal
tablolara yansıtılırlar
.
Faiz
TMS-39 Finansal
Araçlar
muhasebeleştirme
ve ölçme
hükümlerine göre
ölçülerek
muhasebeleştirilir.
İsim Hakları
İlgili sözleşmenin özü
dikkate alınarak
tahakkuk esasına
göre
muhasebeleştirilir.
Muhasebeleştirmede
sözleşme
hükümlerinin özü
çerçevesinde hasılat
tutarı hesaplanır.
Faiz İçeren
Menkul Değer
Faiz içeren bir
menkul kıymetin
(Örneğin Tahvil)
ediniminden önce
gerçekleşen ve
henüz tahsil
edilmemiş faiz tutarı
hasılat olarak
dikkate alınmaz.
Menkul kıymetin
edinme tarihinden
sonra gerçekleşen
faiz gelir olarak
dikkate alınır.
Edinilen Hisse
Senetlerinde
Kâr Payı
Bir hisse senedinden
elde edilen
temettünün hisse
senedinin edinim
tarihinden önceki
dönemlere ilişkin
gerçekleşen kâra ait
kısmı hisse
senedinin
maliyetinden düşülür
21
TMS-18 Hasılat
SMMM Tevfik DAVUT
Hizmet Bedelinin Tahsil Edilebilirliği
ve Hasılat olarak Muhasebeleştirilmesi
Sadece tahsil edilmesi muhtemel
bedel, hizmete ilişkin hasılat
olarak muhasebeleştirilir. Tahsil
edilmeme
ihtimali
hasılatın
muhasebeleştirilmesinden sonra
ortaya
çıkarsa
hasılat
düzeltilmez, tahsil edilemeyen
tutar giderleştirilir.
22
TMS-18 Hasılat
SMMM Tevfik DAVUT
Örnek Uygulamalar
Örnek:1 Topaç işletmesi 01.12.2011 tarihinde 8.000 TL
maliyetli bir malı 4 ay vade ile KDV hariç 11.000 TL karşılığında
satmıştır. Satışa konu mal aynı gün müşteriye teslim edilmiştir.
Satışlar “peşin fiyatına 4 ay vade” ile yapılmaktadır. Gerçekleşen
satışlarda fatura üzerinde söz konusu satış ile ilgili herhangi bir
vade farkı tutarı belirtilmemektedir. Söz konusu malın peşin
satış fiyatı 10.000 TL olup bu fiyat ile satışın yapıldığı tarihte
benzer malların piyasadaki peşin satış fiyatı arasında anlamlı bir
fark yoktur. Emsal faiz oranını hesaplayınız ve satış anındaki
muhasebe kaydını yapınız.(KDV % 18 olarak dikkate alınacaktır.)
23
TMS-18 Hasılat
SMMM Tevfik DAVUT
Örnek Uygulamalar
Emsal Faiz Oranı
Mal veya hizmetin vadeli satış fiyatını vade süresinde ilgili
malın peşin satış fiyatına indirgeyen faiz oranıdır.
Gelecekteki Değer / Bugünkü Değer = 1 + Faiz Oranı
11.000 TL / 10.000 = 1 + Faiz Oranı
1,10= 1 + Faiz Oranı
4 Aylık Faiz Oranı = 0,10 (%10)
Emsal faiz oranı KDV li tutarlar üzerinden de hesaplandığında
aynı sonucu verecektir.
24
TMS-18 Hasılat
SMMM Tevfik DAVUT
Örnek Uygulamalar
Vadeli Satış Fiyatı – Peşin Satış Fiyatı= Toplam faiz
11.000 – 10.000 = 1.000 TL
01.12.2011
120 ALICILAR
600 YURTİÇİ SATIŞLAR
122 ALACAK SENETLERİ REESKONTU *
122.01 Gerçekleşmemiş Faiz
391 HESAPLANAN KDV
Borç
Alacak
12.980
10.000
1.000
1.980
01.12.2011
620 SATILAN TİCARİ MAL MALİYETİ
153 TİCARİ MALLAR
8.000
8.000
* Örnekte Gerçekleşmemiş faiz geliri için mevcut hesap planında Ertelenmiş Vade Farkı Geliri
şeklinde bir hesap olmadığı için 122-Alacak Senetleri Reeskontu hesabı kullanılmıştır.
TMS-18 Hasılat
25
SMMM Tevfik DAVUT
Örnek Uygulamalar
TFRS’ye göre emsal faiz oranı birleşik faiz esası üzerinden
hesaplanmalıdır. Ancak kolaylık olması açısından bu örnekte
toplam faizin vade boyunca her aya eşit olarak dağıldığı
varsayılacaktır.
31.12.2011
122 ALACAK SENETLERİ REESKONTU *
122.01 Gerçekleşmemiş Faiz
642 FAİZ GELİRLERİ
Borç
Alacak
250
250
26
TMS-18 Hasılat
SMMM Tevfik DAVUT
Kiminin hayali var, kiminin gerçeği,
Tek bir gerçek var, her hayalin gerçekleşmeyeceği.
Tevfik Davut
27
TMS-18 Hasılat
SMMM Tevfik DAVUT