S : 48 âl. £.1940 O : 2

S : 48
âl. £.1940
i'in vaziyet umumi giderlere nazaran Millî Sa­
vunma hissesinin •% 30 olduğunu göstermekte­
dir. 1019 yılının umumi giderlerine, nazaran ise.
Millî Savunma masrafları ' r 33 tür, 1940 yılı ile
1949 yılı Bütçeleri arasında Millî Savunma mas­
raf larmm artış nispeti % 25 iken, diğer •}mî ün
vekâletler masraflarının artış nispeti. (<. ;">() yi
bulmuştur. Yani bunların 1940 da 025 milyon li­
ra olan giderleri yekunu, 1949 dn 912 milyon îi
raya yükselmiştir. Bu artışın, milli ekonomimi­
zin inkişafı için Tarım, Bayındırlık, Sağlık ve
Ekonomi bütçelerine fazla ödenekler konulmuş
olmasından ileri geldiği gibi, iddiayı da şu. ra­
kamlar iekzibetmektedirlor : Filhakika 1938
yılında Tarım, Bayındırlık, Sağlık ve Ekonomi
Bakanlıklarının bütçeleri yekûnu 04 milyon lira
tutmakta İken bu miktar 1949 yılında; sermaye,
kredi ve I esişler eetvelindeki ödenekler de dâhil ol­
mak üzere; 200 milyon liraya baliğ olmuştur, ar­
tış nispeti bire :'î --T- dur. Halbuki 1938 yılında,
Millî Savunmadan gayrı vekâletlerin bütçeleri
yekûnu; 216 milyon lira tutmakta ve bu miktar
1949 da 912 milyon liraya yükselmiş bulunmak­
la olmasına nazaran umumi artış nispeti bire.
•I fn
dm-.
Millî kalkınmamızı sağlamak maksadiyle 1949
yılı Bütçesine, 1948 yılma nazarim, konulduğu
söylenen fazla ödeneklerin. 1949,yılında Seker
İstihlâk Vergisinden alınacak munzam vergi ve
ihdas olunan benzinden Yol Yergisi ve tahmin
olunan varidat fazlalığı yekûnunun üçte birine bi­
le tekabül etmediğini de bu arada belirtmek ye­
rin do olur.
Arkadaşlar; emisiyon cihazına gelince; İni
mevzuun derinliklerine girecek değilim. Sndeee.
rakamları belirteceğim:
1938 yılında, tedavüldeki bankmotların mik­
tarı 194 milyon lira iken bu miktar 1949 yılı Şu­
bat ayında 952 milyon liraya yükselmiştir/ 194S
yılı Şubat, ayiyle 1949 Şubatı arasında ise 81
milyon liraya yakın bir artış vücut bulmuştur.
Emisyon hacminin iktisadi, malî sahalardaki mü­
essir rolü, paranın iç ve dış kıymetleri, iştira gü­
cü bakımından, mütalâa edilecek olursa, 1945 yı­
lı sonunda tedavüldeki para hacniıııın 881 milyon
lira iken mezkûr yıla ait dış ticaret muzancsi
yekûnunun 345 milyon lira, olduğunu ve 1947 y>
O:2
İmin sonundaki para hacminin 888 milyon lira
olduğu halde, ayni yıla ait dış ticaret muvazenesi
toplamının bir milyar 310 milyon liraya yüksel­
miş bulunduğunu düşünmeye, hesaplamaya lâyık
görmek lazımdır. Dâhildeki eşya ve hidemat fi­
yatlarının, 7 Eylül devalüasiyon kararından son­
ra. hayli yükselmiş, istihsal maliyetlerinin art­
mış olmalarını, ithalât eşya fiyatlarının, 1938 yı­
lı'fiyatları 100 itibar edilmesine göre, 7 Eylül
1940 da (227) iken 1048 de (535) e yükseldiğini,
ihracat eşya fiyatlarnın ise, 1946 da (318) iken,
1948 de (410) a çıktığını, tedavüldeki para hacmi
ve bunun dağılışı ve yayılışı bakımından, ciddi­
yetle teemmül etmek gerektir. Bu rakamlar, ikti­
sadi. ve malî dümenin, fiyat ve para. çarkının ne
kadar muvazenesiz, pusulasız, ayarsız işletilmek
te olduğunun diğer bariz bir delilidir.
Biraz da istikraz, Devlet borçları mevzuuna
temas edelim :
Arkadaşlar, istikraz kaynağı bugün âdeta ku­
rumuş bir haldedir. Çünki 1947 yılının son aynı
da ihrae olunan kırk milyon liralık istikraz tah­
vilinden ancak 21 milyon liralığı halka ve kurum­
lara dört milyon liralığı da bankalara plase edi­
lebilmiş, geri kalan on bos milyon liralık kısmı
ise satılamamışı ir.
1948 yılının ortalarında çıkarılan 05 milyon
liralık istikraz tahvilinden ise ancak on beş mil­
yon liralığı halka, ve kurumlara, 10 milyon bos
yüz bin liralığı, ki bunun on milyon liralığını sa­
tın almaları için Amortisman Sandıkları zorlanmışbankalara satılabilmiş ve fakat mütebaki 33
milyon beş yüz bin liralık kısmı için müşteri
bulunamamıştır. 1948 yılının istikraz salâhi­
yetine dâhil son 28 milyon liralık kısım ise
piyasaya bile çıkarılamamıştır. İstikraz kay­
nağının hal. ve vaziyeti bu kuraklığı arzederken
1949 yılı Bütçesindeki 120 milyon açığı, henüz
Meclisten çıkmamış olan Emeklilik Sandığı teş­
kilini Kanun tasarısına dayanarak 80 milyon
liralık istikraz tahvilini bu sandığa plase etmek
ve 4.0 milyon liralığını da, gelirlerde tahmin
olunan fazlalıkların üstünde yeni fazlalıklar
zuhur etmezse, piyasaya sürmek yolu ile, ka­
patmayı tasavvur eden bir bütçe, bir istikraz
zihniyetine ne kadar hayret edilse müstahak­
tır, revadır.
1939 yılında Devlet Borçları yekûnu 557
milyon lira iken, 7 Eylûlda devalüasyon ka­
rarına istinaden revalüe edilen altının fiyat