ÖNSÖZ

ÖNSÖZ
İnsanoğlunun varoluşundan günümüze kadar dünyada, pek
çok değişim ve dönüşüm gerçekleşmiştir. Tanrısal haklar ve
Tanrısal hukuk yerine akıl, bilgi ve bireye önem veren Doğal
haklar ve Doğal hukuku esas alan aydınlanma felsefesi dünyada
çok büyük ve önemli değişimlere neden olmuştur. Aydınlanma
felsefesi, yeni bir anlayış ve yapısal değişikliği hedeflemiş, eski
sistem ve anlayışların terk edilmesine yol açacak olan, insan
merkezli ve insanın mutluluğunu esas düşünceden yola çıkmıştır.
Amerika’da ilk olarak hayata geçerken, Avrupa’da da
aydınlanma felsefesinin ileri sürdüğü düşünceler din ve yönetim
şekilleri açısından tartışmalar yaratmış, ancak her iki kesim de
aydınlanma felsefesini ortaya koyduğu düşüncelerin bir değişime
sebep olabileceğine ihtimal vermemişlerdir. Halbuki 1789 Fransız
İhtilâli, toplumsal değişimin ilk ateşini yakıyordu. Bundan sonraki
gelişmeler, Aydınlanma felsefesinin yaydığı ışığın toplumları idare
edenlerce ihtilâller ve zorlu bağımsızlık mücadeleleriyle dolu oldu.
Sonuçta, mutlak monarşiler kendilerine çekidüzen vermek zorunda
kalırlarken,
parlamenter
sistemler
ve/veya
cumhuriyetler
kurulmuştur. Bir taraftan da Sanayi Devrimi ile aydınlanma
felsefesinin oluşturduğu yeni ortamda çalışma yaşamının
düzenlenmesi, yeni hammadde ve pazarlar bulma yarışı dünyayı
sarsan ve etkileri günümüze kadar gelen bir mücadeleyi de
başlatmıştır.
Aydınlanma Çağı ve Avrupa adlı çalışmamız, lisans
öğrencilerimize
vermekte
olduğumuz
ders
notlarından
oluşmaktadır. Avrupa Birliği’ne entegre çalışmalarının devam ettiği
süreçte, Avrupa’nın geçtiğimiz son yüzyıllarına geniş ama özet bir
perspektiften bakarak, konuyla ilgili derli toplu bilgilerin yer
almasına çalışılmış, böylece hem öğrencilerimizin, hem de konuya
ilgi duyanların genel bilgi sahibi olabileceği bir el kitabı niteliği
kazandırılmaya çalışılmıştır. Bu alanda değerli çalışmalarından söz
gelişi Server Tahilli, Anayasalar ve Siyasal Belgeler, Macit
Gökberk, Felsefe Tarihi, Ahmet Çiğdem, Aydınlanma Felsefesi,
Murat Sarıca, 100 Soruda Siyasi Düşünce Tarihi ve Şerafettin
Turan hocamın basılmamış Fikir Hareketleri ders notları gibi
eserlere başvurulmuş, çalışmanın sonuna seçilmiş biblografya
ilave edilmiştir.
Gerek bu dersin verilmesi, gerekse notların kitap haline
getirilmesi için beni teşvik eden ve yardımlarını esirgemeyen
değerli hocam Prof. Dr. Zerrin Günal’a şükranlarımı sunarım.
Ayrıca kitabın yayınlanmasında emeği geçenlere teşekkür ederim.
Yrd. Doç. Dr. Mithat ATABAY