tarih vakfı izmir yedi iklim söyleşileri -‐ 2

TARİH VAKFI İZMİR YEDİ İKLİM SÖYLEŞİLERİ -­‐ 2 Alp Yücel Kaya 19. Yüzyıl Osmanlı İmparatorluğu’nda Tarımsal Kapitalizmin Toplumsal Dinamikleri: Çiftlik Sahibi Beyler ve Paşalar, Çiftlik Reayası Ortakçılar ve Hizmetkârlar 22 Ekim 2015 Perşembe, 19:00 Türkan Saylan Kültür Merkezi, Alsancak Tarih Vakfı İzmir Yedi İklim Söyleşileri devam ediyor. Konak Belediyesi ve Ebruli Turizm desteğiyle gerçekleşen konuşma dizisinin bu yılkı ilk konuğu Alp Yüce Kaya. 18. ve 19. yüzyıllarda Osmanlı toprak rejimindeki dönüşüm Osmanlı tarihyazımının başat tartışma konularındandır. Tarihçiler çoğunlukla Batı Anadolu ve Balkanlarda ticari çiftliklerin oluşumu ve bunun dışsal veya içsel nedenlerine odaklanmışlardır. Kaya konuşmasında daha ziyade ortakçı ve işçi kullanarak zirai üretim yapan çiftliklerdeki emek ilişkilerinin 1840'lardan 1910'lara uzanan süreçteki çatışmalı evrimini ele alacaktır. Böylelikle 19. yüzyıl sonu, 20. yüzyıl başındaki siyasi gelişme ve çatışmaların iktisadi ve toplumsal dinamiklerini gündeme getirmeyi amaçlamaktadır. 19. yüzyıl boyunca, özellikle Balkanlarda, kârlılığı ön planda tutan kapitalist çiftlik sahiplerinin çiftliklerde çalışan ortakçıların hareketliliğini sınırlama çabaları sıkça gözlenmektedir. Buna karşı çiftliklerdeki ortakçılar için çiftlikten kaçarak kente göç etmek bir kurtulma yolu olmakla birlikte, ortakçılar zirai üretim aleyhine ortak malların kullanımına ve özellikle hayvancılığa yönelerek de mücadele vermişlerdir. Çiftlik sahipleri de ortak malların kullanımını sınırlamaya ve ortakçıları toprağa/ziraate bağlamaya çabalamış, bu konuda sürekli olarak merkezi hükümetlerin desteğini aramışlardır. Bunun nihai ve en somut göstergesi çiftlik sahipleri ile çiftlik çalışanları (ortakçı, hizmetçi, vb.) arasındaki ilişkiyi düzenlemek üzere 1908 devrimi sonrası Edirne mebusları tarafından önerilen, hükmen yürürlüğe konulmamış, ama fiiliyatta yansımaları olan, 1909 tarihli “Amele Nizamnamesi”dir. Aynı zamanda altı çizilmesi gerekir ki Tanzimat’tan II. Meşrutiyet’e uzanan süreçte çatışmalı ilişkiler çiftlik sahipleri ile çiftlik çalışanları arasındakilerle sınırlı kalmamış, çiftlik sahibi yerel beyler ile çiftlik sahibi olup bürokraside görevli olan paşalar arasındaki çatışma da siyasi ve toplumsal gelişmede önemli rol oynamıştır. Alp Yücel Kaya, Orta Doğu Teknik Üniversitesi Ekonomi Bölümü’nden lisans ve yüksek lisans, Ecole des hautes études en sciences sociales’den (Paris) yüksek lisans ve doktora (2005) dereceleri aldı. 2006-­‐2013 yılları arasında İstanbul Teknik Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Bölümü’nde çalıştı. 2013’ten bu yana Ege Üniversitesi İktisat Bölümü öğretim üyesidir. Araştırmaları, iktisat tarihi bağlamında tarımsal dönüşüm ve mülkiyet ilişkilerinin çatışmalı dünyasına odaklanmaktadır.