Vagon Aydınlatması için Deneme Çalışması: Daha önceden elektrik

Vagon Aydınlatması için Deneme Çalışması:
Daha önceden elektrik sistemi bulunmayan, ancak izoleli metal tekerleklere sahip,
1967 model Lima yolcu vagonunun içini DC sisteminde yeterli şekilde
aydınlatabilmek için bir deneme çalışması yapıldı.
Resim 1’de görüldüğü gibi, elektriği vagon içine aktaracak tellerin geçebilmesi için
bojilere ve alttaki gövdeye 1.5 mm çaplı delikler açılmalıdır (Resim 1 üzerinde kırmızı
okların ucu ile işaretli bölgeler). Burada bojilerden vagon içine geçecek teller
yumuşak olmalı ve içi çoklu bakır telden oluşmalıdır.
Resim 1’de görülen sarı levhalar, prinç folyodan kesilmiş ve yine telin geçebileceği
delikleri açılmıştır. Lima vagonlarda bu levhaların yerinde durabilmesi için
yapıştırmaya gerek bulunmamaktadır. Şekilde görüldüğü gibi bükülmeleri halinde
yerlerinde duracaklardır. Prinç yerine bulunabilirse bakır folyo da kullanılabilir.
Not: Vagonun orijinal halinde izolatör tekerlekleri ön ve arka bojilerde aynı tarafta
olduklarından ters çevrildi. Akslar ise, birer damla Fleischmann yağı ile yağlandı.
Resim 1
Aydınlatma için kullanılan elemanlar yeni nesil beyaz ledlerden seçildi. Fiyatları
diğerlerine oranla pahalı olmasına rağmen, verdiği ışık çok yüksektir (Bir ampülden
daha parlak ışık vermektedir). Bu ledler 3 mm’den 10 mm’ye kadar değişik çaplarda
satılmakta. Voltaj ve parlaklık aynı olmakla birlikte, aydınlatılan alan çap büyüdükçe
genişlemektedir. Ben 3 mm çaplı ledler kullandım. Çalışma voltajı ise 3.6 Volt dur. Bu
çalışmadaki bütün tasarımlar 14 V gerilim için oluşturulmuştur.
Led devresini bakır plaka üzerine lehimleyerek vagon tavanına sabitlemek yararlı
olacaktır (Resim 2). Sabitleme için çift taraflı bantlardan yararlanılabilir. Ledlerin
bağlantı şeması ise çok basittir: İki ledi seri bağladıktan sonra pozitif uca 560 Ω
direnç eklenmesi yeterlidir (Resim 3). Bu direnç değeri, ledlerin uzun süre sorunsuz
çalışabilmeleri için toleranslı tutulmuştur.
Resim 2
Resim 3
Resim 3’de çift devre kullanılmasının nedeni, DC akım yönü değiştiğinde diğer
devrenin çalışması içindir. Ledler +/- voltaja duyarlı olduklarından, ters gerilim
uygulandığında çalışmamaktadırlar. Devreye ters polarite için ek diyotlar
eklenmemiştir (Bu nokta belki biraz tartışmaya açık olabilir).
Resim 2’de görülen bakır kaplı plakaya montaj yapılmadan, ledler uçlarından arka
arkaya havada duracak şekilde de lehimlenebilir. Ancak bu durumda vagon içindeki
metal parçalara değmeleri sonucunda kısa devreler oluşabilir ve ledler yanabilir. Bu
nedenle vagon içindeki metal parçaların veya devrenin iyi izole edilmesine ve
vagonun üst kapağının montajı sırasında herhangi bir kısa devre oluşmamasına
dikkat etmek yararlı olacaktır.
İki adet beyaz led aydınlatma için yeterlidir. Eğer istenirse sayıları artırılabilir. Bu
durumda direnç değerini biraz düşürmek gerekecektir. Direnç değerlerinin hesabı için
internette bulunan sitelerden yararlanılabilir.
Elde edilen sonuç ise Resim 4’de görülmektedir. Ledler hafif mavimsi bir ışık
vermelerine rağmen fotoğrafta, olduklarından daha fazla mavi görünmekteler. Bu
vagonun orijinal olarak camları buzlu olduğu için içinin boş olmasının da bir etkisi
bulunmuyor.
Burada kullanılan sistemin avantajı ise, voltaj azaltıldığında, led ışıklarında ampullere
göre daha az ışık kaybı olmasıdır. Vagon trenin her hızı için aydınlık görünmekte.
Eğer tren ilerlerken ışıklar yanıp sönüyorsa, vagonun raya basma kuvvetini artırmak
için birkaç ağırlık eklemek yararlı olmaktadır. Bu ağırlıklar köşeli somunlardan
seçilebilir (Resim 5 ve 6).
Resim 4
Resim 5
Aynı sistemin 6 led kullanılarak oluşturulmuş hali ise Resim 6’da görülebilir. 6’lı
sistem için 220 Ω dirençler kullanıldı. Bu sistem tam voltaj verildiğinde daha çok ve
homojen ışık vermesine rağmen, düşük voltajlarda 4’lü sisteme oranla daha az ışık
verdiği görüldü. Benim tercihim 4’lü sistemden yana oldu.
Resim 6
Saygılarımla,
Kamil Kunt Tüzünalp