Astımla Yaşam
advertisement
Astımla Yaşam Astım Nedir? Astım akciğerlerdeki hava yollarını etkileyen bir hastalıktır. Astımda havanın akciğerlere girip çıkışını sağlayan ince tüpler şeklindeki hava yolları daralır ve bu da nefes alıp vermede güçlüğe neden olur. Astım Nasıl Olur? Astımlı kişi, ‘astım tetikleyicisi’ olan birtakım maddelerle karşılaştığında, bir tür alerjik reaksiyon gelişir ve hava yollarının duvarlarını oluşturan kaslar kasılarak şişer. Bu da hava yolunun iç boşluğunun daralmasına neden olur. Bazı durumlarda hava yolunun içinde koyu bir salgı oluşup tıkanmayı da artırabilir. Hava yollarındaki bu daralma, astım belirtilerinin ortaya çıkmasıyla sonuçlanır. Astım Hastaları ve Yakınları için Bilgilendirici Broşür Normal hava yolu Astım atağında hava yolu Astım Belirtileri Astımı Tetikleyici Maddeler Astım sıklıkla şu belirtilerle seyreder: • Öksürük • Hırıltılı solunum • Nefes darlığı • Göğüste sıkışma hissi Bu belirtlerin hepsi bir arada bulunmayabilir; bazı hastalarda belirtilerden biri, örneğin kuru ve inatçı bir öksürük daha ön planda iken, bir diğer hastada birkaç belirti birden bulunabilir. Birçok insanda da dönem dönem değişik belirtiler bir arada seyreder. Astımın Nedenleri Astımın nedenini bulmak zor olabilir. Ancak, bazı kişilerin astıma daha yatkın oldukları bilinmektedir. • Mesela ailede başka birisinde daha astım, alerji ya da egzema bulunuyorsa, astım gelişmesi riski daha yüksektir. • Besin alerjisi gibi alerjisi olanlarda astım olasılığı daha yüksektir. • Çocuklukta bir tür akciğer enfeksiyonu olan bronşiolit geçirenlerde astım gelişme riski vardır. • Erken doğan veya düşük doğum ağrırlıklı olarak dünyaya gelen bebeklerde, sigara dumanına maruz kalan çocuklarda, gebelikte sigara içen annelerin bebeklerinde astım gelişme riski vardır. Astım yatkınlığı olan bireylerde ‘tetikleyici’ denen etken madde ile karşılaşıldığında astım belirtileri ortaya çıkar. Bu tetikleyiciler çevresel kirlilik, sigara dumanı, birtakım ilaçlar ya da kozmetik maddeler olabilir. Ev ve ofis içinde ve dışında birçok madde, astımı tetikleyebilir. • İç mekânlarda bulunan tetikleyici maddeler: Sigara dumanı, ev tozu, akarlar, evcil hayvanlar (kedi, köpek, kuş gibi tüylü hayvanlar), parfüm, oda kokuları, küf, boya, kimyasal temizlik maddeleri, ofis malzemeleri. • Dış mekânlarda bulunan tetikleyici maddeler: Polen, toz, çevre kirliliğine neden olan parçacıklar, kimyasal madde içeren duman. • Duygusal etkenler: Stres, çok gülme gibi durumlar. • Solunum yolu enfeksiyonları. • Bazı ilaçlar: Steroidal olmayan romatizma ilaçları ve aspirin gibi birtakım ağrı kesiciler bazı insanlar için astım tetikleyicisidirler. • Besinlerdeki koruyucu katkı maddeleri ve bazı gıdalar. • Hava durumu: Ani hava değişiklikleri, çok sıcak hava, nemli hava, yağmur gibi durumlar. • Egzersiz: Hızlı yürüme, koşma, bisiklet gibi birçok egzersiz. Astım Tanısı Nasıl Konur? Hekiminiz sizin şikâyetlerinizi dinleyerek, bazı sorular sorarak ve muayene ederek astım tanısını koyabilir. Ancak gerekli görürse bazı kan testleri veya alerji testleri de isteyebilir. Bazen de spirometre denen bir alete üflenerek yapılan bir testi isteyebilir. Sonuçta alerji tanısı kesinleştiğinde hekiminiz tedavinizi düzenleyecektir. Tedavi Astımı tamamen ortadan kaldıracak bir ilaç henüz yok. Ancak astım ataklarını önleyecek ve atak sırasında şikâyetleri azaltarak rahat nefes alıp vermeyi sağlayacak birçok ilaç seçeneği vardır. Hekiminiz size astım ataklarını nasıl anlayacağınızı ve atak durumunda neler yapmanız gerektiğini anlatarak bir tedavi planı düzenleyecektir. Astım ilaçlarının birçoğu inhalasyon yoluyla yani nefes çekerek alınırlar. Tedavide önemli olan bu ilaçları hekiminbelirttiği şekilde düzgün ve doğru kullanmaktır. Birçok türde inhalasyon cihazı bulunmaktadır. Sizin için hangisinin uygun olduğunu hekiminiz sizin de yönlendirmenizle belirleyecek, size kullanımını tarif edecek ve deneyerek öğrenmenizi sağlayacaktır. Astımla Yaşam Astım dönem dönem kötüleşip dönem dönem hafifleyen bir hastalıktır. Ancak astımın ağırlaştığı ya da astım belirtilerinin ortaya çıktığı dönemler dışında genellikle tamamen normal bir hayat sürülür. Cihazı doğru şekilde kullanmanız, tedaviden fayda sağlayabilmeniz için çok önemlidir. Doğru ve uygun dozda kullanılan astım ilaçları, neredeyse hiç kısıtlama yapmadan normal bir yaşam sürmenizi sağlayabilir. • Önemli olan astım hakkında bilgilenmek, astım belirtilerine karşı uyanık olmak, astım ataklarını tanıyabilmek ve uygun ilaçları düzgün biçimde kullanmaktır. • Kendinizi iyi hissetmeye başladığınızda, şikâyetler geçmiş olsa bile hekiminize danışmadan ilaçları kesmeyin, ilaçları erken keserseniz şikâyetler yeniden ortaya çıkabilir. • Doktorunuzla düzenli olarak görüşüp astımın seyrini onunla birlikte izlemek doğru olacaktır. • Eğer zatüree gibi astımı tetikleyebilecek bazı hastalıklara karşı aşı olmanız gerekiyorsa bunları atlamayın. Aşı olup olmamanız gerektiğini hekiminize danışın. • Sigara içiyorsanız bırakın ya da bırakmayı planlayın. Sigara içilen ortamlarda bulunmamaya özen gösterin. Astım Kontrol Altında mı? Bu sorulardan bir tanesine bile “evet” diyorsanız, astımınız yeterince kontrol altında değil demektir. Hekiminize danışıp tedaviyi yeniden düzenlemesi için görüşün. TR.GNL.12.08.06 Bazı basit sorulara vereceğiniz cevaplar, astımınızın kontrol altında olup olmadığını gösterebilir: Son bir ay içerisinde; • Astım belirtileri (örneğin öksürük) nedeniyle gece uyumakta zorluk yaşadığınız oldu mu? • Gün içerisinde astım belirtileri yaşadığınız oldu mu? • Astım günlük yaşamınıza (ev işleri, okul, iş) engel oldu mu? Kaynaklar: 1. The Merck Manual Home Health Handbook for Patients and Healthgivers, online edition 2012. http://www.merckmanuals.com/home/lung_and_airway_disorders/asthma/asthma.html 2. NHS National Health Services UK. http://www.nhs.uk/Conditions/Asthma/Pages/Introduction.aspx
