tc gümrük ve ticaret bakanlığı

T.C. GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI
11 Aralık 2013
TÜRKİYE EKONOMİSİ
BÜYÜME VE MİLLİ GELİR
•
Gayri Safi Yurtiçi Hâsıla, 2012 yılında cari fiyatlarla 1.415.786 milyon
TL/785.721 milyon dolar; sabit fiyatlarla 117.675 milyon TL olarak
hesaplanmıştır. GSYH, 2013 yılının ilk 9 aylık döneminde cari fiyatlarla 1.153.872
milyon TL/619.303 milyon dolar; sabit fiyatlarla 91.219 milyon TL olarak
hesaplanmıştır.
•
Kişi Başına GSYH, cari fiyatlarla 2010 yılında 10.022 dolar, 2011 yılında
10.466 dolar, 2012 yılında ise 10.497 dolar olarak hesaplanmıştır.
•
GSYH, reel olarak 2010 yılında %9,2, 2011 yılında %8,8, 2012 yılında ise
%2,2 oranında büyümüştür. GSYH, reel olarak 2013 yılının ilk 9 aylık döneminde
%4,0 oranında büyümüştür.
•
Satınalma Gücü Paritesine Göre GSYH (Reel GSYH), 2012 yılında
1.356.746 milyon dolar olarak hesaplanmıştır. Satınalma Gücü Paritesine Göre
Kişi Başına GSYH (Kişi Başına Reel GSYH), 2012 yılında 18.114 dolar olarak
hesaplanmıştır.
•
IMF verilerine göre Türkiye, yaklaşık 1 trilyon dolarlık Satınalma Gücü
Paritesine Göre GSYH ile 2012 yılında, Dünya’nın 16’ncı, Avrupa’nın ise 6’ncı
büyük ekonomisi olmuştur. Cari fiyatlarla Türkiye 17. sıradadır.
•
GSYH’den En Fazla Pay Alan İlk Üç Sektör, 2013 yılının ilk 9 aylık
döneminde sabit fiyatlarla sırasıyla, %24,4 ile “İmalat Sanayi”, %14,8 ile
“Ulaştırma, Depolama ve Haberleşme” ve %12,9 ile “Toptan ve Perakende Ticaret”
olmuştur.
•
GSYH’de En Hızlı Büyüyen İlk Üç Sektör, 2013 yılının ilk 9 aylık
döneminde sabit fiyatlarla sırasıyla, %10,5 ile “Oteller ve Lokantalar”, %10,4 ile
“Dolaylı Ölçülen Mali Aracılık Hizmetleri” ve %8,7 ile “Mali Aracı Kuruluşların
Faaliyetleri” olmuştur.
1
T.C. GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI
11 Aralık 2013
İSTİHDAM VE İŞSİZLİK
•
İşgücüne Katılma Oranı, 2013 yılı Ağustos ayında bir önceki yılın aynı
dönemine göre 0,9 puan artarak %51,6 olmuştur.
•
İstihdam Edilenlerin Oranı, 2013 yılı Ağustos ayında bir önceki yılın aynı
dönemine göre 0,3 puanlık bir artışla %46,6’a yükselmiştir.
•
İşsizlik Oranı, 2013 yılı Ağustos ayında bir önceki yılın aynı dönemine göre
1 puanlık artışla %9,8 olarak gerçekleşmiştir.
•
Tarım Dışı İşsizlik Oranı, 2013 yılı Ağustos ayında bir önceki yılın aynı
dönemine göre 1 puanlık artışla %12,3 seviyesinde gerçekleşmiştir.
•
Türkiye Genelinde İşsiz Sayısı, 2013 yılı Ağustos ayında bir önceki yılın
aynı dönemine göre 361.000 kişi artarak 2.806.000 kişiye yükselmiştir.
ENFLASYON
2
•
Tüketici Fiyatları Endeksi (TÜFE), 2013 yılı Kasım ayında bir önceki aya
göre %0,01, bir önceki yılın Aralık ayına göre %6,91, bir önceki yılın aynı ayına
göre %7,32 ve on iki aylık ortalamalara göre %7,39 artış göstermiştir.
•
Üretici Fiyatları Endeksi (ÜFE), 2013 yılı Kasım ayında bir önceki aya göre
%0,62, bir önceki yılın Aralık ayına göre %5,80, bir önceki yılın aynı ayına göre
%5,67 ve on iki aylık ortalamalara göre %4,10 artış göstermiştir.
YOKSULLUK VE GELİR EŞİTSİZLİĞİ
•
Türkiye, OECD ülkeleri arasında son 25 yılda gelir dağılımındaki eşitsizliği
en hızlı azaltan ülke olmuştur. Gini Katsayısı, 2012 yılında 0,402 olarak
hesaplanmıştır.
T.C. GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI
11 Aralık 2013
ENDEKSLER
•
Sanayi Üretim Endeksi, 2013 yılı Ekim ayında bir önceki aya göre %3,1
oranında azalmış, bir önceki yılın aynı ayına göre ise %0,7 oranında artmıştır.
•
Tüketici Güven Endeksi, 2013 yılı Kasım ayında bir önceki aya göre %2,6
oranında artarak, 77,5 seviyesinde gerçekleşmiştir.
•
Perakende Satış Hacim Endeksi, 2013 yılı Eylül ayında bir önceki aya göre
%0,2 oranında, bir önceki yılın aynı ayına göre ise %9,2 oranında artmıştır.
DIŞ TİCARET VE ÖDEMELER DENGESİ
•
2012 yılında, Türkiye’nin İhracatı 152,5, İthalatı 236,5, Dış Ticaret Hacmi
389, Dış Ticaret Açığı 84 milyar dolar, İhracatın İthalatı Karşılama Oranı
%64,5’tir.
•
2012 yılında İhracat Yapan Girişimci Sayısı 55.957, İhracat Yapan
Girişimci Sayısı ise 63.718’dir.
•
2012 yılında İhracatta; 1-9 kişi çalışan Mikro Ölçekli Girişimlerin Payı
%20,6 iken, 10-49 kişi çalışan Küçük Ölçekli Girişimlerin Payı %24,3, 50-249
kişi çalışan Orta Ölçekli Girişimlerin Payı %17,7, 250+ kişi çalışan Büyük
Ölçekli Girişimlerin Payı ise %37,2 olmuştur.
•
2012 yılında İthalatta; 1-9 kişi çalışan Mikro Ölçekli Girişimlerin Payı
%6,2, 10-49 kişi çalışan Küçük Ölçekli Girişimlerin Payı %14,3, 50-249 kişi
çalışan Orta Ölçekli Girişimlerin Payı %17,9, 250+ kişi çalışan Büyük Ölçekli
Girişimlerin Payı ise %61,4 olmuştur.
•
2012 yılında Sınai Girişimlerin İhracattaki Payı %56,8 olurken, Ticari
Girişimlerin İhracattaki Payı ise %39,1 olarak gerçekleşmiştir. 2012 yılında
Sınai Girişimlerin İthalattaki payı %53,5 olurken, Ticari Girişimlerin
İthalattaki Payı ise %30,6 düzeyinde gerçekleşmiştir.
•
2013 yılı Ocak-Ekim döneminde, Türkiye’nin İhracatı 124,5, İthalatı 207,1,
Dış Ticaret Hacmi 331,6, Dış Ticaret Açığı 82,5 milyar dolar, İhracatın İthalatı
Karşılama Oranı %60’tır.
3
T.C. GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI
11 Aralık 2013
•
2013 yılı Ocak-Ekim döneminde, bir önceki yılın aynı dönemine göre,
İhracat %1,2 oranında azalmış, İthalat %5,8 oranında, Dış Ticaret Hacmi %3
oranında, Dış Ticaret Açığı ise %18 oranında artmıştır.
•
2013 yılı Ocak-Ekim döneminde, gerçekleştirilen ihracattan, yatırım
malları %10, ara malları %49, tüketim malları %39 pay almıştır. 2013 yılı OcakEkim döneminde gerçekleştirilen ithalattan ise, yatırım malları %14, ara malları
%73, tüketim malları %12 pay almıştır.
•
Cari İşlemler Dengesi, 2010 yılında 45,4 milyar dolar, 2011 yılında 75
milyar dolar, 2012 yılında ise 47,7 milyar dolar açık vermiştir. Cari İşlemler Açığı,
2013 yılı Ocak-Ekim döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre 12,3 milyar
dolar artarak 51,9 milyar dolar seviyesinde gerçekleşmiştir.
•
Cari İşlemler Dengesinin GSYH’ye Oranı, 2010 yılında %6,2, 2011 yılında
%9,6, 2012 yılında ise %5,9 olarak hesaplanmıştır.
Tablo 1: Resmi Dış Ticaret Verileri, 2012-2013. (Dolar)
2012
İhracat
İthalat
Dış Ticaret Hacmi
Dış Ticaret Dengesi
İhr. / İth.
152.461.736.556
236.545.140.909
389.006.877.465
-84.083.404.353
64,50%
2012 OcakEkim
126.103.207.890
195.769.648.387
321.872.856.277
-69.666.440.497
64,4%
2013 Ocak
Ekim
124.539.102.326
207.103.661.259
331.642.763.585
-82.564.558.933
60,1%
Değişim
-1,2%
5,8%
3,0%
18,5%
-6,6%
Kaynak: GTB & TÜİK
BÜTÇE
•
Merkezi Yönetim Bütçesi Dengesi, 2010 yılında 39,6 milyar TL, 2011
yılında 17,7 milyar TL, 2012 yılında ise 28,7 milyar TL açık vermiştir. Merkezi
Yönetim Bütçe Dengesinin GSYH’ye Oranı, 2010 yılında %3,6 iken, 2011 yılında
%1,4, 2012 yılında %2,0 seviyesinde gerçekleşmiştir.
•
Faiz Dışı Bütçe Dengesi, 2010 yılında 8,7 milyar TL, 2011 yılında 24,4
milyar TL, 2012 yılında ise 19,6 milyar TL fazla vermiştir. Faiz Dışı Bütçe
Dengesinin GSYH’ye Oranı, 2010 yılında %0,7 iken, 2011 yılında %1,9, 2012
yılında %1,4 seviyesinde gerçekleşmiştir.
4
T.C. GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI
11 Aralık 2013
•
2013 yılında Tahmini Bütçe Geliri yaklaşık 370,1 milyar TL, Tahmini
Bütçe Gideri ise yaklaşık 404 milyar TL olarak öngörülmüştür. Tahmini Faiz Dışı
Bütçe Dergisi’nin 2013 yılında 19 milyar TL fazla vermesi öngörülmüştür.
•
Merkezi Yönetim Bütçe Açığı, 2013 yılı Ocak-Ekim döneminde %59,1
oranında artarak 7 milyar 663 milyon TL olmuştur.
•
Faiz Dışı Bütçe Fazlası, 2013 yılı Ocak-Ekim döneminde geçen yılın aynı
dönemine göre %57,5 oranında artarak 38 milyar 583 milyon TL olmuştur.
•
Bütçe Gelirleri, 2013 yılı Ocak-Ekim döneminde geçen yılın aynı dönemine
göre %18,1 oranında artarak 320 milyar 64 milyon TL olmuştur.
•
Vergi Gelirleri, 2013 yılı Ocak-Ekim döneminde geçen yılın aynı dönemine
göre %17,7 oranında artarak 266 milyar 284 milyon TL olmuştur.
•
Bütçe Giderleri, 2013 yılı Ocak-Ekim döneminde geçen yılın aynı dönemine
göre %13,1 oranında artarak 327 milyar 728 milyon TL olmuştur.
•
Faiz Hariç Bütçe Giderleri, 2013 yılı Ocak-Ekim döneminde geçen yılın
aynı dönemine göre %14,2 oranında artarak 281 milyar 481 milyon TL olmuştur.
5
DEVLET BORÇLARI
•
Kamu Brüt İç Borç Stoku, 2010 yılında 368,9 milyar TL, 2011 yılında 387,5
milyar TL, 2012 yılında 408,1 milyar TL, 2013 yılı ikinci çeyreği itibariyle ise 418,3
milyar TL olarak gerçekleşmiştir.
•
Kamu Brüt Dış Borç Stoku, 2010 yılında 128,1 milyar TL, 2011 yılında
158,8 milyar TL, 2012 yılında 154,4 milyar TL, 2013 yılı ikinci çeyreği itibariyle ise
165,3 milyar TL olarak gerçekleşmiştir.
•
Kamu Net İç Borç Stoku, 2010 yılında 304,1 milyar TL, 2011 yılında 281,7
milyar TL, 2012 yılında ise 284,8 milyar TL olarak gerçekleşmiştir.
•
Kamu Net Dış Borç Stoku, 2010 yılında 13,5 milyar TL, 2011 yılında 8,2
milyar TL, 2012 yılında ise -44,4 milyar TL olarak gerçekleşmiştir.
•
Toplam Kamu Net Borç Stoku, 2010 yılında 317,7 milyar TL, 2011 yılında
289,9 milyar TL, 2012 yılında 240,3 milyar TL, 2013 yılı ikinci çeyreği itibariyle ise
217,5 milyar TL olarak gerçekleşmiştir.
T.C. GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI
11 Aralık 2013
•
Toplam Brüt Dış Borç Stoku, 2010 yılında 291,9 milyar dolar, 2011 yılında
304,4 milyar dolar, 2012 yılında 339 milyar dolar, 2013 yılı ikinci çeyreği itibariyle
ise 367,3 milyar TL olarak gerçekleşmiştir.
•
AB Tanımlı Genel Yönetim Borç Stoku, 2010 yılında 465,1 milyar TL, 2011
yılında 507,8 milyar TL, 2012 yılında 512,2 milyar TL, 2013 yılı ikinci çeyreği
itibariyle ise 531,5 milyar TL olarak gerçekleşmiştir.
•
Toplam Kamu Net Borç Stokunun GSYH’ye Oranı, 2010 yılında %28,9,
2011 yılında %22,3, 2012 yılında ise %17,0 olarak gerçekleşmiştir.
•
AB Tanımlı Genel Yönetim Borç Stokunun GSYH’ye Oranı, 2010 yılında
%42,3, 2011 yılında %39,1, 2012 yılında ise %36,2 olarak hesaplanmıştır.
DÖVİZ VE ALTIN REZERVİ
•
Merkez Bankası’nın Brüt Döviz Rezervleri, 2013 yılı Kasım ayı
(29.11.2013) itibariyle 114,2 milyar dolar olarak açıklanmıştır.
•
Merkez Bankası’nın Altın Rezervleri, 2013 yılı Kasım ayı (29.11.2013)
itibariyle 20,3 milyar dolar olarak açıklanmıştır.
2011-2012 DÖNEMİ İHRACAT VE İTHALAT BEYANNAMESİ SAYILARI
•
Tescil Edilen İhracat Beyannamesi Sayısı 2011 yılında toplam 2.631.234
adet, 2012 yılında ise toplam 2.866.583 adettir.
•
Tescil Edilen İthalat Beyannamesi Sayısı 2011 yılında toplam 2.162.170
adet, 2012 yılında ise toplam 2.199.841 adettir.
YATIRIM TEŞVİK BELGELERİ
•
2012 yılında Sabit Yatırım Tutarı 57,7 milyar TL olan 4.365 adet Yatırım
Teşvik Belgesi düzenlenmiş olup, bu belgeler kapsamında 149.498 kişilik
İstihdam öngörülmüştür.
6
T.C. GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI
11 Aralık 2013
•
2012 yılında düzenlenen 4.365 adet yatırım teşvik belgesinin 4.129 adedi
Yerli Sermayeli Firmalar, 236 adedi Yabancı Sermayeli Firmalar tarafından
alınmıştır.
•
2012 yılında düzenlenen belgelerde öngörülen Yerli Firmalar İçin Toplam
Sabit Yatırım Tutarı 50,9 milyar TL olurken, Yabancı Firmalar İçin Toplam
Sabit Yatırım Tutarı 6,7 milyar TL olarak öngörülmüştür.
•
2013 yılı Ocak-Ekim döneminde Sabit Yatırım Tutarı 63,9 milyar TL olan
3.985 adet Yatırım Teşvik Belgesi düzenlenmiş olup, bu belgeler kapsamında
142.697 kişilik İstihdam öngörülmüştür.
•
2013 yılı Ocak-Ekim döneminde düzenlenen 3.985 adet yatırım teşvik
belgesinin 3.790 adedi Yerli Sermayeli Firmalar, 195 adedi Yabancı Sermayeli
Firmalar tarafından alınmıştır.
•
2013 yılı Ocak-Ekim döneminde düzenlenen belgelerde öngörülen Yerli
Firmalar İçin Toplam Sabit Yatırım Tutarı 55 milyar TL olurken, Yabancı
Firmalar İçin Toplam Sabit Yatırım Tutarı 8,8 milyar TL olarak öngörülmüştür.
ULUSLARARASI DOĞRUDAN YATIRIMLAR
•
2013 yılı Ocak-Eylül döneminde net doğrudan uluslararası yatırım girişi
(fiili giriş), 8.698 milyon ABD doları düzeyinde gerçekleşmiştir. Uluslararası
doğrudan yatırım girişleri kaleminde yer alan sermaye girişi 2013 yılında toplam
7.109 milyon ABD dolarına ulaşmıştır.
•
2013 yılı Ocak- Eylül döneminde 6.073 milyon ABD Doları olan uluslararası
doğrudan yatırım girişinin 3.321 milyon doları mali aracı kuruluşların faaliyetleri
sektöründen, 1.215 milyon doları elektrik, gaz ve su sektöründen ve 1.187 milyon
doları imalat sanayii sektöründen kaynaklanmıştır.
•
2013 yılı Ocak-Eylül döneminde nakit sermaye girişinin % 60,5’i AB ülkeleri
kaynaklıdır.
•
2013 Yılı Eylül ayı sonu itibariyle 1.760 adet uluslararası sermayeli şirket ve
şube kurulmuş olup, 131 adet yerli sermayeli şirkete de uluslararası sermaye
iştiraki gerçekleşmiştir.
•
2013 yılı Ocak-Eylül döneminde; 1.891 adet uluslararası sermayeli şirketin,
başta toptan ve perakende ticaret sektörü olmak üzere, gayrimenkul kiralama ve
7
T.C. GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI
11 Aralık 2013
iş faaliyetleri ile ulaştırma, haberleşme ve depolama hizmetleri sektörlerinde
faaliyette bulundukları görülmektedir.
•
2013 yılı Ocak- Eylül döneminde kayıtlı sermayesi 500.000 doların üzerinde
olan 139 adet uluslararası sermayeli şirket, şube kuruluşu ile yabancı ortak iştiraki
gerçekleşmiştir. Bu şirketlerin 55 adedi toptan ve perakende ticaret sektöründe
yer alırken, gayrimenkul kiralama ve iş faaliyetleri sektöründe 18, ulaştırma,
haberleşme ve depolama hizmetleri sektöründe 16 şirket faaliyette
bulunmaktadır.
•
2013 yılı Ocak- Eylül döneminde kurulan 1.891 adet uluslararası sermayeli
şirketin, 701 adedi AB ülkeleri, 660 adedi Yakın ve Ortadoğu ülkeleri, 167 adedi ise
diğer Avrupa ülkeleri ortaklı şirketlerdir.
•
2013 Yılı Eylül ayı sonu itibariyle 29.654 adet uluslararası sermayeli şirket
ve şube kurulmuş olup, 6.048 adet yerli sermayeli şirkete de uluslararası sermaye
iştiraki gerçekleşmiştir. Toplamda 35.702 adet uluslararası sermayeli şirket
ülkemizde faaliyette bulunmaktadır.
•
35.702 adet uluslararası sermayeli şirketin, başta toptan ve perakende
ticaret olmak üzere, gayrimenkul kiralama ve iş faaliyetleri ve imalat sanayi
sektörlerinde faaliyette bulundukları görülmektedir. İmalat sanayiinde faaliyette
bulunan uluslararası sermayeli şirketlerde kimyasal madde ve ürünleri imalatı
birinci sırada yer alırken, bunu gıda ürünleri, içecek ve tütün imalatı ve tekstil
ürünleri imalatı izlemektedir.
•
35.702 adet uluslararası sermayeli şirketin ülke gruplarına göre dağılımına
bakıldığında ise AB ülkeleri ortaklı girişim sayısının 17.603 adet ile birinci sırada
yer aldığı görülmektedir. AB ülkeleri ortaklı uluslararası sermayeli şirketlerin
içinde Almanya 5.518 adet şirket ile birinci sırayı alırken, onu İngiltere (2.588
adet) ve Hollanda (2.232 adet) izlemektedir.
•
35.702 adet uluslararası sermayeli şirketin illere göre dağılımına
bakıldığında; İstanbul ilinin 21.119 adet ile birinci sırada yer aldığı görülmektedir.
İstanbul ilini Antalya (3.942 adet), Ankara (2.240 adet) ve İzmir (1.898 adet) illeri
takip etmektedir.
•
İstanbul ilinde faaliyette bulunan 21.119 adet uluslararası sermayeli
şirketin başta toptan ve perakende ticaret (8.047 adet) olmak üzere, gayrimenkul
kiralama ve iş faaliyetleri (3.320 adet), imalat sanayi (3.089 adet) sektörlerinde
faaliyette bulundukları görülmektedir.
8
T.C. GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI
11 Aralık 2013
NOT: Bu rapor RYKGM - Ekonomik Analiz ve Değerlendirme Dairesi tarafından güvenilir
olduğuna inanılan kamuya açık kaynaklardan elde edilen bilgiler kullanılmak suretiyle,
sadece bilgilendirme amacıyla hazırlanmıştır. Bu raporda yer verilen görüş ve
değerlendirmeler, hiçbir şekilde T.C. Gümrük ve Ticaret Bakanlığı’nın kurumsal görüş ve
yaklaşımını yansıtmamaktadır.
9