EKONOMİK GÖRÜNÜM Haftalık Ekonomi Bülteni İktisat Bölümü|EKOMER 14 Aralık- 20 ARALIK 2015/23 GEÇEN HAFTADAN... Yurtiçi Gelişmeler Sanayi üretimi bir önceki aya göre binde bir arttı Mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış sanayi üretiminde bir önceki aya göre binde birlik artışla endeks 126,6 seviyesine ulaştı. Sanayinin alt sektörleri (2010=100 temel yıllı) incelendiğinde, 2015 yılı Ekim ayında bir . önceki aya göre madencilik ve taşocakçılığı sektörü endeksi yüzde 4,1 ve imalat sanayi sektörü endeksi binde 3 artarken elektrik, gaz, buhar ve iklimlendirme üretimi ve dağıtımı Kaynak: TÜİK sektörü endeksi ise yüzde 2,8 azaldı. (TÜİK) Perakende satış hacmi bir önceki aya göre yüzde 1,4 arttı Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış sabit fiyatlarla perakende satış hacmi 2015 yılı Ekim ayında bir önceki aya göre yüzde 1,4 arttı. Aynı ayda; gıda, içecek ve tütün satışları binde 2, gıda dışı satışlar (otomotiv yakıtı hariç) yüzde 2,7, otomotiv yakıtı satışları binde 2 arttı. Takvim etkilerinden arındırılmış sabit fiyatlarla perakende satış hacmi 2015 yılı Ekim ayında bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 3,4 arttı. Aynı ayda; gıda, içecek ve tütün satışları yüzde 8,6 Kaynak: TÜİK artarken, gıda dışı satışlar (otomotiv yakıtı hariç) yüzde 1,1 azaldı, otomotiv yakıtı satışları ise 1 yüzde 7 arttı. (TÜİK) Dış Ticaret Endeksleri İhracat birim değer endeksi yüzde 10,3 azaldı İhracat birim değer endeksi Ekim ayında bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 10,3 azaldı. Endeks bir önceki yılın aynı ayına göre, “gıda, içecek ve tütün”de yüzde 11,1, “ham maddelerde (yakıt hariç)” yüzde 13,3, “yakıtlar”da yüzde 44,8 ve “imalat (gıda, içecek, tütün hariç) sanayi”nde yüzde 8,4 azaldı. İthalat birim değer endeksi yüzde 16,8 azaldı İthalat birim değer endeksi Ekim ayında bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 16,8 azaldı. Endeks bir önceki yılın aynı ayına göre, “gıda, içecek ve tütün”de yüzde 8,9, “ham maddelerde (yakıt hariç)” yüzde 23,6, “yakıtlar”da yüzde 42,5 ve “imalat (gıda, içecek, tütün hariç) sanayi”nde yüzde 6,8 azaldı. Gayrisafi Yurtiçi Hâsıla (GSYH) değeri 3. Çeyrekte Türk Lirası sabit fiyatlarla yüzde 4 arttı Üretim yöntemiyle gayrisafi yurtiçi hasıla tahmininde, 2015 yılının üçüncü çeyreği bir önceki yılın aynı çeyreğine göre sabit fiyatlarla yüzde 4’lük artışla 34 milyar 934 milyon TL oldu. Tarım, sanayi ve hizmetler sektörünü oluşturan faaliyetlerin toplam katma değeri, 2015 yılının üçüncü çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre, sabit fiyatlarla sırasıyla, yüzde 11,1, yüzde 1,5 ve yüzde 5 arttı. Kaynak: TÜİK 2015 yılının ilk dokuz aylık döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre sabit fiyatlarla gayrisafi yurtiçi hasıla yüzde 3,4’lük artışla 97 milyar 235 milyon TL oldu. Takvim etkisinden arındırılmış sabit fiyatlarla GSYH değeri, 2015 yılı üçüncü çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre yüzde 5,4’lük artış gösterirken, mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış GSYH değeri bir önceki çeyreğe göre yüzde 1,3 oldu. (TÜİK) 3. çeyrek büyüme oranının yüzde 1 düzeyinde beklenmesine karşın, TÜİK tarafından yüzde 4 olarak açıklanması, ekonomi uzmanlarını şaşırtırken, 3. Çeyrek büyümesinin dış ticaret hacmindeki daralmaya paralel yurt içi taleple beslendiği anlaşılmaktadır. TL’nin dolar karşısındaki değer kaybı, GSYH’ın dolar cinsi hesabında ise küçülmeye işaret etmektedir. 2 Yurt dışı Gelişmeler Almanya’da sanayi üretimi beklentilerin altında kaldı Mevsim etkisinden arındırılmış sanayi üretim endeksi ekim ayında bir önceki aya göre yüzde 0,2 arttı. Dalgalı seyreden endeks ekim ayında, son üç ayki ilk artışı kaydetmesine rağmen beklentilerin altında kaldı. (bloomberght.com) Almanya Dış Ticaret Dengesi ve Enflasyon Oranı Almanya enflasyon oranı kasım ayında bir önceki aya göre yüzde 0,4 yükselerek mayıs ayından beri kaydedilen en yüksek oranı oldu. Gıda fiyatlarındaki nispeten hızlı artış ve enerji fiyatlarındaki düşüşün yavaşlaması enflasyondaki artışın nedeni olarak belirtiliyor. (tradingeconomics.com) Dış ticaret dengesi ise 2015 yılının Ekim ayında bir önceki yılın aynı ayına göre artış göstererek 22.5 milyar Avro olarak gerçekleşti. İhracat yüzde 3,3 büyürken, ithalat yüzde 3,0 seviyesinde kaydedildi. (tradingeconomics.com) ABD perakende satışlarında yükselme ABD perakende satışları 2015 yılının Kasım ayında beklentilerin atından arttı ancak bu rakam dört ayın en yüksek seviyesi olarak kaydedildi. Bu artış, büyümenin gelecek aylardaki seyri ile ilgili olumlu sinyaller veriyor. (bloomberght.com) İngiltere sanayi üretim endeksi İngiltere sanayi üretim endeksi, 2015 yılının Ekim ayında bir önceki aya göre yüzde 0,1 artış kaydetti. Yılın sonuna doğru ağırlaşan ortamdan İngiltere sanayi üretiminin de etkilendiği belirtiliyor. (tradingeconomics.com) Çin’de enflasyon baskısı sürüyor Çin ekonomisi enflasyon oranı kasım ayında yavaş bir yükseliş kaydetmesine rağmen hükümetin yüzde 3’lük hedefinin altında kaldı. Dünyanın ikinci büyük ekonomisindeki deflasyon baskısının, emtia ve enerji fiyatlarının düşük seyretmesi ve zayıf talep nedeni ile yakın gelecekte de bir sorun teşkil edeceği öngörülüyor. (reuters.com) BU HAFTANIN EKONOMİK GÜNDEMİ Haftanın en önemli ekonomik olayı Fed’in Çarşamba günü 21:00’de (TSİ) açıklayacağı faiz kararı olacak. Geçtiğimiz haftalarda Fed Başkanı Yellen’in faiz artırımı konusundaki güçlü sinyali, bu ayki Fed faiz kararını kritik düzeye taşıyor. TBMM’de bu hafta Çarşamba gününden itibaren 2016 yılı merkezi yönetim geçici bütçe tasarısı görüşülmeye başlanacak. Tasarının Cuma günü oylanarak yasalaştırılması bekleniyor. 23. sayısına ulaştığımız Ekonomik Görünüm Haftalık Ekonomi Bülteni’nin biçimini bu hafta ile birlikte değiştiriyoruz. Bundan böyle Ekonomik Görünüm, “haftalık bülten” yerine dönem dönem yayımlanacak ekonomik analiz formuna kavuşacak. İlgi ve desteğiniz için teşekkür ediyoruz. Saygılarımızla… 3 HAFTANIN YORUMU Pariteler Öğr.Gör.Raif Bakova [email protected] Önceki Değ(%) hafta fiyatı 2,9583 2,8900 2,36▲ Fiyat DOLAR/TL Büyüdüm TÜİK’le Büyüdüm EURO/TL Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) 10 Aralık 2015 günü Gayrisafi Yurtiçi Hasıla (GSYH)’nın III. Çeyrek değerini açıkladı. Yılın Temmuz, Ağustos ve Eylül aylarında ekonomi yaz mevsimine karşın yüzde 4 büyüyerek büyük sürpriz yaptı. EUR/USD 1,0986 1,0885 0,92▲ USD/JPY 121,01 123,11 -1,70▼ GBP/USD 1,5223 1,5108 0,76 ▲ Oysa aynı dönemde sanayi üretim endeksinde artışlar sınırlı gerçekleşmiş ve mal ve hizmet ihracatında yüzde 0.6 gerileme yaşanmıştır. Aslında yılbaşından bu yana ihracatın milli gelire hiçbir olumlu katkısı olmamıştı. GSYH’na en büyük desteği hane halklarının nihai tüketim harcamaları ile Devletin nihai tüketim harcamaları oluşturulmuştu. (Bilgi: TÜİK 10.12.2015 günkü GSYH bülteni) EUR/JPY 132,93 133,99 -0,79▼ USD/CHF 0,9826 0,9962 -1,36▼ Ekonominin yaşanan iki seçim süreci ve Ortadoğu’daki siyasal sorunlar nedeniyle iyi bir gelişim göstermediği bir gerçek. İhracattaki zafiyet ise yılı yüzde 10 gerileme ile noktalayacak. Daha birçok olumsuzluk milli gelir ve büyümenin önündeki diğer engelleri oluşturuyor. Bu tabloya yılbaşından bu yana döviz kurlarındaki artışları da eklediğinizde 2015 yılı GSYH’nın tahminlerin (%3-4 arası ) altında gerçekleşmesi bekleniyor. Ne var ki TÜİK üç ayda bir yayınladığı GSYH bültenlerindeki güncellemelerle bu olumsuz gelişmeleri de gidermeyi başarıyor. Örneğin, 10 Eylül 2015 günü açıkladığı II. Çeyrek (Nisan-Haziran 2015) gelirinin hesabında, cari fiyatlarla GSYH’da birinci çeyrekte yüzde 8.1 olan büyümeyi yüzde 8.2 ve ikinci çeyrekteki büyümeyi ise yüzde 12.6’dan 12.8’e yükseltmiş bulunuyor. 3,2514 3,1430 3,44▲ Hisse Senedi Piyasaları Seviye BIST 100 70.280 BIST 30 86.196 2.012 90.902 -5,17▼ Önceki hafta Değ(%) seviyesi 2.091 -3,77▼ Seviye S&P 500 Önceki hafta Değ(%) seviyesi 74.265 -5,36▼ Nikkei TÜİK 3. Çeyrek bülteninde “ilgili çeyreklerde güncelleme yapılmıştır” dipnotu ile yaptığı açıklamanın ne kadar gerçeği yansıttığı tartışmaya açıktır. GSYH hesabında yapılan bu düzeltmelerin yanı sıra sanayi, ticaret ve turizm sektörü temsilcilerinin yılı “kayıp yılı” olarak nitelendirerek 2016’dan umutlu söylemleri de kamuoyuna yansımış durumdadır. (Ekim ayında sanayi üretimi binde bir arttı.) 19.230 19.504 -1,4▼ BOVESPA Shanghai 300 CAC Paris 45.262 45.360 -0,21▼ 3.434 3.661 -6,20▼ 4.549 4.714 -3,5▼ GSYH’nın 2015 yılı son çeyreğinde yapılması planlanan yatırım ve harcamalarla ne kadar artacağını kestirmek güç de olsa, TÜİK’in becerisinin büyümeyi belirlemede çok büyük katkısı olduğu göz ardı edilmemelidir. Türkiye ekonomisi için yüzde 3 ve üzeri büyüme her zaman tartışılmağa değer bir rakam olarak gündemde kalacaktır. Emtia Haftanın Veri Takvimi 14.12.2015 12:00 Sanayi Üretimi (Ekim) – Avro Bölgesi 15.12.2015 15.12.2015 16.12.2015 16.12.2015 12:00 15:30 11:30 12:00 ZEW Ekonomik Koşullar Endeksi (Aralık) – Almanya Enflasyon Oranı (Kasım) – ABD İşsizlik Oranı (Ekim) – İngiltere 16.12.2015 12:00 Enflasyon Oranı (Kasım) – Avro Bölgesi 16.12.2015 16.12.2015 17.12.2015 17.12.2015 16:15 21:00 01:50 11:00 Kapasite Kullanımı (Kasım) – ABD Fed Faiz Oranı Kararı – ABD Dış Ticaret Dengesi (Kasım) – Japonya IFO İş İklimi (Aralık) – Almanya Dış Ticaret Dengesi (Ekim) – Avro Bölgesi Fiyat ALTIN ONS 1.075,29 Önceki Değ(%) hafta fiyatı 1.086,21 -1▼ HAM PETROL 35,35 40,13 -11,9▼ BAKIR 95,85 95,85 BRENT 37,93 43,20 -12,1▼ GUMÜŞ 13,90 14,55 -4,46▼ - Ekonomik Görünüm Haftalık Ekonomi Bülteni, TC İstanbul Kültür Üniversitesi, İktisat Bölümü ve Ekonomik ve Finansal Araştırmalar Merkezi (EKOMER) tarafından hazırlanmaktadır. Bültende yer alan değerlendirmeler herhangi bir yatırım önerisi olmayıp görüş niteliğindedir. 4 Yayın Koordinatörü: Doç.Dr. Sinan Alçın Editörler: Ar.Gör. Zehra Atik, Ar.Gör. Derya Zayim, Ar.Gör. Ady. Tuğba Aynacı Yayın Kurulu: Prof.Dr. Durmuş Dündar, Prof.Dr. Zafer Tunca, Yrd.Doç.Dr.Nebile Korucu Gümüşoğlu, Öğr.Gör.Dr. Deniz Dereli, Öğr.Gör. Raif Bakova, Ar.Gör. Özgür Atılgan, Ar.Gör. Ady. Deniz Çolak İletişim: [email protected]